I I
i S£c> /3 ö
TÜRKİYE TURING ve OTOMOBİL KURUMU
Anadoluhisarı'nm Resiorasyonu'na aii Rapor
Anadoluhisarmm restorasyonuna ait esasları tesbit etmek üzere teşkil edilen heyetimiz, yap tığı 8/5/1959, 11/5/1959, 14/5/1959, 16/5/1959, 25/5/1959 ve 1/6 /1 95 9 tarihleri toplantılarında mevzuu mütalâa etmiş, yerinde yaptığı tetkik lere ilâveten, im ar Müdürlüğü ve im ar ve iskân Vekâleti İstanbul Plânlama Bürosu mütehassıs larından Y. Mimar Turgut Cansever, Y. Mimar Mübin Beken ve Y. Mimar Saip Özer’in iştirâk- leri ile ve kendilerinin bu konuda yaptıkları ça lışmalarından da faydalanmak suretiyle toplan tılarım yapmıştır.
Gerek Boğaziçi’nin peyzajı ve estetiği bakı mından, gerek Hisarın tarihî öneminden dolayı böyle bir restorasyonunun Memleketimizdeki diğer eserlerin restorasyonlarına da örnek ola cağını düşünen komisyonumuz, memleketimizde resmen teşekkül etmiş bir restorasyon kriterinin mevcut olmaması karşısında, çalışmalarında mümkün olduğu kadar objektif kalabilmek için, yabancı memleketler içinde bu esasları resmen tesbit etmiş bulunan İtalya’da resmî ve hususî restorasyonlara esas tekkil eden (Carta di Res tauro) daki prensipler üzerinde durmuş, bunlara ilâveten de, bu restorasyonun mahallî özelliğini ayrıca nazarı itibare alarak, problemin iki cephe li olduğu kanaatine varmıştır:
a — Kale’nin çevresi ile münasebetinin tet kiki.
b — Kale’nin bizatihi restorasyonu,
a — Kale’nin,çevresi ile münasebeti bakımından restorasyonu:
Kale, uzun asırlar süren bir yerleşme sonun da, etrafında teşekkül etmiş bulunan K öy pey zajı ile beraber mütalâa edilmesi icabeden, ve bu peyzajın ayrılmaz bir parçası olan bir eserdir. Otağ Tepe’den inen sırtın nihayetlendiği yere oturan kale, etrafında, henüz kalmış bazı ahşap ananevi yapılarla birlikte, İstanbul’un (Couleur local) ini muhafaza etmiş müstesna köşelerinden birini teşkil etmektedir.
Kale’nin ve Anadoluhisarı’nm (Ambiance)ını teşkil eden muhtelif tesislerin bir kısmı bu (Am- biance)m yaratılmasında müsbet rol oynamakta dır. Mevcut binaların bir kısmı, ağaçlar, duvar lar ve yol kısımları (Meselâ dış surun eteğinden dolaşan ve bugünkü postaneye giden dar sokak, Kale duvarlarına sarılmış yeşillikler gibi). Bazı tesisler ise eserin bünyesini kemirmektedir: (Postane, duvarlara yapışmış su depolan, kâr- gir eserler gibi). Bazı tesisler, ölçülenle çevre tesirini bozmakta, Kale’nin de iyi anlaşılmasına mani olmaktadırlar: (Bazı yüksek binalar ve köprü gibi). Bu meyanda Kale’nin muhtelif isti kâmetlerdeki görünüşünü haleldar eden ve etraf larına gerek çirkinlikleri, gerek ölçüleri ile menfi bir hava getiren yapıları da bilhassa zikret mek yerinde olur. (Mektep ve Köprü civarında bir iki kârgir bina gibi). Roma ve Venedik şehir
leri için bilhassa zikredildiği gibi, devrimizin ta rihle bağlılık teşkil eden eski eserler, bu ödev lerini, ancak çevreleri ile birlikte ifa edebilirler. Kale çevresi bu şekilde mütalâa edildikten sonra, bu çevreye herhangi (A m biance)’a bir ilâve an cak restorasyon bittikten sonra düşünülebilir. Bunun da daha ziyade yeşillikten ibaret kalacağı şüphesizdir.
b — Kale’nin restorasyonu:
Bir Orta Çağ eseri olarak oldukça iyi şekilde muhafaza edilmiş olan kale, bugün adetaikiye ay rılmış durumdadır. Kale’ye, bundan 30-40 sene evvelki bütün havasım vermek için, içinden geçen yolun asgarîye indirilmesi lâzımdır. Kale içinden geçen bugünkü yol dahi ülçü itibariyle büyük tür. Kale içinden en çok bir iz geçirilebilir, ve bu arada motörlü trafik kontrol altına alınmalıdır. Büyük trafik yolu Kale’nin ne önünden, ne de arkasından geçebilir. Fakat Boğaz’da, eski gü zergâhtan geçecek en çok iki izli mahallî bir yo lun, bir izini (En fazla 4 m. Kale içinden geçir mek yukarıda söylediğimiz şekilde kabildir. Kale bünyesindeki restorasyonun esasları:
Konstruksiyon ve statik: şüphesiz kale, sta tik bakımından zayıf değildir. Fakat gerek iç ka le, gerek dış surların beden duvarlarında bazı tamirata ihtiyaç vardır. Bu arada duvarlara za rar veren su depoları, yapışık binalar kaldırıl malıdır. Fatih devri kulesi üzerindeki ağaç da te mizlenmeli dir.
1929 tamirlerinin neticesi olan karaktersiz duvar Darçaları, çimento sıvalar temizlenmelidir. Bunlar tamir edilirken çimento yerine kireç ve ya kabil olduğu takdirde eski malzeme ile yapıl mış Horasan haremin (Çimento takviyeli) kul- lanılmasıı şayanı tavsiyedir. Bu tamirat asla de koratif bir karakter arz etmemelidir. Duvarların üst kısımlarını hava tesirlerine karşı koruyan çimento.şapların yerini daha güzel bir örtü (Me- selpere) almalıdır.
Duvarların bünyesinde ve Kale içindeki be tonarme hatıl demir merdivenler betonarme d ö şemeler değiştirilmelidir. Şüphesiz estetik ba kımdan imtizaç ettirmek şartıyle, m odem mal zemeler takviye için kullanılabilir.
Duvarlarm bugünkü hah ile tamir ve tak viyesi temin edildikten sonra, mimarî proğramın tahakkuku için, şu hususlarm nazarı itibara alınması lâzım geldiği kanaatindeyiz:
Surların eksik kısımlarını külliyen tamamla mak mevzuu bahis olmamalıdır. Zira Kale bu gün, kullanılan bir yapı değildir. Ancak bilhassa yol tarafındaki duvarların kısmen yapılması es ki sur içinin mekân tesirini ifade etmek bakımın dan doğru olabilir. Fakat sur kapıları ihya edile mez. Şimdiki halde bu kapüarıiı formaları ve öl çüleri hakkında sarih bir bilgimiz olmadığından bu kapıların uydurulması tarihî bir vesika olan kalenin (Falsification)nundan başka bir mânâ
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a To ros Arşivi
