A.Ü. Diğ Hek. Fak. Derg. 41(1) 57-60, 2014
D
øù HEKøMLøöøNDE ODYOANALJEZø
Audioanalgesia in Dentistry
Mehmet Emre YURTTUTAN* Hüseyin ASLANTÜRK*
Atilla KOÇER* Onur GÜNEù*
Zehra FIRTINA EKøNCøOöLU** Adnan ÖZTÜRK***
*
Dt., Ankara Üniversitesi, Diú Hekimli÷i Fakültesi, A÷Õz, Diú ve Çene Cerrahisi Anabilim DalÕ.
**
Dr. Dt. Ankara Üniversitesi, Diú Hekimli÷i Fakültesi, A÷Õz, Diú ve Çene Cerrahisi Anabilim DalÕ.
***
Prof. Dr. Ankara Üniversitesi, Diú Hekimli÷i Famültesi, A÷Õz, Diú ve Çene Cerrahisi Anabilim DalÕ.
ABSTRACT
Today, the pain in dental treatment is one of the sharpest pain sources which are known and described. According to the researchs it was estab-lished the pain of dental treatments causes psyc-hological problems.
The history of analgesia with music is as old as the history of medicine and the researchers be-gan to develop teories about the neurological principals of the effects of music in the middle of the 20th century.
Key Words: Audioanalgesia, Musical The-rapy, Fair in Dentistry
ÖZET
Diú hekimli÷inde a÷rÕ bugün bilinen ve ta-nÕmlanan en úiddetli a÷rÕ kaynaklarÕndan biridir. AraútÕrmalara göre diú tedavileri sÕrasÕnda duyu-lan a÷rÕlarÕn hastalarda psikolojik sorunlara yol açtÕ÷Õ görülmüútür.
Müzikle analjezinin tarihi tÕp tarihi kadar eskiye dayanmakta olup 20. YüzyÕlÕn ortalarÕnda araútÕrmacÕlar müzi÷in etkilerinin nörolojik temel-leri hakkÕnda teoriler geliútirmeye baúlamÕúlardÕr.
Anahtar Kelimeler: Odyoanaljezi, Müzikle Terapi, Diú Hekimli÷inde Korku
GøRøù
øster konservatif tedavi olsun ister cerrahi bir operasyon olsun, diú tedavilerinden ço÷u hasta korkmakta ve çekinmektedir. ÇalÕúma-larda gömülü diú çekimlerinden hastalarÕn
yak-laúÕk %50sinin korktu÷u rapor edilmiútir (1). Cerrahi ve di÷er dental giriúimlerde açÕ÷a çÕ-kan bu korku hemodinamik de÷iúiklikler oluú-turarak kardiyovasküler yan etkilere neden ol-maktadÕr (2,3). øúlem sÕrasÕnda anksiyete ve korkuyu azaltmak için birtakÕm sedatif ilaçlar kullanÕlmaktadÕr ancak bu ilaçlarÕn fazla kulla-nÕlmasÕ sonucu solunum depresyonu, hipoter-mi, hipotansiyon ve hatta bilinç kaybÕ gibi yan etkiler görülebilmektedir. HastalarÕn bu yan etkilere maruz kalmamalarÕ için çeúitli psikolo-jik müdahaleler üzerine çalÕúÕlmÕútÕr (4).
ODYOANALJEZø NEDøR?
1959 yÕlÕnda ilk kez tanÕtÕldÕ÷Õndan bu ya-na ‘yüksek ses ile a÷rÕ hissizli÷i sa÷layan od-yoanaljezi tartÕúma konusu olmuútur (5). Gard-ner, müzi÷in esas görevinin hastayÕ rahatlat-mak oldu÷unu belirtmektedir. Birçok hasta için a÷rÕyÕ bastÕran esas etken ses olmuútur (6).
Müzikle analjezinin esasÕ, yüksek frekans-lÕ müzik kullanÕlmasÕyla bazÕ bireylerde a÷rÕya duyarsÕzlÕ÷Õn oluúturulmasÕdÕr. Bir tür dikkat da÷Õtma yöntemidir (7).
