Küreselleşme ve günümüzde medya sektörü

Marmnrailetisim

kunnsnrl;SMg,

VN

CUNUMU:Z.DE,.

uaDVt:,

sEKtdnU

noE,Dr,,se;

^ina*-:.,.:

Kiireselleqme Kavramr

,::,,:'

,.i.,.

iginde bulundu[umuz

ga!,

de!i-,,.:,:. gimin hrzh gergekleqtili

bir

Ea!. Bu

,',

hrzh devinimde iletiqim

teknolojileri-,.,,,,, nin payr yadsrnamaz bir gergek.

Gii-,,:, niimiizde "globallegme" ya da

ktire-,,,,,,, selleqme

olarak adlandrrrlan

olgu rr:: toplumun ti.im katmalarrna

uyarlan-:::::: maya gahgrhyor. Globalizm tiim yer

,,,, _{kiirenin aynr olgtilerle}

deferlendiri-::::i:,, len tek bir birim haline gelmesi anla-.,,'.,,t' mrnr igeriyor. Baqhca

deligtirici

giig "1,,,,,, enformasyon ve en

tinemli

kaynak

,,,,, da

bilgi

olarak

g6riiltiyor.

Ancak bu

',,,,

_iki

_{olgunun eEitlikEi} bir bigimde

kii-,,,:,:

resellegtifini

soylemek gilEtiir. Zira

,,,:,:, _enformasyon

bir

mal

olarak

giirtil-:i,i,: mektedir. Enformasvon mal olarak

,,:,

iglem gdrmektedir, dolayrsryla

ileti-,,,,,,,, mi ne mal olarak

deferi

Pazar yasa-::::: larryla

belirlenir.

Bir

anlamda, mal

veya hizmet olarak

Pazat fiYattnt

::i:: iideyebilecek olanlar, onu

kullanabi-i

lirlerdir.

Bu durumdaPazar,

portf6-,:,,,:

yii

olan

tiiketicileri

seqecek, hangi

;

,

bilgi

ve enformasyonun toplanmaya

:,,,,,

_{defer oldu[una karar}

_verecektir.

',,,.,,,,,,.,, Enformasyon i.iretimi ve dep olanm

a-,

,,,

_srrun yiizeysel olarak _serbest

oldulu

r:,:.:. kabul

edildifinde,

iletilmesi, bir

ka-::,:::::,

mu hizmett,

6zel sektdr

ya da

her

ii:

ikisinin ortakhlr

olarak mr gerqek-:,:::: legmelidir sorusu sorulabilir. Bu ile-tim

olabildilince

serbest

mi

gergek-:,::,,: _{leEmeli, yoksa}

_{belli kriterlere}

(etik,

,,:.,,:,

politik

vb.) baEh olarak mr

siirmeli-"",;,:',

dir

sorusu da

ikinci

soru olarak

so-..l...i.

rulabilir'

,

:r

Bugi.in hakim olan serbestPazar ':,,',',,,.,,,,, dtizeni m edy a sekttiriine uy arl

andr-,,,::,:.r'

lrnda

neler

olabilir?

Enformasyon

,,,

,,

serbest Pazar diizeni iginde mal

ola-:::::

,:

rak gdrtiltir ve

iletimi

Pazar

kuralla-,::::,::::::: nna giire belirlenir. Bu noktada

satr-,

_{,,, labilecek olan enformasyon ve}

Marmarailetisim

-ryn_ topfrymasrPazar tarafindan tercih edilecektir. Ancak pazarlann

ken-di

kendilerini

diizenleyemedikleri,

htikiimet

dtizenlemelerine ihtiyaE

duyduklan da bilinen bir gergektir. Kamu hizmeti olarak

gbrtildiiltfidf

i.se maliyet

ytikii

daha eqit, ya da daha egitsiz

dalrtrlabilii

ve kulianrm

koqullarr daha demokratik daha nesnel,

dlha

golilcu

vb. olmasrnr

sa!-layan standartlara gdre igleyebilir. Kamu hizmeii segeneli sdzde

enfo"r-milsyon pazannda egemen olacalr diiqtini.ilse bile,

ktireseldeneesizlikle-ri

qdzebiiecegini diiEiinmek de oldukga yanrlbcrdrr. Merkez?rqrndaki

Eevrc iiikelerde, ktireselleq.mig kapitalizmin kutupla$mayr iiretme, yine-leme ve derinleqtirme iizerine yolunlaqmrE bir ba^grmhhk organizasyonu

drqrnda_seg9.19k _yoktqr. B_u ballamda ilerigim

sdiciigii

anlinsrzlagtrrrl-mr$tlr.

Bir

diler

deyiEle

'iletigim"

den bahsedilirkenlletilen "Eey"

igeri-Fi$qn

balrmsrz _diiqtintilmekredir. pek gok enformasyon akiqi altinda

bofulan. topluluklar-bil gi olmadan bu verileri g

iizebileieli

_{s oyienem ez.} .Ayrrca "pazar-r'-' ilgilendiren

bir

enformasyon akrgryra

kiileleiin

ilgisini

\lt^Tut

da

oldukga

zordur.

(Amin, Kapitalizmln

Hayaleti,

ss.'\24_

128.)

Ekonomik anlamda _{kiiresellcEme ise "dtinya piyasasmrn}

kiireselleE-mesidir".

Bir

anlamda seffnayenin ktiresellegmesidir. Diinya ekonomisi-nin

btitiinlelTgli

ggrgekte mal ve serrnaye akrqlannrn ulusiararasila$ma-srdrr. Kendini bir dii$iince akrmr ve bir

politik

program gibi sunan

litire-selle-$me

y1

d"?

-globalizm ashnda

liberalizmin gtinitmtiz

kogullarrna

uyarlanmrE halidir. Ki.iresellegme iletigim, ulaErm,

bilgi

akrgr ve ttiketim ahgkanlklan agrsrndan iilkelerin birbirine yakrnlagmasrm

safhyor.

ser-maye_nin ki.ireselleqmesi ballamrnda ise, "cgitsiz

biiytimeyi"-hrzlandrn-yor.

Kiireselegmenin

kdkenleri

1945'li

yrllara

dayanrr. Kiiresellegme

tartr$masrnrnhlz kazanmasr

ise

1980'den sonra olmuqtur. Liberalizm kendi mantrlr _{Eerqevesinde, sermayeye hareket serbestisi sallanmasrnr}

savunuf ve srnrrlama istemez. Bunun sonucu, uluslararasr boyutta her-hangi bir kural tanmmaz, daha

do!ru

bir deyiqle istemez. Bu baflamtla,

ktireselleqen sadece pazardr, _{Eirketlerdir, sermayedir}

_denilebilii

niiyti-yen vc giiglenen gok uluslu qirketlerin davranrElannr belirleyecek, onian denetleyecek. bir diinya ekonomik sistemi yoktur. Tersi

bir

durum scjz

konusudur.

ulke ekonomilerini oldulu

kadar, dtinya para piyasasrnr denetleyecek kaynaklar btiyi.imektedir. Tam bir denetimiiztit<- ve

kural-srzlft

iqindekiireselleEen serrnaye piyasasr giderek i.iretimden de

balrm-srzlaqmaktadrr.

Bir

yandiur biiyi.ik ve denetimsiz bir sermaye

birikiml

di-fer

yanda ise sermayesi krt, ancak tiiketim ekonomisinin

hiikiim

siirdti-lii

tilkeler varolunca sermaye igin kazang tiretim

defil,

krsa vadeli

ser-maye

hareketleri olmaktadrr.

