Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi
85
İliak kemik yerleşimli intraosseöz pnömokist : Bilgisayarlı Tomografi bulguları
Intraosseous pneumatocyst of ilium : Computed Tomography Findings
Mehmet H. ATALAR *, Abdullah DOĞDAŞ **, Derya AYKANAT **, Pınar ERDİNÇ **
ÖZET
Kemiğin gaz içeren kistleri (pnömokist) nadir görülen benign karakterli lezyonlardır. İliak kemiğin intraosseöz pnömokisti orijini belli olmayan nadir bir lezyondur. Bilgisayarlı Tomografi (BT) bu lezyonlarda tanısal değere sahip olup diğer görüntüleme yöntemlerine gereksinim bulunmamaktadır. Bu sunuda kemik veya ekleme yönelik semptomatolojisi olmayan, ancak üriner sistemin radyolojik tetkiki için gelen ve rastlantısal olarak bulunan iliak pnömokist olgusunda tanıyı değerlendirmek için BT inceleme uygulandı. Olgunun BT incelemesinde gaz içeriğinde olduğu görüldü.
Anahtar Kelimeler : İlium, intraosseöz gaz,
bilgisayarlı tomografi
SUMMARY
Intraosseous pneumatocysts, which are gas containing cysts, are rare benign lesions of the bone. Computed tomography (CT) has a diagnostic value in these lesions ; other imaging modalities are not necessary. In the present case, CT was performed in order to evaluate the diagnosis in a case of iliac pneumatocyst. The patient had been referred for radiologic examination of the urinary tract, and the patient had no complaints attributable to the skeletal system. Gas density was detected in the lesion on CT .
Key words : ilium, intraosseous gas, computed
tomography
C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 26 (2): 85 – 87, 2004
GİRİŞ
İntraosseöz hava oluşumu, spontan veya postoperatif osteomyelit, fokal iskemi ve osteonekroz, soliter kemik kistleri, artroplasti, vertebral myelomatozis, spondilitis neoformans, vertebral cisim kollapsı ve schmorl nodülleri gibi birçok durumda görülebilir. Bu gibi durumlarda intraosseöz gaz, bakteri veya vakum fenomeni sonucu oluşmaktadır (1,2). Daha nadir olarak kemiğin gaz içeren kistleri (pnömokistler) bu görünüme yolaçabilir. Bu sunuda, iliak kemik yerleşimli pnömokist olgusuna ait BT bulguları ortaya konulmaktadır .
OLGU SUNUMU
Kemik veya ekleme yönelik şikayetleri olmayan, ancak üriner sistemin radyolojik incelemesi için gönderilen 49 yaşındaki erkek hastanın pelvik BT incelemesi sırasında sağda sakroiliak eklem komşuluğunda iliak kemik lokalizasyonunda sklerotik
* Yrd.Doç.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı ** Araş.Gör.Dr.,Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı
İliak kemik yerleşimli intraosseöz pnömokist : Bilgisayarlı Tomografi bulguları
sınırlı, subkondral yerleşimli, gaz içerikli, yaklaşık 15 mm çapında oval şekilli litik lezyon görülmüştür. Lezyonun BT attenüasyon değeri, – 763 Hounsfield ünitesi (HÜ) olarak ölçülmüştür (Resim.1). Olguda lezyona eşlik eden eklem kıkırdağı kalsifikasyonu, kemik veya eklem destrüksiyonu, çevre yumuşak doku değişiklikleri saptanmamıştır. Hastanın anamnezinde metabolik veya enflamatuar artropati ile uyumlu klinik bulgular ve geçirilmiş cerrahi işlem öyküsü bulunmamıştır. Olgu, lezyonun olası progresyonu açısından periyodik takibe alındı .
Resim 1. : Sağ iliak kemik inferiyorunda, sakroiliak eklem
komşuluğunda, subkondral yerleşimli, çevresi sklerotik, hava dansitesinde nodüler kistik lezyon (beyaz ok) .
TARTIŞMA
İntraosseöz pnömokist, genellikle eklemlere (en sık olarak sakroiliak eklem) komşu, gaz içeren kist benzeri lezyonlardır. Pnömokistlerin subkondral bir kist içinde sekonder gaz birikimine bağlı olarak meydana geldiğine inanılmaktadır. Gaz birikimi, eklem ile ilişkili olduğunda vakum fenomeni ortaya çıkar (3,4) . İliak intraosseöz pnömokist, ilk kez Ramirez ve arkadaşları tarafından tanımlanmıştır (2). Literatürde şimdiye kadar yaklaşık 16 olgu bildirilmiştir (5).
Ramirez ve arkadaşlarının serisindeki iliak yerleşimli beş kistin ikisi opere olmuş ; bunların birinde nonspesifik fibröz bir kapsül görülmüş, diğerinde ise
ganglion ile uyumlu miksoid doku odaklarının gene fibröz kapsülle sarılı olduğu patolojik olarak rapor edilmiştir. Bu seride sakroiliak eklemde dejeneratif değişiklikler veya kist ile eklem arasındaki ilişki mevcut değildir (2). Olgumuzda Ramirez ve arkadaşlarının serisine paralel olarak eklem aralığı ile pnömokist arasında ilişki görülmedi. Catalano ve arkadaşları literatürü gözden geçirdikleri yayınlarında iliak pnömokist olgularının hemen hepsinin erkek olmasını sakroiliak eklemin erkeklerde daha kalın olmasına bağlamıştır (5).
