EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
GİYİM ENDÜTRİSİ VE MODA TASARIMI EĞİTİMİ BÖLÜMÜ
ANABİLİM DALI
KUAFÖRLÜK VE GÜZELLİK BİLGİSİ EĞİTİMİ BİLİM DALI
TÜKETİCİLERİN SAÇ BAKIM ÜRÜNLERİNİN KULLANIMI
HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
Sinan GİRGİN
Ankara
Haziran, 2012
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
GİYİM ENDÜTRİSİ VE MODA TASARIMI EĞİTİMİ BÖLÜMÜ
ANABİLİM DALI
KUAFÖRLÜK VE GÜZELLİK BİLGİSİ EĞİTİMİ BİLİM DALI
TÜKETİCİLERİN SAÇ BAKIM ÜRÜNLERİNİN KULLANIMI
HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Sinan GİRGİN
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Melek ÖZTÜRK
Ankara
Haziran, 2012
ii
Bu çalışma, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kuaförlük ve Güzellik Bilgisi Eğitimi’nde Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmıştır.
Araştırmanın birinci bölümünü; problem durumu, araştırmanın amacı, önemi, varsayımlar, sınırlılıklar, tanımlar ve kısaltmalar, ikinci bölümünü; çalışan kadın ve erkeklerin saç bakım ürünlerini kullanma düzeyleri ile bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla, kozmetik ürünler ve saç bakım kozmetiklerini içeren kavramsal çerçeve, üçüncü bölümünü; araştırmanın yöntemi, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve analizi, dördüncü bölümünü; araştırmanın bulguları ve yorumlar, beşinci bölümünü de; araştırma sonuçları ve öneriler oluşturmaktadır.
Bu araştırmanın geliştirilmesi ve tamamlanmasında, fikir ve görüşleri ile katkı sağlayan, ilgisi, desteği ve önerileri ile bana yol gösteren danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Melek ÖZTÜRK,e bu çalışmayı yapmam için beni teşvik eden ve yönlendiren bölüm hocalarıma, verilerin toplanmasında ankete cevap veren tüm katılımcılara, çalışmalarımda desteklerini esirgemeyen arkadaşlarıma, araştırmamın başladığı günden bu yana gösterdiği sabır ve yardımları için aileme, emeği geçen değerli hocalarıma katkılarından dolayı teşekkür eder, saygılarımı sunarım.
Haziran–2012 Sinan GİRGİN
iii
TÜKETİCİLERİN SAÇ BAKIM ÜRÜNLERİNİN KULLANIMI HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ
GİRGİN, Sinan
Yüksek Lisans, Giyim Endüstrisi Ve Moda Tasarımı Eğitimi Ana Bilim Dalı Kuaförlük Ve Güzellik Bilgisi Eğitimi Bilim Dalı
Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Melek ÖZTÜRK Haziran, 2012, 79 Sayfa
Bu araştırmanın amacı, 18 yaş üstü çalışan erkek ve bayanların saç bakım ürünü kullanımı hakkındaki bilgi düzeylerini belirlemek ve bilgi düzeyleri ile cinsiyetleri arasında anlamlı farklılıkların olup olmadığı ortaya konmaya çalışılmıştır.
Bu araştırmada, tarama modeline dayalı betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımları olarak tanımlanmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmıştır. Anketin hazırlanabilmesi için konuyla ilgili akademisyenler, öğretmenler ve usta öğreticilerden rasgele belirlenmiş 15 kişi ile ön görüşme yapılıp uzman görüşü alınmıştır. Sonuçta 50 sorudan oluşan anket hazırlanarak, saç bakım ürünü kullanan tüketicilerden oluşan örneklem grubuna uygulanmıştır.
Araştırmanın evrenini, 2008 yılı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre kentsel alanda yaşayan, çeşitli meslek alanlarında istihdam edilen ve saç bakım ürünü kullanma alışkanlığı yüksek olduğu varsayılan 18 yaş üstü toplam 7.362 bin kadın ve erkek tüketicinin tamamı oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise; Türkiye'nin nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu il olan İstanbul ilinden tesadüfî örnekleme ile seçilen 201 kişi oluşturmaktadır.
Uygulanan anketten elde edilen verilerin değerlendirilmesinde "SPSS 18.0" istatistiksel paket programı kullanılmıştır. Ankette yer alan görüşlerin frekans (N), yüzde (%) dağılımları hesaplanmış ve aritmetik ortalamaları( )alınmıştır. Erkek ve kadınların görüşleri arasında fark olup olmadığını belirlemek üzere saç bakım
iv
Yapılan t testi sonuçlarına göre Anlamlılık Düzeyi (P) < α = 0,05 olduğu için tüm değişkenlerin normal dağılım göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu test sonuçlarına göre, kadın ve erkeklerden oluşan grupların toplam 30 sorudan, 5’inde görüşleri arasında anlamlı bir farklılığın olduğu ve 25 soru için gruplar arasında anlamlı bir farklılık olmadığı görülmüştür.
Araştırma sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda sorulara verilen cevapların, frekansları, yüzdeleri ve t testi sonuçları dikkate alınarak 18 yaş üstü çalışan erkek ve kadınların saç bakım ürünlerine yönelik bilgi düzeyleri, bilgi düzeyleri ile cinsiyetleri arasındaki farklılıklar belirlenmiştir.
v
DETERMINATION OF KNOWLEDGE LEVEL ABOUT HAIR CARE PRODUCTS USE OF CONSUMERS
GIRGIN, Sinan
Master Degree, Department of Fashion Design and Clothing Industry Education Department of Hairdressing and Beauty Education
Thesis Consultant: Assistant Professor Dr. Melek OZTURK June, 2012, 79 Pages
The purpose of this study is to determine the knowledge levels of men and women aged over 18 about use of hair care products and differences between their knowledge levels and gender.
In this research, descriptive research method based on screening model is used. Screening models are defined as research approaches aiming to describe a past or a current situation in the form that it exists. The survey form is used as the data collection tool for this research. A preliminary conversation is made with 15 people who are determined randomly among academicians, teachers and master trainers who have knowledge about this subject for to prepare the survey and the expert opinions are collected. As result, a survey with 50 questions is prepared and applied on the sample group composed of consumers who use hair care products.
The total of 7,362 thousand women and men consumers aged over 18 who are living in urban areas, employed in various professional fields and supposed that their habit of using hair care products is high constituted the population of research according to the data of Turkish Statistical Institute (TSI). 201 people who are selected from Istanbul province which has the highest population density in Turkey by random sampling constituted the sample of research.
"SPSS 18.0" statistical software is used in evaluation of the data obtained from the applied survey. The distribution of frequency (N) and percentage (%) of opinions of survey and their arithmetic means are calculated. "t test" is applied to the opinions about use of hair care products in order to determine if there is a difference between men's and
vi
Because of the reason that Significance Level (P) < α = 0,05 that it is concluded that all variables does not show normal distribution. According to the results of this test, it is seen that there is significant difference between the opinions of groups constituted from both males and females for 5 questions of 30 and it is seen that there is not any significant difference for the rest 25 questions between these groups.
The differences between knowledge levels of men and women aged over 18 about use of hair care products and differences between their knowledge levels and gender are determined by taking frequencies, percentages and the t-test results of data obtained from the given answers to questions of the survey in the result of research.