Bugiin Diinya,

sermayenin

24

saatlik

iglemler

alr

ile sarrlmrgtrr. Global ddviz piyasalannda her gi.in bir trilyon

dolar el de[igtirmektedir. 7o 90'nr spektilatif dzellik raqryan sermaye

ha-reketlerinin yalnrzcaTo

l}'nu

finans ticaretine ve uzun vadeli yatrnmlara

gitmektedir. (

FIET,

1995, s.12.)Kiiresellegme 1980'lerden itibaren hrz kazanmrgtrr.

Ancak bu

hrz, az geligmig

iilkelerin

lehine

olmamrgtr.

Marmnrailet$im

transferi baqlamrgtrr. Kaynak transferleri

belli

bir yrlda

alnan.yenlIIg-;it;;i;,

d;dtinil

uftnuti

kredilerin faizve

taksit odemelerinden dtiqiik

oi*uttntn

bir

sonucudur. BaEka bir deyigle yeni kredilerin.azalmasryla

".

.iti

kredilerin

yofun

fuzve

taksi[ odemeleri nedeniyle,

1982'den

i

iU"t""

t"v""r.

*ty

geliEmig illkelerden selrnaye bakrmrndan yoksul

;i;-;;

s;tt$.h

tiU<fle"re abgrir olmuqtur. Az geligmig tilkelere

borElan-;;lMF

irilJiui'p

o

titikalanni

uy gulay arak 6 dem eleri ijnerilmektedir' B u

;ik;l;t

i;;

dir$iii

dtinya konj.ict-tiru nedeniyte ihracatlannt

arfiramadtk-i*i-ir*

tiO"*Ll.r

bilingosu iqrklannr ithalatlannr krsmak yolu ile

kapa-*^"i

r^f tin-rottuOotut.'SonoEio kalkrnma iEin gerekli s€rrnaye

malla'n-ffi;J;.liloloiiden

yoksun

kalarak

btiyiime hrzlan diigmektedir

(Ko-ray,

1996, s.747).

Borglanma olgusunun kredi talebi yiiniindeki_yaprsal etken ise,

kap.i-talist

iiietim

tu.rimn

bir

[rtinti

olan aigeligmigliktir. Kapitalist sistemin

selisimi

boyunca

yir

alan uluslararasiiqU'dtiimii n-ed.eniyle az geliqmiq

ili;i;;4.

#*uV."Uitit

imi

yetersizkalmrq vc bu tilkelerin drq linansman

,huy;;;

il;"f.fi'ftaf"

g"-l-*iSqit

II.

Dtinya savastndan sonra uygulanan

baErmh kalhnma mofieileri, biulr gevre tilkelerde uzun refah dtjneminin

;;fi

rdipi

_-"renin

de

etkisiyle hir miktar sermaye birikim _lne yol _.aqttysa

a;.

;;;?lifiii

iiu.erenn solunda iktisadi ve teknolojik

balrmhhfrn

yanr ,tra m-ali

balrmhhlr

da yok edememigtir'

II.

Diinya

sava$r sonrasr kurulan Bretton

woods(l)

kurumlanndan

IMF,

Dilio

Bunforr gibi

kuruluqlar,

giiglii

iilkelere

$tiny.aOa tam

bir

"f.unf

*if.

ifenetim

saliayac ak b iE imde tasarlan mt gtr

r'

_E u _.deneti m te

Y-9-li"*.u""

ABD

bir-D"iinya Merkbz Bankast oluqturmak

istemiqtir'

Ol-il{;r6iiufor

U" gOriiq

IMF'nin

zaman iEinde tamamen

geligmiq.iil-[.f

.'ri n t^etri ne davraim

airyla

unutul mu$tur. ABD.'nin, p1iny1.Merk9-z

il;;k;;;;.rine

egdeler bir yapr sergileyen

IMF,

adeta..bir.katalizor gibi

;;;r"

*

rkr^drr.' IM"F, as la b ii y iik La pitat ist gii g l.ere ti

zelikle

AB-D _lVe

baskr yapam azyadayaprsal uyumu gygulamada Uqi1nc1i Diinya

tilkele-;*

;dti;Jtgr

kidar

seridauranmaz. iitrat ikamesine dayah sanayileqme

ib

btitiil"lt"ttrotojit

bafrmhhlrn

dguryT.ettifi ve iiretimde artrEm

sa[-i"""#"Otgt'i.ilkelerde drg tiorqlarima siirekli

aftnaktadr.

Ihracata ydnelik

r""ovli"qfreyle

btiyiimeiye Ei4q,u't az geligmig i.ilkeler ise, bunahm

nede-"iyi.i

inr?r. uil ottnt

i.ttrtim

adtki an zaman

yine- b orElanmak durum un da

katmrqlardrr. Gtini.imiizde birgok az geligmiq .rl]te,

ttvtf

veDi.inya.Ban-kasr

ill

giiglii kapitalist tilkelerin daha gok gti.dii.myng girmekte ve iktisat

politikiannr

bu odaklann onerileri gergevesinde belirlemek durumunda

kalmaktadrr.

1970-90 ddneminde, kredi talebini arttrran bir dizi doneme ozgii

et-ken

var olmugtur. Petrol fiyatlannrn yi.ikselmesi, petrolsiiz az geliqmiq

i.ilkelerin 6demeler bilangosunda

biiyiik

dengesizliklere neden olarak

borglanmayr gerekli krlmrgtrr. 1970'lerde reel faiz oranlanntn diigtik

iil-Marmarailetigim

kelerin ihracatmrn geliqmig iilkelerdeki

kriz

ve _{uygulanan yeni koruma_}

cilrk ycintemleri nedeniyle yeterince artrnamasr, _{mtibadele hadlerinin s6z}

konusu iilkelerin aleyhine deE]Emesi, az geligmig

_{tilk"l;;;;rilen}

_{kredi_}

lerin faiz oranla'nrn hrzh

yfikselmesi g-"ri

6o.i"rvizoiiaEtrrarat<

_uo.g

krizine yol agmrgtr.

.

Bu koqullar altrnda d6viz kurlarrrun

_istikra'

_{sadece Bretton woods}

sisteminin _Ve19rf1ti!j

1uy?r1n,t?

delit

ABD'nin

ekonomik gricriyle ol_

mu$tur. Kendini _{'dolar agrrfr' olarak gcistere-n bu gtig, yenio?n yipirun_}

manrn Lamamlanmasrnl _{yg_A_vrupa'rui agrk durum"a}

_g.rlrnr.in"

kadar sij_ .gn d g

lql

al trna.Eevri lebilirlig i i I e Avru pa'du

r"r*

iv"

rr-"kerleri

{.ize_ nnoeKr yOnetse.l _{denetim_tarafindan gtiglendirilmiqtir. Bu}

hareket

ABD

zarar gdrene kadar -goreli

bir

_{gerileme-.ve.diinyaiistemi dolar agr!rn-_}

dan

kullanabilir

dolar fazrasrn-a geqene _kadar

_rd.;E-fiir.

^1673'teki _{dal_}

gah driviz kuru son derece _{akrlcrdrr. Bu, devasa}

_{ddrlii";rugon}

_{ooigu_}

t

sermayenin fi nansal.spektilrisyonlara akm

a;'*

6id,k,i

_{.,igrooi. Fi_}

lT:ll::*11!

dalgah drjviz kurunun olmamasr, ve uluilararasr sermaye narekeilennrn hrzr var olan ekonomik _{bunahmr sona erdirmekten g6k} onu ydnetme iizerine odaklanm.rqtrr.

