Erzurum yöresi mera vejetasyonlarında bulunan Korunga (Onobrychis viciifolia Scop.)'nın bazı özellikleri

'İ'iiıl<il"c .].'{-lırIiı İJitl<iiçri

_{I(tıııırcsi, l.j-llj liıı.ıııı,}

_{.\ıiıııııı,}

_{([)tıstcr |}iltliri)}

Cilt

ilI,

_{Ç.ıyır-i\Ie}

ııı

\'cııı[ıit]tilçı,i r,c

Ycıııc[,lili'l-ııııc

L}ııltlııgilleı., 251-.25;

ıı IlZ U

R(Jivı

y()

nnsİ

ü}I I

ll,,\

V [.İ

[T.\SYON

L..\ Rl

ND.\

Btj L L]

N;\N

K()ltUN(;.\

(()ıııılıryıclıi.r viciiJblirı

_{Sctılı.)'NtN l]AZI}

(jznı,riı<L[Ri

,'lıı

Iııvestil4uliıııı

_{ıııı Srııııc Clııırucıcristicı,}

_{ılJ'SııiııJiıiıı (oıııılıryclıis}

_{viciifııtia Sctıp.) Groıvıı}

iıı

E ru,ııruııı

ıYıılıırııl

liııııgclıııııl

Vegctııtiııııs

.,\tlil tl.\K()İ-;Lü,ll, r\Ii

K()Çl, }Iıli| İlırııhinı

liItKOV.\i*{l

ı.e..\ltııılıiil

()z.rSLıN2

lr\tattiı'l< _{Üııivcı'sitcs}

_i

Zirııat L-ııktiltcsi -farlıı Bitl<ilcri

B(jliiıııii.

Eı.zrırtıııı ]Çaııal<ltalc Oıısci<izıııart (jnivcı,sitcsi _{Ziraat Faltiiltesi, Ç:ıııal<l<ale}

özrr

]

Bu _ÇalıŞma Atatürk (jııiversitesi kaınpusu, iccrisiıicjcki rJoğal |ner'A alııırıııd:ııı toplaıraıı korı-ıııga (()nobr.l;c'ltis

viciiJiılkı

Scop.)

bitl<isi

tizcriııtjc

l99Ii

_{l,ılıııcia}

ytirtittilıııiişttiıı

_Taııı

ÇiÇcklcıınıc d(jııcırıiııdc

tıitki

başııııı

ortıılıııııa

l5.14 g

civiırıırda}r.r,rrr,]de

_{ürctcbileıı bitki}

(ı4.j9 cın t'ııtalaına boya salıip olınuştur.

Bitki

başına ortalııırıa

_2.7l

_ınıır

_{çapıııda l9.74}

_adct

aııa

da1

ve

2.84

adet

aııa

dalda

yan dal

belirleıırrıiştir.

Bir

ana

c|alcla o._;q

rd.t

salkıın bulunduran

bitki

lıer bir salkıında ortırlaına 40.28 arjet _{çiçeğe salrip olınuştur.}

_Bir

_{aııa <lal<ja}

iırtalaına

8.67

cıır

uzıınlı,ığtınd

a

7.(>(} adet _1,apı,ak be

lirleıımiştir.

_{Üretileı-ı}

kuııı

_{ıı.ıaddcniır}

Yo40,44'ünti

sılP,

o/ol4.24'ünii

_Yaprak

ve

o/u45.32'sini

_{ise çiçck}

_{toptııluğu olııştı.ırınuştur.}

Ornekleme zaınaırında bitkide lıam proteiıı oı,ant t-ııtalaına

%l3.68

oırrrıİtespit

eclilmiştiı..

Bitki

tohumiarıırda oıtalaırra _{çiınIeırme oraııı} o/u6.60 _{olarak belirlenirl<en,}

_biır

taıre ağırlığı I3.92 g olaral< iilçtilıııüştür.

Bitki

boYu, ana

dal

SayıSı, ana c|al _çapt

ve aııa

ilalda

_{salkım sayısı}

_ile

_{kuru ınadde} arıısıııda önemli

iliŞkiler

[ıultııiınuştur.

Bu

ilişkiler

gözönüııe _{alınarak kuru ınadde}

_{veriıııiıri}

i,ıl,'tüı'ınaYa

_Yönelik

seleksiyoıı çalışmalaruıda

ilişkili

_{karakterleriıı seleksiyıııı}

_l«iteri

o labileceği it'ade ed i lnriştit.

ABSTRACT

Tlıis

studY rvas coırducted

oır sainfbin

(Onobrychis

ı,iciifolicı

Scop.)plant naturall_v

growıl at

Atatlirk

[Jnivcrsit1 Campus

in

199tl. r\veragc

of

dry.ınatter

_rur.'rbnu,

_i5.1a

_{g at}

fiıll

t]<ırvering stage rvlren plaırt

lengtlı had

64.39

cm.

