MATBUAT HAYATIMIZDAN BİR SAYFA
Ömer Özcan
*A PAGE FROM OUR PUBLISHING WORLD
Türkiye’de matbuat yasakları, kitap toplamaları hakkında çeşitli kitap ve ma-kaleler neşredildi. Yazarlar konuya kendi açılarından yaklaştılar. Bu alandaki lite-ratürü zenginleştirmek gayesiyle 1946’da çok partili siyasi hayatın başlaması, bazı kanunlarda demokrasi anlayışındaki gelişmelere paralel olarak yapılan düzenlemelere rağmen zihniyette ilerlemenin henüz gün yüzüne çıkmadığını bir örnekle ortaya koymayı düşündük.
Edebiyatçı, gazeteci Neriman Hikmet Öztekin 1948’de Gazetelerin Yazmadı-ğı, Partilerin Konuşmadığı Hakikatler adlı bir risale neşretmişti. 1912’de Devlet Demiryolları’nda istasyon memuru olarak çalışan Hikmet Bey’in kızı olarak doğan Neriman Hikmet, ilkokulu herhâlde babasının görevli olduğu Hereke’de, ortaokul ve liseyi Erenköy Kız Lisesi’nde okudu. Hukuk, İktisat Fakülteleri ile Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde tahsiline devam etmesine rağmen, ekonomik şartlar ve siyasi meşguliyeti sebebiyle tamamlamamıştır.
İlk yazıları Servet-i Fünun (Uyanış) dergisinde neşredildi: “Suat Derviş Diyor ki: Ruhta ve Muhafazakarlıkta Hiçbir Yenilik Sevmiyorum”, 8 Nisan 1937, S. 2120/435; “Yeni Nesil Romancıları ve Romancılığımız”, 17 Haziran 1937, S. 2130/415. Vatan,1
* Araştırmacı, yazar, (oozcan@gmail.com). Yazı geliş tarihi: 04.03.2019. Kabul tarihi: 15.04.2019.
1 Neriman Hikmet, “Merhum Albay Sadık Yurda Neden Döndü?”, Vatan, 6.2.1941, s. 1, 5; “Aydın’ın
Meşhur Sıtması”, 22.2.1941, s. 3; “Aydın’lı Küçük Hemşeri Benimle Dertleşti”, 25.2.1941, s. 3. Dert-leştiği Hamdi Saray, sonraki yıllarda ticaretle iştigal etmiş, Necip Fazıl’la dost olmuş, mali yönden destek olmuştur. “Aydın’ın Büyük Dostu ve Büyük Gazabı Menderes,” 1.3.1941, s. 3; “Talebe Yurtları”, 8.3.1941, s. 3; “Kız Kaçırma Vakaları,-”, 21.3.1941, s. 3; “General Dr. Tevfi k Sağlam”, 8.4.1941, s. 3; “Küllük Kahvesi Bir Alemdir”, 20.10.1941, s. 3.
124 ÖMER ÖZCAN
Tanin, İkdam, Son Telgraf, Son Saat, Tan gazetelerinde yazdı. Yazılarının bazıları haber ve röportaj niteliğindedir.
5.10.1940 tarihinden itibaren Türkiye Komünist Partisi’nin güdümünde 11 sayı neşredilen Yeni Edebiyat gazetesini çıkardı. Gazetenin perde arkasındaki yöneticisi TKP’nin genel sekreteri Reşat Fuat Baraner idi.
1965-1969 arasında Türkiye İşçi Partisi listesinden milletvekili seçilen Prof. Dr. Sadun Aren, Mülkiye’de öğrenci iken Reha Oğuz Türkkan’ın kurduğu Türkçü, gizli(!) Gürem teşkilatına girmiştir. 1944 tutuklamalarında Mülkiye’den arkadaşı, Milli Eğitim eski bakanlarından Abidin Özmen’in yeğeni Selahattin Özmen ile CHP’nin güçlü isimlerinden Nafi Atuf Kansu’nun oğlu, şair Dr. Ceyhun Atuf Kansu’ya dokunulmadı. Aren’in Gürem’le ilişkisine Selahattin Özmen hatıratında temas etti.2 Aren’den bir yıl
önde bulunan, ODTÜ Rektörlüğü ve Maliye Bakanlığı yapan Kemal Kurdaş gizli(!) örgütü “Gökbörü Derneği” olarak hatırlıyor.3 Hayatında yaptıklarından esef etmediğini
söyleyen Aren, adeta ipek koza ile ördüğü hayatının bu safhasına hatıralarında yer vermemiştir.4 Aren fakülteyi bitirdikten sonra sol çizgiye yönelmiş, TKP üyesi Kemal
Ergin ile dost olmuştur. 1947 sonlarında doktora yapmak üzere İstanbul’a giderken Kemal Ergin’den aldığı adresle bacanağı ile tanışmıştır. Orada tanıştığı kişiler arasında Neriman Hikmet’te vardı. Aren, onun baskıya hazırladığı Gazetelerin Yazmadığı, Par-tilerin Konuşmadığı Hakikatler isimli risale üzerinde rötuşlar yaptığını ve önerilerde bulunduğunu belirtiyor. Hatıralarında risalenin adını Gazetelerin Yazmadığı, Herkesin Bilmediği Gerçekler biçiminde yazmıştır.5 Risalenin basılıp dağıtılmasından sonra
bazı kişiler tutuklanmış, TKP çevresinden Şoför İdris’in polisteki sorgulamasında dişi kırılmıştır.6 Kemal Ergin’in baldızı ve eşi, Ankara’ya döndüğünde Meclis bahçesindeki
çay davetinde Suat Derviş tarafından Neriman Hikmet ile evlenmesi teklifl erini kabul etmemiştir. Hatıralarında hayatının tamamını bir parti hareketi etrafında örgütlemenin mizacına uygun olmadığını, gezip dolaştığı parti arkadaşı ile evliliğe yanaşmamasının gerekçesi olarak açıklamıştır.7 Kız kardeşinin arkadaşı Munise ile evlenmiştir.8 Aradan
epey zaman geçtikten sonra Neriman Hikmet, Mülkiye’deki odasına gelip eşini görmek istemiş, o gece evlerinde kalmıştır. Evlilik teşebbüslerinden netice alamamış ve bekâr olarak 31 Ekim 1987’de İstanbul’da vefat etmiştir.
