Bilimsel AraĢtırma Projeleri Komisyonu
Sonuç Raporu
Proje No: 2011/92 Projenin BaĢlığı
DQA1*0501, DQB1*0201, DRB1*04 (ÇÖLYAK HASTALIĞI) MUTASYONU BULUNDURAN HASTALARDA AĠLESEL AKDENĠZ ATEġĠ (FMF)
MUTASYONLARI SIKLIĞI
Proje Yöneticisi Prof. Dr. ġemsettin ġAHĠN
Birimi
Tıp Fakültesi / Biyokimya AD.
AraĢtırmacılar ve Birimleri
Ġsmail BENLĠ/ Tıp Fakültesi, Biyokimya AD. Dr. Leyla AYDOĞAN/ Tıp Fakültesi, Biyokimya AD.
T.C.
GAZĠOSMANPAġA ÜNĠVERSĠTESĠ
Bilimsel AraĢtırma Projeleri KomisyonuSonuç Raporu Proje No: 2011/92
Projenin BaĢlığı
DQA1*0501, DQB1*0201, DRB1*04 (ÇÖLYAK HASTALIĞI) MUTASYONU BULUNDURAN HASTALARDA AĠLESEL AKDENĠZ ATEġĠ (FMF)
MUTASYONLARI SIKLIĞI
Proje Yöneticisi Prof. Dr. ġemsettin ġAHĠN
Birimi
Tıp Fakültesi / Biyokimya AD.
AraĢtırmacılar ve Birimleri
Ġsmail BENLĠ/ Tıp Fakültesi, Biyokimya AD. Dr. Leyla AYDOĞAN/ Tıp Fakültesi, Biyokimya AD.
DQA1*0501, DQB1*0201, DRB1*04 (ÇÖLYAK HASTALIĞI) MUTASYONU BULUNDURAN HASTALARDA AĠLESEL AKDENĠZ ATEġĠ (FMF)
MUTASYONLARI SIKLIĞI
Bu çalışma da Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Polikliniklerine ishal, kusma, karın ağrısı, gelişme geriliği gibi şikayetlerle başvuran hastalardan rutin mutasyon tarama testlerinden HLA geni üzerinde Çölyak hastalığı ile ilgili en sık görülen 3 mutasyon (DQA1*0501, DQB1*0201, DRB1*04) çalışılmıştır. Bu hastalardan en az bir mutasyon taşıyan 123 hastanın DNA örneklerinden MEFV geninde en sık görülen 12 mutasyonun (E148Q, P369S, F479L, M680I (G/C), M680I (G/A), I692del, M694V, M694I, K695R, V726A, A744S ve R761H) taraması yapılmıştır. MEFV genindeki mutasyonların tespiti ViennaLab FMF StripAssayTM kiti kullanılarak yapılmıştır. Strip mutasyon analiz yöntemi kardiyovasküler hastalıklar (KVH), FMF, Çölyak gibi hastalıklarla ilişkili genlerdeki pek çok mutasyonu tespit edebilen bir metotdur. DQA1*0501 mutasyonu taşıyan kişilerde tespit edilen toplam FMF mutasyonu sayısı 17 (%22), DQB1*0201 mutasyonu taşıyan kişilerde tespit edilen toplam FMF mutasyonu sayısı 8 (%19), DRB1*04 mutasyonunu taşıyan kişilerde tespit edilen toplam FMF mutasyonu sayısı 10 (%22) olarak tespit edilmiştir. Sonuç olarak Çölyak hastalığı ile ilgili üç mutasyondan en az birini taşıyan hastalarda FMF mutasyonu taşıyanların sayısı %21.1 olarak tespit edilmiştir. FMF mutasyonlarından en sık görülenler E148Q mutasyonu %8.9, M694V mutasyonu %8.1, M680I(G/C) mutasyonu %4, V726A mutasyonu %2.43, 369S mutasyonu %1.6, A744S mutasyonu %1.6, K695R mutasyonu %0.8 ve R761H mutasyonu %0.8 olarak tespit edilmiştir. Çalıştığımız hastalarda F479L, M680I (G/A), I692del, M694I mutasyonları tespit edilmemiştir.
2012, 11 sayfa
Anahtar Kelimeler: Çölyak, FMF, Mutasyon, PCR
(*) Bu çalışma Gaziosmanpaşa Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından desteklenmiştir (Proje No: 2011/92).