L9.71 main shoots rvitlr

2,71

nm

ı'tıluııe

and 2.ti,l lateral shoots oır maiir siroots rvere _{deteıınincd. While 6.59}

_bıuncli

_{ryas iıı} tlıe Plant, averages of t'loıver of tlre plaııt _{rvas 40.28.7.60 leaves rvere deterınined iır a slıoot} aııd it had 8.67

cın

lengtlr.

Dıy

matter compristed

of

40.41% _{stalk, l4.24Yo leaf and 45.32Yu} florver. Crude _Proteiır

of

plant rvas l-j .68%.

Wlıiie

see«j gcrmination _{rate was}

_6.60%.

₁₀₀₀

rveight had beeır 13.92 g iır that plaırt

Tlrere rvere

sigııitıcaırt

relatioııslrip among

plant

leııg(lr,

ınaiır slioot

ıruınbeı, maiıı slroot _{voluıne, and brıınch in main slroot. In vierv of tlrese relatitınslıips}

"t,r.o.t".,

associated rvitlr the sc'lcctioıı rvork torvards iııcreasiılg clıy ınatter y,ielcl _{ıverc exposed to be a selectioıı} criteria.

c

İRiŞ

DünYada kara ekosistemleri

içindc

orınaıılardan sorlra

ikinci

sıı-ada

yer

alan

mer,a alanları ülkemiz arazi varlığının _{y,aklaşık%o28'irıi oluşturarak}

_(Anoıı..

_{Ig78İ büyül< bir yer} teŞkil etınektedir.

Gcrek

arazi,

gerekse

ekolojik

yapısı

nedeniyle

_{Doğu Anadolu}

_Bölgesi ckoır<ıınisiıriıı _{temeliıri hayvancılık oluşturınakta v.e tilke çavır-meı.,a alanlarının yo4I.06,sı} bu bölgede _{Yer almaktadır}

(Koç

ve

ark.,

1994).

Ülkeınizin-lıer

bölgesin,ıe oıaugu

gibi

bu

bölge

_{mer'alarıda kapasitelerinin üzerinde}

_ve

_erkeır

_otlatılmaya

_baglı

_olarak

_orijinal vejetasyoırlarınıo/o90'|ara va[aıl ölçüde kaybcnnişlerdir _{(Gençkan ve ark.,"l990).}

Bozulaıı mer'a

alanlarının ıslahıırda kullanılan

öııemli

ınetot|ardaıı

birisid"

sun,i to.lrııınlaınacİır.

Dalıa

öırce bölge

ıner'alarıırda

Tosun

ve

arlü.,

(l9s9)

_{taraflnclan yapılan} ÇalıŞmada

Yeniden

mer'a

tcşeld<üliinde

koı,tıııgann

başarıyla

_{l<ullaırılabilecegi İavsiye}

edilıniŞtir.

Yiııe"Avcı

_{ve ark., (1996) tarafindan Erzrırunıda yzıpılan çalışmacta yöre ekolojik}

şıırtlıırıııa

l<tırııııgiıııııı

iyi tıii

tıl,uııı

g(istcr<Jiği ifiıt|c

cdilıııiştir.

I(tırııııglı

Ço[<,

Y'ıllıli

iiıniir

uzııııltığtıııa satıip, lıııyvanlar

taı,ııtıııdııı

scvilcrcl< _{1,cııilcıı} (lv{aııga Vc

aflt,,

l995)

vc

lıaziı';ııı iı},ı ort;larııicla

_{çİçcklcıııtıcvc}

[ı:ışlal,aıı bir baklagil Lıitkisidir

(AndiÇ.

l9tl5; Bakoğlu ve arl<..

i 999b).

I(oruııga he,r

ııc

kadar otlatına şartlarındıı

ıııcr'adıı

l<eııdisini

kıırııl'ıı[ıilse

dc, [-ıu bitkidc Dilısıısphecirİ .ıcolıigcı.tı

vc

Splıcı10l)leru ccu,ce

li

btjccklcrİ

ciddi

zararlara scbcP olınaktııdır.

Ayrıca iıiılgcdc

l<oruııgada zırrar _{}/aptıı} t,ıir} başka böcek tiirü (.ı\,/clıgellıcs tıcicıılrırl.s Brİstoıı.) bİlııııııal<ta<iır

(Yıldırıın vc ıırlt., l996).

Bıı

zaraı,lıl;ırı

dıvaııı[ılı

ırıatcrl'allcı'iıı

olıııaıı-ıası

(Büyi.ikbıırç

vc

arlü.,

l99l)

bitkiniıı

t,ıölgcıle [<ullaıiılına

şansıtıı

azaltnıaktaclıı.

