Yeni Zelanda tavşanının (Oryctolagus cuniculus L.) baş ve boyun
bölgesinde bulunan lenf düğümlerinin
makro anatomisi*
İsmail Önder ORHAN
Ankm'" Üniversitesi, Veteriner Fakliltesi. Anatomi Anabilim Dalı, Ankara
Özet: Yeni Zelanda tavşanının baş ve boyun bölgesinde bulunan lenf dügiimlerinin lokaliza~yonlarını belırlemek .1ınacIYld bu <;alışın,ıda 42 ergin tavşan kullanıldı. Ln. parotideu~ eaudali~, eartilago auricularis'in üıerinde v. aurieularis eaud:111~'ln cranl:ı1'lnck bulundu. Lıll1. ımındibulare~ rostrales'in, v. faeialis ilc v. submentalis arasında, gl. mandibularis'in ventral'ınde sabıt ol,ıı'ak bulunan lenf dügümü ilc bunun önünde her zaman saptanamayan ikinci hir lenf dügümünden ibaret olduğu görüldü. Ln. retropharyngcus 'un. laı'ynx hizasında ve m. sterııoeephalicu~ ile m. longus capitis arasında bulımduğu saptandı. Sonuç olarak, ba.ş bölge~inde ycr ,ılaıı lenf düğümlerinin tamamının. boyun bölgesinde ise sadece In. retropharyngeus'un geliştiği ve tnmeus tracheali~'in bu lenf dıiğıımlllılın ventral ucundan orijin aldıgı gözlendi.
Anahtar kelimeler: Baş vc boyun. lenf düğümleri, makro anatomi, Yeni Zelanda tavşam
Macro anatomyol'
the head and neek Iymph nodes in the New Zealand
rabbit
(Oryctolagus cUlliculus
L)Summary: A number of 42 adult rabbi ts were used in this researeh designed to localiıe Iymph nodes pre~cnı ın ıhe hcad ,md neck of New Zealand rabbits. The caudal parotideal node was found LO be present on the auricular c<ırtilage and cranial ıo the eaudal aurıeular vcin. The cranial mandibular node was seen between the faeial submental veıns and ventra1 to the mandibular gland. Thıs Iymph node wa~ sometimes observed possessing another node eranial to il. The retropharyngeal node was displaycd between the sternoeephalic and longus eapitis museles and at the level of the larynx. As a result. all the Iymph nodes in the head. and only retropharyngeal nodes among the ones in the neek were seen to fuııy develop. The traeheal tnmk was al~o shown to orıginaıe from ıhe \cntral border of the retropharyngeal node.
Ke)' words: /lead and neck. Iymph nodes. macro anatomy. New Zealand rabbıt
Giri~
Systema Iynıphaticum, lenf damarları (Vasa lymphatica) ve bu damarlar aracılığı ile birbirlerine bağ-lanan lenf düğümlerinden (Lymphonodi. nodi Iymphatici oluşur (1,4. i i). Lenf düğümleri vücudun savunma me-kaniımasında aktif roloynayan anatomik oluşumlardır. Ilayvanlardaki ölüm nedeninin araştırılması ve değişik hastalıkların tanısının konmasında lenf düğümlerinin du-nımu büyük önem taşımaktadır (5).
Systema lymphaticum, venöz sistemin devamını oluşturan bir sistemdir. Anatomik olarak lenf sistemi yü-ı.cysel ve derin bölümlerden oluşmaktadır. Yüzeysel lenf düğümlerine deri altında tek tek rastlanabileceği gibi baş. boyun. axillar ve inguinal bölgelerde gruplar halinde de rastlanır. Lenf düğümlerinin kesin sayıları ve düzenıeri ckğişkenlik gösterebilir. Derin lenf düğümleri me. ,enterium' da ve sindirim kanalının duvarlarında belirgin olarcık görülmektedir. Lenf düğümlerinden çıkan lenf da-marları Icnf kanallarına drcnc olur (4,5).
Lenf düğümlerinin fonksiyonu lenfi gözctim alıı nda tutmaktır. Bunlar, lenf damarlarının akım yolu üzcrine yerlcşmiş kompleks kapsüllü organlardır (8).
