221 G‹R‹fi
Hayat›n en gerekli maddesi olan su mikrobik ve kimyasal kirlenmelere son derece elveriflli özelli-¤i nedeniyle s›ras›nda yaflam› tehdit edebilen bir çok hastal›¤›n da kayna¤› olabilmektedir (1,2). ‹çme sular›yla çok çeflitli bakteri, virus, protozo-on ve helmint infeksiyprotozo-onlar› bulaflabilmektedir (2-7).
1990'l› y›llar›n bafl›nda ya¤›fl azl›¤› nedeniyle su s›k›nt›s›n›n yo¤un olarak yafland›¤› ‹stanbul'da bu sorunun en popüler çözümü su istasyonlar›n›n ku-rulmas›yla sa¤lanm›flt›. Ancak su istasyonlar›nda aç›ktan sat›lan suyun halk sa¤l›¤› için önemli bir risk oluflturdu¤u tespit edilince bu istasyonlar›n su sat›fl› 1997 tarihinde “Do¤al Kaynak, Maden
‹stanbul'da polikarbonat damacanalarda sat›lan içme
sular›n›n bakteriyolojik incelenmesi
‹.Ü.Cerrahpafla T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹stanbul. Fatma Köksal, Mustafa Samast›
‹letiflim / Correspondence: Fatma Köksal Adres / Address: ‹.Ü.Cerrahpafla T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal› ‹stanbul E-mail: fzkoksal@yahoo.com
Bacteriological investigation of drinking waters sold in
polycarbonate carbous in ‹stanbul
ÖZET
Su kaynakl› patojenlerle içme suyunun kirlenmesi ciddi halk sa¤l›¤› endiflesidir. Bu nedenle içme suyunun mikrobiyolojik ka-litesi önemlidir. Bu çal›flmada ‹stanbul'da alternatif içme suyu olarak kullan›lan polikarbonat damacana içme sular›n›n pa-tojen bakteri bak›m›ndan incelenmesi amaçlanm›flt›r. Çal›flmam›zda May›s 2005-May›s 2006 tarihleri aras›nda muhtelif semt-lerindeki su sat›fl noktalar›ndan 92 polikarbonat damacana (19L) içme suyu toplanm›flt›r. Örnekler membran filtre yöntemi ile Türk Standartlar›na (TS 266) göre incelenmifltir. Örneklerin %54'inde koliform ve %3 d›flk› kaynakl› E. coli bulunmufltur. Ayr›ca %23 Aeromonas, %38 Pseudomonas sp. tespit edilmifltir. Enteropatojenik E. coli (EPEC), Salmonella, Shigella, Yer-sinia, Campylobacte sp., Vibrio ve Plesiomonas sp. gibi patojenlere rastlanmam›flt›r. Sonuç olarak inceledi¤imiz polikarbo-nat damacana su örneklerinin %54' inin TS 266' da belirtilen niteliklere uymad›¤› görülmüfltür. Bu kontaminasyonun sebebi-nin k›smen tekrar tekrar kullan›lan damacanalar oldu¤u ve bu nedenle tek kullan›ml›k kaplar›n kontam›nasyonu kontrol et-me bak›m›ndan daha uygun olabilece¤i düflünülmüfltür.
Anahtar Kelimeler:Polikarbonat damacana içme suyu, patojen bakteri, fekal koliform, ‹stanbul SUMMARY
The contamination of drinking water by waterborne pathogens is a serious public health concern. Thus, it is important the microbiological quality of drinking water. Our aim in this study was to investigate the samples of polycarbonate carboy wa-ter used as alwa-ternative drinking wawa-ter in wa-terms of pathogenic bacwa-teria in Istanbul. Between May 2005 and May 2006, we col-lected a total of 92 polycarbonate carboy (19L) water samples from water selling points in different district. The samples we-re examined by membrane filtration method, and the we-results wewe-re evaluated according to the standardization of Turkey (TS 266) (Regulation Concerning Water Intended for Human Consumption). In these samples, 54 % coliform and 3 % faecal E. coli were found. Additionally, 23 % Aeromonas and 38 % Pseudomonas sp. were determined.pathogen bacteria such as en-teropathogenic E. coli (EPEC), Salmonella, Shigella, Yersinia, Campylobacter, Vibrio and Plesiomonas sp. were not detec-ted. In conclusion, it was observed that 55 % of polycarbonate carboy water samples are not safe according to TS 266. It is thought that the cause of this contamination is partially the carboys used repeatedly, therefore, disposable packages/bottles will be more convenient to check the contamination of this water.