Anca[i balıseclileıı bıı zarıırlılara kııı,şı dal,aırıklı

bitkiçcşitlcriıriıı

ortaya koııı-ılırrası koruırEanın tılcr'ıı

ıs lalı ıııtla l<ıı l laır ıl ına şansııı ı aıtıracaktı r.

l

Iastalık

vc

zararlılara

da1,2,,,,1-',

ycııi

çeşit

ııe

liştİrıncde \Ia}'gııı

olaral<

kiiltiiı

bit[çilcriııiıı 1,ahaııilcriııc başvıırıılıırzıktariır.

Bıı,çalışınaıııtı aıııacı liiiltiirii

YaPılaıı

ltortıılga (()ııııbr.ı,chis ı,iciifolicı Scop. Syıı. ()ıırıhı,.ı,clıis .şrıIiııcıLaın.)'ıruı doğada kcndİlİğİndcn vctİŞcıı ınatcryaliııiıı bazı

ıııorfblojik,

bilıo}ojik ve tarıınsal özcllikleriıriır taırıtılmasıııı sağlaırıaktır.

MATERYAL

VE i\IEToT

Bıı

çalışmada

cle

alıııaır

koı,ı.ıııga (Onobr.vclıis

ı,iciiftı[icı

Scop.) [ıitkisinin

ijrnek

ınateryali

l998

_.vılıncla

Atatilrk

üırive.rsitcsİ

ıneı'a

alaıııııdaıı

tııplaıınrıŞtır.

Taın

çiçeklenıırcııiıı

görüldüğü

tcınırrt]z

avı

başlzırıırda

2

ve

dzılıa _vukarı 1'aŞlarda

vcr

alaıı

[ıitkilerdeıı

l00

bitki

bclirlcıierek

bunlardaıı

50'si

lçök

l,ıoğazıırdan

lrasat

cdİlnıiŞ

\ic

laboraıur,ara

taşınınıştır.

Laboratuvara

getiı,ilcıı bitkilerde

bo1'

ölçiiıni.i

1'apıldıktaır sonra kuınpas ile aı,ıa dal _çapları ölçtitnıüş, ana dal \ıe aıla

daldal,aıı

dal

sal'ıları

[ıc[İrleıımiŞtİr. l,Ier

bitlıi<Jcn _şansa

bağlı

cılarak

seçileıı

5

aı"ıa

daldaki,vaprak

ve

çİçek

sall<ıını sa,vıları tcspİt ccliIdiktcıı soırra

bitlii

başına cJcğerler tcspit

edilııriştir.

SaI[<ııırda _ÇiÇck SaYlsı:

iler

bitltidcıı alıı-ian

l0

salkınıda belirlendikteıı sotlra toplaın sa5,ı

l()'a

bö[üırerel< [ıcsaPlaırııiıŞtlr.

lIcr

bir bitkiden alııraı-ı l0.vaprakta 1,aprak sapıtltıl gövdeye bağlandığı,verdeır uç 1'aprakçığıır uctıııa liadzır

olaıi

_verc ka<lar olaır

ltısım ve lıer

biı, 1,apraktakİ 1,aprakçığııı eırİ

ve

uzuırluğu

ılıllı

tiıksiırıatlı cctvel ilo iilçüm .vapılıp cırtalzıınası alııııiıalç ,vapral< uzuırluğu, Y'aPrakçık uzuırlıığı-ı

1,L, _{},aprakçık eni} belirleıııniştir. Bitt<iler yaprak, saı) \/e salkıınlarıııa a.vrılarak lravada ve sabİt

ağırlığa

ulaşıırcaya

[<adar

78

"C

kurutulınuşlardır.

Kurutnradaır

sollra

lıassas

terazİdc taıtılaı,ak 1,aprak, sap

vc sa[kııı

ağır[ıkları

ile

oraırları belirleıımİş r'e ağır[ıkları toplatı.ıral( kuru ınaclıje

nriktarları

tespit

edilıniştir.

i)alıa

soıırzı

liarışttrılalı

tjrı-ıeklcr

öğütülcrcli

lıaın prııteiır analizinde ku l [aııılınıştır.

ri ı!: isi i .'r .i İ l § i ıTıel,'a (] ral] l

Çalışına

başlangıcıırda belirlenen l 00 bitkiden

salıasına

gidilerek

lıer bir

bitkiden

ayrı

a,vrı

ile bin taıre

ağırlığı

beliı,lenmiştir.

Çalışııa

sonucuııda

elde edileır verilcr TARIST

cdilıniştiı,.

Ele

alııraır

kriterleriır ıniııiırıum,

ııaksiınuın

ve

sapınası

iIe

vat}asyon

[<atsa.vıları

belirleıımiştiı,.

