TÜRKİYE - RUSYA FEDERASYONU
TİCARİ İLİŞKİLERE BİR BAKIŞ
ÖZET: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü İktisat Teorisi Anabilim Dalı Başkanı Yrd. Doç. Dr. Remzi Bulut: “Rusya Federasyonu 1992 yılının başlarında mal ve hizmet fiyatlarının serbest olmasıyla dış ticarete önem vermeye başlamıştır. Özellikle 2003-2013 yılları arası dış ticaret dengesi artarak artış göstermiştir. Ve bu artış 2014 yılı verilerine göre dış ticaret dengesinde yaklaşık eksi 20 milyar dolar kadar bir açığa sebep olmuştur.”
ANAHTAR KELİMELER: Remzi Bulut, Rusya, Türkiye, Ticaret.
SUMMARY: Mehmet Akif Ersoy University, Economics and Administrative Sciences Faculty of Economics Department of Economic Theory Department Head Asst. Assoc. Dr. Remzi Bulut: “The Russian Federation, in early 1992 the price of goods and services began to give importance to foreign trade is free. Especially between the years 2003-2013 by increasing the balance of foreign trade increased. This increase in the trade balance, according to data of 2014 have led to a deficit of minus up to $ 20 billion.“
KEYWORDS: Remzi Bulut, Russia, Turkey, Trading.
Rusya Federasyonu Kimliği
Resmi Adı: Rusya Federasyonu Yönetim Biçimi: Federasyon Başkent: Moskova
Başlıca Önemli Şehirleri: St. Peters-burg, Nijni Novgorod, EkaterinPeters-burg, Volgograd, Omsk, Novosibirsk
İdari Yapı: 8 federal bölge içinde 83 idari birim ( 21 cumhuriyet, 46 bölge, 9 vilayet, 5 otonom bölge ve 2 şehir idaresi)
Nüfusu: 142,5 Milyon (2013)
Yüzölçümü: 17.075.400 km2 (Yüzölçü-mü olarak dünyanın en büyük ülkesi) Resmi Dili: Rusça
Etnik Yapı: Rus % 81.5, Tatar % 3.8, Uk-raynalı % 3, Çuvaş % 1.2, Başkır % 0.9, Belarus % 0.8, Mordovan % 0.7, Diğer % 8.1
Komşuları: Azerbaycan, Beyaz Rusya, Çin, Estonya, Finlandiya,
Gürcistan, Kazakistan, Kuzey Kore, Letonya, Lit-vanya, Moğolistan, Nor-veç, Polonya, Ukrayna (alfabetik sıraya göre) Para Birimi: Ruble ( 1 USD = 65 Ruble / Ekim 2015 itibariyle )
KDV Oranı: % 18 Kurumlar Vergisi: % 20 GSYİH: 2.077 Milyar USD Dolar (2014 yılı verilerine göre)
Doğal Kaynaklar: Petrol, Doğalgaz, Kö-mür ve çok sayıda stratejik mineral
Rusya Federasyonu Ekonomisine Genel Bakış
Rusya Federasyonu dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip ülke-sidir. Zengin doğal kaynaklara sahip olan ülke, önemli ülkeler arasında yer almaktadır. 142 milyonluk nüfusu ile Avrupa kıtasının en kalabalık ülkesi-dir. 2014 yılı verilerine göre Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH) 2 Trilyon ABD dolarının üzerindedir. Nominal GSYİH bakımından dünyanın 9. ve satın alma gücü paritesi bakımından ise dünya-nın 6. büyük ekonomisine sahiptir. 2014 yılı itibarıyla satın alma gücüne göre kişi başına düşen GSYİH 25 bin ABD dolarından fazladır. 2009 yılı küre-sel ekonomik kriz nedeniyle ekonomi-si % 9 daralsa da 2010 yılından sonra devamlı büyüme göstermiştir. 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliğini yıkılmasıyla Pazar ekonomisinin temelleri atılmış-tır. Geçen 25 yıllık sürede planlama ekonomisinden, piyasa ekonomisine geçilmesi önemli bir gelişmedir. Eko-nomik faaliyet ve üretimin önemli bir kısmı özel girişimciler tarafından yeri-ne getirilirken kamu kesimi ise doğal kaynaklar (özellikle petrol doğalgaz) ve mali piyasalar üzerinde etkin bir kontrol görevi üstlenmektedir. İstikrar-lı bir ticari ve ekonomik yapıya sahip olan Rusya Federasyonu, Pazar ekono-misinin geliştirilmesi doğrultusunda reformlar ve dönüşümler yaşarken kü-resel ekonomiye ayak uydurduğu da açık olarak görülmektedir.