Key words: Polycarbonate carboy drinking water, pathogenic bacteria, faecal coliform, Istanbul
Türk Mikrobiyol Cem Derg (2007) 37 (4) : 221-224
© 1993 Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti / Turkish Microbiological Society ISSN 0258-2171
222 ve ‹çme sular› ile T›bbi Sular›n ‹stihsali
Amba-lajlanmas› ve Sat›fl›” hakk›ndaki yönetmelikle ya-sakland›. Bu tarihten sonra su istasyonlar› yerine su sat›fl noktalar› kuruldu (8-15). Bundan böyle bu sat›fl noktalar›ndan içme sular› 19 litrelik'lik polikarbonat damacanalarda halka sunulmaya bafl-lad› (16). ‹çme sular› ile ilgili standardlar Avru-pa uyum yasalar› çerçevesinde yeniden düzenle-nerek "‹nsani Tüketim Amaçl› Sular Hakk›nda Yönetmelik" 17 fiubat 2005'de resmi gazetede yay›nlanm›flt›r. (17).
Bu çal›flmada çeflitli semtlerdeki su sat›fl nokta-lar›ndan polikarbonat damacanalarla ‹stanbul hal-k›na sunulan içme sular›n› hem indikatör hem de patojen barsak bakterileri yönünden inceleyerek sa¤l›k yönünden de¤erlendirilmesi amaçlanm›flt›r. GEREÇ VE YÖNTEMLER
May›s 2005-May›s 2006 tarihleri aras›nda ‹stan-bul'un muhtelif semtlerindeki su sat›fl noktalar›n-dan 19 L'lik a¤›zlar› kapal› 92 polikarbonat da-macana içme suyu örne¤i toplanm›flt›r. Örnekler indikatör ve patojen barsak bakterileri yönünden membran filtre yöntemi ile TS 266'ya göre ince-lenmifltir (17). Damacanalar laboratuvara getiril-dikten sonra a¤›zlar› aseptik koflullarda aç›lm›flt›r. Kültür için 1000 ml su örne¤i 0,45 µm por bü-yüklü¤ünde membran filtreden (MILLIPORE HAWG047S1, LOT H6PM10572) süzüldükten sonra filtreler içinde 5 ml triptik soy broth bu-lunan steril falkon tüplerine al›nm›flt›r ve vortex cihaz›nda çalkalanm›flt›r. Buradan al›nan örnekler MacConkey agar (DIFCO), Bizmut sülfit agar (OXOID), koyun kanl› agar ve TCBS agar besiyerlerine (BBL) ekilerek 35ºC'de, 24-48 saat inkübe edilmifltir. Yersinia bakterileri için Yer-sinia selektif agara (OXOID) ekim yap›lm›flt›r ve oda ›s›s›nda 48-72 saat inkübe edilmifltir.
Camp-ylobacter'ler için Campy selektif agara (ACUME-DIA) ekim yap›lm›flt›r ve besiyerleri bir jar içe-risine Campy-Gen ile birlikte yerlefltirilerek 42ºC'de, 48-72 saat süreyle üretime b›rak›lm›flt›r (6,16). Bakterilerin tan›m›nda klasik biyokimyasal testler ve Shigella, Salmonella, Vibrio, E. coli O157 (DIFCO) ve Yersinia (PASTEUR) için se-rolujik yöntem kullan›lm›flt›r. Gerekti¤inde flüp-heli kökenlerin tan›s› API 20E ve API NE (bi-oMérieux) identifikasyon sistemleri ile desteklen-mifltir (6,17).