vii
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ...i
ÖNSÖZ...ii
ÖZET...iii
ABSTRACT...v
İÇİNDEKİLER………vii
TABLOLAR LİSTESİ ...ix
ŞEKİLLER LİSTESİ ...xi
BÖLÜM I 1. GİRİŞ……….1 1.1. Problem Durumu...1 1.2. Araştırmanın Amacı ...2 1.3. Araştırmanın Önemi ...3 1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları ...4 1.5. Varsayımlar ...4 1.6. Tanımlar ve Kısaltmalar...4 BÖLÜM II 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR...6
2.1. Saç ve Saçlı Deri………...6
2.1.1. Saç ve Saçlı Deride Kozmetik Uygulamaların Yol Açtığı Zararlar………...9
2.1.2. Saç Bakımının Psikolojik Etkileri……….……….……….11
2.1.3. Kozmetik Ürünler………...……….12
2.1.4. Saç Bakım Kozmetikleri………...………...16
2.1.4.1. Şampuanlar………..18
2.1.4.2. Saç Kondisyonerleri………20
2.1.4.3. Yıkama Sonrasında Kullanılan Saç Bakım Ürünleri………...22
2.1.4.4. Saç Görünüşünü Düzelten Kozmetikler………..23
2.1.4.5. Saça Kalıcı Şekil Veren Kozmetikler………..24
viii BÖLÜM III 3. YÖNTEM...31 3.1. Araştırmanın Yöntemi ...31 3.2. Evren ve Örneklem...32 3.3. Verilerin Toplanması...32 3.4. Verilerin Analizi...33 BÖLÜM IV 4. BULGULAR ve YORUM ...34 4.1. Demografik Özellikler...34
4.2. Saç Bakımı İle İlgili Genel Bilgi Ve Görüşlerin Analizi………..36
4.3. Saç Şekillendirme İle İlgili Genel Bilgi Ve Görüşlerin Analizi…………...43
4.4. Saç Bakım Ürünlerinin Kullanımına İlişkin Görüşlerin Analizi…………..48
4.5. Saç Bakım Ürünlerinin Kullanımına İlişkin Görüşlerin Cinsiyete Göre Analizi………...51 BÖLÜM V 5. SONUÇ ve ÖNERİLER...56 5.1. Sonuçlar...57 5.2. Öneriler...60 KAYNAKÇA...61 EKLER...64
ix
Tablo No: Sayfa
Tablo 1: Kozmetik Ürünlerin Sınıflandırılması………..13 Tablo 2: Saç Bakım Kozmetikleri...17 Tablo 3: Tüketicilerin Demografik Özellikleri İle İlgili Frekans ve Yüzde
Dağılımları………...…35 Tablo 4: Saç ve Saçlı Derinin Durumuna Ait Bilgi ve Görüşlerin Analizi……….36 Tablo 5: Tüketicilerin Saç Bakımı Konusunda Bilgi Aldıkları Kaynaklarla
İlgili Görüşlerinin Analizi………....37 Tablo 6: Tüketicilerin Kuaföre Gitme Sıklıkları İle İlgili Görüşlerinin Analizi……….38 Tablo 7: Tüketicilerin Kozmetik Ürün Seçerken Dikkat Ettikleri Özellikler İle
İlgili Görüşlerinin Analizi………39 Tablo 8: Tüketicilerin Kozmetik Ürün Tercihini Etkileyen Çevresel Faktörlerle
İlgili Görüşlerinin Analizi………....40 Tablo 9: Tüketicilerin Saçlarını Yıkamak İçin Tercih Ettikleri Kozmetik
Ürünün Analizi……….40 Tablo 10: Tüketicilerin Şampuan Kullanma Nedenlerinin Analizi……….41 Tablo 11: Tüketicilerin Sabun Kullanma Nedenlerinin Analizi………..42 Tablo 12: Tüketicilerin Saçlarına Yıkama Sonrası Kullandıkları Kozmetik
Ürünlerle İlgili Görüşlerinin Analizi………....42 Tablo 13: Tüketicilerin Saçlarına Fön Çektirme Alışkanlıklarının Analizi………43 Tablo 14: Tüketicilerin Fönden Sonra Saçlarına Kozmetik Ürün Kullanma
Durumlarının Analizi………44 Tablo 15: Tüketicilerin Fön Çektirdikten Sonra Kullandıkları Kozmetik Ürünün
Amacı İle İlgili Görüşlerinin Analizi………45 Tablo 16: Tüketicilerin Saçlarına Permanant (Perma) Yaptırma Durumlarının
Analizi………..45 Tablo 17: Tüketicilerin Permanant ve Defrize İşlemleri İle İlgili Görüşlerinin
Analizi………..46 Tablo 18: Tüketicilerin Kimyasal İşlem Görmüş Saça Permanant İşlemi Yaptırma
İle İlgili Görüşlerinin Analizi………...46 Tablo 19: Tüketicilerin Boya ve Permanant İşlemi Önceliği İle İlgili Görüşlerinin
x
Tablo 21: Tüketicilerin Saç Şekillendirici Ürünleri Kullanımlarına İlişkin
Görüşlerinin Analizi………49
Tablo 22: Tüketicilerin Saç Boyalarını Kullanımlarına İlişkin Görüşlerinin Analizi………..50
Tablo 23: Cinsiyete Göre Saç Temizleyici Ürünlerin “t Testi” Sonuçları………..51
Tablo 24: Cinsiyete Göre Saç Şekillendirici Ürünlerin “t Testi” Sonuçları………53
xi
Şekil No: Sayfa
BÖLÜM I
GİRİŞ
Bu bölümde araştırmanın problem durumuna, araştırmanın amacına, araştırmanın önemine, sınırlılıklarına, araştırmanın varsayımlarına ve araştırmada kullanılan terimlerin tanımlarına yer verilmiştir.
1.1. Problem Durumu
İnsanların dış görünümü ve kendilerine olan güvenlerinin sağlanmasında güzel ve pürüzsüz bir cilt görünümü kadar saçlarının da önemli bir rolü vardır. İnsanların sağlıklı ve bakımlı saçlara sahip olması ve saç stili onların içinde bulundukları ortamlarda olumlu etki bırakır. Saç vücudumuzun boynuzsu, duyumsuz bir uzantısıdır. Görevi kafatasımızı, dolayısı ile beynimizi korumaktır. Rüzgar, güneş, havuz, deniz, fön çekme, saç rengini açma ve saç dalgasını değiştirme, vb. fiziksel ve kimyasal uygulamalarla saçın yapısı ve görünüşü bozulur. Saç bakım kozmetikleriyle amaçlanan saçın bozulan yapısını ve görünüşünü düzeltmek ve saç şeklini korumaktır. Düzenli bir saç bakımı ve saç kozmetiklerinin akılcı kullanımı ile bu hasarlar azaltılarak saçların iyi bir şekilde muhafaza edilmesi sağlanabilir. Bunun için saç ve saçlı deriye en uygun kozmetik seçilmeli ve yöntemine göre uygulanmalıdır.
Günümüzde kozmetik ürünler ve kişisel bakım ürünleri, günlük bakımın vazgeçilmez birer parçası olmuşlardır. Kadınların güzelliklerine ve bakımlarına hiçbir dönemde olmadığı kadar önem verdikleri görülmektedir. Tarihsel süreç içerisinde
kadınlar güzellik kavramıyla özdeşleşmiş olduklarından kozmetik endüstrisinde hedef kitle olarak görülmüşlerdir. Ancak günümüzde kozmetikler ve kozmetoloji hem kadınlar için hem de erkekler için aynı öneme sahiptir. Gelişen teknoloji ile birlikte kozmetik kullanımı basın ve reklamlar aracılığı ile bir hayli artmış durumdadır. Güzelleşmek uğruna bilinçsizce ve tutarsızca kozmetik kullanımı, başta alerjik reaksiyonlar olmak üzere birçok yan etkilere de sebep olmaktadır.
Tüketicilerin sağlık ve güzelliğinin korunması, kullanıcıların ürün kullanım bilgisinin ölçülmesi ve doğru ürün kullanımının sağlanması gibi amaçları yerine getirebilmek için bu araştırmanın yapılması gerekli görülmüştür.
1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, 18 yaş üzeri çalışan erkek ve kadınların saç bakım ürünü, saç şekillendirme ve kozmetik kullanımı ile ilgili görüşlerini belirlemektir. Ayrıca saç bakım ürünü ve kozmetik ürün kullanımı hakkındaki bilgi düzeylerini belirleyerek bu konuda kadınlarla erkeklerin görüşleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığını ortaya koymaktır.
Araştırmada bu genel amaç doğrultusunda şu sorulara yanıt aranacaktır. 1. Tüketicilerin demografik özellikleri nasıldır?
2. Tüketicilerin saç bakımı ile ilgili görüşleri nasıldır?
3. Tüketicilerin saç şekillendirme ve kozmetik kullanımı ile ilgili görüşleri nasıldır?
4. Tüketicilerin saç bakım ürünlerinin kullanımına ilişkin bilgi düzeyi nedir? a) Tüketicilerin saç temizleyici ürünleri kullanımına ilişkin bilgi düzeyleri
nedir?
b) Tüketicilerin saç şekillendirici ürünlerin kullanımına ilişkin bilgi düzeyleri nedir?
5. Bayanlarla erkekler arasında saç bakım ürünlerinin kullanımına ilişkin görüşler arasında anlamlı bir fark var mıdır?
Bu araştırma ile elde edilen bilgiler; araştırmacılara ve saç bakım ürünleri konusunda eğitim veren bireylere kaynak oluşturacaktır.
1.3. Araştırmanın Önemi
Yapılacak çalışma iki bakımdan önemli bulunmaktadır.
Tüketici açısından: İnsanların doğru kozmetik ürünü seçebilmesi için saçını
tanıması gerekir. Saç türüne göre seçilmeyen kozmetik ürün, saça fayda sağlamayacağı gibi saçın normal fonksiyonlarını da bozabilir. Güvenilirliğinden emin olunmayan, bilinçsiz ve yanlış uygulanan kozmetik ürünün, saçta yaratacağı sorunlar kişinin psikolojik ve sosyal açıdan kendini kötü hissetmesine neden olabileceği gibi kişinin sağlığını da olumsuz etkileyecektir. Kolayca ulaşılması mümkün olan ve makul bütçe ile pazarlanan kozmetik ürünler hakkında bilgi sahibi olmayan tüketicinin, bu konuda bilinçli davranması sağlanmalıdır.
Türkiye’de, tüketicinin sağlık ve güvenliğini ilgilendiren birçok kanun ve ilgili kanunlar kapsamında yayımlanan yönetmelikler bulunmakla birlikte, uygulama ve denetim eksikliği nedeniyle tüketicilerin sağlık güvenliği risk ve tehlike altında bulunmaktadır. Bu araştırma sonucunda hazırlanması düşünülen kullanım rehberi tüketicilerin bilinçlenmesine katkı sağlaması bakımından önemli bulunmaktadır.
Üreticiler açısından: Üreticinin, tüketiciyi doğru ürün kullanmaya
yönlendirmesi, insan sağlığını korumayı hedef alarak çalışması, ürün yelpazesinin çeşitliliğini tüketici davranışlarına yönelik belirlemesi, pazar kalitesini artırması ve müşteri memnuniyetini üst düzeyde tutması üreticilerin göz önünde bulundurması gereken unsurlardır.
Araştırma sonuçlarının pazar profilinin belirlenmesi, analizi ürün geliştirme ve ürün satışı sonrası müşteri bilincinin oluşturularak ürünün hızlı ve olumlu etkisinin
alınması için yapılacaklara katkı sağlanması bakımından önemli görülmektedir. Bu nedenlerden dolayı yapılan araştırmanın bilime katkı getireceği düşünülmektedir.
1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma, 2011-2012 yılında yapılmış ve 18 yaş üzeri saç bakım ürünü kullanan tüketicilerin görüşleri ile sınırlı tutulmuştur.
1.5. Varsayımlar
1. Ankete cevap veren örneklem grubunun görüşlerinde samimi oldukları kabul edilmektedir.
2. Örneklem evreni temsil etmektedir.
1.6. Tanımlar ve Kısaltmalar
Kozmetoloji: İnsan vücudunun epiderma, tırnaklar, kıllar, saçlar, dudaklar ve dış genital organlar gibi değişik dış kısımlarına, dişlere ve ağız mukozasına uygulanmak üzere hazırlanmış, tek veya temel amacı bu kısımları temizlemek, koku vermek, görünümünü değiştirmek ve/veya vücut kokularını düzeltmek ve/veya korumak veya iyi bir durumda tutmak olan bütün preparatları veya maddeleri inceleyen ve geliştiren bilim dalı.