ABSTRACT
DQA1 * 0501, DQB1 * 0201, DRB1 * 04 (CELIAC DISEASE) IN PATIENTS WITH MUTATION CONTAINING FAMILIAL MEDITERRANEAN FEVER (FMF)
MUTATION FREQUENCY
This study also Gaziosmanpaşa University Center for Health Research and Clinics, diarrhea, vomiting, abdominal pain, growth retardation of patients admitted with complaints, such as routine screening tests, the HLA gene mutation on the 3 most common mutations related to celiac disease (DQA1 * 0501, DQB1 * 0201, DRB1 * 04) studied. Of these patients, 123 patients with at least one mutation in the MEFV gene in DNA samples of 12 most common mutations (E148Q, P369S, F479L, M680I (G / C), M680I (G / A), I692del, M694V, M694I, K695R, V726A, A744S and R761H) have been scanned. Detection of mutations in pyrin gene was carried out by using Vienna Lab FMF StripAssayTM striped mutations screening kit. Strip mutation analyze technique is a method that can determine the multiple mutations on genes associated with some diseases such as Cardiovascular disease (CVD), FMF, Coeliac Disease. DQA1 * 0501 in individuals carrying mutations in the FMF mutation of the total number of detected 17 (22%), DQB1 * 0201 in individuals carrying the mutation identified mutation in the FMF of the total number of 8 (19%), DRB1 * 04 mutation detected in individuals carrying the mutation of the total number of FMF-10 (22%) was found to be. As a result of celiac disease in patients carrying at least one of the three missense mutations of the FMF mutation carriers were identified as 21.1%. The most frequent are the FMF mutations E148Q and 8.9%, 8.1% for M694V, M680I (G / C) mutations in 4%, V726A 2.43%, 1.6% 369S mutation, A744S mutation of 1.6%, 0.8% and the R761H mutation K695R mutation in 0.8% have been identified. We work with these patients, F479L, M680I (G / A), I692del, M694I mutations were not identified.
2012, 11 pages
ÖNSÖZ
Bu çalışma Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Tıbbi Biyokimya bölümü tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma ile bölgemizde Çölyak ön tanısı almış hastalarda FMF mutasyonlarının dağılımının belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışmaya katkılarından dolayı Gaziosmanpaşa Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonuna (Proje No: 2011/92) ayrıca teşekkür ederim.
ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa ÖZET ... i ABSTRACT... ii ÖNSÖZ ... iii SĠMGE ve KISALTMALAR DĠZĠNĠ ... v ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ ... vi 1. GĠRĠġ ... 1 2. GENEL BĠLGĠLER ... 2
2.1. Ailesel Akdeniz Ateşi (FMF) ... 2
3. MATERYAL ve YÖNTEM... 4
3.1. FMF Stripli Mutasyon Tarama Yönteminin Uygulanması ... 4
4. BULGULAR ... 6
5. TARTIġMA ve SONUÇ ... 8
SĠMGE VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ Simgeler Açıklama µl Mikrolitre mM Milimolar ng Nanogram U Ünite Kısaltmalar Açıklama
FMF F amilial Mediterranean Fever (Ailevi Akdeniz Ateşi) ÇH
PCR
Çölyak Hastalığı
Polimeraz zincir reaksiyonu
KVH Kardiyovasküler Hastalık
HLA Human Leukocyte Antigen
MEFV Mediterranean Fever
ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ
Sayfa Çizelge 3.1. FMF stripli mutasyon tarama yöntemi için uygulanan PCR şartları... 5
Çizelge 3.2. FMF stripli mutasyon tarama yöntemi için uygulanan PCR protokolü. 5 Çizelge 4.1. Çölyak mutasyonu bulunan hastalarda FMF mutasyonlarının dağılımı
Çölyak hastalığı (ÇH), glutenli diyetle beslenen duyarlı bireylerde ince barsak mukozası hasarına yol açan bir enteropatidir. Hastalığın semptom spektrumu oldukça geniştir. Genellikle kronik ishal, karın ağrısı, iştahsızlık, halsizlik, karın şişliği ve büyüme geriliği gibi bulgular görülmekle birlikte hastalar bazen bu bulguların herhangi biri ile başvurmaktadır. Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF) otozomal resesif geçiş gösteren ve klinik olarak periyodik karın ağrısı, ateş, artralji/artrit ve deri döküntüleri ile kendini gösteren bir hastalıktır. Hastalar ateş ve ağrı atakları geçirirler. Atakların süresi ve tipi; mutasyon, etnik köken ve kolşisin kullanımına olduğu kadar yaşa ve cinsiyete göre de farklılıklar gösterir. Bazı olgularda gelişen amiloidoz, hastalığın yaşamı tehdit eden en önemli komplikasyonudur (Akar ve ark., 2000; Olgun ve ark, 2005). ÇH’nın pek çok farklı hastalıkla ilişkili olduğuna dikkat çekilmiş olmakla birlikte en önemli belirtinin karın ağrısı olduğu ve ÇH ile FMF arasındaki ilişkinin yeterince araştırılmamış olmasından dolayı bu çalışmanın yapılması amaçlanmıştır.