Ses ve müzi÷in tÕbbi de÷eri ile ilgili pek çok örnekler vardÕr. Özellikle 2 ana alanda ya-rarlanÕlÕr. Psikiyatrik düzensizliklerin terapi-sinde ve anestezide yardÕmcÕ olmaktadÕr. Marwick; lokal anestezi ile yapÕlan operasyon-lar sÕrasÕnda uygulanan müzikle terapinin has-talarda rahatlamaya neden oldu÷unu, kan ba-sÕncÕnÕ düúürdü÷ünü ve aritmiyi normalize et-ti÷ini bildirmiútir (8).
MEHMET EMRE YURTTUTAN-HÜSEYøN ASLANTÜRK-ATøLLA KOÇER-ONUR GÜNEù
58
Ses, fiziki olarak hava ve hava akÕmÕ ile ilgilidir. Müzik ise organize bir ses oldu÷un-dan odyoanaljezide ritmik uyumun sa÷lanma-sÕna yarar. Müzik uygulamanÕn noninvaziv, ucuz ve etkili bir yöntem oldu÷u bildirilmiútir (9).
Müzik ve ses, kesin psikolojik sonuçlar verir. HastanÕn dikkatini toplama kabiliyetini arttÕrÕr, o andaki psikolojik durumunu de÷iúti-rir, düzeltir, hayal gücünün uyarÕlmasÕnÕ sa÷lar. Yüksek tonda ses ve gürültü ÕzdÕrap verici ola-bilir, korku ve gerilim yaratabilir. Hoú sesler ve müzik, kiúiyi istikrara ve rahatlamaya davet eder. Müzi÷in adalelerde gevúeme yaptÕ÷Õ, aletlerle saptanmÕútÕr. Lepage ve ark. müzikal müdahalenin cerrahi stresi azaltÕlmasÕnda etkili oldu÷unu söylemiúler, müzikle tedavi edilen hastalarda sedatiflere daha az ihtiyaç duyuldu-÷unu bildirmiúlerdir (10).
Müzik ve beyaz ses, çevreden gelen dik-kat da÷ÕtÕcÕ ve gürültü seviyesinde olan seslerin bloke edilmesine ve kiúinin dikkatini bir nok-taya toplamasÕna yardÕmcÕ olur. Bu manada müzik bir trankilizandÕr.
Müzikle terapinin hem kan basÕncÕ, nabÕz ve solunum hÕzÕ gibi fizyolojik hem de anksi-yete düzeyleri, a÷rÕ eúikleri gibi duygusal etki-leri vardÕr (11) Müzikle analjezi operasyon sÕ-rasÕnda duydu÷u cerrahi ve metalik sesleri, he-kimlerin operasyonla ilgili diyaloglarÕnÕ da en-gellemektedir (12,13).
YAPILAN ÇALIùMALAR
Gardner ve Licklider tarafÕndan 1959 yÕ-lÕnda ilk kez tanÕtÕldÕ÷Õndan bu yana ‘yüksek ses ile a÷rÕ hissizli÷i sa÷layan’ odyoanaljezi tartÕúma konusu olmuútur (5). Bu otörler, sesin dental iúlemler sonucu meydana gelen a÷rÕnÕn baskÕlanmasÕnda kullanÕmÕnÕ tanÕmlamÕúlardÕr. Bu tartÕúmalarÕn bir kÕsmÕ, odyoanaljezinin et-kilerinin kiúiden kiúiye de÷iúiklik göstermiú olmasÕndan dolayÕdÕr (14).
Gardner, Licklider ve Weisz, 1000 hasta üzerinde yapÕlan bir çalÕúma sonucunda hasta-larÕn % 65’ inde odyoanaljezinin tamamen et-kili oldu÷unu, % 25’ inde de yeterli etkiyi gös-terdi÷ini ve hiç bir anestezik ajana ihtiyaç du-yulmadÕ÷ÕnÕ rapor etmiúlerdir. Baúka anestezi-lere baúvurmadan 136 diú çekimini yapÕldÕ÷ÕnÕ belirtmiúlerdir. Kalan % 10’ luk hasta grubu tedavinin yararlÕ oldu÷unu düúünmemiútir (6).