Kozmetik Ürün: Kozmetik ürünler, temizlemek, korumak, görünümünü güzelleştirmek ve koku vermek amacıyla, insan vücudunda başta deri olmak üzere;
saçlara, kıllara, dişlere, mükoz membranlara uygulanan, tedavi edici etkisi olmayan ürünlerdir.
Saç Bakım Kozmetikleri: Saç ve saçlı deriye zarar vermeden saçtaki yağ, kir, jöle gibi biyolojik ve kimyasal artıkları saçtan arındıran, saçın görünüşünü düzelten, kolay şekil almasını sağlayan, taranmasını kolaylaştıran, elektriklenmesini önleyen, hacim kazandıran, kırıklarını düzelten ve pürüzsüz, ipeksi bir görünüm kazandıran veya saçın rengini değiştiren kozmetik ürünlerdir.
Tüketici: Saç bakım ürünlerini kullanan kişiler.
BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde, saç ve saçlı derinin özellikleri, saç bakım kozmetikleri ve saç bakım kozmetiklerinin psikolojik etkileri ile yol açtığı zararlara yer verilerek kavramsal çerçeve oluşturulmuştur.
2.1. Saç ve Saçlı Deri
Saçlar, beyni saklayan kafatasının derisinden uzanan, keratin moleküllerinin sıkı bağlarla birbirine bağlanarak oluşturduğu, çok katmanlı, oldukça karmaşık bir biyolojik yapıdır. Şekil 1’de verildiği üzere saç telinin yapısı üç tabakadan oluşur. Bunlar;
1. Pul tabakası (Kutikula) dış kabuk, 2. Lif tabakası (Korteks) orta kısım,
Şekil 1: Saçın Anatomik Yapısı (Kundakçı, 1998:127)
Saç keratin denen, protein içeren ölü hücrelerden oluşmuştur (Şenol, 2002: 111). Keratin, keratinositler (epidermal hücreler) tarafından imal edilen bir proteindir. Katı keratin saç, tüy, tırnak, gaga ve boynuzları oluşturur. Yumuşak keratin ise epidermal deriyi oluşturur (Tourles, 2002: 4).
Saçın yapısını belirlemek için 3 niteliğin üzerinde durulması gerekir. Bunlar, doku, hacim ve şekildir.
Dokusuna Göre Saçlar: Dokusuna göre saçlar, ince telli, kalın telli ve normal olarak üçe ayrılır. İnce telli saçlar yumuşak, dokunulduğunda ipeksi bir his veren saçlardır. Saç tellerinin çapları dardır. Bunlar zayıf, gevşek ve seyrek olabilirler. Çoğu zaman seyrek olan bu salar küt şekilde kesildikleri, çene hizasından daha uzun olmadıkları zaman gür gibi durur. Biçim bu saçların ne dereceye kadar kıvırcık olduklarına bağlıdır (Meredith, 1978: 247-248).
Kalın telli saçlar genel olarak sağlamdır. Bazen sertte olabilirler. Saç telleri gerçekten kalındır. Bazen bu saçı idare etmek zordur. Biçim saçın gürlüğüne, kıvırcıklığın derecesine bağlıdır. Bu tür saçlar çok kıvırcık ve sert değillerse uzunca bir biçime iyi girerler. Kalın telli saçlar, dalgalı değillerse çok kısa kesilmemelidirler; yoksa iyice kabarır (Meredith, 1978: 247-248). Normal telli saçlar ise orta kalınlıktadır.
Bunlar oldukça gürse biçim bakımından pek bir sıkıntı çekilmez. Bu bakımdan biçim vermede pek az bir kısıtlamayla karşılaşılır.
Hacmine Göre Saçlar: Hacmine göre saçlar gür ve seyrek olarak ikiye ayrılır. “Gür saç” deyimi başta bir hayli saç olduğu anlamına gelir. Teller kalınsa durum kolaylıkla anlaşılır. Saç ince telliyse o zaman insan yanılabilir. Sıcak iklimlerde yaşayan insanların saçları çoğunlukla gürdür. Dümdüz, sık bir saç bir boyda kesilince çok güzel durur. Ama genel olarak gür saçların biraz seyreltilmeleri, biçim almaları için kat kat kesilmeleri daha doğru olur. Saç çok sıksa, ayrıca kıvırcıksa kısacık kesmekten kaçınmalıdır. Çünkü o zaman saçlar biçime girmez (Meredith, 1978: 247-248).
Seyrek saçın çoğu zaman kısa, ya da orta boyda kesilmesi doğru olur. Bu saçlara sanki gürmüş gibi bir görünüm kazandırmak için dengeli kesilmeleri de gerekir. Bukleler de yine böyle saçların gürmüş gibi durmalarını sağlarlar (Meredith, 1978: 247-248).
Şekline Göre Saçlar: Kıvırcık, dalgalı ve düz olarak üçe ayrılır: Bir saçın düz, dalgalı ve kıvırcık olması saç folikülüne bağlıdır. Düz bir saç folikülü, düz bir saçı oluştururken, kıvırcık bir saç folikülü kıvırcık bir saç yapısını oluşturur. Kat kat kesilen kıvırcık saçlar her boyda olabilir. Saçlar gürse bu saçları omuz hizasından daha fazla uzatmamak gerekir (Meredith, 1978: 247-248).
Dalgalı saçlar, çoğu zaman, başka biçimlere sokulmuş olmalarına rağmen çabucak normal şekillerini alırlar. Bu saçlar dümdüz de kesilebilir; yanlar kısa, ense uzun biçimde de olabilir. En güzel orta boyda kesildikleri zaman dururlar. Hafif dalgalı saçlarında kendilerine özgü bir dökülüşleri vardır. Saça biçim verirken bununda göz önüne alınması gerekir (Meredith, 1978: 247-248).
Düz saçların uçlarını içe, dışa doğru kıvırmak kolaydır. Gerekirse permayla dalgalı, kıvırcık bir hale sokulabilirler. Saç düz, ince telliyse, bunun dümdüz kesilmesi ona gür bir görünüm verir. Kısadan ortaya kadar bütün boylar bu saçlara uygun düşer.
Düz, kalın telli saçlar uzun bırakıldıkları zaman gerçekten güzel dururlar. Orta boyda da güzel dalgalanırlar. Kısa kesildikleri zaman ise, bir problem halini alabilirler (Meredith, 1978: 247-248).
2.1.1. Saç ve Saçlı Deride Kozmetik Uygulamaların Yol Açtığı Zararlar
Genelde kozmetikler güvenilirdir ve iyi tolore edilir. Bununla birlikte bazı durumlarda, ürünün yanlış kullanılmasına ya da gelişen gerçek bir alerjiye bağlı olarak ters etkiler oluşabilir. Her yıl belirli sayıda tüketici kozmetiklere bağlı herhangi bir tip yan etki ile karşılaşır. A.B.D.’de F.D.A’ya göre oluşan tüm kozmetik reaksiyonlar içinde saç kozmetikleri %86 gibi büyük bir yer kaplamaktadır. Bunların %40’ı permalara bağlı, %25’i şampuanlara bağlı ve %21’ini de saç boyalarına bağlı reaksiyonlar oluşturmaktadır. Saç, bakım amacıyla kullanılan kozmetikler tarafından gerek fiziksel, gerek kimyasal hasarlara maruz kalmaktadır (Değer, 2003: 26).
Travmatik etkenler: Fırçalama, yıkama, kıvırma, boyama gibi işlemler sonucunda saçta tiftiklenme ve keçeleşme oluşabilir. Saç tellerinde yatay uzantılar oluştuğu gibi ucunda da çatallaşmalar meydana gelir. Dış etkenlere karşı direnci azalmış olan saçlar en zayıf noktalarından kırılırlar (Koçak, 1993: 4). Güçlü güneş ışığı, deniz suyu yada klorlu su saçları inceltir ve kurutur (Henderson, 2000: 33).
Kimyasal etkenler: Boya, perma, meç, röfle, defrize gibi kimyasal işlemler sonucunda zamanla saçlar yıpranır, kurur ve kopmaya başlar. Saç ve saçlı deride kozmetiklerin aşırı kullanımı sonucu irritan reaksiyonlarda görülmektedir (Henderson, 2000: 33).
Permaya bağlı yan etkiler: Kalıcı permalar ve düzeltmeler saç hasarlarına yol açar. Saça şekil verme işlemlerinde kullanılan maddeler doğru olarak tatbik edilirse zararlı değildir. Ancak bu maddelerin gereğinden fazla kullanılması saçta geri çevrilemeyen belirtilerin oluşmasına neden olur. Kullanılan alkali solüsyonlar saçlı deriyi tahriş eder, kurutur. Maddelerin göze teması halinde gözde ve göz kapaklarında irritasyonlar meydana gelir. Tioglikolatlara ve tuzlarına karşı alerjik reaksiyonlar nadirdir, deri reaksiyonları daha çok irritasyona bağlıdır (Koçak, 1993: 21).
Boyalara bağlı yan etkiler: Boyaların sakıncaları çok daha ciddidir. Zararlılıkları kullanılan maddeye bağlıdır. Kına ve çivit gibi bitkisel boyalar zararsızdır. Maden tuzlarından elde edilen boyalarda saçlı deri için bitkiseller kadar zararsız olmakla birlikte, uzun zaman kullanıldıklarında saçı dayanıksız yapar, kolaylıkla boyadan arınmasını engeller, kimi zaman dökülmesine bile sebep olabilir. Parafenilendiamin içeren saç boyaları sık olarak alerjiye yol açarlar. Reaksiyonlar sıklıkla şiddetlidir, veziküller ve sızıntı oluşabilir. Anilin boyaları saçları dayanıklılığını biraz azaltırlar, bu yönden saçlar için çok az zararlı olarak nitelendirilebilirler. Ancak saçlı deri ve kazanılmış veya doğuştan bir aşırı duyarlık bulunabilir (Koçak, 1993: 21).