Seçilen

l<orel a svoır lıesap l amal arı,va p ı lın ı _ştı ı,.

geri [<alaıı 50 bitt<i

içiıı

ağustos al,ıırda

tohum toplaırııuş

ve

bitkide

_{çimleırıne}

bilgisal,ar

prograınıırda aııaliz

ortalama değerleri

ve

staııdaft

6azı

karakterler

aı,asıırda da

BULGIJLAR

\/E

TARTIşMA

Korunga

bitt<isinde

iırccleıreıı

ijzetliklcre

ait

soı-ıuçlar

Çizclge

1'de

sııııulmuŞtur. I(cırunga

taç ltısurıııdaıı

çtıl< sal,ıda <lil< r,cva _1,arı

dik

ana

dal vcrıııc

()Zclliğiııdeıı dtlla1'l

tıı-talaırıa 64.39

cın

(35.00-87.50) bo1,1anabilmiştir.

Bitlçidc

oıtalaırra 2.7

l

ıırıır

( l .ti0-4.3())

ltalınlığıııda l9.74

adct ana claI r,c [-ıcr

bir

zına dalda 2.84 adct vaır

dal

[-ıelİrlcırınİştİr.

Aııa

cialda

oııalama

7.60 adct tJ.67

cırı

_{ı,ızuıılı"ığuııda 1,aprali tcspİt cdİlnıİştİr. Yapı'akta} tırtalaıı-lıı 2.9 nıın

cııiııclc

ı,c

1.1.8 ıırırr uzuırlrığunda 1,aprakçıl<laı, 1,cr alıııal<.tadır. Bit[ıidc ()r&ı[aırıa ııııa claltla 6.59 zıdet salltıın

yc

bir salliıın<]a 40.28 adct çiçcl< tespit cdilı-ııİştİr. Bİtliİdc'İırccleııcır kritcrlcr arasıı-ıda olduliça üIcııiş r,aıı,as},oıı l(atsa\,ıları tcspit

cdilnıiştir

Bitlti

başıııa 6.28

ile

2ti.6l

g arasında dcğişcn kuru ılıadde tiı,ctİnri ortalzıına

l5.14

g

rı[ııuş r,c

oldul<ça

geıriş

[ıir

vaüJ,as},oll

(%j5.05) giisternıiştiı'.

Bitkide

[turu ınaddcııiıl

oılıilaırra

o1,45.32'si

çiçck

toplulıiğtıırdaıı, %,4().44'L. sapIardaıı

ı,c

o/n

l4.24'ii

)'apı'aklardaıl ınel,daıra

geiıniştir.

Ycnı

bitt<ilcrinde kabaca l<alite değcrlcııclirıırcsiııdc

ijı'ıeıııli

ltriter

iılaıı

Iıaıır

protcin oraılt

oıtalaı,ıra

%13.68 (%1a36-t7.66)

oliırak

l<al,dedİlınİş

ve

İnceleııcıı populas1,oncta [-ıu karalçtcr _{1,,jııtlııİc*İ6ftınli} vaıl,as.v oıı (n1,1 l .62) gözleııııreııriŞtir.

(]izc[!ıc

_l.

_{i(ıırtıııgatlı}

lııccIe ııcıı ( )zclliltlcı.

lııcclcııcıı

()zcll _iltlcr I}itl,i Roi,,ıı (cııı)

.\ııa

DaI Sııyısı

;\ııa Dalda

Yııı

D:ıl Sayısı ,,\ııa Dal Çııpı (ıııın) :\ııa Dalda Yaprak Sayısı .,\ııa

Daldı

Sall<ıııı Sal,ısı

Salkııııtlı

Ç içcl< Sıı,r,ıs ı

Yıılıı,iıl< [ jztıııltığtı (uııı )

Yaprakc ık [Jzıın luğıı (ının) Yaprakcıl< Eıri

(ıııııı)

Sap ()riıııı ('2'i,)

Yalırık

Ouıııı

('Z,)

Ç içcl<'[o1ı[uluğtı ()raııı ('Zı)

Kuru

lvladde

Veriıııi

(gibitki) IIaın Protcin ()ı,aııı (%,)

Çiınlcıııııc

Oran ı (%ı)

Bin

Tanc r\ğırlığı (g)

Oı,t,tılaıııiı}S

Vl(

(ı4.39rt().7.1

|6.17

l9.74*5.95()

j().l5

2.84*0.930

_

32.79

2.7l-}().4lJ()

17._j8 7

.60*2,520

j3.18

(ı.59*2.

L00

31.9 t

_l0.2{i*6.790

t6.87

8.67*2.62()

30.19 l

"1.80İj.4()0

2j.09

?.()()+0.70()

23.tl l +()._+++,5.55()

lj.73

l.+.24.14.jj()

30.j9

45.j2i6.(ı()0

l4.57

l5.14*5.j10

35.05

l].6tli

t

.590

I|.62

6.6()*7.j80

1ll.tltJ l j.92*3.2

l0

23.()7 ivl iııiııııı ııı j.5,()(} 9.()() l .60 1.lJ() 4.4() j.(ı() 29.()() _5.

j0

5.0() 2.()() 27.08 7.ıj t 211.26 6.23 l0.36 ().()0 8.00 lvlılıs iııı tıııi li7.j() j5.()i) 6.()() 4.j() l9.60 t2.ıl0 5 ti.(X) l7.()0 22.0() 5.00 49.66 2 7.8j 51.29 28.6 t l7.66 40.00 2 t._50