2. GENEL BĠLGĠLER
Çölyak hastalığı genetik yatkınlığı olan kişilerde, gluten içeren buğday, arpa, çavdar ve yulaflı gıdaların tüketilmesi ile tetiklenen ve immün mekanizma ile oluşan otoimmun enteropatidir. Hastalığın patogenezinde buğday ve çavdarda bulunan gluten isimli proteinin etkisi olduğu gösterilmiştir (Hill ve ark., 2002). Gluten, alkolde çözülebilen prolamin kısmıyla hastalığa yol açmaktadır. Gliadinde bulunan glutamin ve prolinden zengin peptid sekansları gluten toksisitesinden sorumludur (Schuppan, 2000; Demir ve ark., 2002). Gluten enteropatisinde, hücresel ve hümoral immünitenin aşırı uyarılmasına bağlı mukoza hasarının olduğu ve glutene spesifik T hücreleri tarafından üretilen gama interferonun (g-INF) aktive olduğu bilinmektedir (Nilsen ve ark., 1998; Przemioslo ve ark., 1995).
Çölyak hastalığı yaşam boyu süren tek gıda alerjisidir. Beyaz ırkta, çocukluk döneminde görülme sıklığı 1/300 ile 1/80 arasıda değişmektedir (Hill ve ark., 2005). Günümüzde istatistiklere göre her tanı alan hastaya karşın 5-7 tanı almayan Çölyaklının varlığı unutulmamalıdır (Hill, 2003).
Çölyak hastalığının insan lökosit antijenleri (HLA) ile sıkı bir ilişkisi vardır ve multigenik bir hastalıktır. Olgular asemptomatik olabildiği gibi, tanı gecikmesinde ölüm ile sonuçlanabilen geniş bir klinik aralıkta karşımıza gelebilmektedir. Çölyak hastalığı tanı öncesi yüksek morbidite ve mortaliteye neden olurken, tanı konulduktan sonra, hastalık olmaktan çıkarak bir yaşam biçimi haline gelmektedir.
Çölyak hastalığı kompleks multigenetik hastalıktır (Green ve Jabri, 2003; Tüysüz ve ark., 2001). Monozigotik ikizlerde konkordans yaklaşık %100 iken, 1. Dereceden akrabalar için risk %10-20 olarak bildirilmektedir (Demir ve ark., 2002). Çölyak Hastalığı’nın (ÇH) insan lökosit antijenleri (HLA) ile güçlü bir bağlantısı vardır. Kuzey Avrupa’daki hastaların %90’ında HLA-DQA1*05, DQB1*02 (DQ2) ve %10’unda HLA-DQA1*03, DQB1*02 (DQ8) haplotipleri tespit edilmiştir (Houltson ve Ford, 1996; Paulsen ve ark.,1995). Bu genler kromozom 6p21.3’te lokalizedir.
2.1. Ailesel Akdeniz AteĢi (FMF)
Ailesel Akdeniz Ateşi (FMF) otozomal resesif geçiş gösteren ve klinik olarak periyodik karın ağrısı, ateş, artralji/artrit ve deri döküntüleri ile kendini gösteren bir hastalıktır.
olgularda gelişen amiloidoz, hastalığın yaşamı tehdit eden en önemli komplikasyonudur (Akar ve ark., 2000; Olgun ve ark, 2005).