Lenf düğümlerinde capsula'nın altındaki bölge cor-tex, içte kalan bölge ise medulla olarak adlandırılır Len-forctiküler doku cortex' tc Icnf follikülleri halindedir Cor-tex 'in parenchyma' sı hilus' a doğru sütunlar halinde devamlılık göstcrir. Bunlara" chorda medullaris" adı ve rilir. Lenf düğümünün konkav bölümünden çok sayıda lenf damarı giriş yapar (Vas Iymphaticum afferens) Cap-sula' dan giren lenf. capsula' nın hemcn altıııda bul unan sinus'a geçer. Lenf düğümlerinde süzüien lenf sıvısı bir veya iki adet lenf damarı ile (Vas IYl11phaıicunı ellerens) lenf düğiimünü tcrkedcr (6.9).
Çalışmada tavşan lenf düğümlerinin bir bölümü de-taylı olarak incdenerek literatürdeki bo~luğun doldurul-ması, ayrıca konu üzerinde çalışacak araştırmacılara ve klinisyenlere kaynak sağlanması aıııaçlanml~tlr.
Bu ç;t1lşma Ankara Ünivcrsitesi Araştırma Fonu desteği ilc (ProJc '\lo: 94 3000 iOL yapılmış olan doktur;ı ıczının tm böllınııındcn ö7.cılenmiştir.
Itıl) ısmaıl Önder Orhan
Materyal ve Metot
Ç'::ılışmada 42 ergin Yeni Zelanda tavşanı
(Oryc-1()Iugııs ClIl1iCllllIS L.) kullanıldı. Kırk iki hayvanın,
2fJ'sinde Rotring marka çini mürekkehi, i2' sinde Evans blue, iO'tında ise patent blue ilc lenf düğümleri hoyandı.
Boyam::ı işleminden (il1Cedeney hayvanlarına 5 mglkg "ybl.in HCL (Ronıpun) ile 35 mg/kg ketamin HCL (Kc-tabr) komhinasyonu intramusculer yolla verilerek anes-tC/İ sağlandı (14). Boya enjeksiyonundan i hafta som::ı uyuıulan hayvanlar 'if;!(rıuk formal solüsyonu ile per-nil.yon yrintemi (I 2) uygulanarak tespit edildi. Hayvanlar ~ıynı mand::ı formol içeren havuzJard::ı saklamlı. Bazı hay-vanlar ıcspit işlemine tahi tutulm::ıdan taze piyes olarak değerlendirildi. Rotring ımırka çini mürekkehi ile bo-yamada serum fizyolojik ile 1115 oranında sulandırılmış ycşil renkli solüsyon, deri altı yolla enjekte edildi. Evans bluc'ının senım fi/.yolojik ilc sulandırılmış 'Yr-2"lik so-Ithy(ınu kullanıldı. Fnjeksiyonlardan 30 dakika som::ı büıün dokular maviye hoyandı. Bir hafta sonra do-kul~ırdaki maviliğin al.aldığı ve lenf düğümlerinin koyu mavi renkli boyandığı saptandı. Patent hlue ile yapılan boyamalarda lenf düğümlerinin boyandığı, fakat kısa hir sürc i~'erisinde boyanın lenf düğümlerinden kaybolduğu tcspit edildi.
K~ıdavra üzerinde değerlendirilen lenf düğümleri do-bıLırdan u/.aklaştırılarak Mitutoya marka dijital kum-pasla boyutları, Ans marka hassas terazi ilc de ağırlıkları ıilçüldii. Vücudun sağ ve sol tarafındaki lenf dü-ğlıııılerinin istatistiksel değerlendirmesi (13) T-testiyle yapıldı. Anatomik terimlerde Nomina Anatomica Ve-ıerinaria (i Ojesas alındı.
~ı'kıl ı. VCIllJ'oL1lcral'dcn göriiniım. Fıgıırc
ı
Vcnu'olaıcral vicw.a- 1.1ll1.[ıaroıielci roslralcs. h. Ln. paroııelcus caudalis, c. Lıll1. maııelıhularcs rosıralcs, d- Lım. manelibularcs caudalcs, c- Ln. rcıro[ılıaryngcııs. f- Lıl. ccrvİcalls superfıeialis. g- Ln. ccrvicalis [lmrııııelus
Bulgular
Lymphoccntrum parotideumBu lenf merkel.inde iki ayrı lenf düğümü grubu bu lunmaktadır. Bunlar: Lymphanodi pamtideı rusıraks \'c Iymphonodus panıtideus caudalis'dir.