Gardner’Õn ve ark. odyoanaljezinin 5000 hastanÕn %90’Õnda baúarÕyla uygulandÕ÷ÕnÕ
ra-por etmiúlerdir. Diú hekimleri tarafÕndan yapÕ-lan ve odyoanaljezi makineleri kulyapÕ-lanÕyapÕ-lan 4500 operasyonun %77’sinde baúarÕ sa÷lanmÕútÕr. Monsey, minör dental iúlemlerin uygulandÕ÷Õ hastalarÕn %95’inde, ortalama iúlemlerin uygu-landÕ÷Õ hastalarÕn %85’inde ve majör iúlemle-rin uygulandÕ÷Õ hastalarÕn %67’sinde mükem-mel sonuçlar alÕndÕ÷ÕnÕ rapor etmiútir (15).
Monsey, 3 tip dental iúlem üzerinde odyo-analjezinin etkisini araútÕrmÕútÕr. Bu iúlemler-den küretaj, periodontal tedavi ve Class I kavi-telerin hazÕrlanmasÕ minör iúlemler olarak ta-nÕmlanmÕútÕr. Bu çalÕúmada, 18 olgunun % 95’ inde odyoanaljeziyi etkili bulmuútur. Class II, III, IV ve V kavitelerin hazÕrlanmasÕ ve dolgu-larÕnÕn yapÕlmasÕ da orta düzey iúlemler olarak tanÕmlanmÕútÕr. Bu grupta, 218 olgunun %83’ ünde odyoanaljezinin baúarÕ sa÷ladÕ÷Õ rapor edilmiútir. Major iúlemlerde; ¾ kronlarÕn parasyonu, full metal kronlar için yapÕlan pre-parasyonlar ve jaket prepre-parasyonlarÕdÕr. 37 Ol-gu üzerinde yapÕlan bu çalÕúmada, hastalarÕn % 67’ sinde harika sonuçlar elde edilmiútir. Genel toplamda ise otörler % 83 olguda tamamen ba-úarÕ sa÷lamÕúlardÕr (16).
Sidney, 110 pediatrik hasta üzerinde yap-mÕú oldu÷u bir odyoanaljezi çalÕúmasÕnÕ rapor etmiútir. Bu çalÕúmada hastalarÕn yalnÕzca 2’ si negatif sonuçlar vermiú olup, kalan hastalarda mükemmel bir a÷rÕ azalÕúÕ görülmüútür (17).
Howitt, çeúitli odyoanaljezi komponentle-rinin etkisini de÷erlendirmek için 138 çocuk üzerinde ‘kliniksel cevap eúi÷i’ ve ‘kliniksel tolerans eúi÷i’ içerikli çalÕúmalar yapmÕútÕr. Kliniksel cevap eúi÷inde, hastanÕn yüzünü ek-úitmesi, sözlü tepki vermesi, kafasÕnÕ oynatma-sÕ a÷rÕ iúareti olarak belirlenmiútir. Kliniksel tolerans eúi÷inde ise, hastanÕn rahatsÕzlÕ÷Õ tole-re etmemesi durumu belirti olarak kabul edil-miútir (18).
Kim ve ark. 219 hastada mandibular gö-mülü 20 yaú diú cerrahisinde müzik terapisinin hastada vital bulgularda minör olumlu de÷iúik-likler gösterdi÷ini, a÷rÕ ve anksiyete üzerinde ise ciddi olumlu etkiler gösterdi÷ini bildirmiú-tir (19).
TEKNøK
Gardner, Licklider ve Weizs’Õn görüúü úu úekildedir. øúitsel ve a÷rÕsal sistemin çeúitli kÕ-sÕmlarÕ retiküler formasyonun ve alt talamusun bir kaç bölgesinde bir araya gelir. øki sistem arasÕndaki etkileúim büyük oranda inhibitör-dür. Direkt baskÕlama etkilerinin, rahatlatmaya
Døù HEKøMLøöøNDE ODYOANALJEZø
yönelik etkilerin, anksiyete azaltmaya yönelik etkilerin ve dikkat da÷Õtmaya yönelik etkilerin, akustik stimulasyonun iúitsel sistem üzerinden a÷rÕ algÕsÕnÕ azalttÕ÷Õ varsayÕlarak açÕklanabilir (16).