Dal,

ADç;

Aııcı

Dal

çapı, AD\S; Aııcı

Dcıltla

Yrıprak ,Scı.|;ısı,

ADY,İ:

Ancı Dcılclcı YoProk

,icı1,1.97,,4D,§,S:

Aııu

Dalcİtı

Salkıııı

Scıyısı,

SO;

,Sap

Orcıııı, YO:

Yupı'cık

Orurıı,

ÇTO:

ÇiÇek

Tııplıılıığu

Oı,rıııı,

lIPO;

I[cıııı

Proteiıı

Oraııı,

Bitkiıriır

bo.vu ile ana <lalda

yaıı

dal sayısı, aııa dal çapı, at]a dalda YaPrak saYısı, aıra

cialda sal[<un

sayısı

ıırasıırda

öneınli

(P<0.0L) seviyede

pozitif

Yönde

iliŞlri

sergilerken, 1,aprak oraırı

ilc

ııcgatif (P<0.0l)

ilişki

gösterıniştir. Aı-tan yan dal sa},lst aıra dalda .vaprak

,oy,r,n,J,

ıızalmaya sebep olmuştur (P<0.05).

Ana

dalda

yan dal

saYısıırın artması aıra dal çapı,

aııa

dalda yaprak

ve

sap szıyısl

ile %|'de

önemli

ve pozitifl

sap orant

ile

de Yo1'de

oıı.mli

ve ncgatif iİişki sergilcıniştir.

Aııa

dal çapı lrem aıra daldaki yaprak SaYlsı (%5), hem de

salkuı

sal,ısıyla (%1)

öneınli

ilişki

göstcrmiştir.

Yapılaır

korelasyoıl antılizi sonuÇlarııra

göre ana

daİda -yaprak

sayısının

aıtına

göstcrınesi aıra daIdaki

salkım

SaYlSlırlil Yükse'k Jl,r,rrr,,o (p.<0.0l) ı,,c kuru-ınad<le içindet<i yaprak oranının da fazla olmasııra (P<0.05) Yol açınaktadıı..

Aynı

şckilde aıra daidaki

salkıın

sa,vının fazla o[ınası kuru ınadde iÇindeki ÇiÇek 253 KorrıırgaıI:ı tohuın olarak ifaclc edilen balçlalarıır biır t:ınc ağırhğı 8.00-21.50 arasıırda cleğişııriş ve t_ıııalaırıa I3.92 golctuğu belirleırıııiştir

Bıı

tohı-ıınlarııı ortalaınıı Çiınlenlrıe oraırı

isJ wo.oo t-ı lu p, 7o0.00_40. 0 0 aras ında değiş i ın scrgi lcıniştiı,.

Bitkitle

İncelenen

Bızı

Özellikler Arasıntlııki

i1işkiler

ktııunga

bittiisiııtlc

lturu nıatj«le

vcriııri ile

aııır dalda

yan dai sayısı ve

ada dalcıa

yapra[< sa},ıst ııı.asın<Ja %,5, bitki boyu, ıına <1a[ sayısı, aıra dal Çal]ı Vc aıla dal<ja salkıın SaYlSl

,r,İ,n,l,

o/nı seviy,esiııde

ijıremli

ve

olumlu

itişki

kaydedilirkcıl,

sap

l'e

_Yaprak

oraırı

ile

%j'de

öııeııl1 ve oluınsuz

ilişki

kay,dedilıniştir (Çizelgc 2),

2. Koruı da Bazı öze llikler Aras ıırdal<ı

iş"",tlt ,l.ğ.,ü..

u1,5, ** işaretliler ise % l 'de öneıırlidir,

Kl,tı/.

Kııi.ıı

ı\,Itıtltle t/arİıııi,

BB;

Bitki

Boyıı,

ADS;

Arıa Dcıl ,Su.y-ısı,

ADYD:

Aııtı

Dcıldcı Ycııı

I«VIV

.(ı2l ** BB ADS

ADYD

ADÇ

ADYS

ADSS

So

Yo

ÇTo

ADS

ADYD

.417-+*. .34l *

.0(ı6

.-l68t*

-

-.2I5

ADÇ

ADYS

.42

1**

.3r+.:l*

.497'r*

.4(ı l**

-.0(ı9

-.289*

,370**

.(ı_j_1 *x

-

_, j20*

ADSS

SO

.549tx

-.j49*

.518*t

.239

-.189

.076 ,,775** _.]80* .;166t

*

_.049 .630*

*

-. 143

-

-.2,7 |

Yo ÇTo

HPo

_.343

f .265

.0I,7 _

-l2st*

.0fl3

-.0,76

-.L52 .028

_.050

-.073 .2i9*

-.024

-.220 .I71

_.00l .2,71,o

_.053

_. ₁₇₈

-.253

.394**

.042

-.l38

_.7_59* _. _i50

_

-._j36t* -.I42 .204

*.*.qffi;ı topltıluğtı 11ralııı"ııtı yiiltsclıncsinc scbcp tılıııuştı_ıı,. Sa1; r'c

yaprılt oraıılıırı

dtı ÇİÇck tı,ılıltıluğıı

orıılı

ilı_ı ''/nl'rlc ijncınli scviycdc ncgatif

ilişki

giistcrıniştir.