Hastalık, en sık Türkler, Ermeniler, Araplar ve Sefardik Yahudilerde görülmektedir( Ben-Chetrit ve Levy, 1998). Sorumlu gen olarak bildirilmiş olan pirin geninde, bugüne kadar birçok mutasyon tanımlanmıştır. FMF olgularının etiyolojisinde rol alan MEFV genindeki mutasyonların sayısı ve çeşidi toplumlar arasında değişiklik göstermektedir (Bakkaloğlu, 2003; Güran ve ark. 2003). FMF’in ülkemizde görülme sıklığı 1/1000 olarak bilinmektedir. Taşıyıcılık oranı ise değişik araştırmalarda %15-34 olarak rapor edilmiştir. Türk toplumunda yapılan çalışmalarda en sık karşılaşılan dört mutasyon E148Q, M680I, M694V, V726A olarak bildirilmiştir (Akar ve ark., 2000; Yılmaz ve ark., 2001).
MEFV geni 16. kromozomun kısa kolunda (16pl3.3) lokalize olmuştur ve 781 aminoasitli bir protein (pirin) kodlamaktadır. Pirin proteinin FMF atakları sırasında inflamasyon yerinde nörofillerin aktivitesi ve inflamasyonun inhibe edilmesinde rol aldığı belirtilmektedir. Bu bulgulara rağmen yine de FMF’in kesin patojeni anlaşılamamıştır (Güran ve ark., 2003; Konstantopoulos ve ark., 2003). MEFV geninin belirlenmesi FMF’in tanısı için moleküler çalışmalara olanak sağlamıştır. Moleküler testler FMF hastası olduğu daha önceden bilinen hastaların risk taşıyan kardeşlerinin belirlenmesi ve kolşisin tedavisine zamanında başlanması bakımından da önem taşımaktadır (Olgun ve ark., 2005).
Bu çalışma da Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Polikliniklerine ishal, kusma, karın ağrısı, gelişme geriliği gibi şikayetler ile başvuran hastalardan rutin mutasyon tarama testlerinden HLA geni üzerinde Çölyak hastalığı ile ilgili en sık görülen 3 mutasyon (DQA1*0501, DQB1*0201, DRB1*04) çalışılmıştır. Bu hastalardan en az bir mutasyon taşıyan 123 hastanın DNA örneklerinden MEFV geninde en sık görülen 12 mutasyon (E148Q, P369S, F479L, M680I (G/C), M680I (G/A), I692del, M694V, M694I, K695R, V726A, A744S ve R761H ) taranacaktır. Moleküler Biyokimya laboratuarında bu rutin testlerle ilgili olarak; hastalara yapılacak işlemin amacı ve yapılacak işlemler anlatılarak yazılı izinleri alınmakta, Bilgilendirme ve Aydınlatılmış Onam Formu imzalatılmaktadır. Bu hastalardan 4 mL venöz kan örneği EDTA içeren tüplere alınmıştır ve bu amaçla alınan kan örneklerinden DNA izolasyonu yapılarak uygun primer kullanılarak klasik PCR yöntemi ile DNA’lar çoğaltılmakta, HLA geni üzerindeki mutasyonların tespiti GenID® Coeliac Disease stripli mutasyon tarama kiti kullanılarak yapılmıştır. Bu hastaların DNA örneklerinden FMF mutasyon tarama işlemi ViennaLab FMF Strip AssayTM
stripli mutasyon tarama kiti kullanılarak yapılmıştır.
3.1. FMF Stripli Mutasyon Tarama Yönteminin Uygulanması Bu yöntem aşağıdaki süreçleri içermektedir:
DNA izolasyonu; Gen polimorfizmini tespit etmek için alınan kan örneklerinden İnvitek marka İnvisorb Spin Blood Mini Kit kullanılarak tam kandan DNA izolasyonu yapıldı. Elde edilen materyal DNA olarak çalışmada kullanılmıştır.
PCR; Biotinle işaretlenmiş primerler kullanılarak PCR amplifikasyonu yapılmıştır. FMF stripli mutasyon taraması için hazırlanan PCR karışımı aşağıdaki çizelgede verilen oranlarda hazırlanmıştır (Çizelge 3.1).