Rusya Federasyonu enerji sektöründe dünyanın süper gücü olarak bilinmek-tedir. Ülke dünyanın en fazla doğalgaz rezervine, petrol bakımından sekizinci ve kömürde ise ikinci büyük rezerve sahiptir. Avrupa’nın en önemli petrol ve doğal gaz tedarikçisi durumunda-dır. İhracatının büyük bir kısmını doğal gaz ve ham petrol oluşturmaktadır. Dünyanın ikinci büyük doğal gaz üre-ticisidir. Elektrik enerjisi üretimi bakı-mından da üçüncü durumdadır. Kısa-cası, Rusya denince akla enerji sektörü gelmektedir.
Türkiye – Rusya Federasyonu Ekonomik İlişkiler
İki ülke arasında ticari ilişkilerin önem kazanması 1970-1980 yılları-na SSCB dönemine dayanmaktadır. O dönemlerde SSCB çatısı altında eko-nomik ilişkiler yürütülmüştür. 1980’li yıllarda azalan ilişkiler 1984 yılında yapılan doğalgaz anlaşmasıyla tekrar hız kazanmaya başlamıştır. 1992 yı-lında SSCB’nin resmen dünya harita-sından silinmesiyle iki ülke arasındaki ticari ilişkiler hız kazanmış ve artarak devam etmiştir. 2000 yılında ihracatı-mızda 9. sırada olan ülke, 2013 yılında 4. sıraya yükselmiştir. İthalatımızda ise 2000 yılında 4. sırada olan Rusya, 2007 yılından sonra hep ilk sırada yer almış-tır. Bavul ticaretiyle girilen bu ülkeye, günümüzde daha düzenli ve kalıcı ihracat politikasıyla bu ticaret 7 mil-yar dolara yaklaşmıştır. Bu gelişmeler ışığında büyük potansiyele sahip olan bu ülkeyle ihracatımızın artırılması ka-çınılmazdır. Yıllar 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2014-2013 % Değişim İhracat 4.727 6.482 3.202 4.628 5.993 6.681 6.967 5.944 -14.7 İthalat 23.508 31.365 19.450 21.601 23.953 26.625 25.064 25.290 0.9 Ticaret Hacmi 28.235 37.847 22.652 26.229 29.946 33.306 32.031 31.234 -2.49 Ticaret Açığı -18.781 -24.883 -16.248 -16.973 -17.960 -19.944 -18.097 -19.246 6.35 İhracatta Payı (%) 4.4 4.9 3.1 4.1 4.4 4.4 4.6 -İhracatta Sırası 9 7 5 6 6 6 4 -İthalatta Payı (%) 13.8 15.5 13.8 11.6 9.9 11.3 10.0 -İthalatta Sırası 2 1 1 1 1 1 1 1
Rusya Federasyonu ile dış tica-ret hacmi 2008 yılında zirve yaparak 38 milyar dolara yaklaşmıştır. İki ülke arasındaki karşılıklı ticarete baktığı-mızda Rusya’nın büyük bir üstünlüğe sahip olduğu görülmektedir. Türkiye açısından dış açık oldukça fazladır. Bu-nun en büyük sebebi ise Türkiye’nin enerji sektöründe dışa bağımlı olması ve bu bağlılığın büyük bir kısmını Rus-ya oluşturmaktadır. Ayrıca RusRus-ya’nın ihtiyacı olan tüketim mallarının büyük kısmını Türkiye’den ithal etmemesin-den kaynaklanmaktadır.