çalışınıi

ınatcr},ali hcr nc l(atlar d:ır bir alaırdaır toplaııınış olsa da koııtı.hakkıılda gcılcl

bir fikir

cdinınck açısıııdaıı

yctcrli vorilcri

tcınin etıniş

durumda<lır.

lJzcriııdc

duruldıığu tal<tirde

ıner,a

ıslalıında kulIanılabilecck

:ırzuIaıraır

bir

ın:ıtcı-'val

ortavıı

çıl<arıııııl<

ınüınkiindiir.

kuru

ıııatlıle

verimi ve bitki

tolırımlarının (ıncyve)

çiııılcııınc

tıraırııida ofta-ya

çıkııı

_'

geniş varyasyoı1 bitl<iniır doğrııılaıı kiilti,ire alıırın:ısınd:ı cngcl tcşkİl ctnrclttcclir.

koru,.,gr;,]n

bitki

boyu, aııa <Jal sa),ısı, aııa

dal

çlıı)t

vc

aıia dalda

salkıırı

sal'ısı

gi['ıi

göztc kolay

_ğırt

cclilebilcn

özcllikler

ilo bitl<i başına krıru niaddc veriıni arasıııda Çoli

öııcılıli

i,e oIunılu korclasyon katsayılarıırıır

belirlcıııniş

olması kııru madde

veriıııi

}'iiksel< [ıitl<ilcriıı scçiırıinc!c selcksiyon lçriteri olarak elc

alıııabilir. Bitkide

kııru ırıaddc 1'öııtiııdcn ortal'a Çıl<aıı

,,r,lurynn

ye

bı_r vaıyr}svoııa

ait

liiıtsal,ııııır 1,iiliscli

olıır:ısı

bitl<icle

bu

1'iitıdc }'aPılaca[t

sct"ksİvon

_{çalışınalarıııııı}

h:ışarılı olacağııtı g(istcrıne[itcdiı'(Tiikc1

vc lIatipoğlu. l994;

KtlÇ ve

Taıl,

l996; Street vc ark., l99tj).

Bitkil,i

do$-ıı<Jaıı

külttirc

alı,ırada

karşılaşılan

cır

öı-ıeırılİ

prolılenrlerdeıı

bİrİsİ de to1ruın|arın -(ııreyya) çimlcırıne

orarıı

ile ilgilidir. Bu

değer %,6.60

gibi

oldukÇa küÇük ['ıir oıtıılaııral,a İrlrİp oİn,rsııra rağıneıı %,().0--10.0 arasırida dcğiŞiırl

scrgilcırıcsi

Vc

ll1.88

gitıi

yıiksck

tir

yaıüasytıır katsaytsııla

salıip

olı,ırası

bu

iırr:ıblcı'nİn seleksİyonIa kolal'ca aşılaLıileceğiııi gösterııektcdir.

çalışııa

ınateıyali.ııdc 1,aprzıl<

tıraıııırıır

<Jüşük

olduğu

belirlennıiŞtir.

Bu

duruırı

il[<

L.ıal<ışta bir oluınsuzııİı<

giırı

giirİılse cle aslıııda üzeriırcle durına\,ı gı'rcktirıneYeıı [-ıir özellil<

olr;ugu l<aııısıırdayız,

Zira

bitİ<i _1,apral<lara eşit, lratta dalıa 1,tiksel< tıesİıı

cleııeırtİ

ilitİrla cdeı-ı

çiçeİ

orgaııları

(bakoğlu

ve ıırl<.,

i999a)

yönüııdcır oldu[<c;a

zcııgindir

(Tablo

2).

[,lcın [ııı

ciçek orgaılt oraıltnIı1 . ıiıisek otuşu bitkide tabii

ttılıuııılaııa

ıçısırıdaıı oluııılu bir

özelliktiı'. çüıil<i.i b"u kadar _çcık çiçel< orgaıııIlıı

salıip tıir

bitkide

ıroınıııl

otlatııra Şaı'tIarıııda bitl<ilerin

tolı u ın bağlama ilıtimal i old ukça,vü ksektir.

Bozulan

bitki

ijıtü

teriııiır

ıslalrıırda

doğal

f]oradaır toplanaır

bitki

nrateıl'ali

dalıa

haşarılı

sonuç verıncktcdiı.

(Cocl<s,

l998).

