ilmi' Ara�t1rmalar 6, istanbul 1998
YENi TURK EDEBiYA1'1NDA AKDENiZ Ki'JLTURU
Erne! KEFELi*
Akdeniz batJ dillerinde "karalar arasmdaki deniz" anlamma gelen Mediter rannee (Mare Mediterraneum) ve Mare intemum (i� deniz) gibi isimlerle amhrken Arap�a eserlerde yine aym anlama gelen Bahr'iil mutavasstt ve el-Bahri.i'd-dahili' gibi adlar ta§tr. Tarih boyunca mi.isli.imanlar tarafmdan Bahr'i.ir-RGm (Romahlar Denizi) ve r;evresinde yer alan kara pan;alan dolaytstyla da Bahri.i '1-Endeli.is, Bahri.i'l-Magrib, Bahri.i'l-ifrikiyye, Bahri.i'l-iskenderiye, Bahri.i'§-�am, Bahri.i'I Konstantiniyye ve Bahri.i'l-Efrenc gibi isimlerle amlmt§tir.
Osmanhlar istanbul Bogazt'mn kuzeyinden ba§laytp Marmara ve Ege Denizi ile birlikte Cebelitank Bogaz1'na kadar uzanan denizi Akdeniz kabul ederler. Karadeniz'in z1dd1 olarak di.i§tintip bu denize Bahr-1 ROm isminin yam Sira Bahr-1 ebyaz, Bahr-1 sefid, Derya-y1 sefid gibi isimler de verirler.l
Araplar efsanevi rivayetlere gore Akdeniz'in te§ekki.iltini.i A vrupa, Asya ve Afrika arasmda uzanan alr;ak bir sahayt Bahr-1 muhit'in ani olarak istila etmesine baglarlar veya Akdeniz'in onceleri kapah bir deniz oldugunu, sonradan Cebelitank Bogaz1'nm M1s1r htiktimdarlan veya Btiytik iskender tarafmdan suni' olarak a�Il d1gmi kabul ederler.2
Cebelitank Bogazmdan �am sahillerine kadar uzanan Akdeniz, tarih bo yunca r;e§itli medeniyetlerin kar§I kar§tya geldigi bir kav§ak durumundadtr. Eski r;aglardan beri medeniyetlerin ta§IYICISI olan denizin yekpare ve birle§tirici ozelligi ile karamn daghk ve par�ah tabiatmm birle§mesi zengin bir Akdeniz medeniyeti nin dogmasma sebep olur.
Eski MISlr, Anadolu ve Ege'deki uygarhklara dayanarak geli§en Akdeniz medeniyeti Grek'ler vasttasiyla Roma ve Giiney A vrupa'ya, Anadolu'ya, Anadolu ve Mezepotamya vasttastyla da Hind'e kadar uzamr. Akdeniz'in dogusunda Irak ve Anadolu, bat1smda ise Latin alemi olarak iki ktstmda geli§mesine ragmen bu
*
2
Yard. Do�. Dr, M.U Turkiyat Ara§ttrmalan Enslttusu
Is/fun Ansiklopedtst, Istanbul. Diyanet Vakft Yay 19X8. c 2, s 231-233