Lylııphol1odi pal'Olidei msımle.1 ()ekil l.a, 2-a):
Haşın her iki yanında iki~er adet lenf düğüınlinden iba-rettir Lnn. parotidei rostralcs m. pamt idcıaııricıılaris' in ~ıl-tında gl. parotis ve v temporalıs superficialis ilc hirlikte bulunmaktadır. Lenf düğümünün medial yü/üllli 111.ckı-domastoideus, lateral yüzünü ise m. pamtichıaııricularıs örtmektcdir. Lenf düğümlerinden ilki yassı ve üçgen şek lindedir. Dorsal' i cartilago meatus acuslİci' ye temas eder ken caudoventral' inde v. atıricularis caudalis, cra. nioventral'inde ise gl. panıtis yer alnıaktadır Gl. paroıis kaldınldığ1l1da gl. panıtis ile ranıus nıaııdibulae arasında devam eden v. temporalis superficialis giirülınektedir V temporalis superficialis lenf düğüınlinün craninvent-ral' inin media]'j ile gl. parotis arasında seyretınekıc-dir. ıkinci lenf düğümünün lateral yülü birinci lenf dü-ğümünün craniodorsal ucumın ıncdial ) liı,ü ilc (irıüWdür Dorsari carlilago meatus ::ıcusıici'ye ıeınas halındedır Lenf düğümünün craniodorsal'imk ~ırlıcuLııi() leııı-poraınandihularis yer alırken venır~ıl' inde nı. massetcr vc n. facialis hulunmaktadır. Ayrıca, dorsoıııed ı:ıl' i os ıeııı poralc'ye temas ederken ventronıedial'inde v. ıcnıporalis superficialis uzanm::ıktadır.
LylııphollOdlı.1 pumıideııs u/ııdaliı ()ekil I-b, 2-b)
Sağ ve sol tarafta birer adet lenf dliğümünden ibarettir. Cartilago atıricularis ile m. cu tane us faciei arasında bu-lunan lenf düğümü v. auricularis caudalis'in cranial
kc-Şekil 2. Lateral'e1en glini l1liın. Figure 2, Lııcral vicw.
a- Lım. [laraııdci mslralcs, b- Ln. paroııdeııs cnıd,dı,. c- 1_11 buccalis. d- Lıııı. mandıhul~ırc.s rasıLdes, c- 1.1111.11l'll1l!lbu1drcs c<ıııdalcs,f- Ln. ccrvicalis sıı[lerricıalis.
nannda yer almaktadır. Şekli oval olan knf düğümünün caulial ucu v. auricu!aris caudalis'e tcmas ederken diğer ucu oral' e doğru yiinelmiştir.
J..ymphocentrum mandibulare
Bu merkezde üç ayrı lenf düğümü gruhu hu-lunmaktadır. Bunlar: Lymphonodus huccalis, Iympho-nodi mandihulares rostraks ve lymphonodi mandihulares caudaks'tir.
Lrl11p/IIl/1odlı.1 /)f{ccu/is (Şekil 2-c): Ln. buccalis, m. huccinaıorius ile m. caninus ve m. levaıor nasolahialis arasında ycr almaktadır. M. caniııııs ile m. levator na-solabialis' in medial' inde, m. huccinatorius 'un dorsal' inde hulunan lenf düğümü yağ dokusu içerisinde gömülü va-ı.iyeıtedir. Şekil ve büyüklük açısından arpa tanesine ben-ıeyen In. buccalis'in lateral'inden v. labialis maxillaris geçmektedir. Lenf düğümünün medial kenan bağ doku ilc os incisinım' a bağlamr.