Bu

konuda

ICARDA

tarafıırdaır 1,'üıüttilcıı calışırralarrlaıi olclukça başarılı soıruçlar alıırnrıştır. Nitc[<İııi bu kurııluŞ tarafıııdaıı a[<dcıliz İküiıı ü<uşagında

fbrklı

lokasyoıılardaır toplaıraır yeraltı tlği

(Vicia

sOliı|0 Sutısp. Aınplricarpa.1

ile 1ürütülen çalışınalar (Street ve ark.. l998) buııa örırek gösterilebilir,

S()NUÇ

Bu

çalışııra ınateıyaliıriıı gerekli ıslalr

kacİcınelerİııden geçtİltten

soılra

bozulaıi

ıııcr,alarııl ıslalrıırda başarı,v[a kultaııılabilccek bir bitt<i olduğuııu it'ade etıneır"ıiz ınüınkülıdür.

BöIgede bozulaır

ıner'a bitki

öıtüleriıriır ısIalu

içiır

önerileır kültür Yoncasl ve koruırgasıırda (Tosun ye aı.k., l989) karşılaşılaır problemleriır _{çözüırıü için yabaııi} koı'uırga ile dalıa öırceki çalışınalarda oıtaya lçonulaır ırrelez,vonca (A,Ieclicugo ı,cıricıMarlyn.)

(Koç

\'e

Taıl,

l996) r'e İtıyül yon.u (Mecİiccıgo pcıpilloscı Boiss.)

(Koç

ve Taır,

i997)'da

gerekli ıslah ÇalıŞmalarıırılı bir aıı öııce başlatılması gerclınel<ted ir.

KAYNAKLAR

Andiç,

C.,

l985.

Erzurııın 1,örcsi cloğal ça1.,ır-ırıcr'a

vc

ı,:ı\,liı vejetas1"onlaı'ında nıcvctıt bİtkİ türleri,

bıııılarııı

l,ıal,at fbı,nıları

vc

_{çiçcl<leıiırre pery'otları.} Atatürk

Uııi. Zir.

Fa[<. Der..

16. 85-1 04.

Aıroııiıır.

l978. Türki.r,c.

AraziVarlığı.

T.C.

Köl,işleri

Vc Kiıolı.

Bak., Yopral< Et. r'c IIar. Da.

Başli. Ya1,., Aırl<ara.

Avcı,

M., L.

Tahtacıoğlu,

A.

lvlerıırcr, 1-1. Şel<cr ı,e

C.

Aygüıı.

l996.

B:ızı kt'ıruılga

lıatlarıılııı

Erzurı_ıın

_{şartlaıına}

adııptasl,t,ıııu

ıizcriııdc bir

araştırırı:ı.

Türkil'c 3. Çal'ıı-Mcr'a

VC

YeıTıbitki leri

Kong.

|7 _|9 lfıızil,an 1 996 Erzuı,tıııı, 492_,IL)1 .

Bakoğlu,

A.,

A.Gökl<ııfve

A.

Koç,

I999a. Doıniııaırt ıner'a tıİtkİlerİnİn bİoııras ve l<İıııl'asal -l<oınpozis1,oı,ılarıııııi

Lıül,ünre döııeııriırclclti cleğişimi.

lI.

Kinıl'asal

ltonrPcızis.voırdaki dcğişimlcr. Doğa Tu. Tar. r,e Orm. Der.. (Basıında),

Bal<oğlıı,

A.,

A. Koç

r,c

A.

Göltkuş. i999b. Erzuruı-ır 1,örcsİ ça),ır ve ırıcr'alıırıırdaliİ 1'aYgııı

bitl<i türlcı.iııiıı öınür ıızuırluğu. çiçel<lcnıırcl,c başlaıııa tarİİrİ vcı ot liaIİtcsİ1'Ic İlgİlİ bazı

özellili|er. Doğa Tu. Tar. ı,e Orın. Dcr., (Basıında),

:5J

i :{ $ ; .l ç ş *₆ : ş d .q { 1 ! § İ ğ f * ,a .j 4_I { ö ;,. _İ .I

,t

tJıi,r'iikLııırÇ, iJ.. lj. ı\Çılrg(jz,

tl.

El<iz ve N.

i(ıııııgtlllii,

l9()l.

IJcgişilt l.,ijltcııli !,ıiitiiı.vc _{1.ıbıiııı} l<tlı'tıııgıı

tiiı'lcriıliıı

tırıııısıl

özcllililcri

iizcriııg,,,,.ştı,,,u,,|,ır.

_{Doğıı-l-ıı.,l,ıır.}

_vı.

()rııı. Dcr., i5, ]

j-4j.

Cocks,

P.S.,

l99li.

Ecoltıgical

:ıdapt;ıtitııı

tıf

pıısttırc

lcguıncs

ııııcl

tlıe

ir

_{fcspoıı.§c to}

ln:ınagtjlncılt sJ"stcırlS. C]cııtrc

fiır

l-cgtııııcs

iıı

fulcditcrrııııcıır r\gricııltrırc.