Kriz

ydnetimi

adr alirnda,

_uf,,*

politikalan _{IMF'nin. yoksul ortaklanna bir ui,ru,noo [uuur}

eiiritmetteoir

(Amin,

1999, s. 38).

.

.Az geligmig tilkelerden sermayq kagrgr ve alman kredilerin ydnetimin_

deki

hatalar, s6z

konusu.bu-iilkeleri;,'dde;;6;

_a;;;;;il

_iyice

_{boz_} mugtur..Az geligmig. tilkelerde sermayedarlar, cizellikie

-tggti'terin

ba_

*,1i:,r",T::"n,

gel igmig kapi tat i

st

iiikel

erin'

Uanta iistem

_ine

_{yolu n}

fj3:q.^

l:1

lj,!"lt$

ve uluslararasr fi nans piyasasrndan b riyiik

titqiO,

Irnansal arag satrn almrgtr. Sonugta sermaye icagrqr _{cidemeler'o"ngrr:iiii_}

lini

daha da derinlegtireret

!9r9 krizinin

pg{arr;".-";il;

tot

aian ne_

denlerden

biri

olmuEtur (Balkan, _1999,

_s:569)

_{B6y6;;-aigeriginiq}

ti1

keler aleyhine, eqitsiz btiyiime

hrzlanmrgtrr.

'

J

. .Son

otuz

yrlda_dtinyada,.tek yanh serm-aye mantrlrna uygun hareket

edildi.. B _{u ycinde hareker eden tbplum larda-egit}

_gell

_{oagiirfr rna dayah}

giiEl.u biiytime yaratrlamamrEtrr.

_Bu

_mantrk

_gb.ei

_{ulusaiekonomilerde}

gerekse uluslararasr.diizeyde egitsiz gelir da!-rhmr yaratarak, ekonomik durgunlula katkrda bul-undu. Sermayenin bu mantrlr zorunlu olarak

bir

kriz

ortamr yara.u!. Bu

kriz

mali olaiak karh

yeni

pizulannbulunama-nasqd.an-kaynaklamr. serm aye

kriz

yri netebilir arrcak gdziim i.iretemez.

ulusal htikiimetlerin

$il.v.olgtimi

ise sendikacrhlrn giictinti

zayrflatma-yr ve fiyatlarla iicretleri birbirinden ayrrmayr ve serbeit brakmayr, kamu harcamalarrm azaltmayr, dry _{ticari iElemleri cizelleEtirmeyi ve}

seibestieg-tirmeyi

yaratan politikalar

yaratmakur.

Son yrllarda ekonomik

liberal-legme

aynl

zamanda

politik

demokrasiyle eg anlamh olarak sunuldu.

Ekonomik liberalizmin nimetleri "geffafhk" olarak gcisterildi. Bu

ba!-lamda sermayenin ktireselleEmesi bir

kriz

yonetimi

rejimini

zorunlu kr-lar. Uluslararasl sermaye hareketlerinin serbest brrakrlmasr, miibadele

Marmarailetisim

.ranlarrnrn

deligkenlifi

yiiksek faiz.orallan_, Ugtinc^tiDiinyanln

borglu-luEu ve Ozelleltirm

"i"iyiinetiminin

parqalandrr. Bdyl-ece kiiresel

ser-;;;.;;

;;;;n'^r;nO*

r.o.varak

spektilatif kar ol analr saflanrr.

Kriz

;i;fi'i*|il[,|E;

b"ktldrfrnda ulusiararasr kurumlar

kriz

yonetiminde-iiiii"*ii

iiuiiu.otr.

IMF,"Dtinya Bankasr ve

GATT'rn

iqlevi

ulusaqrl

"iigiipliiilffi;

ilt gryt. P azu u z6rindeki

deneti*ini

korurlar- G7

iilkeleri

ise

knz

ydnetrm poritikalarrnt koordine eder. Uretken

yatlnm

diizeyin-O"fi

A,iS,il buna

tarqtn

aitmaya-devam. eden

mali

sermaye ekonomik

;;E;"ftE'r

neden olmaktadrr. Ekonomik liberalizm dtqiincesi

u[runa

t

"rri"n

hJmen riim iilkeler

bir

ti.ir krsrr dtingiiye _{girerek.y^ap^rsal}

{e-1ge-;i;likil;ticlerek

urt1nurtnu katkrda bulunurtar

(Amin,

1999, s.133)' Gergekte, ekonominin kiiresellegmesi kontrol drqr piyasa- giiglerinin

esemenliEianlamrnageldifivehupiyasalardakiegemengi'iglerinulusal

ii6rf"r?f"rO.n

kaqin goluluslu

iiiketter

olaca[.rnr tahmin etmek zor

;;Eidt..

Buitin

Otin'a

baqlca ii.g ekonomik merkezde odaklanmtgttr.

Bu

merkezter

-nmeiii.a

nitl"qiti

Devletleri,

Kanada v-e Meksika'nrn

nfort*Oufu-

NAF1A,

Avrupa'nitfgi

grubu, Gi.iney

Do[u

Asya

iilkele-;iilil

Xpeb;tii (i-t'orp.on.1995,

J.zA;.

otinya

ekonomisi gerqekte ktiTeiel olmaktan gok uzaktrr. Ticaret yatlrlm ve finansal hareketler daha

f nl- Autu pa, I apo nya ve .$'u z-ey

Ami:rika

l'Ee?Ilg:,.1o"gyn

I as m r g

du-iurOuO,.

ve'bu'.g"i,.nfigin

siiiecefini

sdylemek yqnh; bir saptama.ol-mayacaktrr.

eyn.u

"g"ip'olitikalarr-nr

da koordineli bigimde

siirdiirdiik-ffi;a;;

uu utiytit<

"[,]n o

*

it

g ii glerin finans al- pivas _{1l1l Y9} di fier ekono

-;tfi

6;;iili&

kono.ondaki

laf

asiteleri olduksa gtiEltidiir.

Kiiltilrel

Baftamda

Kiireselleqme

Amerikanrn

soluk

savaq donemindeki zafetr,

politik

ve ekonomik nrensiplerin yerteg'meri yuni demokrasi ve serbesf.p azar. d.izeni

bafla-';

_;;;;"bi;

_;t"iOt

I g ;-piens ip ler aynr zam and3 gel-ece _Si ii ngd rii _vordu'

il;

1L;ii

t"kgiliEi

"

;;'ihodei

" i n. gelecefiyg.i

.

p"n]

ok_r3si

v_e serbesr

pa-zann devam

t

zatenABD

tarafindin

ana-pbtidta olarak benimsenmigtir

t"

t"

nti"timtizde ;Ctlttton

doktrini"

olarak anrlmaktadrr ' Wilson

idea-il}iir","itit"""rnr

nit"tiglnO"ki

bu durum

"gl9!,oliyileqme'

siiylemi

etra-iin,fu Otin*ektedir. Gelrgekte durum gok farkhdri, ne

ABD

ne de bagka

fiii"""Vif"qm\

iilke

"

_dlo!,4

iyilegm"e" konusunda

yol

gdstermektedir'

LiO"t

"nOtisitl tiit et"rin"cle bile,"-demokrasiden anlagrlan-insanlara kendi

,r;trk

;;

ki$isel meselelerinde egit _{_firsatlar} yaratmayr kapsryorsa-.

de-;;kr^i

biiyuk

tehditler altrndadrr. Serbest Pazat firsatlan iEin de. tehdit

ri;,

t onuru'Our. Bu gdrtig etrafindaki

politika,

bugtin bagta

ttim

Anglo-Rmeritan

toplumlaida oimak iizere bi.itiin

_{lnyada

kabul gdrmiiqttir ve g6rmeye dev-am etmektedir' (Chomsky, 1,997).