BULGULAR
‹ncelenen su örneklerinin kültür sonuçlar› Tablo 1 ve fiekil 1’de belirtilmifltir.
‹stanbul'da polikarbonat damacanalarda sat›lan içme sular›n›n bakteriyolojik incelenmesi
Tablo 1. Polikarbonat damacana içme sular›nda bakteri üreme oranlar›.
fiekil 1. Polikarbonat damacana içme sular›nda bakterilerin da¤›l›m› n % Numune say›s› 92 100 Üreme say›s› 56 61 Koliform Say›s› 50 54 E coli 3 3 Aeromonas sp 21 23 Pseudomonas sp 35 28
223
va etmemelidir. Sular›n tam bir mikrobiyolojik analizini yapmak gerekirse patojenler için de de-ney yap›lmal›d›r (17).
Çal›flmam›zda 47 farkl› firmaya ait 92 polikarbo-nat damacana içme suyu örne¤inin incelenmesi so-nucunda bu sularda EPEC, Salmonella, Shigella, Yersinia, Campylobacter sp., Vibrio ve Plesiomo-nas sp. gibi patojenlere rastlanmazken %54 koli-form, %3 d›flk› kaynakl› E. coli, %23 Aeromonas sp, %38 Pseudomonas sp. tespit edilmifltir. Yap›lan birçok araflt›rma, göçlere ba¤l› h›zl› nüfus art›fl›, plans›z yerleflim, sanayileflme ve arazi kul-lan›m›ndaki yanl›fl uygulamalar nedeniyle ‹stan-bul'un yeralt› sular›n›n büyük ölçüde kirlenmifl ol-du¤unu ortaya koymufltur (19-21). Bu nedenle ar›tma ifllemlerinden geçmemifl sular sa¤l›k aç›s›n-dan büyük bir risk tafl›maktad›r. Di¤er yanaç›s›n-dan da-macanaya doldurulan suyun temizli¤i ve kalitesi kadar kullan›lan kaplar›n temizli¤i, baflka maksat-lar için kullan›lmamas›, tekrar kullan›m için çok iyi dezenfekte edilmesi de kritik önem tafl›makta-d›r. Aksi taktirde pek çok insan›n daha sa¤l›kl› ve kaliteli oldu¤unu sanarak kulland›¤› polikarbonat damacana içme sular› kolayl›kla infeksiyonlara kaynak teflkil edebilir. Nitekim bizim çal›flmam›z-da inceledi¤imiz çal›flmam›z-damacana su örneklerinin %54' inin TS 266' ya uymad›¤› görülmüfltür.
Sonuç olarak ‹stanbul halk›n›n yayg›n flekilde bu sular› tüketti¤i dikkate al›nd›¤›nda ciddi bir halk sa¤l›¤› problemi ile karfl›karfl›ya oldu¤umuz ger-çe¤i ortaya ç›kmaktad›r. Bu kirlili¤in k›smen dö-nüflümlü kaplardan kaynakland›¤›n› tahmin et-mekteyiz. Kirlenmenin önüne geçilebilmesi ve ‹s-tanbul halk›n›n sa¤l›kl› su içebilmesi için bu su-lar›n tek kullan›ml›k ambalajlarda sunulmas›n›n daha uygun olaca¤› kan›s›nday›z.
KAYNAKLAR
1. Bates AJ. Water as consumed and its impact on the con-sumer-do we understand the variables. Food Chemi Toxicol 2000, 38: 29-36.
2. Hurst CJ, Knudsen GR, Melnerney MJ, Stetzenbach LD, Walter MV. Manual of Environmental Microbiology Press Washington D.C: ASM Press 1997.
TARTIfiMA
Bulafl›c› hastal›k salg›nlar›n›n en önemli nedenle-rinden birisi sanitasyon eksikli¤inden kaynaklanan içme sular›n›n mikrobiyolojik kirlenmesidir. Kon-tamine sularla çeflitli bakteri, virus, protozoon ve helmint infeksiyonlar› bulaflabilmektedir.