Her iki ülke arasındaki ticaretin karşılıklı olarak siyasi ve dostluk bakı-mından istikrara ulaştığını söylemek mümkündür. İki ülke arasındaki dış
ticaretin dengelenmesi Türkiye’nin bu ülkeye daha fazla mamul mal ihraç et-mesiyle gerçekleşecektir.
Aşağıdaki tabloda da açık ola-rak görüldüğü gibi bu ülkeye gıda, tekstil, inşaat malzemeleri, elektrikli ev aletleri ve tüketim malları ihracatı artı-rılmalıdır. Ayrıca Rusya Federasyonun-da müteahhitlik hizmetleri üstlenen Türk girişimcileri ve Türkiye pazarını unutmamak gerekir.
Rusya Federasyonu Pazarının Türk Yatırımcılar Açısından Önemi
Rusya Federasyonunun ülke-mize coğrafi olarak yakın olması, kara ve deniz ulaşımının sağlanabilmesi, 142 milyonluk nüfus ile büyük bir
Pa-zar payına sahip olması, ülkenin tüke-timde dışa bağımlı olması ve ülkedeki Türk yatırımcılarının varlığı, ülkemiz yatırımcıları adına cazip hale gelmek-tedir. Ayrıca Türk ve Rus ekonomileri aralarında rekabetten ziyade tamam-layıcı bir yapıya sahip olmasından do-layı ikili ticari anlaşmalar açısından bü-yük bir potansiyeldir.
Ülkede 150’den fazla etnik gru-bun varlığı ve Müslüman nüfusun de-vamlı artması, helal gıda üretiminde Türkiye önemli bir rol oynamaktadır. Bu vesileyle ülkede helal üretim ve ürünlere ilişkin düzenlemeler yapıl-makla birlikte fuarlar düzenlenmekte-dir.
2008 dünya küresel krizine kadar istikrarlı bir şekilde bü-yüyen ülke, küresel krizi en az zararla atlatmayı başarmıştır. Ülke ekonomisinde küçük da-ralmalar olsa da alınan önlem ve tedbirler doğrultusunda 2010 yılında toparlanma sü-reci başlamıştır. Moskova, St. Petersburg ve Kazan gibi şe-hirler istikrarlı bir şekilde büyü-mektedir. Yaklaşık 11 milyonluk nüfusa sahip olan Moskova ül-kenin en önemli ekonomik ve ticaret merkezlerinden biridir. Kazan ise en hızlı büyüyen şeh-ri olup, ülkenin önemli sanayi ve finans merkezlerinden biri-dir.
İhracat İthalat
2013 (Ocak – Aralık) Milyar Dolar % Pay 2013 (Ocak – Aralık) Milyar Dolar % Pay Dokumacılık Ürünleri 1.158 16.6 Petrol Gazları-Doğal Gaz 10.677 42.6 Gıda Ürünleri 1.096 15.7 Petrol ve Ürünleri 5.166 20.6 Otomotiv Sanayi Ürünleri 1.000 14.4 Demir-Çelik 2.167 8.6 Diğer Yarı Mamuller 620 8.9 Gıda Ürünleri 1.961 7.8 Diğer Elektriksiz Makinalar 589 8.5 Kömür 1.275 5.1 Diğer Tüketim Ürünleri 577 8.3 Demir Dışı Metaller 1.274 5.1 Kimyasal Maddeler 555 8.0 Kimyasal Maddeler 1.033 4.1 Hazır Giyim 397 5.7 Maden Cevherleri 932 3.7 Elektrikli Makine ve
Cihaz-lar
309 4.4 Diğer Yarı Mamuller 397 1.6 Madencilik 248 3.6 Tarımsal Hammaddeler 129 0.5 Diğer 418 6.0 Diğer 53 0.2 Toplam 6.967 100.0 Toplam 25.064 100.0
Sovyetlerden sonra KOBİ’lere önem verilmesi de yakın komşu olan Türkiye için bir fırsat niteliği taşımaktadır.
