-t% •ro'JOS*
Karagöz Oyunu
Evliya Ç eleb i’nin yaşattığı, A nsiklo p e d i n i n sem bol dediği, S a b r i E*at Si- y a v ü f f il ile m e rh u m Selim N üzhet Ger- ç e k ’in k » t’î bir h ü k ü m v e re m e d ik le ri K a rag ö z , b u g ü n ü n en b ü y ü k bir dav â- •ıdır.
Ben, eski T ü rk e serlerin e tem as e d e cek değilim. Ç ü n k ü K a ra g ö z h a k k ın d a yasılmış esaslı bir eserim iz, esefle söy leye bilirim ki y o k tu r. E h em m iy et verilen b irk a ç eser A v ru p a lIla rın tetkiki m a h sû lü d ü r ki bizi h a k k iy le temsil e d em ey en bu e s s rle re de itim ak ım yok. Be», 30 senelik te c rü b e m e d a y a n a r a k bu d a v â h a k k m d a k i k a n a a tim i 4 başlıkla hülâsa e d e c e ğ i m :
1 - K a ra g ö z en eski bir T ü rk oy u n u d u r.
2 - K arag ö z, bir semboldür.
3 ■ K a rag ö z , b ir te rb iy e kaynağıdır. 4 - K arag ö zü , y a ş a tm a k lâzımdır.
i ) H er türlü m im ik ten m ah ru m ,
fi-Yaz»n : Şinasi Okur g ü ra n la rı m ücezsem o lm ay an K a ra g ö z ’e bir tiy a tro diyem eyeceğim . Yalnız, bir p e rd e o y u n u olan K aragöz, tiy a tro m u zun bir k ay n ağ ıd ır. 29 klâsik oyunu b u gün k ü A v ru p a k o m edilerinin konularını ve kaidelerini çizmiştir.
A n cak bazı • « serlerd e çingene diye v asıflandırılan K a rag ö z h a k k m d a k i bu büyük ve h a k sız iftirayı p ro te sto ettikten so n ra K a rag ö z ’ün tem iz bir Türk so y u n d a n olduğunu da söylem ekle iftihar e d e rim. Ç ü n k ü T ü rk ü n cesaretini, d o ğ ru lu ğunu, m isafirp erv erliğ in i, b ü tü n h a sle t lerini k e n d in d e toplar. Bu oyunu, ta O r h a n Bey z a m a n ın a k a d a r d a g ö tü rü rse k anlaşılır ki K a r a g ö z , en eski bir T ü r k o y u n u d u r .
2) Boynu v urulm uş K a ra g ö z ’e Evliya Ç eleb i’d e n başk a hiçbir eserde ra stlan m ad ığ ın a göre o z a m a n d a hiçbir tarih î vesikada bu türlü bir hadiseye te m a s edilmemiştir.
A ltındaki k em ik lerin kim e ait olduğu m eçhul m ezarın a ra ğ m e n yaşam am ış ol d u ğ u n a k a n a a t getirdiğim iz K arag ö z, a ca b a böyle olunca kıym etini k a y b e d e r mi ? Bil’akis k alb le rd e y a şa y a n bu T ürk eseri b u güne k a d a r N ig âr’iariyle, B e b e ruhileriyle, T u z su zla rıy la, T i ry a k i le r iy le ve bütü n figüran larıy la bizi güldürm üş, d ü şü ndürm üş ve m eşgul etm iştir.
K a ra g ö z ’e, bir sembol n a z a rıy la b a k m a k az hatalı bir yoldur.
3) Çocuklarım ızı bile tü rlü e sp rile riyle d u y g u la n d ıra n ve olgunlaştıran bu oyun, in celenecek olursa m üzik, edebi*
y a t ve estetik gibi sa n ’etleri k e n d in d e to p la m ı;, te k erlem ele rle , taklitlerle, ters karşılam alrla hafızam ızın işlenm esine çok y a rd ım etini; o lm akla K aragöz, bir ter* biye k aynağıdır.
4) K arag ö z o y n a ta n la r, kıskançlık* l a n y ü z ü n d en , yerlerine birer ç ırak bı ra k m a d a n g ö çtü k lerin d en varlığıyla if tih a r ed eceğim iz bu en eski T ü r k o y u nu, gençliğin m eçh u lü kalm ıştır. Ç ü n k ü bugün ne bir k âtip Salih, ne bir Nazif bey, n e de bir Naşit ve H âzım var.
Bir zam anlar. K a ra g ö z ’ü y aşatm ak için bir cem iyet bile k u rulm uftu.
F a k a t bu d a v a, broşürle, k o n feran sla, m a k ale ile halledilir bir d av a değildir. K arag ö z, a n c a k o y n a tm a k la yaşar. Yal- • nız o y n a tm a k da kâfi gelmez.
Kanlı K a v a k , S a k allı Gelin, Kanlı Nigâr gibi klâsik ve sade olan 29 esera k arşı birçok, d a h a işlek s e n a ry o la r h a zırlam ak lâzımdır.
B ugünün gençliğine sin em an ın göz kam aştırıcı, a k ılla ra h a y re t verici t e k â m ülü karşısında bu oyun pak basit ve p e k tatsız gelir.
K aragöz zevkini önce k ü ç ü k lere v e rirsek onlar büyüd ü k leri z am a n K a r a göz’ü sevecek ve bu millî oyunu salon l a n n d a n eksik etm iy e ce k le rd ir. A n k a ra ve İzmir ra d y o la rın d a bir z a m a n la r ç o cuklara verilen K arag ö z yam ları, n e d en bilm em , b u g ü n le rd e su sturulm uştur.
İstanbul R adyosu, o z a n d a n b e ri bu çok ehem m iyetli d a v â y a sük û tla m u k a bele etmiştir. B ugün de h âlâ aynı t e m poyu tu tm a k ta d ır. Bu oyu n her şeyden e v v e l o k u lla ra to k a lım ve o n la ra bu millî zevki verelim . Bugünün küçü ğ ü , yarının b ü y ü ğ ü d ü r.
K a r a g ö z ’ü y a şa tm a k l â z ı m !
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