Ya¤›fl azl›¤› nedeniyle ‹stanbul'da flebeke suyu-nun yetersiz ve kesintilerin fazla oldu¤u 1990'l› y›llarda ishal vak'alar›nda büyük art›fllar dikkati çekmifl, su kesintileriyle bu olgular aras›nda pa-relellik gözlemlenmifltir (18).
Söz konusu dönemde ‹stanbul'da su sorunu dün-yada örne¤i olmayan su istasyonlar›n›n kurulma-s›yla çözülmeye çal›fl›lm›fl, çeflitli kaynaklardan tankerlerle getirilen içme sular› bu istasyonlarda aç›k flekilde halka sunulmufltur. Ancak yap›lan çeflitli çal›flmalarda (8-15) bu sular›n büyük ço-¤unlu¤unun içme suyu standartlar›na uymad›¤› görülmüfl ve nihayet halk sa¤l›¤› için önemli bir risk teflkil eden aç›ktan su sat›fl› 18 Ekim 1997 tarihinde Resmi Gazetede yay›nlanan “Do¤al Kaynak, Maden ve ‹çme sular› ile T›bbi Sular›n ‹stihsali Ambalajlanmas› ve Sat›fl›” hakk›ndaki yö-netmelikle yasaklanm›flt›r (16). Su firmalar› bun-dan böyle 19 litrelik polikarbonat damacanalarda içme sular›n› halka sunmaya bafllam›fllard›r. Bu-gün itibariyla ‹stanbul'da evlerin yaklafl›k %60'›n-dan fazlas› polikarbonat damacana içme suyu tü-ketmektedir. ‹stanbul'da günde yaklafl›k 650.000 polikarbonat damacana içme suyu (12.350.000 L) tüketilmektedir. Bu da pazar olarak bak›ld›¤›nda günlük 1.2 milyon dolarl›k su sat›fl›na denk düfl-mektedir (Bu veriler Su Sanayicileri Derne¤i ve internet sitelerinden sa¤lanm›flt›r).
Avrupa uyum yasalar› çerçevesinde içme sular› ile ilgili standardlar yeniden düzenlenerek "‹nsa-ni Tüketim Amaçl› Sular Hakk›nda Yönetmelik" 17 fiubat 2005'de resmi gazetede yay›nlanm›flt›r. Buna göre içme ve kullanma sular›n›n 100 ml'sinde, kaynak sular›n›n 250 ml'sinde toplam ve fekal koliform, E. coli, Enterococcus sp., P. ae-ruginosa ve parazitler bulunmamal›d›r. Ayn› za-manda sular patojen mikroorganizmalar› da
224 3. Winn WC, Allen SD, Janda WM, Koneman EW, Procop
GW, Schreckenberger PC, Woods GL. Koneman's Color At-las and Textbook of Diagnostic Microbiology, 6. ed. Phila-delphia, 2006.
4. Rusin PA, Rose JB, Haas CN, Gerba CP. Risk assesment of opportunistic bacterial pathogens in drinking water. Rev Environ Contam Toxicol 1997, 152:57-83.
5. Bertollini R, Dora C, Krzyzanowski M, Stanners D. En-vironment and Health 1 Overview and main European Issu-es 1996, 39-45.
6. Eaton AD, Clesceri LS, Rice EW, Greenberg AE. Stan-dard Methods for the Examination of Water and Wastewater 21.ed. Publication Office American Public Health Associati-on, NW WashingtAssociati-on, DC, 2005.
7. Yücel A, Samast› M, Köksal F, Öztürk R. ‹stanbul sula-r›n›n bulafl›c› hastal›klar yönünden de¤erlendirilmesi. ‹stanbul Bulafl›c› Hastal›klarla Savafl Derne¤i Yay›n No.14, ‹stanbul, 1999.