Saç boyaları üzerinde yapılan araştırmalarda, uzmanlar tarafından incelenen 55 saç boyasının hepsi için “tavsiye edilmiyor” değerlendirilmesi yapılmıştır. Tüm örneklerde, kanserojen ve alerjik olan kısırlığa yol açabilen ve deri tarafından emilen fenildiamin gibi (PDA) gibi aromatik aminlere rastlanmıştır. Özellikle koyu renk saç boyamaların yüksek oranda kanserojen madde içerdiği saptanmıştır. Uzmanlar, saç boyamaya ne kadar erken yaşta başlanırsa ve ne kadar uzun süre saçlar boyanırsa kanser riskinkinde bu oranda arttığını kaydetmişlerdir (Değer, 2003: 27).
Diğer allerjen olabilecek maddeler arasında sabun, şampuan, naylon saç fırçası, plastik tarak ve biryantin gibi estetik bakım elemanları da sayılabilir (Koçak, 1993: 22).
2.1.2. Saç Bakımının Psikolojik Etkileri
Saç bakımı insanın içinde bulunduğu ruh hali hakkında önemli veriler sağlayabilir. İnsanlar depresif duygu durumunda iken genel bakımları ile birlikte saç bakımları da azalırken, ortalama ya da neşeli olduklarında saçlarına ve giyimlerine daha özenlidirler. Günlük yaşantımızda önemli yeri olan ilk izlenimler kişinin dış görünüşünden etkilenir. Özellikle ilk kez girilen ortamlarda kişinin dış görünümü ve saç bakımı o birey hakkındaki olumlu ve olumsuz izlenimlerin oluşmasında önemlidir. İyi kesimli, bakımlı bir saç bireyin görünümüne, bir anlamda da kendisine, verdiği değeri simgelerken, karşısındaki insanda da olumlu bir izlenim bırakmasını sağlayabilir. İş aramaya ya da bir toplantıya bakımsız giden bireyin o işi ya da toplantıyı fazla önemsemediği izlenimi sıklıkla edinilir (Değer, 2003: 27).
Bakımlı biri, bir taraftan bakımlı oluşun güvenini taşırken, diğer taraftan çevrenin olumlu etkileri ve övgüleri ile bu güven duygusu daha da artar; kişi aslında kendini depresif hissetse bile, çevrenin tepkileri mizacında olumlu etki yapabilecektir. Tersine, kendini kötü hisseden bir birey, bakımsız bir saçla örneğin işyerine gittiğinde, çevresinden aldığı olumsuz tepkilerle kendini daha da kötü hissedebilecek ve depresif duygu durumu pekişecektir. Aslında, zaman zaman herkeste görülebilen karamsar, depresif ruh hali kendimize bakımımızın en fazla olması gereken ve olumlu eleştirilere en çok gereksinimimiz olan günlerdir (Arapaslan ve Arkadaşları, 1998: 146).
Saç salonlarını ziyaret etmek genelde zevk verir. Saç bakımının verildiği mutlu atmosfere adanan, gevşemek için bir zamandır. Ayrıca sosyal ilişkileri de kolaylaştırır, görünüşte ve fiziksel çekicilikte düzelme gibi sonuçta birçok yararı vardır (Lemasson ve Arkadaşları, 2002: 184).
2.1.3. Kozmetik Ürünler
Kozmetik Yunanca süs anlamına gelen “cosmos” sözcüğünden türetilmiş bir kelime olup, sağlıklı, bakımlı ve güzel olmayı, bunların sonuçlarını elde etmeyi ve sürdürmeyi amaçlayan “cosmeni”de anlamını bulan evrensel bir kavramdır (Çağın, 1991: 15).
Türkiye Cumhuriyeti 5324 nolu Yasa’ya göre (2005); insan vücudunun
epidermis, tırnaklar, kıllar, saçlar, dudaklar ve genital organlar gibi değişik dış kısımlarına, ağız ve dişlere ya da mukozaya uygulanmak üzere hazırlanmış; amacı ya da yan amacı bu kısımları temizlemek, koku vermek ve korumak suretiyle iyi bir durumda muhafaza etmek, görünümünü değiştirmek ve vücut kokularını düzeltmek olan saç boyaları ve saç açıcıları da dahil kimyasal maddelere ya da preparatlara “Kozmetik Ürün” adı verilir.
Amerikan Gıda, İlaç ve Kozmetik Kanununa (FDA) göre; dökülmek, serpilmek,
ovulmak ya da başka herhangi bir şekilde uygulanmak suretiyle vücudun herhangi bir kısmının temizlenmesi, güzelleştirilmesi, cazibesinin arttırılması ve görünümünün değiştirilmesi amacıyla uygulanan preparatlar ve bunların hazırlanması için kullanılan maddelere “Kozmetik Ürün” adı verilir (Alpmen, 1998: 1).
Cilt bakım amaçlı kozmetik ürünler;
- Farmasötik sunum şekline göre (ürünün emülsiyon özellikleri; sprey, losyon, jel, krem, merhem, maske, ampül, serum, vb)
- Uygulama yerlerine göre (göz çevresi, yanak, kaş, tırnak, vb)
- Sektöre göre (her üreticinin farklıdır; örn. yağlı saç, normal saç şampuanı)
- Kozmetologlara (ara elemana) göre dört şekilde sınıflandırılmaktadır (Çelebi, 2004).
Kozmetik ürünlerin sınıflandırılması aşağıdaki tabloda verilmiştir (Çelebi, 2004).
Tablo 1
Kozmetik Ürünlerin Sınıflandırılması
Modern Kozmetik Ürün Sınıflandırması I) Cilt Bakım Kozmetikleri
1. Temizleyiciler
a- Sabunlar ve temizleme çubukları b-Yağsız temizleyiciler
c- Temizleme kremleri d- Exfoliantlar / soyucular
e- Aşındırıcılar (abrasive scrubber) f- Temizleme maskeleri g- Diğerleri 2. Tonikler 3. Nemlendiriciler a- Hayvansal yağlar b- Bitkisel yağlar c- Mineral yağlar d-Sentetik yağlar e- Mumlar f-Diğerleri 4. Özel Bakım Ürünleri
5. Diğerleri
II) Saç Bakım Kozmetikleri
1. Şampuanlar
a) Temel Temizleyici Şampuanlar b) Bebek Şampuanları
c) Medikal (Tıbbi) Şampuanlar d) Profesyonel Şampuanlar
e) Özel Bakım(Düzenleyici) Şampuanlar
2. Saç Kondisyonerleri a) Hazır Kondisyonerler b) Derin Kondisyonerler c) Blow Drying d) Hair Glaze e) Hair Rinse 3.Yıkama Sonrasında Kullanılan Bakım Ürünleri
a) Saçta Kalan Saç Bakım Ürünleri b) Saç Kürleri
c) Saç Suları (Saç Tonikleri)
d) Saçtan Durulanan Saç Bakım Ürünleri 4. Saç Görünüşünü Düzelten Kozmetikler a) Saç Kremleri b) Saç Spreyleri c) Saç Köpükleri d) Saç Jöleleri
5. Saça Kalıcı Şekil Veren Kozmetikler
a) Permanant b) Defrize 6. Saça Kalıcı Renk
Değişikliği Sağlayan Ürünler
a) Saç Boyaları
- Geçici Saç Boyaları - Yarı Sabit Saç Boyaları - Sabit Saç Boyaları b) Saç Açıcılar
7. Diğerleri Saç Onarıcı Bakım Ürünleri
III) Saçlı Deri Bakım Kozmetikleri 1. Saç Büyümesini Tetikleyen Ürünler
2. Saçlı Deri Onarıcı / Tedavi Edici Ürünler 3. Diğerleri
IV) Vücut Bakım Kozmetikleri
1. Banyo Ürünleri
a-)Sabunlar - Tuvalet
- Transparan / Şeffaf - Susuz Sabun / Siyndet - Deodoran Sabun - Yüzen Sabun - Sıvı Sabun - Toz Sabun - Kağıt Sabun b) Diğerleri
- Banyo tuzları / tabletleri - Banyo yağları
- Banyo köpükleri - Banyo telleri
- Banyo sonrası ürünler
- Diğerleri (çamur, parfüm, masaj yağları)
2. Güneş Bakım Ürünleri a) Güneş Koruyucuları - Organik Koruyucular - İnorganik Koruyucular - Mix Koruyucular b) Yapay Bronzlaştırıcılar
c) Güneş Öncesi / Sonrası Bakım Ürünleri d) Diğerleri 3. Ter Önleyiciler 4. Koku Gidericiler 5. Renk Açıcılar 6. Depilatuarlar a) Fiziki Dökücüler b) Kimyasal Dökücüler c) Kılın Büyümesini Yavaşlatıcı d) Kılın Yok Olmasını Tetikleyici 7. Böceksavarlar
V) Ağız Bakım Kozmetikleri 1. Diş Bakım Ürünleri
2. Ağız Gargaraları 3. Diğerleri
VI) Dekoratif – Makyaj Kozmetikleri 1. Yüz Pudraları
2. Allıklar 3. Fondötenler
4. Dudak Boyaları / Rujlar 5. Göze Uygulanan Okü’ler 6. Tırnak Ürünleri
7. Kalıcı Makyaj ve Dövme 8. Diğerleri VII) Parfümler 1. Parfümler 2. Eau De Parfum 3. Eau De Toilette 4. Eau De Cologne 5. Katı Parfüm / Stick 6. Kokulu Toz Pudra 7. Kokulu Sabun 8. 8. Diğerleri
VIII) Diğerleri 1. Oral Products a) Vitaminler
b) Şifalı Bitkiler c) Food / Gıda 2. Hijyenik Pedler
3. Vajinal Ürünler
4. Traş Ürünleri a) Temizleyici b) Traş Öncesi c) Traş Sonrası 5. Diğerleri
2.1.4. Saç Bakım Kozmetikleri
İnsanların dış görünümü ve kendilerine olan güvenlerinin sağlanmasında güzel ve pürüzsüz bir cilt görünümü kadar saçlarının da önemli bir rolü vardır. İnsanların sağlıklı ve bakımlı saçlara sahip olması ve saç stili onların içinde bulundukları ortamlarda olumlu etki bırakır. Saç vücudumuzun boynuzsu, duyumsuz bir uzantısıdır. Görevi kafatasımızı, dolayısı ile beynimizi korumaktır. Rüzgar, güneş, havuz, deniz, fön çekme, saç rengini açma ve saç dalgasını değiştirme, vb. fiziksel ve kimyasal uygulamalarla saçın yapısı ve görünüşü bozulur. Saç bakım kozmetikleriyle amaçlanan saçın bozulan yapısını ve görünüşünü düzeltmek ve saç şeklini korumaktır. Düzenli bir saç bakımı ve saç kozmetiklerinin akılcı kullanımı ile bu hasarlar azaltılarak saçların iyi bir şekilde muhafaza edilmesi sağlanabilir. Bunun için saç ve saçlı deriye en uygun kozmetik seçilmeli ve yöntemine göre uygulanmalıdır (MEGEP, 2007).