Çizelge 3.1. FMF stripli mutasyon tarama yöntemi için uygulanan PCR şartları
İçerik Hacim
Amplifikasyon karışımı 15L
Taq DNA Polimeraz Dilüent 4,75 L
Taq DNA Polimeraz 0,25L
Kalıp DNA 5 L
Toplam hacim 25 L
FMF mutasyonu olan hastaların belirlenmesi, elde edilmiş olan DNA'ların klasik PCR yöntemi ile çoğaltılması ve ardından da hibridizasyon işlemi yapılarak mutasyon olan bölgelerin belirlenmesi esasına dayanmaktadır. Çalışılacak olan DNA’lara FMF stripli mutasyon tarama yöntemi aşağıdaki PCR protokolüne göre uygulamıştır (Çizelge 3.2)
Çizelge 3.2. FMF stripli mutasyon tarama yöntemi için uygulanan PCR protokolü Süre (sn) Sıcaklık (oC) Döngü Sayısı
Denaturasyon 120 94 1 Amplifikasyon 15 94 35 30 58 30 72 Uzatma 180 72 1 Soğutma 600 4 1
Hibridizasyon; Üzerinde paralel şekilde yerleştirilmiş allele spesifik oligonükleotid problar bulunan stripler üzerine amplifiye edilmiş PCR ürünlerinin hibridizasyonu yapılmıştır. Hibridizasyon sırasında denatüre edilmiş amplikon, stribe yapıştırılmış gen problarına bağlanır. Oldukça spesifik yıkama işlemi sırasında, sekans problar, çoğaltılmış DNA ile %100 uyumlu ise hibridlerin hayatta kalmasını sağlar. Bağlı biotinle işaretlenmiş sekanslar, streptavidin alkalen fosfataz ve renk substratı kullanılarak belirlenir ve bant yapısı analiz edilir. Bu aşamalardan sonra striplerde oluşan renklenmeye göre DNA’nın bağlandığı yerlere göre hastada mutasyon varlığı ya da yokluğu tespit edilmiştir.
Bu çalışmaya Tokat Bölgesinden Çölyak hastalığı ile ilgili mutasyon görülen 81 kadın 42 erkek toplam 123 hasta dahil edilmiştir. Bu hastalarda Çölyak hastalığı ile ilgili üç mutasyondan en az biri görülmekteydi. Bu hastaların 77’si (%62 DQA1*0501 mutasyonu, 41’i (%33,3) DQB1*0201 mutasyonu ve 45’i (%36,5) ise DRB1*04 mutasyonunu taşıdığı belirlenmiştir. Çalışmamızda bu hastalarda FMF mutasyonları (M680I(G/C), E148Q, V726A, K695R, A744S, M694V, P369S, R761H, F479L, M680I (G/A), I692del ve M694I) dağılımı belirlenmiştir. DQA1*0501 mutasyonu taşıyan kişilerde tespit edilen toplam FMF mutasyonu sayısı 17 (%22), DQB1*0201 mutasyonu taşıyan kişilerde tespit edilen toplam FMF mutasyonu sayısı 8 (%19), DRB1*04 mutasyonunu taşıyan kişilerde tespit edilen toplam FMF mutasyonu sayısı 10 (%22) olarak tespit edilmiştir. Sonuçlar aşağıdaki tabloda (Çizelge 4.1) verilmiştir.
Çizelge 4.1. Çölyak mutasyonu bulunan hastalarda FMF mutasyonlarının dağılımı ve toplamı FMF Mutasyonları DQA1*0501 (n=77) DQB1*0201 (n=41) DRB1*04 (n=45) Toplam (%) E148Q 6 1 4 11 (%8,9) M694V 4 4 2 10 (8,1) M680I(G/C) 2 - 3 5 (%4) V726A 1 1 1 3 (%2,43) P369S 2 - - 2 (%1,6) A744S 1 1 - 2 (%1,6) K695R 1 - - 1 (%0,8) R761H - 1 - 1 (%0,8) F479L - - - 0 M680I (G/A) - - - 0 I692del - - - 0 M694I - - - 0 Toplam (%) 17 (%22) 8 (%19) 10 (%22)
Sonuç olarak Çölyak hastalığı ile ilgili üç mutasyondan en az birini taşıyan hastalarda FMF mutasyonu taşıyanların sayısı 26 (%21,1) olarak tespit edilmiştir. FMF mutasyonlarından en sık görülenler E148Q mutasyonu 11 kişide (%8,9), M694V mutasyonu 10 kişide (%8,1), M680I(G/C) mutasyonu 5 kişide (%4), V726A mutasyonu 3 kişide (%2,43), P369S mutasyonu 2 kişide (%1,6), A744S mutasyonu 2 kişide (%1,6), K695R mutasyonu 1 kişide (%0,8) ve R761H mutasyonu 1 kişide (%0,8) tespit edilmiştir. Çalıştığımız hastalarda F479L, M680I (G/A), I692del, M694I mutasyonları tespit edilmemiştir.