LYl11ph()/wdi 1I111l11/i/m/ures m.ıım/es (Şekil I-c,
2-d) Spaıium mandihulae'deki deri, platysma ve m. sphinc-ıer colli profundus kaldırıldığında lenf düğümkri görülür. Sağ ve sol tararıa sahit hirer adet lenf düğümü hulunur. Bu lenf düğümlerinin rostral'inde her hayyanda gö-rülmeyen küçük hir lenf düğümü daha bulunabilmektedir. Bu iki lenf düğümü ikineisinin varliğ! durumunda bir-birleriyle temas halindedir. Lenf düğümleri v. su b-mental is ile v. facialis arasında bulunmaktadır. vena'lara paralelolarak bulunan lenf düğümlerinin eni dorsoventral hasıkıır. Oval şekilli lenf düğümlerinin dorsal'inde gl. mandibularis yer almaktadır. Sağ tarafta sahit olarak bu-lunan lenf düğümünün rostral'inde rlr, i3 oramnda her hayyanda görülmeyen knf düğümü bulunur. Sol tarafta aynı oran 0;7.5' dir. Ikinci lenf düğümünün varlığma hağlı olarak daimi olan lenf düğümünün hüyüklüğü de-ğ işmektedir.
LYl11pholım/i 111({//(/i/m/({res wııdu/es (Şekil
ı
-d,2-e J: Sağda v2-e sol tarafta ikişer adettir. Lenf düğümlerinden ilki gl. parotis'in eaudoventral uzantısımn ventral'imk v. jugularis externa'nın v. facialis ile birleştiği yerin dor-sal' inde iki yena arasmda bulunmaktadır. Uzun oval bir yapıya sahip olan lenf düğümünün lateral kenan v . .iu-gularis externa'ya temas etmekte ve hu vena'ya paralel oLırak seyretmektedir. Lenf düğümünün dorsal yüzü m. sternoceplıalicus ile temas ederken ventral yüzü m. splıincter colli profundus ve plaıysma ile örtülüdür. Lenf düğümünün şekli genellikle uzun oval hir yapıya sahip (,lmakb birlikte hal.en lenf düğümünün ventral ucu vena'ların birleştikleri alana girip sivrilerek son-Ianınaktadır.
İkinci lenf düğümü gl. parotis'in eranioventral'ine giinıülü olarak bulunmaktadır. Yuvarlağa yakın bir
ya-pıya sahip olan lenf düğümünün ventral' i v. faeia!İs' e temas etmektedir. Dorsal'i gl. parotis'e taınamen gömülü olan lenf düğümünün dorsolateral'inde ranıııs mandıbul;lı' bulunmaktadır.
Lymphocentrum retropharygcum
Bu merkezde tavşanlarda lymphonodus retropharyngeus bulunmaktadır.
Lyıııp/ıOIlOdlıs reımp/uııyııgeııs (Şekil i-c): Sağ ye
sol tarafta birer adet olan lenf düğümü !:ırynx hil.a~ıııda m. sternocephalicus ile m. longus capiıis arasında bu-lunmaktadır. Lenf düğümünün medial yü/.ünden vcnt-ral' den dorsa!' e doğnı sırasıyla a. carotis communıs. n vagus ve v. jugularis interna geçmektedir. Ln. ret-ropharyngeus'tın caudal ueu incelerek daralmaktadır. Da-ralan bu uç kısımdan truncus trachealis orijin almaktadır. Lenf düğümünün caudolateral'inde v. faci;ılis uzanmak-tadır. Sağ taraftaki lenf düğümünün caud;11 ucu sol taraLı oranla caudal'e doğru daha ul.un şekillendiğı için v Lı-eialis ile birlikteliği daha fal.ladır. Sağdaki In. rel-ropharyngeus'un lateral yüzünde gl. parotİs ıle bırlıkte In. mandibularis caudalis'te yer almaktadır. Sağ taraftaki lenf düğümiiniin rostral' i gl. mandibubris' e temas ederken sol tarafıa yer alanm wstra!' i gl. parotis ile iirt ül üdür. Tnııı-eus trachealis, v . .iugularis interna'ya paralelolarak aper-tura thoracis cranialis'e kadar seyretmektedir. Lenf dü-gümünün lateral yüzünü gl. panııis iirterken dorsal' i m.
sternocephalicus'un altında yer alınaktadır. Leıı!' düğümü-nün ventromedial'inde m. sternohyoideus. nı. slerno-thymideus ve larynx bulunmaktadır.
