TORK-ERMENİ İLİŞKİLERİNDE ZAMANIN VIPRATAMIYACAĞI BAĞLAR
BU Ş E H R E
D A M G A S IN I V U R A N L A R
¿fe- çı et Jy pl
BALYANLARIN TÜRK MİMARLIĞINA GETİRDİKLERİ
B D Y O K K A T K I
Bere Erziyan
( 4 ) BALYAN HAGOP (1835-1875)
Osm anlI
Devleti Kassa imarı
Ermeni asıllıdır. Hassa Mimarı GARABET AMÎRA BAL- YAN’ın oğlu ve Nigoğos Balyan’la Sarkis Balyan’m kadeşle- ridir.
İstanbul’da Beşiktaş’ta doğdu. İlköğrenimini özel öğret menlerden aldıktan sonra öğrenimini tamamlamak için 1855 de PARİS’e gönderildi. Burada Sainte-Barbe okulunda 1858 tarihine kadar mimari okudu. Aynı zamanda Avrupa’nın bazı şehirlerini gezdi. Bilhassa Venedik ve Viyana şehirlerinde gördüğü ünlü mimari anıtlardan fazlaca esinlendi.
Biraderi Hassa Mimarı NİGOĞOS BALYAN’m ölümü nü duyduğunda babası Garabet Balyan ve kardeşi Sarkis Bal yan la çalışmak üzere gezi ve tahsilini yarıda bırakarak İs tanbul’a döndü.
Hagop Balyan yaradılış itibariyle san’atkâr olup, uzun- boylu tahsile luzum görmemiştir. İstidatlarını babasının tec rübe ve öğütleriyle geliştirmeyi daha uygun gördü. Nitekim arkıs Balyan bahsinde belirtildiği gibi, babasının ölümün den (1866) sonra her iki kardeş HAGOP ve SARKİS BAL- YAN’lar Hassa Mimarı olarak çalışmaya başladılar. H. Bal yan Hassa Mimarı tayininden sonra özel olarak fesinin üze rine mimarlık alâmeti olan altın bir üçgenle pergelten müte şekkil rozet takma müsaadesini elde etti
K İŞ İ L İĞ İ :
Hagop Balyan yanlız bir mimar olmayıp, diğer sanat kollarına karşı da derin bir sevgi ve merakı vardı. Bunlar dan edebiyata ve özellikle tiyatroya karşı zaafı haddinden fazlaydı. Bu yolda, 1.500 altın harcayarak kendi yetiştirdiği mimarlardan BEDROS NEMSE eliyle Ortaköy’de bulunan tiyatro binasını 1870de temelinden onardı. Ancak bununla yetinmeyip, kendisi gibi sanatkâr ruhlu eşi PEMBE HANİM İN birlikte sahne sanatkârlarının giyim eşyaları ve sahne de korlarıyla şahsen meşgul olup, her türlü maddi yardımlar da bulunurdu. Tiyatronun, her türlü faydalarından başka, özellikle konuşma dilinin gelişmesi bakımından küçümsen meyeceğini kavradığından, yeni gelişmekte olan kelimeleri sahne yararına kullanan aktörleri açıktan mükâfatlandırırdı.
Bilindiği gibi Türk Sahnesinin gelişmesinde ermeni asıl lı aktör ve sahne adamlarının emekleri çoktur. Bundan böyle zikredilen sanatkârların yetişip faaliyet sürdürmelerine yar dım etmiş olan Hagop Balyan, böylelikle Türk Sahnesin de faydalı olmuştur.
Evvelce zikredildiği gibi, yapılacak resmî binaların, özel likle saray ve köşklerin mimari plan ve resimleri, genellikle Hagop Balyan tarafından hazırlanır ve Sarkis Balyan tara fından resmî mercilere ve Sultanın takdim ve kabul ettirilir di. Yine sözkonusu binaların taahhüt ve inşa-teknik işlerini Sarkis Balyan yürütüp, teknik bilgi ve tecrübelerinden ötürü, nisbeten kısa zamanda ve daha ucuzca çıkarırdı.
Böylece Sarkis Balyan, nisbeten atılgan ve gösterişi se ven mizaçta olup, Hagop Balyan’ı genellikle gölgelemiş ve daha ziyade kendisi ön plana geçmiştir. Hagop Balyan’ın da mütevazi yaradılışda olup, bu gibi halleri asla yadırgamama sı, S. Balya’nın sivrilmesini kolaylaştırmıştır.