5. TARTIġMA ve SONUÇ
Çölyak hastalığı genetik temele dayalı hastalıklardan en sık görülenlerden birisidir. Çölyak hastalığı, multigenik bir hastalık olup sınıf II HLA genetik yatkınlığın %40’ını oluşturur. Primer HLA birleşmesi DQ2(DQA1*05/DQB1*02) ve DQ8(DQA1*0301/DQB1*0302) iledir. Antijen oluşturan hücrelerin hücre yüzey proteinleri, Çölyak hastalığına yatkınlığa neden olur. HLA proteinlerinin varlığı hastalığın gelişimi için gereklidir ancak yeterli değildir. HLA olmayan çeşitli genlerde Çölyak hastalığı için genetik riske ilave katkıda bulunurlar (Briani ve ark., 2008). Çölyak hastalığı bulunan kişilerin yaklaşık %97’si kromozom 6p21’de sınıf II HLA, özellikle HLA-DQ2 ve HLADQ-8 olarak adlandırılan genetik bulguya sahiptir. Bunların varlıkları Çölyak hastalığının gelişimi için gereklidir. Bu alellerin yokluğu nerdeyse tanıdan tamamen uzaklaştırır. HLA-DQ2 Çölyak hastalarının %90’dan fazlasında bulunur. Geri kalanların çoğunda da HLA DQ8 bulunur (Niewinski, 2008). Her tanı alan hastaya karşın 5-7 tanı almayan Çölyaklının varlığı (Hill, 2003) toplumda tespit edilmemiş Çölyak hastası olabileceğini belirtmektedir. Biopsi sürecinin zahmetli olması ve bir risk içermesi toplumdaki tespit edilememiş Çölyak hastasının ortaya çıkarılması için yeni yöntemlere ihtiyacı artırmaktadır.
FMF etyopatogenezi tam olarak bilinmemektedir. Etnisite, evresel faktörler ve genetik yakınlık olarak birçok etken FMF etyopatogenezinde etkin rol oynamaktadır. FMF non-spesifik periyodik karın ve göğüs ağrısı, ağrı ile eşlik eden ateş ve artrit şikayetleri ile tanıda zorlanılan bir hastalıktır. Bu nonspesifik semptomlar ile ayırıcı tanının zorluğu sebebi ile FMF hastalığının ayırıcı tanısında moleküler testlerin önemi daha da artmaktadır. Bugüne kadar MEFV geninde yaklaşık 140 mutasyon belirlenmiştir. Mutasyonların çoğunluğu yanlış anlamlı (missens) mutasyon olmak üzere, bir anlamsız (nonsense) ve delesyon ve iki insersiyon mutasyonları da tanımlanmıştır (Yepiskoposyan ve Harutyunyan, 2007). Bunlardan 680. Kodonda M680I (G/A), M680I (G/C), M680L olmaküzere üç adet mutasyon saptanmış, 694. Kodonda ise dört adet (M694V, M694I, m694del, M694L) mutasyon bulunmuştur.
Bunlardan 10. Ekzonda bulunan dört (M680I,M694V, M694I, V726A) ve 2. Ekzonda bulunan bir (E148Q) mutasyon olmak üzere toplam 5 mutasyon hastalığın sık görüldüğü toplumlardaki mutasyonların %85'ini kapsamaktadır (Anonim, 1997a; Anonim, 1997b; Yepiskoposyan ve Harutyunyan, 2007). Mutasyonların yaygınlığı incelenen popülasyonlarda farklı frekanslara sahiptirler (Tunca ve ark., 2005). Klinik tablonun ağırlığı, hastalığın erken yaşta ortaya çıkması, ve FMF'in komplikasyonu olan amiloidozisin en sık M694V mutasyonlu hastalarda gelişmesi M694V homozigotluğu ile yakından ilgili bulunmuştur (One-Paut ve ark., 2000; Medlej-Hashim ve ark., 2004; Tekin ve ark., 2000).