AraútÕrmalarda dental iúlemlerde kulla-nÕlmak üzere satÕlan bir odyoanaljezi cihazÕ kullanÕlmÕútÕr. Müzik ve beyaz ses dÕúarÕdan gelecek sesleri bastÕrmak amacÕyla bir çift ku-laklÕk ile hastaya dinletilmiútir. Beyaz ses jene-ratörü 100db ile 120 db arasÕnda derecelere sa-hiptir. Hastalar, müzik ve beyaz sesin ses sevi-yesini ba÷ÕmsÕz bir úekilde ayarlayabilecekleri bir kontrol kutusunu kullanÕrlar. Hastalar mü-zi÷i sakin bir ses seviyesinde dinlerken rahat-lar, a÷rÕ hissedilebilir seviyeye geldi÷inde be-yaz sesin ses seviyesini yükseltirler. (20)
Odyoanaljezi uygulama úekli ise úöyledir. Diú hehimli÷inde kullanÕlmak üzere özel hazÕr-lanmÕú odyoanaljezi cihazÕ kullanÕlÕr. Hasta ku-laklÕk takar ve kuca÷Õndaki bir kontrol kutusu ile akustik uyarÕ düzeyini kendisi ayarlar. Ku-tuda iki dü÷me bulunur. Birisinde müzik, di÷e-rinde ise ‘beyaz ses’ den elde edilen hÕzlÕ ve gürleyen bir ses karúÕsÕna çÕkar. SeansÕn baúÕn-da hasta müzik dinlemeyi seçer ve müzi÷in ses úiddetini ayarlar. Diú hekimi çalÕúmaya baúla-dÕ÷Õnda ya da rahatsÕzlÕk uyandÕrdÕ÷Õnda hasta müzi÷in sesini artÕrÕr. A÷rÕya sebep olan bir uyarÕ durumunda hasta dü÷meye basar. Bu dü÷me ise úelale sesini kontrol etmektedir. Toplam ses basÕncÕ 116 desibel yükseklikte ve 0,0002 mikroberÕn üzerinde ayarlanabilir.6
Be-yaz ses’un uygulama dozu 5 dakikadÕr. Müsa-ade edilen total kümülatif uygulama dozu 1 saat için 10 dakika, 2 saat için 15 dakikadÕr. Her 1 dakikalÕk uygulama dozundan sonra yeni bir uygulama dozu için en az 2 dakikalÕk bir dinlenme periyodu olmalÕdÕr. Daha uzun veya daha kÕsa uygulama dozlarÕ için ayarlamalar yapÕlmalÕdÕr (21).
Gardner, müzi÷in esas görevinin hastayÕ rahatlatmak oldu÷unu belirtmektedir. Bir çok hasta için a÷rÕyÕ bastÕran esas etken ses olmuú-tur. Baúka benzer prosedürler de kullanÕlmÕútÕr ve bunlar rapor edilen sonuçlarda varyasyonlar oldu÷unu beyan etmektedir (6).
Gardner ve Licklider 500 devir üzerindeki devir sayÕsÕna sahip bileúenlerin azaltÕlmÕú ‘be-yaz ses’ spektrumlarÕnÕn hastalar tarafÕndan en çok tercih edildi÷ini belirtmiúlerdir. Bununla birlikte yüksek frekanslÕ bileúenlere sahip
spektrumlar analjezi sa÷lanmasÕnda daha etkin olmuútur (15).
’’Beyaz ses’’ olarak da tanÕmlanan baskÕ-layÕcÕ ses; bazen kuvvetli rüzgar sesini, bazen de úelale sesinden oluúan geniú çapta iúitsel frekanslarÕn karÕúÕmÕnÕ içerir. Müzik, genellikle hastanÕn tercihine göre de÷iúiklik gösterir. Hastaya, a÷rÕ duydu÷u zaman müzik yo÷unlu-÷unu ya da baskÕlayÕcÕ ses yo÷unluyo÷unlu-÷unu veya her ikisini de birden arttÕrmasÕ talimatÕ verilir (20).