Saç Bakım Kozmetikleri; saç ve saçlı deriye zarar vermeden saçtaki yağ, kir, jöle gibi biyolojik ve kimyasal artıkları saçtan arındıran, saçın görünüşünü düzelten, kolay şekil almasını sağlayan, taranmasını kolaylaştıran, elektriklenmesini önleyen, hacim kazandıran, kırıklarını düzelten ve pürüzsüz, ipeksi bir görünüm kazandıran veya saçın rengini değiştiren kozmetik ürünlerdir (MEGEP, 2007).
Saç bakımının amacı, normal fizyolojik koşulların dengede tutulmasıdır. Düzenli saç bakımında temizliğin yanı sıra bakımla ilgili kozmetik ürünlerin bilinçli kullanılması, oluşabilecek hasarların azaltılmasına ve saçın iyi bir durumda muhafaza edilmesine yardımcı olacaktır (Değer, 2003: 29). Saç bakım ürünlerinden beklenilen etkiler; temizlik, bakım, şeklin değiştirilmesi veya korunması ve saç renginin güzelleştirilmesi şeklinde sıralanabilir (Saygılı, 2000: 13).
Saç bakım kozmetikleri kullanım şekillerine göre aşağıdaki tabloda verilmiştir (Çelebi, 2004).
Tablo 2
Saç Bakım Kozmetikleri
SAÇ BAKIM KOZMETİKLERİ
1. Şampuanlar
a) Temel Temizleyici Şampuanlar b) Bebek Şampuanları
c) Medikal (Tıbbi) Şampuanlar d) Profesyonel Şampuanlar
e) Özel Bakım(Düzenleyici) Şampuanlar
2. Saç Kondisyonerleri a) Hazır Kondisyonerler b) Derin Kondisyonerler c) Blow Drying d) Hair Glaze e) Hair Rinse 3.Yıkama Sonrasında Kullanılan Bakım
Ürünleri
a) Saçta Kalan Saç Bakım Ürünleri b) Saç Kürleri
c) Saç Suları (Saç Tonikleri)
d) Saçtan Durulanan Saç Bakım Ürünleri
4. Saç Görünüşünü Düzelten Kozmetikler
a) Saç Kremleri b) Saç Spreyleri c) Saç Köpükleri d) Saç Jöleleri 5. Saça Kalıcı Şekil Veren Kozmetikler
*
a) Permanant b) Defrize
6. Saça Kalıcı Renk Değişikliği Sağlayan Ürünler
a) Saç Boyaları - Geçici Saç Boyaları - Yarı Sabit Saç Boyaları - Sabit Saç Boyaları b) Saç Açıcılar
* Çelebi (2004), modern kozmetik ürün sınıflandırmasını yaparken “Saça Kalıcı Dalga Veren Kozmetikler” olarak isimlendirmiştir. Çalışmamızda bu başlık permanant
ve defrize ürünlerini ele alarak “Saça Kalıcı Şekil Veren Kozmetikler” olarak kullanılmıştır.
2.1.4.1. Şampuanlar
Şampuanların kullanım amacı, kirliliğin ( sebum, ter, kepek, çevresel koşullardan ileri gelen kirlilik, saç kozmetiklerinden kalan artıklar) saça ve saçlı deriye zarar vermeden uzaklaştırılmasıdır. Şampuanların temel maddesini aniyonik, katyonik, amfoterik veya noniyonik yüzey etken maddeler, köpük stabilizatörleri, aktif maddeler, opaklaştırıcı maddeler, koruyucular, renk ve koku maddeleri yer alır (Bayraktar, 1978: 81).
Bu maddeler, kimyasal yapılarına göre,
1. Temizleyici ve köpük güçlendirici birincil yüzey aktifler, 2. Saça şekil verici ikincil yüzey aktifler,
3. Özel etkili ve formülü tamamlayıcı bazı maddeler olarak sınıflanır (Eaton, 1995: 35).
İdeal bir şampuanın özellikleri şu şekilde sıralanabilir (Şenol, 2002: 118): 1. Saçı kolay taranır hale getirmeli ve iyi şekillendirmeli,
2. Saçı yumuşatmalı, 3. Parlaklık vermeli,
4. Saç tellerinde elektriklenme ve uçuşma yapmamalı, 5. Temizlemeli,
6. Yeterli köpük yapmalı,
7. Her türlü saça uygulanabilmeli, 8. Saçı hacimli göstermeli,
9. Fiyatı uygun olmalı,
10. Saç derisinde tahriş yapmamalı, 11. Hipoallerjik olmalı,
12. Kötü kokulu olmamalı,
13. Islak saça uygulandığında yayılmalı,
14. Saçın dökülmesini önlemeli, ayrıca göz, saç ve saç derisinde toksik olmamalıdır.
Kullanılacak şampuan saç cinsi ve saçlı derinin özelliklerine göre seçilmelidir (Sarıca ve Diğerleri, 1993: 25). Kullanım amacına göre şampuanlar; temel temizleyici, tıbbi, bebek, profesyonel ve düzenleyici olmak üzere gruplandırılabilir (Karaduman, tarihsiz: 7).
a) Temel Temizleyici Şampuanlar: Normal, yağlı, kuru, hasarlanmış ve boyalı saçlara olmak üzere farklı formülasyonlarda bulunurlar. Normal saç şampuanlarında temizleyici maddelerden lauril sülfat kullanılır. Temizleyici özellikleri fazladır. Yağlı saç şampuanlarında lauril sülfat veya sülfosüksinat içerirler ve temizleyici özellikleri çok iyidir, saçı yenileyici özellikleri azdır. Her gün kullanımları kurutucu etkisinden dolayı önerilmez. Kuru saç şampuanları ise daha az temizleyici içerip, saçı onarma gücü daha fazladır. Saçlarını her gün yıkayanlar için idealdir (Karaduman, tarihsiz: 7).
b) Bebek Şampuanları: Saça, saçlı deriye ve göze zarar vermeyen, iritasyon yapmayan maddelerden oluşur. Amfoterik ve temizleme gücü zayıf olan bu tür şampuanları her gün saçını yıkayanlar kullanabilir ( Bayraktar, 1978: 8).
c) Medikal ( Tıbbi) Şampuanlar: Saçlı derideki kepekleri (skuam) uzaklaştırmak için katran, asit salisilik, kükürt, selenyum disülfid, iyod bileşikleri fenol, çinko ve ketokonazol ilave edilmiş şampuanlardır. Yağı ve kepeği saç ve saçlı deriden uzaklaştırmanın yanında antibakteriyel ve antifungal etkileri de vardır. Hekim kontrolünde kullanılır, bu tür şampuanlar amaca yönelik seçilir ve uzun süre kullandırılır (Köşlü, 1993: 30).
d) Profesyonel Şampuanlar: Kuaförlerin saç boyama ve perma gibi kimyasal işlemlerin öncesi ve sonrasında kullandıkları anyonik ve katyonik yüzey aktif madde içeren şampuanlardır. İrritan ve kontakt dermatite yol açabilirler. Gözlerde yanma, kaşıntı ve tahrişe, saçlarda ise matlık, kırılma, sertlik ve dökülmeye neden olabilirler (Karaduman, tarihsiz: 7).
e) Özel Bakım ( Düzenleyici) Şampuanları: Saçı temizlerken saç telleri üzerine birikim yaparak hacim sağlar. İnce telli saça uygulanır. Bu grupta A,B,E vitaminleri katkılı şampuanlar da sayılabilir (Bayraktar, 1978: 8).
2.1.4.2. Saç Kondisyonerleri
Saçı temizledikten sonra sebumu taklit ederek saçın daha iyi durumda görünmesini sağlayan kozmetik ürünlerdir. Uygulandıktan sonra uygulama öncesine nazaran saçların taranabilirliği ve fırçalanabilirliğini arttıran ürünlere Saç Kondisyonerleri denir. Saç kondisyonerleri saç bakımı, saçın durumunu düzelten ya da saç kremleri olarak da adlandırılırlar. Saç yüzeyi harabiyetini engelleyerek ya da düzelterek yüzey kalitesi arttıran, dolayısıyla saçların durumunu/görünümünü düzelten kimyasal maddelerdir (MEGEP, 2007).
a) Hazır Kondisyonerler (Sıvı): Sıvı olarak kullanıma sunulan kondisyonerlerdir. Saçın farklı durumlarına göre üç çeşit hazır kondisyoner bulunmaktadır (Çelebi, 2004).
- Quats / Katyonik: Katyonik surfaktan (4’lü amonyum bileşikleri) içerdikleri için elektriklenmeyi azaltırlar. Şampuan sonrası uygulanıp durulanırlar. Ev ve salonlarda en çok kullanılan ürünlerdir. İşlem görmüş ve yıpranmış saçlar için idealdir.
- Katyonik Polimerler: PVP (polyvinylpyrolidon) elektriklenmeyi azaltır, saç üzerinde bir film tabakası oluştururlar. Normal ve yağlı saçlar için uygundur, ince telli saçlara uygulanmaz.