Tokat bölgesinde HLA geni üzerindeki en sık görülen 3 mutasyon ile klinik olarak (ishal, kusma, karın ağrısı, gelişme geriliği) Çölyak ön tanısı konulan hasta grupları ile klinik olarak periyodik karın ağrısı, ateş, artralji/artrit ve deri döküntüleri ile kendini gösteren bir hastalık olan FMF'in görüldüğü hasta grupları ilk defa bu çalışmada karşılaştırılmıştır. Çalışmaya alınan 123 hastanın 26’sında (%21,1) FMF mutasyonları görülmüştür. Tokat bölgesindeki veriler değerlendirildiğinde FMF mutasyon oranlarının görülme oranı DQA1*0501, DQB1*0201, DRB1*04 için sırasıyla %22, %19, %22 olarak tespit edilmiştir.
Şahin ve arkadaşlarının (2009) Tokat bögesinde FMF mutasyonlarının dağılım oranını belirlemeye yönelik yaptığı çalışmada FMF mutasyonu görülme sıklığının bu bölgede %46,5 olarak belirlemişlerdir. Çalışmamızda bölgemizde yaygın olarak görülen FMF mutasyonlarının Çölyak hastalığı ön tanısı alan kişilerdeki oranı %21,1 olarak bulunmuştur. Bu çalışmada Tokat bölgesinde FMF mutasyonlarından en çok görülen E148Q mutasyonu %8,9 olarak tespit edilmiştir.
Sonuç olarak yaptığımız bu çalışma ile bölgemizde Çölyak hastalığı görülme oranı ile FMF mutasyonu taşıma oranının daha önceki FMF çalışmalarıyla kıyaslandığında düşük olduğu tespit edilmiştir. Bu bulguların daha çok sayıda deneğin katıldığı saha çalışması ile desteklenerek yorumlanmasının daha faydalı olacağını düşünmekteyiz.
KAYNAKLAR
Akar, N., Misiroglu, M., Yalcinkaya, F., Akar, E., Cakar, N., Tümer, N., Akcakus, M., Tastan, H. ve Matzner, Y., 2000. MEFV mutations in Turkish patients suffering from Familial Mediterranean Fever. Hum Mutat. 15(1):118-9.
Anonim, 1997a. The French FMF consortium: A candidate gene for familial Mediterranean fever. Nature Genetics; 17: 25-31.
Anonim, 1997b. The International FMF consortium: Ancient missense mutations in a new member of the RoRet gene family are likely to cause familial Mediterranean fever. Cell 1997; 90: 797-807.
Bakkaloglu, A., 2003. Familial Mediterranean fever. Pediatr Nephrol. 18(9):853-9. Ben-Chetrit, E. ve Levy, M., 1998. Does the lack of the P-glycoprotein efflux pump in
neutrophils explain the efficacy of colchicine in familial Mediterranean fever and other inflammatory diseases? Med Hypotheses. 51(5):377-80.
Briani, C., Samaroo, D. ve Alaedini, A., 2008. Celiac disease:From gluten to autoimmunity. Autoimmunity Reviews; 7: 644-50.
Demir, H., Gürakan, F., Ozen, H., Saltik, I.N., Yüce, A., Ozçay, F. ve Koçak, N., 2002. Peptic ulcer disease in children without Helicobacter pylori infection. Helicobacter. Apr;7(2):111.
Green, P.H., Jabri, B., 2003. Coeliac disease. Lancet. 2;362(9381):383-91.
Güran, Ş., Gök, F., Erdem, H., Erdil, A., Yakicier, C., Dursun, A., Kataş, B.G. ve İmirzalioğlu, N., 2003.Ailesel Akdeniz Ateşi (Familial Mediterranean Fever-FMF) Düşünülen Olgularda MEFV Gen Mutasyonlari, Moleküler Tanı Dergisi, 1:42-4
Hill, I.D., 2003. Celiac disease-a never ending story? J Pediatr., 143(3):289-91.
Hill, I.D., Bhatnagar, S., Cameron, D.J., De Rosa, S., Maki, M., Russell, G.J. ve Troncone, R., 2002. Celiac disease: Working Group Report of the First World Congress of Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr., 35 Suppl 2:S78-88
Hill, I.D., Dirks, M.H., Liptak, G.S., Colletti, R.B., Fasano, A., Guandalini, S., Hoffenberg, E.J., Horvath, K., Murray, J.A., Pivor, M. ve Seidman, E.G., 2005. North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. Guideline for the diagnosis and treatment of celiac disease in children: recommendations of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr., 40(1):1-19.