Clutton-Brock, 90 db’lik beyaz ses ile sa÷lanan ‘orta derece analjezi’ ve ‘kuúkusuz hastalar’ üzerinde 120 db’ lik ses ile oluúturu-lan ‘derin analjezi’yi içeren bir çalÕúma rapor etmiútir. A÷rÕ eúi÷ini ölçen bu metod tibia ön yüzeyine uygulanan basÕncÕn kalibrasyonunun ölçülmesini içermiútir. Clutton- Brock, veri ra-por etmemiútir ancak düúük ton ve sabit bir frekansÕn analjezi oluúturmakta etkili olmadÕ-÷ÕnÕ belirtmiútir. Bu durum, beyaz ses’un se-viyesinin kontrolüne izin vermeyen di÷er otör-lerin negatif sonuçlarÕ ile uyumludur. Yani müzi÷in ve sesin kontrolü hastada olmalÕdÕr (22).
Ameliyat sÕrasÕnda dinlenecek müzik has-tanÕn kiúisel tercihine göre seçilmeli ve bunun için ameliyat öncesi hastadan bilgi alÕnmalÕdÕr (12,13).
TARTIùMA
Görüldü÷ü üzere yapÕlan araútÕrmalarÕn sonuçlarÕ arasÕnda büyük de÷iúiklikler ve fark-lÕlÕklar vardÕr. BunlarÕn sebepleri arasÕnda her hastanÕn a÷rÕ eúi÷inin ve a÷rÕ tolerans eúi÷inin farklÕlÕk göstermesi ve de÷erlendirmenin has-tanÕn hareketlerine, mimiklerine ve hastanÕn subjektif de÷erlendirmesine göre yapÕlmasÕdÕr.
YapÕlan çalÕúmalarÕn de÷erlendirilmesinde kullanÕlan yöntemler; hastanÕn yüzünü ekúit-mesi, sözlü tepki verekúit-mesi, kafasÕnÕ oynatmasÕ, gözlerini kapatmasÕ gibi hekimin gözlemleri, hastaya sorulan sorularÕn cevaplarÕ ve hastanÕn çeúitli a÷rÕ skalalarÕnda ve renk testlerinde gös-terdi÷i de÷erlerdir (18,23). Tüm bunlar subjek-tif veriler olmakla beraber bizi kesin bir cevaba götürmez.
Odyoanaljezi ile yapÕlan çalÕúmalarda, subjektif a÷rÕ ölçme metodlarÕyla analjeziye ve hasta psikolojisine pasif katkÕsÕ oldu÷u göste-rilmiútir. Ancak daha önce odyoanaljezinin et-kinli÷i objektif olarak hiç araútÕrÕlmamÕútÕr.
MEHMET EMRE YURTTUTAN-HÜSEYøN ASLANTÜRK-ATøLLA KOÇER-ONUR GÜNEù
60
Odyoanaljezi çevresel sesler ya da müzi-÷in duyma hissini stimule etmesi yoluyla a÷rÕ-nÕn azaltÕlmasÕ iúlemidir. Diú hekimli÷inde od-yoanaljezi araútÕrÕlmasÕ gereken bir konudur ve tarafÕmÕzca yapÕlan taramada yeterli sayÕda güncel çalÕúmaya rastlanÕlmamÕútÕr. Daha önce yapÕlan çalÕúmalar subjektif ölçümlerle yapÕl-mÕútÕr ve güvenilirli÷i kesin de÷ildir. Diú he-kimli÷inde a÷rÕ bugün bilinen ve tanÕmlanan en úiddetli a÷rÕ kaynaklarÕndan biridir. YapÕlan araútÕrmalarda diú tedavileri sÕrasÕnda duyulan a÷rÕlarÕn hastalarda psikolojik sorunlara yol aç-tÕ÷Õ görülmüútür. Müzik gibi nonfarmakolojik bir yöntemin kesin sonuçlara dayalÕ olarak et-kisi ölçülmeli ve hastalarÕn en az a÷rÕ hissini duymasÕna yönelik çalÕúmalar yapÕlmalÕdÕr.