2 Selahattin Özmen, 80 Yıla Tanıklık, İstanbul, 2005, s. 103-107.
3 Hayatım Mücadeleyle Geçti ‘Kemal Kurdaş Kitabı’, Söyleşi: Şengün Kılıç Hristidis, İstanbul, 2010, s.
157-158.
4 Sadun Aren, Puslu Camın Arkasından, Ankara, 2006.
5 age., s. 58. 6 age., s. 58. 7 age., s. 59. 8 age., s. 59.
MATBUAT HAYATIMIZDAN BİR SAYFA 125
Neriman Hikmet’in siyasi ve yayın faaliyeti ilgili birimlerce yakından takip edil-miş olmalı ki, Başbakanlık Muamelat Umum Müdürlüğü Milli Eğitim Bakanlığı’na gönderdiği 20.5.1948 tarih ve 52-77/6-1681 sayılı yazı ile Neriman Hikmet tarafından yayımlanan Gazetelerin Yazmadığı, Partilerin Konuşmadığı Hakikatler adlı broşürün Adalet, İçişleri ve Milli Eğitim Bakanlıkları ile Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü temsilcilerinden toplu bir komisyonda incelenmesi talep edilmiştir. İlgili kurum tem-silcilerinden oluşan komisyon 7.6.1948 tarihli bir rapor hazırlamıştır.
RAPOR
Neriman Hikmet tarafından yazılıp 1948’de İstanbul’da tabedilen ve Başbakanlık makamının 20 Mayıs 1948 günlü Muamelat Umum Müdürlüğü Kararlar M. 52-77/6-1681 sayılı emirleri veçhile komisyonumuzca tetkik edilen (Gazetelerin Yazmadığı, Partilerin Konuşmadığı Hakikatler) isimli broşürde:
1. Polis vazife ve salahiyet kanununun emniyet mekanizmasına faşist terörcülerin her çeşit metodu bahşettiği;
2. Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi’nin sahneye çıkışının memleketimiz siyasi tarihinin en önemli sahifesi ve bu partinin Türk emekçilerinin hakiki partisi olduğu ve bu sebepten dolayıdır ki mevcudiyetinin halktan saklandığı;
3. Sıkıyönetim sürgünlerinin cümlesi yerlerine döndüğü hâlde mahkûm, mevkuf ve sürülmüş asıl işçi kahramanlarının dönmedikleri;
4. Halk Partisi hükümetinin, Türkiye’yi zayıf memleketlerin iktidar partiler ile anlaşan Amerikan hükümetine bir cemile olmak üzere sosyalist partileri, sendikalar birliğini ve işçi sendikalarını kapattığı;
5. Hakiki mücahitleri mevkuf olan Türk işçisinin faşist Çalışma Bakanının ortaya attığı sendika kanununun yüzüne bile bakmadığı;
6. Halkın harici tehlike şamatasından bıktığı, hakikatte yalnız dahili tehlike mevcut olup iktisadi ve siyasi fi kir hürriyeti isteyenleri ve Türkiye’yi ancak çalışan emekçiler sınıfının kuracağı;
7. İşçi ve köylünün bir lokma ekmek için didindiği, kuru ekmeğine katık aradığı zaman işinden ve çocuklarından da olduğu iddia edilmek ve belirtilmek suretiyle siyasi af, işçi sendikaları ve partileri hakkının tanınması, antidemokratik olduğu iddia edilen kanunların kalkması ve serbest seçimler yapılması gibi konular komünist bir görüşle incelenmiş bulunmaktadır.
126 ÖMER ÖZCAN
Adı geçen broşürün, yukarda arz edilen özetinden de anlaşılacağı üzere komü-nist ideolojisini pek açık ve mütecaviz bir lisanla savunup propagandasını yaptığı ve memleketimiz için zararlı mahiyette olduğu sonucuna varılmıştır.
Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Um. Md. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve T. Dairesinde
Yargıç Hadi Tan9 F. Başçavuşoğlu
İçişleri Bakanlığı Em. Gn. Md. 9. Şb. Md. Basın Yayın Gen. Md. Yayın Dairesi Rap
Hikmet Tongur Arif Avcu
İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Milli Eğitim Bakanlığı’na gönderdiği 91111-781/2 sayı ve 8 Haziran 18-948 tarihli yazıda Başbakanlık makamının emir-leri gereğince; Adalet, İçişemir-leri ve Milli Eğitim Bakanlıkları ile Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü temsilcilerinden toplu komisyonun, Neriman Hikmet tarafından yazılan Gazetelerin Yazmadığı, Partilerin Konuşmadığı Hakikatler adlı broşür hakkında ha-zırladığı raporun ekli olarak bilgiye sunulduğu bildirilmiştir.
9 Hüseyin Hadi Tan (1912-1994), Ankara Hukuk Fakültesi mezunudur. Yurt dışında hukuk doktorası
yapmıştır. Adalet Bakanlığı müsteşarlığı ve 1957-1960 yılları arasında Demokrat Parti’den Kastamonu milletvekili olarak parlamentoda bulunmuştur.