Bu giin diinyada kiiresellegme _{_y} olunda _Y.aPrlan bu ekonom

ik

diizenle-meieri"n, yant

itta ktiltiirel

alam dtizenlemek.u!runa da birtakrm adrmlar

MannarailetiSim

liberaller, kiiresel.kitle

_ktiltiirii

_{yaratma konusunda da garrqmarar}

yap_ m ak _{tadrrlar. Kiil}

_*irel

_{r<iires e}

!r-eq m e

;4;;r

;;{;iil,ql*?ili?

B u n okiad a

medya devreye. _{girmektedir. Kiire iletrErm aragla.run geliqmesi} her za_

man, merkezi sistemlerin ydnetim u"

"tono*iti

;;;;ift

;ucadelesiy_

le bagat olmugtur'

Blgr.y6

_{enformasyon gtiphesiz getoigr}

v".rn

amag ve (i _{rg ii rs e I}

ri zel I ikleri n e -g 6re he I i rl e n m i g ri,

:aEG

;;;;i#;

_", y o n a kr m r,

serrnaye akrmryl a birlik te or u$ m u _{$tur_} oa

oiy"uiririrl.

iil'i"o"meri

enfor_

masyon alomr,

iki,,gqlyflat

gergettine

_{Iu'ru1endilil,fi.}

_{Bunlar, kitte}

iletigim

_Tagln

sahifriginin

_{rin,rir,,tr^r}

_{-kitre iletigim araqrannrn}

izlen_

mesi verine

fikir

ridellerini izlemenin

_a*"14q?i

"iri".,:""'title

ileriqim

araq lan izlense dahi anlamlandrrmayr,

_fikir

_hA..b;ift

_{.n"beklemektir.}

Bu

fikir

_{liderleri, dfrermenle.,}

''urriu.ior,

irGft;ii.urus

ve iilke_

sine diindtigiinde s

tr.qgk

n g1i.syonlarO"

6"ir"i"

_.hril;aan,,

_{olug_} maktadrr (ErdoEan,

_{r9q7,;. zori.}

_ramuoyu

(inderreri orarak da adran_

$r1t-19at,uu.4sii"r

_{"1"ovgr...it'*!tr"}

_"".0iler

baqka aranrarda segkinre-rtn giirtiSlerini vavarlar.

_{$tiphesiibunlar}

_hei

_rurin

_LiluJvu

_aratinOan kabul gorme',

_{iniak, r..1',i."/"}

"Iil;;il;

il;;ili;ijJrrerinin

rorri yadsrnamaz.

_Bir

_diler

_deyigi.

_taniuyi

_agrklanan

_(";;;G

her zaman

kam uoyuna dcin

tisriez,

rutir

_r.ir.inr'"rr

_{n's rizc}

_ti

_roif',iiil

_uion

da, yen i

bir kamuoy-u _{kendini kabur}

_ertirer.i

_{Eu agrdan}

bakrdrgrnda somut kit_ lelerde va da sarevana. germiq

_{karab;hkr;rd;}

il;i,iiitri,"oodrr.

Ka_

11

lll

Ie'- :l"eriim e ya d a" redd I im

il

;;;;;b

H,

J"l;ilfr

ki m se g ci ze

alamaz._Drqlanma

_bireyigin

_siirti

_ile

_{temasl yltrrme}

ve hatta

oliim

anla_

mrna gelir. Dolavrsryra denilebilir

_ki

_siirri

_{dai,rd;ir;;^d";;ce}

_{iglevsel_} dir, _{hem stirti hem de tiyeleri iE'n.r,ovutto}

_tii.uil.lt

iqilri^roir.

Mo_ da kam _{uoyudur. Birey br granma k.ikusu. iEino",}

nlvi',

ovi"vip

sciyreye-meye.cefi konusundaki tavnnr susma _vu oa

t,rnu$#;;;find"

_{b"li.l"._}

ken, iirnek _{aldrEr model medya}

_{soyleiiioii. M"o'y"i".Jrr"o"n}

beslenen kamuovu

giindim

berirreyerel

b;fi;;rh,.

_g.ri"'tiii"

_r,ir.i",

_eder.

Ka_

muoyunun gorgvi konulagtrrmadrr. once

k.nu

masaya

yat,,rh,

onu tar_

u$maya

defer krlan.formuller

_{bulunur, daha}

_,;il'd"Ei$il

_bigimrerde

pozisyon _{ahnrr bu si.ireg,pti.ri.izsiiz ytiriirse}

tarh$ma

hararetlenir

_ve

_bir

karara varma zamanr

g6liniqtir..nriyi"

_qt

_*l"i$

_kr;;

_rri"ri

_olayra.

I1P

t*'

genel. eli liml er-tizeri nde h i9 iurur mar, rtt,i-'

"n

r.*ii'uant,

p yeni htr _{olaya-gegilir. Luhmann kqnulaitrrmada medyanin}

_dn.*n.

6zellikle dikkat qeker. Konura$rrrmayt _{, yani}

_tonuiu"n

_,Egir;t;il;;

en onemli

kurum medyadrr.

K.nulan-ortiya

atan,

onla.

_{tartrgmaya aqan}

medya-drr.

Bir

antamda m.edya gtindemi

_{belirieyendii."fil;';"?",}

_r998,

s.

1.8a. _{)q oyt.ce ycinetimin}

vi

_{serm ayenin ittliyag}

d

utou!

"'

"i.onomik

ve

siyasal alan

siirekli

yeniden tiretilmig.otur.

ba'gra;;i;

_{ol,nar. fizere,} toplumun

ttim

kurumlarr tarafindan

Lkonomili[iirrr"ir.s"oy"

_destek

olacak bir ktiresel

kitle

ktilttirii.yaratrlmayl.E.ururr*rki;d;.

_v"oy"ri"

dnctiltifiinde, yaraillmaya gahgrlirn Ktiresei ti'tte

iiitturu

batr merkezlidir

ve olmaya devam edecektir. "Batr teknolojisi, tekelci

."r*oy",

geliqmig

.t..g.tl

_{.yolunlagmasr, batr}

to.pluplan-n

_{yagam tarzr ve gonsetiigl,}

_nil

resel kitle ktiltiirtiniin. ytinlendirici giiq _{kayhalrdrr. Bu} bagTamda _kiiresel

ktittiiru-MarmarailetiSim

ntin

ikinci

en onemli

ozelli$

kendine iiz€i.i tiirdeEleqtirme

bigimidir'

An-cak bu farklr bir ttirdetleEti?meclir. Bu tiirdeqlegti-rm;

n:i

l:]1"

ingilizli-;il

;;aA*"riurJigii

*i"i

versiyonlannr'iirerme bisiminde olmaz'

?;;"iHilii*i'i^iniri^tti-orti*."nerek,

Amerikan rarzr

birktiittiriin

iqin-i."y;;iffi

1i.t1*"i.iJii.

yuni,

siirekli

daha fazla volunlaean

kiilti'ir

ve di1er scrmaye

otii*f"ii"Je

yer cdinmiqtir. Ycrel icrmayelcr

aractlt-[;,,il:;

t _E;;

il;;i

J;

;l;

;;;ii

r.Ek i nleri n yanr nda ve onl arl

a i qb irl i

[i

ioi'<re

hiikiim

.u."niLl"!i;i

il"*i$

olan

bii

serm_aye.bigimidir.

onlarr

ri ii

;il;;

Hkt6;t'

-Jn

l.t'

n arac

i'firvl

a i _5l cr" ( H al

l'

s'49)'

Bu baflamda, kiireselieqme. olgusu,iizerinde en Eok tartrErlan konu-rurJon _'#

i,ifi

otun, tti.eseliesme nin u'rus devretlerin

etkinlifini

yok

sayaca-#, ;;;;;il

a;EiiJi.-

Kiiresclleqme. Eriphcsi

z

ulus devletl eri n kend i

ek.nomiIc'

iir".niJti

;,il;liti"l.otattaiat

ttr. Ancak tamamen yok ct-meyecektir. ruqr.us-u,

r."pii"rTrt

ekonomi,

devleti

ongtiren siyasal ve

il;i;il;"pi.ir*iJ*

uiior'*o''

Egemen sermave grkan gerefi

dev-leti'

alrrlgrnrn

,rriiJun'Gttrort

igi"n

birtakrm

adrmlar

atacak[r.