- Protein İçerenler: Hidrolize hayvan proteinleri ve ipek proteini reconstructor olarak kullanılır. Uçları kırılmış saçlar için uygundur.
b) Derin Kondisyonerler (Krem): İçerikleri hazır kondisyonerlerle aynıdır ancak yoğunlukları daha fazladır. Yağda su emülsiyon yapıdadır (krem). Aşırı kuru saçlar için şampuan sonrası 20-30 dakika ısıtılarak ya da ılık havlı ile sarılarak uygulama yapmak gereklidir. Perma öncesinde de uygulanabilir. Hairtherapy, trikoterapi gibi ticari uygulamalarda kullanılan yöntemdir (Çelebi, 2004).
c) Blow Drying (Sıvı): Hazır kondisyonerlerle içerikleri aynıdır. Yağlı ve ince telli saçlara uygulanır. Kurutulmadan sonra, ısıtılmadan-fönden önce kullanılır (Çelebi, 2004).
d) Hair Glaze (Sıvı): Protein içerirler. Havluyla kurutulan saça fön öncesi uygulanır. Saç üzerinde kondisyonerlerden daha kalın bir film tabakası oluşturur. Kuru ve yıpranmış saçlar için kullanılır (Çelebi, 2004).
e) Hair Rinse (Sıvı&Krem): Islak saça uygulanır (Çelebi, 2004).
- Saf / Sıvı formu limon ve sirke içerirler. Alkali şampuan öncesinde asit artıklarını nötralize etmek için yağlı saça uygulanır. Ancak günümüzde artık bu ürünler kullanılmamaktadır.
- Krem formu benzalkolyum içerir, yağlı ve normal saça uygulanır. Kondisyoner etkisi azdır.
2.1.4.3. Yıkama Sonrasında Kullanılan Saç Bakım Ürünleri
Yıkama sonrasında kullanılan saç bakım ürünleri saç ve saçlı deriyi etkileyerek, saçı besleyen, dökülmesini önleyen ve saçların sağlıklı büyümesini sağlayan ürünlerdir. Kozmetik açıdan en yaygın görülen yağlanma, kepek ve saç dökülmesi problemlerine karşı saçtaki tahribatın giderilmesine yönelik ürünlerdir (Şenol, 2002; 94).
a) Saçta Kalan Saç Bakım Ürünleri: Yıkama sonrasında temiz saça uygulanan ve saça uygulanan ve saçta bırakılan bu ürünler çoğunlukla sıvı emülsiyon şeklinde losyon ve kremlerdir (Değer, 2003: 30). Kullanım amaçları, yıkama sonrası saçların şekil almasını kolaylaştırmak ve verilen şeklin korunmasına yardımcı olmak, ıslak ve kuru haldeki saçın taranabilirliğinin artmasını sağlamak, saçtaki statik yükü azaltarak uçuşmasını en aza indirgemek, saça parlaklık vermek şeklinde sıralanabilir. Baş derisi ile ilgili problemlerde ( kepeklenme, fazla yağlanma) bakım ürünü saçların yanı sıra baş derisine de sürülmelidir. Temizlik amacıyla kullanılan ürünlerden daha uzun süreli olarak baş derisi ve saç üzerinde bekletildiklerinden etkileri belirginleşmektedir (Saygılı, 2000: 14).
b) Saç Kürleri: İleri derecede tahrip olmuş saç ve saç gövdesi için hazırlanan preparatlardır. Belli aralıklarla ve yıkama sonrasında uygulanır, uygulamanın ardından durulanmayarak saçta bırakılırlar. Saç uzadıkça, saçlı deriden uzak kısımlarda kutikul pulları kalkmaya ve kırılmaya başladığından kutikulde bozulmalar meydana gelir. Bakım maddeleri saçın yıpranmış, kırılmış kısımlarına nüfuz ederek etkili olur, saçları dış etkilerden korur, dolgunluk ve hacim verir, elastisite, çekme kuvveti ve doğal ipeksi görünüm kazandırırlar (Saygılı, 2000: 15).
c) Saç Suları (Saç Tonikleri): Saç tonikleri genellikle saç büyümesini hızlandırmak, kepeği engellemek, saç dökülmesini engellemek veya genel bakım amacı ile kullanılmaktadır (Saygılı, 2000: 16).
d) Saçtan Durulanan Saç Bakım Ürünleri: Her yıkama sonrasında kullanılır ve genellikle 5-30 dakika arası saçta bekletilirler. Saçı ince bir tabaka halinde kaplayarak bakım yapmanın yanında, saçın şekil almasını da kolaylaştırırlar ( Saygılı, 2000: 16).
2.1.4.4. Saç Görünüşünü Düzelten Kozmetikler
Saçın temizlenmesinden sonra görünüşünü düzeltmek, kolay şekil almasını sağlamak, taranmasını kolaylaştırmak, elektriklenmesini önlemek, hacim kazandırmak, kırıklarını düzeltmek ve pürüzsüz, ipeksi bir görünüm kazandırmak için kullanılır (Bayraktar, 1978: 10).
a) Saç Kremleri: Emülsiyon şeklinde olup saça parlaklık, esneklik ve nemli bir his verip taranmayı kolaylaştırır. Uygun miktarda saçı şekillendirici madde içerebilir. İçerdiği askorbik asit maddesi saçtaki kütikül pulcuklarının kapanmasını sağlar (Bayraktar, 1978: 10).
b) Saç Spreyleri: Spreyin ana bileşenleri saçı nemden koruyan ve saç biçimini saç telleri arasında oluşturduğu ‘cila köpükleri’ ile sertleştirip dayanıklılaştıran suni reçinelerdir. İçinde bulunan yumuşatıcılar sprey tabakasını esnek kıllar ve pul pul kabarmayı önler (Bayraktar, 1978: 10).
c) Saç Köpükleri: Aerosol kabı içinde şekil verici konsantre ve itici gazdan oluşur. Şekil verici kaptan püskürtüldüğünde sıvılaşmış gaz buharlaşır ve geriye köpük kalır. Bu ürünler kullanılmadan önce mutlaka çalkalanmalıdır (MEGEP, 2007).
d) Saç Jöleleri: Alkol çözeltili jöle oluşturucu suni reçinelerden ve yağımsı bileşenlerden oluşur. Saça uygulanan jöleler, şekil verici bileşenler içerir, suda çözünen polimerler ile kıvamı arttırılır, jel yapısında saydam preparatlardır (MEGEP, 2007)
2.1.4.5. Saça Kalıcı Şekil Veren Kozmetikler
Saçın şeklini kalıcı olarak değiştirmek için kullanılan kozmetiklere saça kalıcı dalga veren kozmetikler denir. Permanant ve defrize uygulamalarında saçın istenilen şeklini almasını sağlayan ürüne redüktör madde, bu şekli sabitleyici ürüne de nötralizatör denir (MEGEP, 2007).
2.1.4.6. Saça Kalıcı Renk Değişikliği Sağlayan Ürünler
Saç rengini değiştirmek, farklı renk tonları sağlamak ve beyaz saça istenilen rengi vermek amacıyla kullanılan kozmetiklerdir (Alpmen, 1978: 88).
a) Saç Boyaları: Rengi açılmış, beyazlamış saçı boyayarak daha genç bir görünüm sağlamak, saçın rengini değiştirerek modaya uygun hale getirmek için kullanılan kozmetiklere saç boyaları kozmetiği denir (Bouillon, 2002).
Bitki Boyaları
:
En eski boyalar olup en tutulan bitkisel boya kınadır. Afrika ve Asya’da yetişen kına bitkilerinin saplarından ve yapraklarından elde edilen boya,saçlara turuncu- kırmızı renkler verir. Bir çivit ( endigo) bitkisinin kuru ve toz yapraklarından elde edilen boya, mavimsi renk tonları verir. Bunun kınayla karışımından açık kahverenginden siyaha kadar tonlar elde edilir. Papatya, somak, ceviz, meşe kabuğu karışım oranına, konsantrasyonuna ve bekleme süresine göre sarı, kahverengi ya da koyu renkler verir (Şenol, 2002: 144).
Bu bitki boyalarının kullanımları genellikle aynı biçimdedir. Kuru öğütülmüş bitki parçacıkları (yapraklar, çiçekler, saplar, kabuklar v.b.) sıcak suyla bir bulamaç haline getirilir ve saça sürülür.
Metal Tuzu Boyaları: Eski çağlarda kurşun, bizmut, bakır, gümüş ve demir
tuzları çözeltileri saç boyamak için kullanılırlardı. Bu boyalar kaş, kirpik boyaları için günümüzde de kullanılmaktadır. Bu metal tuzları saç keratini içinde bağlanmış kükürt ile kahverengi ve siyah gibi saçı koyuya boyayan renkler oluşturur (Çelebi ve Yıldırım, 2007).
Kombine Boyalar: Bitki boyası ve metal tuzu karışımları ile bekleme süresi
kısaltılmış ve özellikle koyu renklerde büyük renk tonu çeşidi elde edilmiştir. En önemli örnek rastıktır. Örneğin, kınaya metal tuzları eklenerek elde edilir. Bu boyalar 1930 yılına kadar kullanılmıştır (Çelebi ve Yıldırım, 2007).
Oksidasyon Boyalar: İlk sentetik saç boyası olarak 19. yy’in ortasında pirogallol
ortaya çıktı. Alkali içerikleri ve hava oksijeni ile birlikte kahverengi bir birleşik oluşturuyorlardı ve bu yüzyılda parafenilen daimin Paris’te oksidasyon saç boyası olarak patent aldı. Bugün kullanılan oksidasyon boyalardaki renk oluşturucuların en bilinen örneği paratolien daimindir. Oksidasyon boyalarının karakteristik özelliği oksidasyon yoluyla yapay boya pigmentlerini oluşturan renksiz renk oluşturucu moleküller meydana getirir. Bunlar kolay kullanılabilir, doğal bir sürü renk sunup pigmentsiz saçı bile iyi örtüp diğer kimyasal işlemlerin yapılmasına olanak verdiklerinden bitki ve metal boyaların yerini almışlardır (www.sagliksifa.com).
b) Saç Boyalarının Sınıflandırılması: Saç boyaları, saç üzerindeki dayanıklılık sürelerine göre sınıflandırılır.
