TÜRKÜN ATEŞLE İMTİHANI
Ö N E M L İ A N I L A Rİstiklâl Savaşı Hâtıraları
T Ü R K Ü N
ATEŞLE
İMTİHANI
ADIVAR HALİDE EDİB
Türk’ün A teşle İm tihanı, 312 Sayfa 11 resim , 10 T.L. Çan yayınları, İstanbul
Halide EDİP
Sultanahm et m itingi günlerinde
H
alid e E d ib a d m ı b ile n le r, b ıı ü n lü y a z a rım ız ın b a ş ın d a n so n u n a k a d a r « İstik lâ l Savaşı» n ın içinde y aşad ığ ın ı, b u s a v a ş ta ö nem li ro lle r o y n ad ığ ın ı da d u y m u şla rd ır. K e n d isin in b u k o n u d a İn g ilizce o la ra k A v ru p a ’d a b a s tır d ığ ı' a n ıla rı (1) ço k ta n tü k e n m iş, b ir n ü sh a sın ı ele g eç ireb ilm ek k ita p s e v e rle r için sa y ılı b a ş a r ıla r a ra s ın a g irm işti.N ih a y e t az önce, b u a n ıla r, H a y a t d e rg isin d e y e n id e n y a y ın la n m ıy a b a ş la y ın c a g e rç e k te n se v in d ik . F a k a t iş b u n u n la b itm iş sa y ılm a zd ı. Z ira derg i sa y fa la rı a ra s ın d a k a la n y a z ıla r k ita p h a lin e g elm ed ik çe n ite liğ in i y itiriy o rd u . B ir y a n d a n d a H a y a t d e rg isin in b u d eğ e rli a n ıla rd a k ıs a ltm a la r, ç ık a r tm a la r y a p tığ ı sö y le n m iy e b aşlam ıştı.
H a lid e E d ib ’in a n ıla rı şim d i Türk’ün A teşle İm tihanı ad ı ile Ç an y a y ın la rı a ra sın d a çıkm ış b u lu n m a k ta d ır. H e r b a k ım d a n titiz liğ i ile ta n ın a n v e T ü rk e d itö rlü ğ ü n ü n g elişm e sin d e g e rç e k te n iyi b ir ç ığ ır a ç an Ç an Y ayınevi. H alid e E dib A d ıv a r’m k ita b ın ı ç ık a rd ığ ı için n e k a d a r çok ö ğünse y e rid ir.
T ü r k ’ü n A teşle İm tih a n ı, a s lın d a H alid e E d ib ’in a n ıla rın ın ik in c i cild in i m e y d a n a g e tirm e k te d ir.
A n ıla rın b irin c i cildi Mor Salkım lı Ev a d ın ı ta ş ım a k ta ve B irin ci D ü n y a S a v a ş ı’n d a n ö ncesini içine a lm a k ta d ır. B u cild in de k ita p h a lin d e önce İ n g i lizcesi (2) çıkm ış, T ü rk ç esi ise b u n d a n d ö r t y ıl önce Y eni İstanbul g azetesin d e
« tefrika» ed ilm iştir. O a n ıla r da g a z e te s a h ife le ri a ra sın d a b ıra k ılm a y ıp k ita p h a lin e g e tirilirs e çok iyi o la c a k tır. Mor Salkım lı Ev « tefrika» e d ilirk e n ço ğ u n lu ğ u n g ö zü n d en kaçm ış, pek az kim se ta ra fın d a n o k u n a b ilm iş tir. Ş im di
Türk’ün A teşle İm tihanı’nı o k u y a n la r d ah a önceki a n ıla rı da p ek h a k lı o la ra k
m e ra k e tm e k te d irle r.
(1) Turkish Ordeal
(2) M emoirs L o n d o n - N ew Y ork
TÜRKÜN
ATEŞLE İMTİHANI
H alid e E d ip A d ıv a r 1939’da T ü rk iy e ’ye d ö n d ü ğ ü g ü n le rd e (B aştarafı S. 6 da)İs tik lâ l S a v a şı a n ıla rı çok ilgi çekici b ir cüm le ile b a şlıy o r. A n la ta c a k la rım b a s it ş e y le rd ir d e d ik te n so n ra y a z a r şöyle d ev a m e d iy o r: « T ü rk le rin v e d ü ş m a n la rın ın gen çliğ i g e le c e k te b u n u o k u d u k la rı zam an, b ir b ir le r in in k a n ın a g ird ire n d ü şm a n lık p e rd e sin i y ırta c a k , göz göze g elecek, o eski k in v e n e f r e t h a ra b e s in in ü s tü n d e b ir in sa n lık ve b a rış d ü n y a sı k u ra c a k la rd ır.»
Y a z a r son d e re c e k a n lı b ir sa v a şın h ik â y e sin d e n b arışç ı b ir g ö rü ş ç ık a r a b ilm e k le çağdaş in sa n ın eğ ilim lerin i, d ü n y a m ız ın s o ru n la rın ı n e k a d a r iyi a n la d ığ ın ı g ö ste riy o r. O n d ak i b a rışç ı k a y g ı k ita p b o y u n ca esaslı b ir te m a o la r a k d u rm a d a n te k ra rla n m ış tır , ö y l e ki, e s e rin İn gilizce b a s k ısın d a «Y unan m ezalim i» n e o g ü n ü n g e rç e k le ri g ö zönünde tu tu la r a k ö zellik le pek çok y e r v e rild iğ i h ald e, T ü rk ç e s in d e b u n la r p ek g e re k li o lduğu y e rle rd e , o da p ek az o la ra k a n la tılm ıştır.
K ita p ta b a ş ta A ta tü r k olm ak ü z e re d o st v e d ü şm an , h e r k e s in r u h ta h lili b a ş k a b ir e serd e bulam ayacağım ız d ere ced e b a ş a rılı o la ra k y ap ılm ış, k ısa c ü m le le rle çok u sta c a p o r tr e le r çizilm iştir. S a tır la r a ra s ın d a g erç e k b ir d e s ta n h a v ası e sm ek ted ir.
Y az ar M ü ta re k e ’d e k i ü n lü F a tih v e S u lta n a h m e t M itin g le ri v e b in b ir g ü ç lü k le d o lu A n ad o lu ’y a geçişden C u m h u riy e tin k u ru lu ş u n a k a d a r b ü tü n o la y la rı a n la tm ış tır.
Y ak u p K a d ri K a rao sm an o ğ lu (3) v e R uşen E ş re f’d en (4) s o n ra H alid e E dib A d ıv a r’ın a n ıla rın ın d a y a y ın la n m a siy le e d e b iy a t k ita p lığ ım ız iy i b ir eser k az an d ığ ı gibi, ta rih ç ile rim iz de vazgeçilm ez b e lg e le r eld e e tm işle rd ir. B öylece b irç o k .b a k ım la rd a n ilgiyi ç e k en Türk’ün A teşle Im tihanı’nı g ec ik m e d en o k u m a la rın ı o k u y u c u la rım ız a öğ ü tleriz.
(3) Vatan Yolunda M illî M ücadele Hâtıraları, 1958 (4) A tatürk’ü ö z le y iş , Hâtıralar, 1957
19