Bu

adrmlar medyada

d;l"til;tidtratesinin

en _^za'

indirilmesi'

iizelleqtir-meler cibi b

irtakm

;ffi

.t,rilaktrr.

Pazarl ann ktreselleqm es ine karE

ur

iiilil";A;;"ililik

vtp*"'

[^ta

en ijnemli belirleviciler olmava

de-vam edecektir.

Burtoktadatartrgrlmasrgerekcn,kiireselleEmeninyarattrIrycni.kiiltti-rel

_'K;fi

s(iylemin ti.irtiOiii.

;;V.il

tfit

ktiresellesmc Ameiikandrr

diyebiliriz"

i;ili;a;

fi;"r"1 tiir"

ti;'ltiirti,

kiiitiirel

iiretim in m odern

araEla-il;;;;;iiEi"d;d;;.

ijiir.r

.tn"lo.t

hrzla ve kolayca geqebilen, tiim

tlillcrdc

anrnda tonuqan giiri.inri..ini.in

egemcnlilidir

Pbpiiler

hayatrn'.e!-lcncenin ve dinlenm'enin'ycniden inqasrna d6frud.an

tat[al

giirsel ve

;#1k';;;;l;;,"

h;H;ii'.iiJanaresinin

egemenlifidir. relevizvonun

ve sin()manrn, goru"nttintin, gtipel_l-egmenin, vc

kitle

reklamcrhfmm sun-clu[u rarzlarrn

.g".rniigild.dit.

Ki.iresel kitle

kiiltiirti,

tiim bu

kitle

ileti-ilfi;i;ffiilffi

da;ito;;J'

ama baqhca

irrnefinin

uydu

televizvo-n u old u

[u

oti gtin

iiieiiil;'

"U

;;;

itievi'vo

n u' scJ isml1 u]us.al

eko n o m i de

vc

kiilriirdc remelle;JiitnlO.''t

anlayamayacafrmrzdan ve dahast tiim

arn acrnl n, ulus al

ri"iif

^if

"

Oah a

fazli

s

rntilantia*

ak old u funu.bildi [i -. mizden ijnemti

#;;;;i,

r;t;iotiiit-

Zira uydu televizyonu toplumdaki

riim

ilerigirn

roA"fi"rini rirro..

6rne!gn'

ingiltere'de Rupert

Mur-d.ch'un

sahibi

ofiugo;;Sty

Channel" a-cl1 uyclu T-V

kanal,

BBC

nos-vonunu. kamu

trirfiLti

^nloyrqt

n.,syonunu

alt iist etmigtir" (King'

isqa.

s.48).

Yeni toplumsal diizen

fikirlerin

basktcr )/ontemlerle^d"gtl, nzayla ka-t,uf eOifmesi ytintindedir. Bunu gerEekleqtirmenin yollanndan

bin,

to-p-lum s al u zlaqmanrn

i

ugtun* otrdlr. b u m-edy a-dah il olm.ak izer e to

plu-,ou"

n"f. coi. turon1u Tarafindan gergeklegecektir. "Toplumsal uzlaqma

i;;;;

i;;t,

o.

6rrourrt

_l9g

g..tinl 6tteoir. B unlann b ae rnda, uzlaqm

Marmnrailetisim

gdrdiilii

_{ve hangi}

_{ko'uilara balrmh olduludur.}

Bu sorular medyayr di_

ler

antamdrncr kurumrar

_so'uniin;;

_{[*J;d;i#i#'fincak}

bu dahi] ediliq

uzlagmanrn.tiretitr"rin"

_{yuio-rm eden ve}

_nzayryaratan

orgu ora_

:ut

er.e*le.em i _srir. G iisl riniin

Iti"l"

_r

"ii"r;Effily"ffi;k

yo nerm eye

devam _{edeb'mesinin aragla'ndan biri,}

_t"tir

_{ti.",.nrri;r;;"}

iktidar bro_

!u n un q rkarra'n _rn, g ogun l u gu n

g"n.I

gtk*r."

vr

i

.vn,'riduyu

getr re bi r

-:

::.',

I.

do :S9."ggt bu-iun abl lm

_"ii

o

ii.'n

"

"so*,*l

tiilr :i.

t"n-'

i

bi

r

kez meydana getiri ld i! inde aan h Er n crkarlan

"": q_oE

ili;-!;?ades

i

birbi ri _ ne uygun bulunabilir. _{eu,nky 6uniar, ti.im taraflann}

iiierinde

aniagtrklarr

uzlagma _{iginde drttigen grkarru.}

_ota.ut-t

_ms'

edileb'irler.

Genel

e''im-

medyanrn

gtinriik

_{igremlerinde.'yarsrz ve balrmsrz,,}

olT

S

i gin

"g

tiqJ

t'

eroen em ir"a

i;;;;,

_ge kr inded i r. D iin ya hakkr ndaki

asrklam at annr b aqar ranrm lara

"yd;fu

I;.

ok

i;iil;k

iaH

Jninn

gt

ol arak 3g,q htikmesi gerekmektedir.

Rri.it'l,i,".t*i,i."iiii,g,

_{s{,,,in g.nel}

_{s,_}

nlrlanna _{ya da qergevesine}

_duyar,

ormararr tia

geregiliiv'e

_medva

var-nrzca bu srnrr va da. gergwe iginoe

r;;.r"bilFi'K"#i,:;;;iii;;.

" Medva _{sahqanra',oi".Hi}

t

yoi,,i;;;

l;

i;

J.

"r!"ilrtii

Lasat krir tiiriin

n orm l

a'

iqinde _{tonr umsail agin at}

_n

_u"--b

u noro,r

a'

_{igse'eEtirm ekted}

i rr er.

Medya bi r bi, ttin otarak,at ndt g,.".du -*.u _{u, s, n, n a.,i"g}

i

lu'iru'

yro _{uyg un}

vorum s ar _{serqeveleri n akle tm ei}

_i

_taotnrtm

_ard;;.

ri,i;

ji;

;;yicileri,

_ki _

T1l:vin. bu sersevererre mrizak"r"vJ

*iii-.r".1"

uii"iii"

llprqsara,

_u'e,

m ed ya r.arafrndan rinerir en tanr m lan,n'ut at

ii

taru;

ill;ft

_;;r

_{reddetmere_}

rini

m ti mki.in krlacak^ artern atif anlam Jis tem lerin e ulag m aktan m ahrum _

durlar"

( Ktigiik,

1999,s.399).