Lymphocentrum cervicale superficiale
Bu merkade lymphonodus cerYicalis superfıcialis bul unmaktadır.
LYIII{J/ı0l1l1dlı.1 cerv/c({/is SIl/Jerjic'iull.' (Şı'kil i -I'.
2-O:
Sağ ve sol tarafta birer adettir. Lateral yiıliı m sphınc-ter colli profundus ile örtülü olan lenf düğümünUn media! yüzü m. sternoccphalicus' a temas etmektedir. V. jugularis externa'nın v. facia!İs ile birleştiği noktanın caudal'inde bulunan lenf düğümü v. jugularis externa' IlIn venıral' inde yer almaktadır. Şekli oval olan lenf düğümii. vena'ya pa-ralel konumdadır.Lymphocentrum cervicale profundum
Bu merkc?de lymphonodus cenıccılis prolündus bn-lunmaktadır.
LYIII{Jhlll1l1dlıs cerviUllis ImJ/iıııdlı.1 (Şekil I-g): :Y1c. dian hattın sağında ve solunda birer adet bulunur. Ince uzun hir yapıya sahip lenf düğümü oldukçd küçüktür. M. sternocepha!İcus kaldırıldığında bu bsın alı ıııda me-dial'den lateral'e doğru sırasıyla m. sterılllhyoıdcus. In. cervicalis profundus, a. canııis commnnis. n. \';ıgus \c \
162 ısmail Önder Orhan
jugularis interna görülür. Lenf düğümünün media!'inde m. sıernohyoideus. laterarinde a. carotis eommunis bu-lunur. Lenf düğümü dorsa!' de m. sternothyroideus' a temas etmektedir. Sol tarafta, lenf düğümünün dor-sarinde m. sternothyroideus ile birlikte oesophagus'da yer almaktadır.
Incelenen tavşanlarda baş. boyun hölgesi lenf dü-ğümlerine ait ölçümler ve bunların istatistik sonuçları Tahlo I' de gösterilmiştir.
Tartışma ve Sonuç
Lymphocentrum parotideum'da iki ayrı lenf düğümü gruhu hulunmuştur. Bunlar, Inn. parotideı rosırales ve In. parotideus caudalis'tir. Birinci grupta Barone vc ark. (2)'nın tavşanda belirtiği gihi kulak kaidcsi ilc gl. parolis arasında yer alan iki adet lenf düğümü saptanmıştır. !\ynı araştırıcılar ikinci grupta bulunan In. parutillcus caudalis' i
v. auricularis eaudalis'in cranİal kenarında gl. parotis'in üzerinde tanımlamışlardır. Yapılan çalısmada isc farklı Tıblo i Lenf diiğümlcnnın ıstatısıik sonuçları.
Tahle i.Stalıstie results of the Iymph nodes.
Lenf diiğüııııiniin adı Sağ Sol
LılI1.parotidei rostrales ( i.Lenf düğümü) Lıııı. parotidei rostrales ( II. Lcnf düğiıınü) Ln. parolideus caudalıs I.n. buccalis Lım. ınandibulares rostrales Lım. mandibulares caudaks (ıL. Lenf diiğiiınii ) Lım. ınandibulares caudales
(I.L.enf diiğiimii )
I.n. reıropharyngeus
I.n. ccrvı.calıs .supcrfıcialis
Boy En Kalınlık Ağırlık Boy En Kalınlık Ağırlık Boy En Kalınlık Ağırlık Boy En Kalınlık Ağırlık Boy En Kalınlık Ağırlık Boy En Kalınlık Ağırlık Boy En Kalınlık Ağırlık Boy En Kalınlık Ağırlık Boy En Kalmlık Ağırlık 7.5245 -1+ 0.2i8 5.4197 -1+0.179 2,704