KAYNAKLAR
1. Earl P: Patients’ anxieties with third molar surgery. Br J Oral Maxillofac Surg 32:293, 1994.
2. Meyer FU: Hemodynamic changes under emotional stress following a minor surgical proce-dure under local anesthesia. Int J Oral Maxillofac Surg 16:688, 1987.
3. Brand HS, Gortzak R, Palmer CC, et al: Cardiovascular and neuroendocrine response during acute stress induced by different types of dental tre-atment. Int Dent J 45:45, 1995.
4. Rathod NR: Alprazolam poisoning. Indian J Med Sci 55:218, 2001.
5. Gardner, W. J., and J. C. Licklider, "Audi-tory analgesia in dental operation," Journal of Ame-rican Dental Association, 59:1144-1150, 1959.
6. Gardner, W. J., Licklider, J. C. R., and Weisz, A. Z. Suppression of Pain by Sound, Scien-ce, 132:32, 1960.
7. Demiralp S: Diú Hekimli÷inde Anestezi, 1. baskÕ, Ankara, 1987, s; 20.
8. Marwick C: Leaving concert hall for clinic, therapists now test music’s charm. JAMA 275:257, 1996.
9. Rathod NR: Alprazolam poisoning. Indian J Med Sci 55:218, 2001.
10. Lepage C, Drolet P, Girard M et al: Music decreases sedative requirement during spinal anest-hesia. Anesth Analg 93:912, 2001.
11. Winter MJ, Paskin S, Baker T: Music re-duces stress and anxiety of patient in the surgical holding area. J Post Anesth Nurs 9:340, 1994.
12. Stevens K: Patients’ perception of mu-sic during surgery. J Adv Nurs 15:1045, 1990.
13. Snyder M, Lindquist R: Complemen-tary/Alterative Therapies in Nursing (ed 5). New York, NY, Springer, 2006.
14. Petrie, Asenath, Taffy Holland, and Irene Wolk, "Sensory stimulation causing subdued expe-rience: audio-analgesia and perceptual augmenta-tion and reducaugmenta-tion," Journal of Nervous and Mental Disease, 137:312-321, October 1963.
15. Council on Dental Therapeutics, "Audio analgesia," Journal of American Dental Associa-tion, 63:517-520, 1961.
16. Monsey, H. L. Preliminary Report of the Clinical Efficacy of Audio-analgesia, J. Calif. dent. Ass., 36: 432-37, 1960.
17. Sidney, B. R. Audio-analgesia in Pediatric Practice: A Preliminary Study, J. Amer. pediat. Ass., 7:503-4, 1962.
18. Howitt, Jack W., "An evaluation of audio-analgesia effects," Journal of Dentistry for Child-ren, 34:406-411, September 1967.
19. Kim YK, Kim SM, Myoung H., Musical intervention reduces patients' anxiety in surgical extraction of an impacted mandibular third molar. J Oral Maxillofac Surg. Apr; 69 (4): 1036-45. 2011
20. Morosko T., Simmons F., The effect of audioanalgesia on pain threshold and pain toleran-ce, J Dent Res Ass., 45; 1608, 1966.
21. Weisbrod RL. Audio analgesia revisited. Anesth Prog. Jan;16(1):8-14. 1969
22. Clutton-Brock, J. Analgesia Produced by White Sound, Anesthesia, 17:87-88, 1962.
23. Auemhammer S., Mayer R., “Audio-analgesia and a color test in children and adoles-cents during dental treatment measures” Dtsch Zahnarztl Z.;42(2):109-11, 1987.
YazÕúma Adresi:
Dt. Mehmet Emre YURTTUTAN Ankara Üniversitesi
Diú Hekimli÷i Fakültesi
A÷Õz, Diú ve Çene Cerrahisi Anabilim DalÕ. 06500 Beúevler / ANKARA
Tel: 0 (312) 296 55 76 Cep: 0 (532) 559 84 45 Faks: 0 (312) 212 39 54