Geçici Saç Boyaları: Geçici saç boyaları çubuk, jel, sprey veya köpük şeklinde
olabilir. Saçta uzun süre kalmaz ve şampuanla kolaylıkla uzaklaştırılır. Geçici boyalarda kullanılan saç boyaları keratin bakımından zayıf olmalı, ışığa karşı dayanıklı olmalı, yastığı ve kıyafetleri boyamaması için friksiyona dayanıklı olmalı ve şampuanla kolayca yıkanabilmelidir. Geçici saç boyaları genellikle sulu, losyon ya da sprey şeklinde bulunur. Aynı zamanda saç şekillendirmeye katkıda bulunan, saçın dolaşmasını önleyen, yumuşaklık ve esneklik sağlayan aniyonik ve katyonik polimerler içerir. Bu tür boyamanın yararları saçtan kolayca çıkarılabilmesi, doğal ya da boyalı saça uygulanabilmesi, kolay uygulanması ve yan etkilerinin olmamasıdır (Çelebi ve Yıldırım, 2007).
Yarı Sabit Saç Boyaları: Yarı sabit saç boyaları sıvı, jel veya krem şeklinde
olabilir. Bu boyalar keratin bakımından daha güçlü, üst deriye nüfus edecek kadar küçük, saç korteksine tutunan moleküllerdir. Saçı yapısında hiçbir değişikliğe uğratmadan saçı doğrudan boyar. Yıkama sıklığına bağlı olarak 3-6 hafta sonra saçtan çıkar (Yıldırım, 2002: 2).
Yarı kalıcı boyama özellikle, hisrojen peroksit bazlı saç boyası kullanmak istemeyen bayanlarca tercih edilir. Kolay kullanımıyla doğal ya da rengi açılmış saça doğal renk ve ton çeşitliliği sunar, sık yıkamayla etkileri azaltılabilir, saça renk vermek için hidrojen perokside ihtiyaç yoktur ve saç liflerinin bozulmasına neden olmaz. Yarı kalıcı boya, saçtaki beyaz oranı % 30’u aşmıyorsa beyazları yeterince kapatır. Bu boyalar peroksit içermediği için saça parlaklık vermez (Çelebi ve Yıldırım, 2007).
Sabit Saç Boyaları: Sabit saç boyaları geçici ve yarı sabit saç boyalarından çok
daha kalıcı saç boyama etkisine sahiptir. Bu grupta oksidasyon, bitkisel bazlı ve metalik bazlı saç boyaları yer alır (Yıldırım, 2002: 2).
c) Saç Açıcılar: Saçın rengini açmak amacıyla üretilen kozmetiklere renk açıcılar denir. Saçın rengini açıcı preparatlar, saça rengini veren melanin pigmentini okside ederek saçın rengini açar. Çoğu saç rengini açıcı ürün, kullanılacağı zaman karıştırılan iki ayrı preparattan oluşur (www.sagliksifa.com).
Bunlar:
• Emülsiyon, krem, jöle ya da toz halde bulunan renk açma maddesi • Oksidasyon maddesidir.
Renk Açma Maddesi: Amonyak ve çeşitli alkali tepkimeli tuzlar gibi
alkalileştirme maddeleri, renk açma preparatlarının en önemli bileşenleridir (www.sagliksifa.com).
Oksidasyon Maddesi: Bu madde %6 – 12 arasındaki nadir olarak da % 18’lik
konsantrasyonda olan hidrojen peroksittir. Oksidasyon yoluyla renk açma işlemini sağlar (www.sagliksifa.com).
2.2. İlgili Araştırmalar
Angun (2011), “Mağazasız Perakendecilik Aracılığıyla Tüketicilerin Kozmetik Ürün Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörler ” adlı tezinde, Tokat merkezindeki tüketicilerin, mağazasız perakendecilik yoluyla kozmetik ürün satın alırken etkilendikleri faktörleri belirlemeyi amaçlamıştır. Araştırmada kozmetik ürün tüketicilerinin en çok kültürel faktörlerden etkilendiklerini ve sağladığı kolaylıklar sebebiyle en çok mağazasız perakendecilik türünü tercih ettiğini ortaya çıkarmıştır. Barış (1999), “Seçkin Bayan Kozmetik Ürünlerine İlişkin Müşteri Tercihlerinin Belirlenmesi ve İşletmelerin Tutundurma Fonksiyonun Tercih Oluşturmada Etkenliğinin Saptanması ” adlı tezinde kozmetik sektöründe, seçkin kozmetik ürünlerini pazara sunan işletmelerin müşteri tercihi oluşturmak için uyguladıkları tutundurma fonksiyonlarının etkenliğini ortaya koymuştur. Birinci bölümde, seçkin kozmetik ürünlerin pazar yapısını ve hedef pazarları incelemiştir. İkinci bölümde, müşteri tercihi belirlemede, araştırmaya konu olan seçkin kozmetik ürünlerinden “Lancome ve Biotherm” in etkenliğini değerlendirmiştir. Araştırmayı, sekiz ayrı hipotezin anket yöntemiyle cevaplanan sorularının değerlendirilmesi ve yorumlanmasıyla sonuçlandırmıştır.
Çelebi ve Yıldırım (2007), “Türk Pazarında Bulunan Kalıcı Saç Boyalarının Değerlendirilmesi” adlı makalesinde Türk kozmetik pazarında bulunan kalıcı krem saç boya ürünlerini incelemişlerdir. Tarama yöntemini kullanarak Türkiye pazarında 36 adet kalıcı krem saç boya ürününün olduğunu, bunlardan 9 firmanın piyasada birden fazla sayıda farklı özellikte kalıcı krem saç boyama amaçlı renklendirici kozmetik ürününün, 5 firmanın ise tek bir ürününün olduğunu tespit etmişlerdir.
Çelebi, (2004) “Türk Toplumunda Kozmetik Tüketici Davranışları ” adlı makalesinde tarama modelini kullanarak Türkiye genelinde yaşayan 18-59 yaş arası erkek ve kadınların kişisel bakımları için yaptıkları uygulamaları, kullandıkları kozmetik ürünleri ve bu ürünleri kullanma alışkanlıklarını belirlemek amacıyla 7 (yedi) coğrafi bölgeye bağlı 15 (on beş) ilde yaşayan 18-59 yaş arası toplam 2050 kişiye (1025 kadın+1025 erkek) anket uygulamıştır. Araştırmada; 18 ile 25 yaş arasındaki erkek ve
kadınların % 89,85’inin kozmetik ürün kullanmayı tercih ettiği, % 35,5’inin kozmetik ürün alışverişini parfümeriden yaptığı sonucuna ulaşmıştır.
Değer (2003), “Üniversite Öğrencilerinin Kişisel Saç Bakımları Konusundaki Bilgi ve Alışkanlıklarının İncelenmesi” isimli Yüksek lisans tezinde Gazi Üniversitesi öğrencilerinin sahip oldukları saçın özellikleri, bakım yaptırma nedenleri, saç bakımına ilişkin bilgi kaynakları, kozmetik ürün seçiminde dikkat ettikleri özellikler ve en sık karşılaştıkları saç problemlerini araştırmıştır. Araştırma 450 öğrenci ile yürütülmüş ve bu öğrencilerle anket çalışması yapılmıştır. Öğrencilerin en sık karşılaştığı problemlerden %32.9'unun saç dökülmesi, %13.1'inin kırılma ve çatallaşma olduğu görülmüştür. Öğrencilerin kozmetik ürün seçerken en çok dikkat ettikleri özelliği saçların yapısına uygun olması gerektiğini belirtmişler ve bu konuda en çok reklamlardan etkilendiklerini ifade etmişlerdir. Öğrencilerin saç yıkamayla ilgili görüş ve alışkanlıklarına ait bilgilerin verildiği bölümde üniversite öğrencisi bayanların %98.2'sinin saçlarını yıkamak için şampuan kullandıkları tespit edilmiştir.
Emami (2005), “ Türk Kadınlarının Kozmetik Ürün Kullanma Sıklıkları, Yaş, Medeni Durum, Eğitim, Meslek, Gelir Durumu ve Kozmetik Ürüne Ayırdığı Bütçe Değişkenlerine Göre Değerlendirilmesi” adlı Yüksek lisans tezinde Türkiye’nin 7 coğrafik bölgesinde 48 şehirde anket uygulaması yapmıştır. Araştırmada 2150 kadının yaş, medeni durum, eğitim durumu, çalışma durumu, eve giren toplam aylık gelir, kişisel aylık gelir ve kozmetik ürünlere ayrılan aylık bütçe gibi faktörlerine göre kullandıkları ürünler belirlenmiştir.
Koçak (1993), “Türk Toplumunda Saç Sağlığı Ve Bakımı Konusunda Bilgilerin Araştırılması” isimli Tıpta Uzmanlık araştırmasında, Türk toplumunun saç sağlığı ve bakımı konusundaki bilgi seviyesinin, ilgisinin, temizlik ve bakım alışkanlıklarının ve saçla ilgili eğilimlerinin saptanması amacıyla 1000 kişilik bir popülasyon grubu üzerinde araştırma yapmıştır. Sonuç olarak Türk halkının saç ve saç bakımı hakkında bilgi seviyesinin çok düşük olduğu, ufak bir kesim dışında saç konusunda danışma ve bilgi alma yoluna başvurmadığı, saçla ilgili ürünleri bilinçsizce ye rast gele kullandığı, saç sağlığı konusunda yanlış kanıları olduğu ve doktora başvurma oranının çok düşük olduğu tespit edilmiştir.
Şendur (2010), “Erkeklerde Saç Bakım Ürünleri” adlı derlemesinde kozmetik ihtiyacının kültürlere göre değişiklik gösterdiğini ve erkekler tarafından en çok aranan ürünlerin saç bakım ürünleri olduğunu belirtmiştir. Bu ürünlerden beklenenlerin sırasıyla; etkili bir temizlik, kolay şekil verme, nemlendirme, saçın renk ve şeklinde iyileştirme olduğuna dikkati çekmiştir.