.ı\ıııııııl

I(cptırt l 997 - |99tl. p_i2-j3.

(icııçkaıı,

_{lvt.S. R.}

_i\vcıoülu,

_{II. Sol,a vc 0.().}

liı_ırtııııııası

ı,e

_{*ucliştirilıııcsiııc}

ilişt<iıı ivlti[ıcııılisliği

j.

Tcl-.. i(ııng.

lJ-l]

()cıılr lvtiıııuıı, İ.,

Z.

Acııı,r,c

İ. r\r.ıııı.l99_i.

B:ılilıgil

Dcrs Ntıttı No: 7, Siıınsun.

j42.

Doğaıı. l99(). -fiirl<ive

ıner'ıılıırınııı

l<rıllaııııııı,

stııtııılır

ı.,e

_çi)ztiın

_{1,ııllırı.}

"ftirki1..c _Ziı.ıat

l 9()(). . \ıı!<ııı,ıı. j j-6 | .

Y'cııılıitkilcı,i. Oııtlol<tız Nlıır,ıs IJııiv.

Zir.

lrııl<.

iılıırııl

durıııırtı

vc

croz\l)ı1 !,ctİşcn ıırcle z \:()tıca (l.,[e tlit.ııqrı

ıı vc

Ycın[ıitl<iIcri

_Koııg.

t7-19

l(tıç,

r\.,

i\.

(iökktış

v,c

Y.

_Scriıı,

l99.1.

-fiirkil,c'dc

_{çiı}.ır-ıııcr}

y,öııtiırclcıı

_{öııcıııi.}

El<olo.ji _Çcvrc dcr., l

j,

3(ı--{ l. Ktıç,

A

ı,c lvl.

Tııı,

l996. L]rztırııııı ırıcı"ııl:ıı,ıııilıi ı|oğal tıl:ıı.al<

vt ır

iu

L,.)'

ııııı

[r:ızı ijzcl l iltleri.'I'tirkiy,c _i. Çiıl,ır-lvtcr'

[ [azirzın l99Cı Erzuı.u ııı, 62l-(>2(>.

Koç,

A.

r,e IV{.

Tan,

_{l91)7. Tii1.1ü y.tıııciı (lV{cdicauo}

_{papillosa Boiss.)'ırıır [ıazı}

_{tarıı-ıısal}

özelliklcri

tizcriırc bir

arııştırıııa.'farla

_{BitkilcriN[cıl<cz Arşt. Eııst. Dcr., 6,4j_48.} Strcct, K.. P. Coc[<s ııııd

A.A.

ElJV[oneiın, t99tl.

Ecologl,tıf

stıbrcrraılean

vct;lı (Vicia

satiya

stıbsP. AırıPhicarPa) iıı Nortlr S,ı,ria. C-'cırtre

fiır Legıııııcs iıı

lvlcditct,ı,aılcaıı Agrictılturc,

Aırııtıal

Rclıtııt

1997 -|99tl, pj3-34.

TOstııı, F., İ. ı\taııga. N{.

A[tııı, Y-

Scriıı

vc

A.

Giıl<kuş,

l9fi9.

Değiş1|< kapasitelcrde yapılıııı t;tlatınaııın

_{talıii vc}

_{sıın'i ıııçr'ıılarııı}

_{litırı"ı ot}

_vcriııri

_{\|c.},eııcıı ot ırıİlttaı.ları ile İıal,ı,an} bııŞıııtı vç t|cl<ara caıılı ağırlık _{artışlarıııa ctkileri. 0.Ivt.Ü.}

_Zir.

_{Ftık. Der.,}

_4,

_67-90.

Tül<cl,

T.

vc

R.

_{tlatiPtlğlu, l994.}

_{Çukurova Bölgesiıırle}

_{Buluııaıı}

_{Doğal'Doını_ız}

_Al,rığı

(Drıc'n;lis

gloıııerutu

L.) Bitkisiııiıı

Nlcırtblojik,

Bi_volojil<

ve

_Tannrsal

_{Karakterlei.i} [Jzeriıide Araştırııralar.

Tarla

Bitliilcri Koııgresi

25-29

Nisaır

L()94

_{izmir, IIt}

çayır-ıv-[er'a vc

Yembitkileri Bildirileri,

44-47.

Yıldırııır,

E., İ.

Aslaır

ı,c I,[. Özbel<,

l996.

Ütl<cmiz

içiıı

ı,eni bir koruırga (()nobr.vchis stıtiı,tı

Laıı.)

Zarzırlısı, i|4aligeıhe.ı cıcic,ıılcıris Bristoır (Coleoptera, _{Nitidıılici:ıe).}

_Ttirkil,e

_3. ÇaYır-N{cr'a ve

Ycırıbitkileri

Koı,ııı. 17-19l,Iııziı,aıı l996 Erzıırum, tl]0-ıJl5.