Houlston, R.S. ve Ford, D., 1996. Genetics of coeliac disease. QJM. 89(10):737-43. Konstantopoulos, K., Kanta, A., Deltas, C., Atamian, V., Mavrogianni, D., Tzioufas,
A.G., Kollainis, I., Ritis, K. ve Moutsopoulos, H.M., 2003. Familial Mediterranean fever associated pyrin mutations in Greece. Ann Rheum Dis. 62(5):479-81.
Medlej-Hashim, M., Delague, V., Choueri, E., et al. 2004. Amyloidosis in Familial Mediterranean Feverpatients: correlation with MEFV genotype and SAAIand MICA polymorphisims effects. BMC Med Genet; 5(4): 1-6.
Niewinski, M.M., 2008. Advences in Celiac Disease and Gluten-Free Diet. J Am Diet Assoc; 108:661-72.
Nilsen, E.M., Jahnsen, F.L., Lundin, K.E., Johansen, F.E., Fausa, O., Sollid, L.M., Jahnsen, J., Scott, H. ve Brandtzaeg, P., 1998. Gluten induces an intestinal cytokine response strongly dominated by interferon gamma in patients with celiac disease. Gastroenterology. Sep;115(3):551-63.
Olgun, A., Akman, S., Kurt, I., Tuzun, A. ve Kutluay, T., 2005. MEFV mutations in familial Mediterranean fever: association of M694V homozygosity with arthritis. Rheumatol Int. 25(4):255-9. Epub 2004 Jan 15.
One-Paut, I., Dubuc, M., Sportouch, J., et al. 2000. Phenotype-genotype correlation in 91 patients with FamilialMediterranean Fever reveals a high frequency ofcutaneomucous features. Rheumatol; 39:1275-9.
Paulsen, G., Lundin, K.E., Gjertsen, H.A., Hansen, T., Sollid, L.M. ve Thorsby, E. 1995. HLA-DQ2-restricted T-cell recognition of gluten-derived peptides in celiac disease. Influence of amino acid substitutions in the membrane distal domain of DQ beta 1*0201. Hum Immunol. 42(2):145-53.
Przemioslo, R.T., Lundin, K.E., Sollid, L.M., Nelufer, J., Ciclitira, P.J., 1995. Histological changes in small bowel mucosa induced by gliadin sensitive T lymphocytes can be blocked by anti-interferon gamma antibody. Gut.36(6):874-9. Schuppan, D., 2000. Current concepts of celiac disease pathogenesis. Gastroenterology.
119(1):234-42.
Şahin, Ş., Özyurt H., Akbaş, A. Şaylan, O., Benli, İ., Aydoğan, L., Yıldırım, B., Yılmaz, R., 2009. Tokat Bölgesinde FMF Hastalığında MEFV Geninde Sık Görülen Mutasyonlar. Türk Klinik Biyokimya Dergisi, 7(3): 81-86.
Tekin, M., Yalçınkaya, F., Çakar, N., et al. 2000. MEFVmutations in multiplex families with familial Mediterranean fever: is a particular genotype necessary for amyloidosis? Clin Genet; 57:430-4.
Tunca, M., Akar, S., Onen, F., et al. 2005. Familial Mediter-ranean fever (FMF) in Turkey: results of anation-wide multicenter study. Medicine (Baltimore);84: 1-11. Tüysüz, B., Dursun, A., Kutlu, T., Sökücü, S., Cine, N., Süoğlu, O., Erkan, T., Erginel-Unaltuna, N. ve Tümay, G., 2001. HLA-DQ alleles in patients with celiac disease in Turkey. Tissue Antigens. 57(6):540-2.
Yepiskoposyan, L. ve Harutyunyan, A., 2007. Populationgenetics of familial Mediterranean fever: a review.Eur J Hum Genet.,15(9): 911-6.
Yilmaz, E., Ozen, S., Balci, B., Duzova, A., Topaloglu, R., Besbas, N., Saatci, U., Bakkaloglu, A. ve Ozguc, M., 2001. Mutation frequency of Familial Mediterranean Fever and evidence for a high carrier rate in the Turkish population. Eur J Hum Genet. 9(7):553-5.