,

Yrdyud.l

gahEanlar.propaganda moderinin cingrir.ilerine

ba!'

karm ak ko$ uluyl a, tizellikle traderci

ti[

yapan _{lar, gat' g}

_ralirn

_Jo

_."r-.r,

erdem li _

lik

gosterebilirler.

_Bu

_sorun

_,rh;;;;;;un

yararan _{durum, ifade edilen} diiqiincelerin diirtist ya da g.erge\

;fi;;

_defil,

_{konulann seEimi ve}

bun_

I

a'n

s unulm as rna izi n

u".l",i

o tis

ii".

"i"ii;i;;;;;,-ttf

lii'i

g"

ve yo _

rumlara

ve

belirli

bir

diinya gtinigiiniin _{sunulmasrnda zorunlu tutulan}

genel gerqevedir. Medya i g'retri er ec nin, rekram

_{d;;G;yr;'uuE,u,,}

_{fi nan_}

ll

i Ldvuq nedeniyre" sikr lier<.lerini

l;t$ililil;,#il'

ffi

#

nornrann_

da gtirmek mtimki.indtir. Sanrrm bu noktayr ag.qrakta _{yarar var. Ttim ig_}

letmeler

gibi

medya kururu;larr _oa

_{ui,.ltu.rna bir}

_{tirtin satar.}

_peki

nedir bu

iiriin.

orraya bir meta olarak _{koydukran s"v}

_,idir.'oii'*

_bir

deyiqre

qy..t:

ya da programlar_mrdrr'/ Hayrr. Onf a, re'tfamcifu.

_o?i^orrna

_{izle_}

yrc r-ok ur sararlar. G iindem

i

bel i rteyen

medyl

t"i"l

"si

"."i

li

;t;;; ;

da izleyicilerini _{diger iqretmerere satan kururugtaro,r.}

ti'u meiya turutug_ lanmn

sundukla'dtinya

_{satrcrlarla ahcrrann gikartarrn, ue}

_tiirnii

yansrtr_

yorsa sorun yok demektir.l\4edyanr _{rtim galiganlan_}

_or"iril.L

_{tisi dtizey}

gahgaurla'-bu

_ayncalkh

_{elit kesimin sozctileii}

ouru*unoua^ir ve bunlar sisjem.in

delerlerini

igsellegtirerek ve yiicelterek hem

["noibus*rlarrnr

sallarlar _{hem de nzanrn tiretilmesine katkrda}

_brl;;;lar.

_nu'su

demek_

tir;

medya v_ar olan

fikirler

_{pazannda,golunlulun}

_rriirnrtino"

olmaktan gok tist srnrflann amag _{ve grkarlanna hizmet etilektedir.}

-B;;"

_{saElana_}

Marmnrailetisim

bilmesi ve

siirmesi

fikirler

pazarlnln kuruluq-uyla.

ilgili

_.91u..*,

qosyq-;il;;;;,k

t;piii;

ideolojrk'giie

arasrnda s1g1am ie _iqe

iliskiler

kurul-;;;;;;.-ti6".^utt"r

piyasayr digtince 6zgtirltiE_iiniin saganmasr amacryla

&;;i;rk";

Uii

uniu*o

a'p',z^nn giictini.i

giiflti.bir

denetim aract olarak

k;1il;r$tardrr

(Chorn

sky,

I

99i

ss. 2J :27

).

Ozellikle

ttiyiik

medy.a

iuruluglairnrn rn"u"odiyeti tamamen reklama bafhdrr. Medya

endiistri-i;;i;ig";

endtistrilere gore reklam

_{€elirlerine}

ne az ne de fazla

giiYel-rn

"f.i""Aitf

"r,

d

iler

end"tstri lerde n

firkh

o larak medy a kuruluq larr _-igin

;;kd;

*r

tiruriotmuqtur ve hatta zaman zaf,nan qe$Va.re\lamm ta

ken-Oirl

r,"fl""

geimiltlr.

_{Medyanrn lEerigi gergekle} dolayh olarak reklama

;a;.*t$ttt

"ut

,tt

srk da

l{eri!!

_4-e

tg;11$

odenmemig bu _,reklamlara

u"i u"ttit"ttedir

(Mc Qoult, tb9Z, s. 87). Karqtmrza grkan. _{tablo t,y}

9^g-i;d ;ata.,i

sistJ"

ve reklam qirketleriytg yggqn

bir

iliski

iEinde

JO"p"O"t. tUm

etonomik

Erkarlar

-bu

bafrn'gtglii

olmastnr gerektirir.

ild;;Ef

rf

*

iEinO"'i ol am iyan " .rn.g{^ liuruluql annr n- h ay atta kalm asr

;"fi;r.

GEqmiq

-bunon

cimekleriyle doludur. Eleqtire-l

bir

yaklaqtm

ta-ti"r^t

Eolo

,1u*un ttog kargrlanmaz, oysa uyum gostermenin hiEbir

maliyeti yoktur.

Medyanrn yaplsl, aynl zamanda yerlegik

dlretiye

uYY'

sallamayt

O

r"nOi.6."t

UiE i'mOe di.izenlenm i g tir. B u gayet aqrktrr.rekl am lar aras

t

n-Outi

tt.o

siirede

ya di200 ke[mlyle

farfui bir

savr

ileri

siirmek ya da

[unttfu*uf.

ohnai< drqrdrr. Medya ya\ntzca mevcut iktidann icraatrnr ve

J"uu,ornr sa[layacak grkarlan yansitabilir. Bunu tartl$maya yol

agmay-a-. ufagmay-a-. Uigi*Oe"run ar. MLdya, ha6erlerin ve 9.6 ziim lemelerin,Qattst nt

yerle-itt

av"caftf.fafl destekleyen hir qerqevede kurarak ve bu dofrultuda

tar-;,"$r;i-r;"-trl"yurut

ittiOur ve kLndisine k1yn1{ sallayan girketlerin

qt-karlarrna hizmet eOLi

(Ctto*sky,

I 993, s.27). Haberlerin yanrs

ta

dizi-il1",

;;lk-;howlarla,

"gl"n."

spor p.og.amlarryla d.a bu iglevini_yerine

n"tli-"tt"dir.

Krsaca

iredya

rneucut dtizenin grkarlanna en

iyi

hizmet 6Oetitaigi stirece ayakta kalrr'

Telekomiinikasyon

sekttiriinde

birleEmeler

iletiqim

sektorii, son derece karh

bir

alan ofry{< gdriilmektedir. Q9.

mf u.

iJ

_llrf."tler

bu alana gelecekteki. m ali karhhkl annrn temel \u:yl ugl oiorof. bakarlar.

Diiitat

tjknoloj

i,

telekomiinikasyon

ve

gdrsel-iqitsel rn"dyu baghklan alirnda srnrfl andtrrlan ekonomik

etkinlikler

dtinyanm

,;;;ii

ii*riminin

onda sekizini bulmaktadrr

ki

b.g otomobil sanayinden

fazlidr.

Bu oranrn luzla artmasr kaqrnrlmazdr. Ozel sermaye saldrrgan

bir

bigimde bu alanda devlet miidahalesinin ortadan kaldrnlmasrnt he-deflemektedir. Bu noktada ktiresel dlgekte sorun ulusal

smrrlandrrmala-nn, ijzel ve bazen de kamudaki girketlerin iglemlerini ttim diinyaya yay-masrna

izin

vermek tizere, tamamen tlrtadan kaldrnlmasrna gerek olup

olmadr[r ya da devletlerin bu alanda

btiytik

ortak olarak yer almak

iste-yip isterniyecefidir. Hakim durumdaki gdriiE ki.ireselolgekte devlet

mi.i-iahalesinin tairamen

ortadan kaldrrrlmasrdrr.

iletigim

alanr gergekte

Mannrtra iletisim

+qD'

Avrupa ve Japon me.nqeli qok ulusru qirketrerin _cgemenrili alrrn-dadrr ve bunlarla reliabet cdebirecek tek bir urusal _{oeute?vot iur.}

..