8. Köksal, F ve Samast›, M. ‹stanbul'da su istasyonlar›nda sa-t›lan içme sular›n›n indikatör ve patojen barsak bakterileri yö-nünden incelenmesi. In: ‹stanbul Sular›n›n Bulafl›c› Hastal›klar Yönünden De¤erlendirilmesi, Yücel A (ed), s. 35-39, ‹stanbul Bulafl›c› Hastal›klarla Savafl Derne¤i Yay›n No:14 ‹stanbul, 1999.
9. Civan E, Gökçe R: ‹stanbul'da içme suyu istasyonlar›nda sat›fla sunulan içme ve kullanma sular›n›n mikrobiyolojik, fi-ziksel ve kimyasal kaliteleri. ‹stanbul Su Kongr ve Serg Kitab›, ‹stanbul, 1995: 195.
10. Güngör G, Hapç›o¤lu B, Güray Ö. ‹stanbul'un baz› böl-gelerinde bulunan su istasyonlar›nda sat›fla sunulan sularda enterik bakterilerin araflt›r›lmas›. Su Kongr ve Serg Kitab›, ‹stanbul, 1997:239-244
11. Keskin G, Ünsal A, Kurtul C, Öztürk M. Pendik ilçe-sindeki su istasyonlar›ndan belli aral›klarla al›nan sular›n kim-yasal ve bakteriyolojik kontrolü. Pendik Vet Mikrobiyol Derg 1994, 25:101-111.
12. Kösem A. Su dolum yerleri, su tankerleri ve su sat›fl yerleri (su istasyonlar›) ile ilgili Sa¤l›k Bakanl›¤› genelgele-rinin aksayan yönleri ve çözüm önerileri. ‹stanbul Su Kongr ve Serg Kitab›, ‹stanbul, 1995:117
13. O¤uzkurt N, Sevme-Özgenç R, Y›lmaz G, Turan F, Sa-mast› M. ‹stanbul piyasas›ndaki su istasyonlar›nda sat›lan iç-me sular›n›n mikrobiyolojik inceleniç-mesi. XXVII. Türk Mik-robiyoloji Kongresi Kitab›, 1996: 140.
14. Öz V, Köksal S, Çelik fi, Toprak N, Erginöz E, Cengiz S, Erginöz H. ‹stanbul'da su istasyonlar›nda sat›fla sunulan iç-me sular›n›n mikrobiyolojik yönden de¤erlendiriliç-mesi. Sa¤l›k ve Sosyal Yard›m Vakf› Derg 1995, 4: 457-460.
15. Salman M, Ça¤lar Z, Demir S, Çelik ‹. ‹stanbul'da su is-tasyonlar›n›n durumu ve denetim sonuçlar›n›n de¤erlendirilme-si. 3. Ulusal Su Sempozyumu Kitab›, ‹stanbul, 1998: 15-17.
16. Su Temini ve Denetimi ile ilgili Yasal Düzenlemeler. T.C Sa¤l›k Bakanl›¤› Temel Sa¤l›k Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü G›da Güvenli¤i Daire Baflkanl›¤› Ankara. 2005.
17. Türk Standard› (TS), ‹nsani Tüketim Amaçl› Sular. An-kara, TS 266 / Nisan 2005.
18. Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹stanbul Sa¤l›k Müdürlü¤ü Epidemiyo-loji fiubesi Müdürlü¤ü ‹statistik Verileri
19. Ercan A, Kanan E, Metz JW. Sular›n sa¤l›¤a etkileri. ‹s-tanbul Su Kongresi ve Sergisi Kitab›, 1995, 199-207 20. Eruz E. ‹stanbul su havzalar›ndaki ekolojik sorunlar. ‹s-tanbul ve Civar› Su Kaynaklar› Sempozyumu Kitab›, ‹s‹s-tanbul, 1995, 145-149.
21. Ero¤lu V, Sar›kaya HZ. Achievement towards better wa-ter supply and wastewawa-ter disposal in Istanbul, Inwa-ternational Symposium on Water Supply And Treatment, Istanbul, 1998, 1-19.