FIFA 2018 Dünya Kupası’nın bu ülkede düzenlenecek olması ayrı bir önem arz etmektedir. Ülke Dünya Ku-pası hazırlıkları için otoyol, demiryolu, otel ve stadyum yenileme için önemli bir harcama yapması beklenmektedir. Ayrıca bu futbol organizasyonu saye-sinde ülke daha çok tanınacaktır.
İki ülke arasında vizelerin kal-dırılması ekonomi ve turizm açısından Türkiye’ye büyük ivme kazanmıştır. Turizm bakımından, Türkiye’yi ziyaret eden turistler arasında Ruslar ikinci sırada yer almaktadır. Yine ülkemiz iş adamları kolayca bu ülkeye seyahat edebilmektedir. Küreselleşmenin de etkisiyle yeni dostlukların kurulmasıy-la her iki ülke de ticari akurulmasıy-landa hedefle-dikleri düzeylere ulaşacaklardır.
Sonuç
Rusya Federasyonu Sovyetle-rin dağılmasından itibaren siyasi ve ekonomik bir dönüşüm geçirmektedir. Türkiye ise 2000’li yıllardan itibaren dış politikada “komşularla sıfır sorun” an-layışıyla Rusya ile ekonomik ve ticari bağları sağlamlaştırmak istemektedir. Karadeniz havzasının iki güçlü ülkesi ekonomik alanda belirleyici bir rol üst-lenmektedir. Ekonomik olarak gelişen
Rusya; BDT ve Doğu Avrupa ülkeleri için bir çekim merkezi olma gayretin-dedir. Ancak yeterli ekonomik geliş-me sağlanırsa, bölge ülkeleri yönlerini kalıcı olarak Rusya’ya çevirebilirler. Bu konuda Türkiye hazırlıklı olmalıdır. Ti-caretin ve ekonominin her alanında Rusya ve bölge ülkelere gerekli yatı-rımları yapmalıdır. Aksi takdirde Rusya ile dış ticaret açığı daha da artacaktır.
Kaynakça
1. BENLİ, A. (2011) “Rusya Fede-rasyonu Ülke Raporu” T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, ihracatı Geliş-tirme Etüd Merkezi (İGEME)
2. BULUT, R. (2014) “SSCB’nin
Da-ğılması ve Rusya Federasyonu’nda Serbest Piyasaya Geçiş” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi (MAKÜ), İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, Güz s. 7-19 (2014)
3. Borisov, V. A. (1999). “Demog-rafiya” [Demografi] Мoskova.
4. DEİK (2012) “Rusya Federasyo-nu Ülke Bülteni”
5. T.C. (2013). Moskova Büyükelçi-liği Ti¬caret MüşavirBüyükelçi-liği Raporu, “Rus-ya Federasyonu’nun Genel ekonomik Du¬rumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ti-cari İlişkiler”. 6. w w w. r u s i a . m f a . m d / e c o -nomy-ru/ (16.10.2015) 7. http://www.ng.ru/econo -mics/2012-02-07/4_trade.html (15.10.2015). 8. T.C. Moskova Büyükelçiliği. Ticaret Müşavirliği www.counsel- lors.gov.tr/detay.cfm?AlanID=14&-dil=TR&ulke=RF (18.10.2015).
9. Rusya Federasyonu Ülke Rapo-ru 26.05.2014 www.btso.org.tr/da-tabank/countryreport/50-rusya.pdf (18.10.2015). 10. http://www.alta.ru/taksa-onli-ne/en/ (17.10.2015) 11. w w w.musavirlik ler.gov.tr (17.10.2015)