!

g bagllmda,Terekomtin i kasyon scktciri.i, _{ktireselregme or gus una}

ti_

ptk bir rirnektir. Bu sektcirde birlegmcler rcr<

uii

urusJ g'o,n"p,yon yarara_

cak noktada oqqil, hata reknortrjik yenirenrye v.e _{nanuritagmayr iinremek}

agrs rndan g^erekli gcirtilm ektedir" B u nedenle birr

eqmeieiiurri

_toroy,rr _

maktadrr. Bu y6nde

ilk

adrmlar

ABD,

Japonya

"i

ineiit"i"

rarafindan

atrl m r qrrr. Am-erikan _{tel eko m ij n itor y-,i1,r!}

"i'il

;i

r"T' iete

g.apt

ano Telephone (ATT),

lqr

tekeri Nippon. Telegiafrr

_iirira)

_vJ

_hgiliz

Biri-ljrh.f"F99m

"deregularion" uygufarnalan.gergeiueirnde l,ottinoriler veya ozellegtirildiler.

ATT

kendinden ayn yedi

ti6rg"rJ$i.k"te

_{biitiineret tri_}

giilmii.qttir.

_Aynr

_bigimde

_NTT

_rtti

_tqgg

_{,on.inJo dg;-ni;rui"ori.}

Burada amag ir;erde bciltinerek.ktigtirmek drganda ise

_{utiytiiretti. b"rrgutarion}

cizellikle kamu kuruluglanmn _{veya ulusal}

_{piyoriyio,rnrii, or"r}

tekelle_

T. ,*:,9].f

r-'jl

g:liE*",

srnrrlanna .ulasmasinion (uvnu[ionmakradrr. B u

ucv srrKeuenn lQ pazarda

gta

_{biiyiimeleri ve rantabl kalmalan}

imkan.srz

hale ge lm iqtir. Aidrn dan oECD,'Irta F,

bti"yo-n

urr.ilffi

_kuruluqlar,

liberal.aka9emisyenler _{ve medya yabancr sermayeye agrhmr teqvik}

etme_

ye bagladrlar Agrktrr

ki

yab,arrcr _{iermayeye agrian heiurusal telefbn pi_}

yasasr telekomtinikas.yon alanrnda az

iayroaki

oeu

girtJin

pazarlannr

daha _{da genigletmelerini salladr.}

..1 996. yrhnda Jelekomiinikasyon

hizmetlerinin diinya

piyasasr 440

milyar

_{dolardr. 2001 yrhnda bu rakamrn, 900}

_*itv,.i

_tr"ri..a

uraqmasr

bekleniyor. Rtr stiregre

Biritish

rerecom,

irpunyoli;i"f;;;"

_ve porre_

kiz

Portugal

relecom,

Fransrz cegetel

iie,

hri

it"]v."

r.r"com

Itaria

ile

_{orterkhk kurmuglardrr..Baslang[gh. ram}

_reLateli

_Jail^k

u-oCiyiu

gerEeklegtirilen bu siireg (b6liinmeier), _{son aEamada}

_t"tiytit

_oevletlerin tekellerinin drE _{piyasalara agrlarak ulus-agrri girkerler,}

_6itislnoen

Eo[

daha hrzh ktiresel iilqekrg olig'pol.gruplaqmaya

_y.l

_agmrqrrr.

_vega

itii-l*Ht,

ulu.s aq.r

n

q

ok

g rig rii-g iuprlq

niali,,iiusii

uEiii."6rn.r.

o r arak.

ATT

ile worldpartners_vc

_unrs.urce

_grubu.

_Biritisir

r.r.**'i;

_a;;'j

ccrl

ve Telefonica ve

cegetel

gruplaqmasr,

_Global

_{one iiinoe}

_France Telecom ile Deurche_Telecom

v!

sirrinrm

itiiratnn,

_{rngrriiii.t"ti}

_{cab_}

le

and Wireless

ile

Mercury,

Bouygues-Telecom,'V;B;;;;

_{ve Hong}

[on

g Telec 9T'un

uqf

_{ry!.v

o n hali-nde biraraya g"r.n

"r;;

;erilebilir.

j

piiven-E, 1998, s.84-85 _{). pek}

yakT bir

tarihte, oiinya gapinda ues-aiti

kiiresel. oligopol girketin

egemenlili

altrnda

olacaktrideinJt

_runr.r*

t.-hanet olmayacaktrr.

Tiirk

Basrn Sektiirii

.

KuruluEunun

ilk

yrllarrnda zayfi bir

sermaye yaprsl gristeren

Tiirk

basrn sektorti.

Ttirk

ekonomisinin hrzh deviniminden

keioini

kurtara-p.aqrstT.

Medyanrn

iktidarlar

iizerindeki

etkisi, iktidarla

yakrn

iliqki

ig-Marmarailetisim

m$trr. Btiytik

serTnaye gruplan siireg iEinde

kiigiik

sermaye sahiplerini

silib

atmrstr. Bu

sur6iifi

Oogar sonucu Tekellegme olgusunu daha

do[-i"'6rit"it

si"

_"iii"p

_"f

y

aprlr,

Ttirk

.b as r nrnda-da gdrmektey

i z. Tiirk i

-v.'0" sir("i

ofigip<iftiniin^tri*im

oldulu

bir

medya sistemi

vardtr'

Bu

a;;;;

;"O'u-#OUttrilerinin

tam rekabetqi koqullar {tr.nda hareket

et-r"Gri;iildin

O"giiOir. Oligopol

paralyapttr

tam rekabetqi Pazar ile,

tekelci pazaryaplsl aras*Aa6tuq91r99 Pazar yapr.srnda tig

ile

altr

iglet-;;;;;*

pavla^i,r. Bu iqlermeler birbirlerini

gt

iy^i tanrr v.e birbirlerinin

ill;*t

f;irJ"o"tt"i.

Tekelci Pazar yaprsrnda fiyatr belirleyen

pki$-G*"

fonksiyonu, oligopol Pazar yaprirnba pazarr

,Ulittiqen.bu girketler iuiufinOun

Uiirtenir (?icard,

1989", s:78). Mtidy-a igletmeleri.medya

pa-;ft;ki

h.kimiyetlerinin

yanr srra baqka alanlarda da faaliyet

gdster-*r[i"Oirf"r.

"fininsman

sdronunu Ecizmek", amacryla daha dofr-u.bir

il"Ot"f"

ftz

eiderini en aza indirmek amacryla bankalara sahip

oldllar'

ili.ir^ii|iff;il

iEt" reklam girketleri ve pazarlama $irketleri kurdular'

i;;;'*k;'6riil"

g

iiOit.r.

B Oyiece y alnrz m egy.l p azan nd a O.eg1t _9\on

9-;;;

diE;;

alanlairnda da haicim duruma getditer'

_PtglgTid"ki

daral-n,'u OOnJ*lerinde koqullara ayak uyduramayanlar ise bu devlere-yem

,iiO" frf."fci-oligopoi

yupt u" O"u _iruplarrn hatcimiyet alanr

da

giderek

ii"V.iO.i.'ii"

g.p!ui,

yubun.t sermalyeyle birlegm.e.konusunda

qok.istek-iil*ofutat.."f"f"f.oti'finik^ynn

sei.tOrunde rizellikle

"teknolojik"

nite-likii

bu birleqmeler de hrzla artmaktadrr'

Ttirk

basrn s ekttj rtinde I 9 80 s onras r hrz kazanan tekelleqmenin etkis

i

biiyUdii.

iiirt

Uasin set tdrtinde yatay ve dikey-tekelleqmenin hakim

"f.i.,g,i

"ifg"p"f

Uit p"zar yaprsr vgd1r.