H. Balyan, mimari faaliyetlerinden ötürü muhakkak bir birçok nişanlarla taltif edilmişse de, ancak bunlardan bir kaçı zikredilmiştir. Böylece 1859 da Mecidiye 4.cü derece ve 1864 te de Mecidiye 3.cü derece Nişanlarını almıştır.
1865 de Valide Sultan H. Balyan’a elmaslarla bezenmiş bir kutu hediye eder. 1867’de ULA Derecesine ve yine aynı yılın Haziran ayında birinci derece memurluğa yükselir.
Ancak 1872 yılından evvel, Sadrazam Mahmut Nedim Paşa tarafından, bazılarının söylediğine göre, tasarruf
nede-NUSRETİYE C A M İİ
H a s s a M i m a r l a r ı B a î y a n l a r ı n T o p h a n e d e k i ü n l ü y a p ı t l a r ı
niyle H, Balyan’m Hassa Mimarı maaşı kesilmişse de, 23 Eylül 1872 tarihinde kardeşi Sarkis Balyan refakatinde Sul- tanın huzuruna kabul edilip, eski vazifesine devamı ve maa şının ödenmesi sağlanır.
HanımıÎ?alî? S V en/ - rİrnî yasdayken> pek sevdiği eşi Pembe snns ^ îC ,? !3 î - dogumdan ötürü 28 Yasında ölümü üzerine sonsuz kedere düşer ve herseyi bırakıp Paris’e gider. Bu de rin kederi nisbeten unutmak maksadıyla yaptığı bu geziler bir netice vermeyip, maalef genç denecek vasda, henüz 40 m-gömüldü ^ ° ldU Ve aym ?ehrİn FbXe La Chaise mezarlığına
i d a r U s l S v ^ ^ T Î belİrtİIdigi ^ i , ermeni cemaatinin idari işleriyle meşgul olmayıp, daha fazla kültürel alanda faa liyet göstermiştir. Böylece tiyatro yanında, edebî ve di bahis lerinde faaliyette bulunmuştur. Ortaköy’deki kona&ı zamanın ermem edip ve şairlerin devemi, toplantı (e sohbet Z î olmuştur. Bu gibi toplantılaıda genellikle gelişmekte olan ermem hsanmın sorunları ele alınır ve çağdaş gelişmelere uyul- eaıp.erın teşvik edilmesi için H. Balyan’ın'sürdürdüğü çalış ması ıçm gerekli çalışmalar yapılırdı. Bu yolda Ur takım malar küçümsenmeyecek derecede çoktur. ‘
2 M í)!‘flílh8M8 LMJbh U 3 ePSlTbllhümbPP
« Q u ifru i l ' o j c k p j f r ' ' / ' M - •»“•vb * u « ^ l
/?«--onL3¿Ui%„g La hLn¿ IpupbJ, j p i.u .fu ^ p .
P - r - H n ^ öb t H LL -L ■■ U.JU ■ üul u l u,U]ıİUJl_ 1 , , , / J . u ^ <bnp^w ,/u,.
[.n .p b u .% j u .i ,â b u flru , i , n ı_ p tu t lf p h p b p u ,w l ,/r u ,n .,u l ¡J [.ü ıu ı^ u .
mmue- <u‘j " ‘-<b'í>t r u ,r ^ ^ P „ L b3 u ji n ^ n Lg¿u,ín g lh » k b U.. ^U,uu,f, w %p : h p L p u.u.pj.bbp j u . l n p ^ p u . p bu pu, a‘u^ k r ’L - p b r f i L b » tb ı v i ^ p
■ r l,o¡,ri,„,_f,Jbu,'u bu nuunug t lJ JlLu,í, ¡ ¡ u .t f¡ .i, £ b p S t i , u , u , t U.un'bp b íi'
lJ p ¿,u¿n j„ ‘l-« A b (;l b UJi , , U l*b b¡lLu,pp plt buı'u , \,u,u,[IUJ ± u ,„ ^ b -,jju i.h u , i,, fr u p n u t f, <bp¿p£hUJi ,, U pp„u</, P 't <eb r o U n u , <J-u,i,£p
f W í . U ^nu,Ju,p , ¿.ıuH [J p mi. £
l- u u j.i, -fij.ıp p S b u ■ U
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