İntraosseöz pnömokistler, sıklıkla asemptomatik olup disk hernisi veya osteoartrit gibi farklı durumlar için yapılan radyolojik incelemeler sırasında rastlantısal olarak bulunurlar. Olgumuzda da iliak pnömokist üriner sisteme yönelik BT incelemesi sırasında rastlantısal olarak tespit edildi. Nadir görülürler fakat az sayıda olgu bildirilmesine rağmen aslında düşünülen sıklıktan muhtemelen daha fazladırlar (6). Pnömokistler, direkt grafilerde sklerotik kenarlı, iyi sınırlı radyolüsent alan olarak görülürler. Ancak bazen saptanamayabilir veya barsak gazı ile karışabilirler. Radyolojik olarak görünürlük lezyonun büyüklüğüne ve lokalizasyonuna bağlıdır. İntraosseöz kistlerin içindeki gaz % 90 oranında nitrojendir (7,8). BT inceleme, direkt grafiden daha yüksek kontrast rezolüsyonuna sahip olduğundan çok küçük boyutlardaki intraosseöz gaz kolleksiyonlarının saptanmasında faydalıdır. BT’de gaz varlığı ile birlikte kenar sklerozunun görülmesi tanısaldır. Özellikle BT’de gaz dansitesinin görülmesinin, diğer görüntüleme yöntemlerine veya biyopsiye gerek bırakmadan doğru tanı konulmasında önemli bir bulgu olduğu vurgulanmaktadır (8). Olgumuzda da BT’de gaz dansitesi ile birlikte sklerotik kenarlı kistik lezyon görüldü. MRG’de ise intraosseöz pnömokistler, T1-A ve T2-A imajlarda düşük sinyalli alanlar olarak görülürler. Benzer sinyal özellikleri, skleroz ve hemoraji alanlarında da izlenebilir (4). Olgumuzda BT inceleme ile pnömokist tanısı kolaylıkla konulduğu için ek olarak MRG inceleme yapılmadı .
İç yapısında gaz içeren osseöz litik lezyonlar, pnömokistlerin ayırıcı tanısında yeralmaktadır. Bunlar artrit, intraosseöz ganglion, pirofosfat depo hastalığı, osteonekroz, cerrahi veya travma sonrası durumlar ve bazı neoplazmlardır. Özelikle standart direkt
Atalar ve ark.
radyogramlarda intraosseöz pnömokistler, metastaz, multipl myelom, osteoblastom gibi nadir tümörler ile karışabilir. Bu tip durumlarda ayrıntılı anamnez, fizik muayene ve laboratuar bulguları eşliğinde kemik ve yumuşak doku değişikliklerinin gözden geçirilmesi faydalı olabilir (7). Nadiren intraosseöz pnömokistlerin içinde sıvı seviyesi veya yumuşak doku yapılanması, lezyonun boyutlarında progresyon izlenebilir. Böyle durumlarda özellikle manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yararlı olabilir (9).
Sonuç olarak, intraosseöz pnömokistler benign ve asemptomatik lezyonlardır. Nadir görülmelerine rağmen doğru tanı konulması gereksiz invaziv işlemlerden korunulması açısından önemli olup bu tip lezyonlarda BT, başlangıç inceleme yöntemi olarak tercih edilmelidir.
KAYNAKLAR
1. Berenguer J, Pomés J, Bargalló N. Sacral pneumatocysts: CT appearance. J Comput Assist Tomogr 1994 ; 18 : 95-97
2. Ramirez H Jr, Blatt ES, Cable HF, McComb BL, Zornoza J, Hibri NS. Intraosseous pneumatocyst of the ilium. Findings on radiographs and CT scans. Radiology 1984 ; 150 : 503-505
3. Linker CS, Peterfy CG, Helms CA. Case report 844. Intraosseous pneumatocyst of the clavicle. Skeletal Radiol 1994 ; 23 : 315-316
4 Karasick D, Eason MA. Vertebral pneumatocyst mimicking susceptibility artifact on MR imaging . AJR 1998 ; 170 : 221
5 Catalano O, De Rosa E, Muto M. Intraosseous pneumatocyst of the ilium : CT findings in two cases and literature review. Eur Radiol. 1997 ; 7 : 1449-1451 6 Arslan G, Çubuk M, Çeken E, Lüleci E. İntraosseöz
pnömatokistler : iki olguda BT bulguları. Tanısal ve Girişimsel Radyoloji 1999 ; 5 : 250-252
7 Laufer L, Schulman H, Hertzanu Y. Vertebral pneumatocyst. A case report. Spine 1996 ; 21(3) : 389-391
8 Hall BL, Brantley PN, Lubbers PR, Zell BF, Flynn ET. Intraosseous pneumatocyst of the ilium (case report 526). Skeletal Radiol 1989 ; 18 : 127-128
9 Kamba M, Ohuchi Y, Ogawa T, Ohata R. Intraosseous pneumatocyst of the scapula. Br J Radiol 2000 ; 73 : 658-660
YAZIŞMA ADRESİ:
Mehmet H. ATALAR
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı 58140 - SİVAS Tel : 0 346-2191300 / 2376-2258
Faks : 0 346-2191284
e-posta : mehmet5896@yahoo.com / matalar@cumhuriyet.edu.tr