B_u'iin S

btiyiik

hold-ing.Ttirk

basrn sekr6ttinU

pa'fafig

di.omOadrr.

Builar;

Qukurova

Holding

(

ruttiti

M"frmet

Emi;

K;amehmet'tir,

Show

TV,

Akqam-Gazetesi,

ATV

ve Sabah Gazetesinin %SO

tti,'"ti,Diji

Ttirk'e-sahip!

_Y?dyu Holding (

;;h$ibile

Eltgin

&,

ttitk"t

_!a-nol$lu,

ATV

ve

loPlh

Gazetesinin

Z!'b;riyr"'ibinyTt

gazetesi,Kanal6 T_V, Aktiie] de-rgisi'sine _9-ah1n),

Do-i;H;ld;e

t Juttiii

Avdrn

D,)gol Htirrivet,

MitIt:J,

Radikal'

Posta'

F;;k,

Fiti."*if"."ri

gazetel"eri,

KanalD TV,

CNN

Tiirk TV,

Tem-oo.

i

O"rei,

f

tadvo'a

rufiip

I,

Dolug

Holding ( sahibi.Ayhan $ahenk

t#i,k;;i

ETV,

6iuy

rV,

S detg-l, 2 radyo.,lnternet sitesi ve uluslar-arasr orrakhklara sahip). itrlas

Hoiding

lsahibi Enver Oren

TGRT TV,

ffirkiu"

Gazetesi, pek Eok sayrda derglye sahip ) dir.Bu oligoPol

Py?,

;;; ;;;;.-

6

r.iiitir'

tiE

Utiytit

trotOin g tr-akimdii. B u nlar Qukurova Hol

-hirig,

Medya

Holding,

Dolan

Holding'dir.

Sonug olarak, bu yapr iginde temel sorun,-medyaTl

kitleler

tizerin-deki etkisi ve ona

yiiitbneir

sorumluluk stntrlarrdtr.

Eler

medyfYa

bir

igrumluluk

stntn gitilecekse birtakrm drgsal stntrlamalar getirmek

gere-kir.

Ancak bu srnirlama,

liberalizmin

ongori.isii olan

"do!runun

en-iyi .inuutntn, diiqiincenin, ozgtir

fikir

ahEverili aracrhlryla pazardaki

reka-t"ii"

f."nOini kabul ettirmE gticti

oldufu

ilkesiyle" ters diigmektedll.

Qf-.u

buttntn geligmiE tilkelerinde ve

til[emizde,

piyasa

dzgtirltilii

ile

dii-Marmarailetisim

g.iince.

_dzgiirltilii

_{e$it hale gelmiqtir. piyasanrn}

_gizli

giicti

_{arrrk devlerin}

denetimi kadar

etkili, zaian

tainan da ondan "tisttin"otir.

_kur"."tt"q*;

siiph.esiz _9ynyu gaprnda _{ekonomik atanca}

_getiEmg*ii

_iiilti.rin

aleyhine

ltirytimeyl lrrziandirmakta,. medya sektcirti de toprum un difier

kurumla'

ile kiireset krilrrirrin_ yararrlmas'iou

_g"iig*i$

;b;;'ju;;;;,iu"

_hizmet

er_

mektedir. Batr merkezli kiiresel t<itie

dirtdriiF

_t;;ffi;;d.i

_gE

_kry

naklan

da,

barrmn

il"rtqr.il

_teknolojisi,

_rckrr.i

_;#r;y;;

_tatrh

_{toprumla_}

nn ya$am

_tarnve

_gdrsellili

_olmaktadrr.

KAYNAKLAR

Amin, samir, Kiiresetegme

_eafrnda

_Kapitarizm,

_istanbul,

Sarmal

yay.,

1999.

" " "

",

_{i<apitati"min Hayaleti,}

_istanbul,

_Sarmal

yay., 1999.

Chomsky, Noam,

_{Medya Gergefi,}

_istanbul,

_{ttim Zamanlar}

_yay.,

1993.

chomsky,

NolT,

_{"Market Democracy in a Neoliberal order}

Doctri-nes and

_l"ulity",

_{Davie Lecture, University}

_oi

-op"

Town,

Mav

1997.

Erdofan,

irfan,,I!:g$nJgementik

_{Miicadeteye GiriE,}

_{Anka_}

ra,

imge

kitab.

1997.

Hall,

Stuart

"ideorojinin yeniden

_Kegfi",

_{der ve gev :}

Mehmet Kti_ __

..

_giik,

Medyg

Iktidar

ideoloji,

Ankara,

igqg.

-Hall,

stuarr,"yerel

ve Ki.iresel:

_Kur;;ile$;;

*

_{gti.i"rit,', Kiirtiir,}

Ki.ireselleEme

_{ve Diinya}

_{Sistemi, O"r,}

_Aniiiony

O

[ilg,

Ankara,

Bilim

ve -Sanat yay., 199g.

Kor ay,. Meryem, " Esnekl$

ry _da Em ei<

fii,ui^inrn

Ktires elleqm esi,

"Petrol-

_IE

yrlhfr-

_{95_96.}

Mc

_Quail,

Denis,

Medii

performance

_Mass

_{communication}

and the public

I_nterest,

_New

york,.Sug"

_F;if.

_,

_i-figt.

Nazrm

_9lyrng,

_{KiireseileEme ve}

_{Tiirkiy;l'i.t"i["r,}

_bnS

it,

I 998.

Negecan

P1lka1r, _{--f-an44ir-min Dinamikleri} ve Borg

Krizi

,,,

pet--

rol-IE

Yrilrlr

97_gg.

Neumann, Elisabeth Noelle,

Kamuoyu,

Ankara, Dost

kitb.,

199g.

Paul

Hirsr,

Grahame

Jh9mps91,

_rilreset

teEme -s o".

ji.tur,ryo.,

Dost Kitabevi, Ankara. I 99g.

Robert

G.

Picard,

_{Media Economics, Concepts and}

_Issues,

London, Sage

pub.,

1989.

DiPNOTLAR

I

_{IL Ptinyl}

sava$r hentiz sona ermeden

l-22

temmuz

rg44

tarthin-de,

ABD'nin

New _{Hampshire eyaletinin Bretton}

_woods

ka-sabasrnda

Ttirkiye

dahil44 _{tilkehin katrlmasryla toplanan Bir_}

MarmarailetiSim

dtnya gaprnda uluslar ara.sr mali kuruluqun kurulmasr

karar-l"liiJtirtSur.

Bretton Woods

ikizleri

olarak da bilinen bu

ku-,ffi;ffiil

birisi, uluslar arast parasal konularda

bir

iqbirlifi

;;r$ffi;i

tansrtan. UluslararasiPara Fonu

(IMF)

ve

Avru-pa'mn sava;ta

y*uon .t

,'tnomilerinin yeniden imanna y6nelik cahsmalar vapan,

t**

it"

tiimiiyle a?geligmig tilkelerin

kal-il;;t;iln;

d'rg finansman saflayan Uluslar arast Imar ve

K;iilil

Banicasrdrr

(IBRD):

Bu banka krsa adr olan Diinya