Vural ve Çelebi (2003), “Yaşlı Türk Kadınlarında Saç Bakımı Ve Kozmetolojik Alışkanlık Profili” isimli makalesinde, kozmetik ürün seçiminde dikkat edilen noktalar, kadınların kişisel bakımları için salonlarda yaptırdıkları işlemler, saç yıkama alışkanlıkları, saç temizliğinde kullanılan kozmetik ürünler, saçta meydana gelen değişiklikler ve buna karşı alınan önlemler araştırılmış, deneklerin eğitim durumları ile kozmetik ürün alırken dikkat ettikleri noktalar ve gelir durumları ile kozmetik ürün alırken dikkat ettikleri noktalar incelenmiştir. Ankara, İstanbul ve İzmir huzurevlerinde yaşayan, altmış beş yaş ve üzeri 523 bayan üzerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre, bayanların büyük bir çoğunluğunun rast gele ve bilinçsizce kozmetik kullandıkları belirlenmiştir. Ayrıca bayanların kozmetik kullanımında en önemli faktörün ise ürünün fiyatı olduğu tespit edilmiştir
BÖLÜM III
YÖNTEM
Bu bölümünde, araştırmanın yöntemi, evreni ve örneklemi açıklanarak, veri toplama araçlarının nasıl hazırlandığına ilişkin bilgiler ile verilerin toplanmasında ve analizinde uygulanan istatistiklere yer verilmiştir.
3.1. Araştırmanın Yöntemi
Bu araştırmada, 18 yaş üzeri çalışan erkek ve kadınların saç bakımı, saç şekillendirme ve kozmetik ürün kullanımı hakkındaki bilgi düzeylerini, cinsiyet farklılıkları doğrultusunda belirlemek amacıyla tarama modeline dayalı betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. ‘Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır. Araştırmaya konu olan birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve var olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır.’ (Karasar, 1998: 77). “Betimsel (survey) araştırmalar kullanılan tekniklere göre; ‘anket survey, mülakat survey, gözlem survey gibi’ adlandırılmaktadır.” (Kaptan, 1998: 61).
Bu bilgilerden yola çıkarak, bu araştırma bir anket-survey yöntemiyle yapılmıştır.
3.2. Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini; 2008 yılı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine
göre kentsel alanda yaşayan, çeşitli meslek alanlarında istihdam edilen ve saç bakım ürünü kullanma alışkanlığı yüksek olduğu varsayılan 18 yaş üstü toplam 7.362 bin kadın ve erkek tüketiciler oluşturmuştur.
Araştırmanın örneklemi; istatistiksel olarak d= ± 0.05/P=0.05 örneklem hatası
hesaplamasına göre 7.362 bin kişiden seçilen 768 ±2= 770 kişi olması düşünülmüştür. Bu örneklem grubunu, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden nüfus yoğunluğuna göre seçilecek olan yedi ildeki kişiler oluşturmuştur. Bu illerin; Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya, Samsun, Gaziantep ve Erzurum olması planlandığı halde araştırmanın imkanları ölçüsünde küçültmeye gidilmiştir. Sadece İstanbul’dan 770 kişinin %27’si tesadüfi örnekleme ile seçilmiştir. Bu grup 201 kişidir. Bu grubun 144’ü kadın, 55’i de erkek kullanıcılardır.
3.3. Verilerin Toplanması
Bu araştırmada; tüketicilerin saç bakım ürünlerini kullanma düzeylerini saptamak amacıyla veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanan anket formu kullanılmıştır. Anket önce uzman görüşüne sunulmuş, alınan öneriler doğrultusunda gerekli düzeltmeler yapılarak 20 kişilik bir gruba pilot uygulama da yapıldıktan sonra ankete son şekli verilmiştir.
Anket formu 3 bölümden oluşmaktadır. Anketin 1. bölümünde kişisel bilgilerle ilgili 4, saç bakımı ile ilgili genel bilgi ve görüşlerin alındığı 2. bölümde 16 soruya yer verilmiştir. Anketin 3. bölümünde ise saç bakım ürünleri hakkında bilgi düzeylerinin yer aldığı 30 maddelik dörtlü likert ölçeği yer almaktadır. Likert tipi ankette yer alan “çok önemli” seçeneğine 4, “önemli” seçeneğine 3, “kısmen önemli” seçeneğine 2 ve “önemli” seçeneğine 1 sayısal değerleri verilmiştir.
Bu seçeneklere verilen puanlar ise;
Çok önemli, 3,26 - 4,00
Önemli, 2,51 - 3,25
Kısmen Önemli, 1,76 - 2,50
Önemli Değil, 1,00 - 1,75 aralığında düşünülmüştür. 2,51 ve üzeri puanlar önemli kabul edilmiştir.
Hazırlanan anket, İstanbul ilinde tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenen tüketicilere uygulanmıştır. Anket sonuçlarından elde edilen veriler değerlendirilmiş, tüketicilerin saç bakım kozmetiklerini kullanmalarına ilişkin bilgi düzeyleri belirlenmiş ve bilgi düzeyleri ile cinsiyetleri arasındaki farklılıklar ortaya konulmuştur.
3.4. Verilerin Analizi
Ankete katılan tüketicilerin görüşlerinin değerlendirilmesi yapılırken; “Ek 1”de verilen anket formu ile elde edilen istatistiksel analizi için aşağıdaki sıra izlenmiştir.
Ankete cevap veren örneklem grubunun, saç bakım ürünlerini kullanımlarına yönelik hazırlanan ankete verdikleri cevaplardan elde edilen veriler 4-1 derecelendirme ölçeğinde SPSS 18.0 istatistiksel paket programında bilgisayar ortamına aktarılmış, frekans (N) ve yüzde dağılımları hesaplanmış, 3. bölüm için verlerin aritmetik ortalamaları alınmıştır.
1- Anketin birinci ve ikinci bölümüne verilen cevapların analizinde, frekans ve yüzde dağılımları kullanılmıştır.
2- Anketin üçüncü bölümünde yer alan likert tipi sorulara verilen cevaplar analiz edilirken verilerin aritmetik ortalamaları alınmıştır.
3- Kadın ve erkek grupların görüşleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığının belirlenmesinde t testi hesaplanmış, veriler p = 0.05 anlamlılık düzeyinde incelenmiştir.
BÖLÜM IV
BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde, araştırmanın genel amacı doğrultusunda cevap aranan sorulara ilişkin toplanan veriler, sorular bazında çözümlenmiş, elde edilen bulgular ve bu bulgulara ilişkin yorumlar sunulmuştur.
4.1. Demografik Özellikler
Alt Amaç 1: Tüketicilerin demografik özellikleri nasıldır?
Araştırma kapsamına alınan 201 tüketicinin kişisel bilgilerine ilişkin elde edilen veriler aşağıda tablolar halinde sunularak yorumlara yer verilmiştir.
Tablo 3
Tüketicilerin Demografik Özellikleri İle İlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları
Yaş Aralıkları Frekans Yüzde
18-28 95 47,3 29-39 61 30,3 40-50 34 16,9 51 ve üzeri 10 5,0 Cevaplamayan 1 0,5 Toplam 201 100,0
Cinsiyet Dağılımı Frekans Yüzde
Erkek 55 27,4
Kadın 144 71,6
Cevaplamayan 2 1,0
Toplam 201 100,0
Eğitim Durumu Frekans Yüzde
İlköğretim 43 21,4 Ortaöğretim 84 41,8 Ön Lisans 18 9,0 Lisans 31 15,4 Yüksek Lisans 19 9,5 Doktora 6 3,0 Toplam 201 100,0
Çalışılan Kurum Frekans Yüzde
Kamu Kuruluşu 55 27,4
Özel Sektör 59 29,4
Serbest Meslek 78 38,8
Cevaplamayan 9 4,5
Toplam 201 100,0
Tablo 3’te verilen bilgiler incelendiğinde; ankete cevap veren tüketicilerin %47,3’ünün 18-28, %30,3’ünün 29-39, %16,9’unun 40-50 ve %5,0’inin 51 ve üstü yaş grubunda yer aldıkları görülmektedir. Bu veriler doğrultusunda saç bakım ürünü kullanan tüketicilerin 18-39 yaş grubu arasında genç bir kitle olduğu söylenebilir.
Tablo 3’te tüketicilerin cinsiyet dağılımları incelendiğinde; ankete cevap veren tüketicilerin %71,6’sının kadın, % 27,4’ünün erkek olduğu görülmektedir. Kadınların kozmetik ürün tüketimlerinin erkeklere göre daha çok olduğu söylenebilir.
Tablo 3’te tüketicilerin eğitim durumları incelendiğinde; ankete cevap veren katılımcıların %21,4’ünün ilköğretim, %41,8’inin ortaöğretim, %9,0’unun ön lisans, %15,4’ünün lisans, %9,5’inin yüksek lisans ve %3,0’ünün doktora mezunu oldukları görülmektedir.
Tablo 3’te tüketicilerin çalıştıkları kurum dağılımları incelendiğinde; ankete cevap veren katılımcıların %27,4’ünün kamu kuruluşunda, %29,4’ünün özel sektörde istihdam edildikleri ve %38,8’inin serbest meslek ile uğraştıkları görülmektedir.
4.2. Saç Bakımı İle İlgili Genel Bilgi Ve Görüşlerin Analizi
Alt Amaç 2: Tüketicilerin saç bakımı ile ilgili görüşleri nasıldır?
Araştırma kapsamına alınan 201 tüketicinin saç bakımı ile ilgili genel bilgi ve görüşlerine ilişkin elde edilen veriler aşağıda tablolar halinde sunulmuştur.
Tablo 4
Saç ve Saçlı Derinin Durumuna Ait Bilgi ve Görüşlerin Frekans ve Yüzde Dağılımları
Seçenekler Frekans Yüzde
Normal 76 37,8 Yağlı 59 29,4 Kuru 23 11,4 Kepekli 19 9,5 Yıpranmış 21 10,4 Cevaplamayan 3 1,5 Toplam 201 100,0
Tablo 4’te verilen saç ve saçlı derinin durumu ile ilgili bilgi ve görüşler incelendiğinde; ankete katılanların %37,8’inin normal, %29,4’ünün yağlı, %11,4’ünün kuru, %9,5’inin kepekli ve %10,4’ünün yıpranmış saç yapısına sahip olduğu