ı
-1+O.ı
02 0.0592 -1+0.005 7,M80 -1+ 0.306 5.3410 -1+O.20R 2.4243 -1+ Il.ORO 0.0565 -1+ 0.006 4.5 i 50 -1+O.n3 2.4300 -1+ O. i 72 1.2879 -1+ 0.090 0.0077 -1+ 0.00 i 7, i 723 -1+ 0,325 2.9544 -1+ O.4RR 2,0050 -1+ 0.065 0,0238 -1+ 0,002 10.6327 -1+ 0.372 4,57 iO -1+ 0,159 2,6957 -1+ 0,125 0.0630 -1+ 0,004 6,0720 -1+O. i66 3.9570 -1+ 0.134 2.5093 -1+ O. i04 0,03 i 3 .1+ 0,003 8.5822 -1+ 0,395 3,8385 -1+O.i64 2,2633 -1+ O, i 2 i 0,0363 -1+ 0,004 12.0933 -1+ O,5R2 4, i 625 -1+ 0,250 2.3367 -1+ O, i 35 0,05ı
9 .1+ 0,008 6,6733 -1+ O,27Cı 2,7807 -1+O.i35ı
,5770 -1+ 0.097 0,014 i -1+ 0,002 8.0640 -1+iUM 5.32ı
3-1+ 0.256 2.6660 -1+ O.U5 0.0633 -1+ 0.007 7.4 148 -1+ IJ,343 4.9745 -1+ O.22R 2.32 i O -1+ 0.099 0.0490 -1+O.I)()5 4.733 i-1+11.2i i 2.7123 -1+ (1.17 i 1.3238 -1+ 0.1 )84 0.0085 -1+ 0.00 i 7.5552 -1+ O.40R 2.9867 -1+IJ.(JI3 1,9826 .1+ O.O'J2 Il.0256 -1+ O.IJl13 i 1,08% -Ii.IJA33 4.6543 -1+ 11.1 % 2,680() 1+O.i15 0.0694 -1+ 0,006 5.8210 -lı- 0.023 4,0748 -1+ 0.135 2,4479 -1+ 0.124 0.0315 -1+O.l)()4 9.042 i -lı- O.S37 3.7533 -1+ 0.154 2.3310 -1+ 1),105 0,0386 -lı- O,IJlJ4 12.3000 lı- O.Cı 77 4.2883 -1+ 0,229 2,1525 -1+ O.Oı)5 OJJS22 -1+IJ,Om 7,2957 -lı-(J.2l)2 3.0510 -1+(J 150 I.Cı900 -lı- 0.1 Oı) 0,0186 -1+ 0.002Ln. cervicalis profundus Boy 6.2855 .1+ 0.378
En 1,3991 -1+0.125
Kalınlık 0,8609 -1+ 0.029
Ağırlık 0.0045.1+ 0,001
Istatıstikselolarak lenf diiğiıınleri arasında fark bulunınamıştır.
5.9875 -1+ 0.349 ~,4709 -1+ 0.056 0.8336 -1+ 0.044 0.0044 -1+ 0.000
olarak lenf düğümü cartilago auricularis'in üzerinde v. auricularis caudalis' in cranial kenarında saptanmı~tır.
Lymphocentrum mandibulare'de üç ayrı lenf dü-ğümü gruhu bulunmuştur. Bunlar. In. huecalis, Inn. man-dihulares rostrales ve Inn. mandihulares caudalcs'tir. Ba-rom: ve ark. (2) In. buccalis'i m. buccinatorius'un dorsal'inde v. facialis'in crania1'inde: Inn. mandihulares rostrales'i ramus mandihulae'nın ventra1'inde, v. fa-eialis'in media1'inde ve Inn. mandihulares caudalcs'i v. jugularis externa ile v. facialis' in hirleştiği açı içerisinde yerle~tiğini ve iki adet lenf düğümünden meydana gel-diğini belirtnıi~lerdir. Craigie
cn
tav~anda mandihula'nın altında bulunaıı lenf düğümlerini Inn. submaxillares ola-rak tanımlanml~tlr. Bu araştırmada Hamne ve ark. (2rnın heiiriliği hulgular gözlenmişlİr. Ayrıca, lıın. mandihulares rostralcs'de v. facialis ile v. suhmentalis arasında gl. man-dihularİs' İn ventra1' inde ikinci hir lenf düğümünün daha hulunduğu saptanmıştır. Barone ve ark. (2)'nın Inn. man-dihulares eaudales hakkındaki hulgularına ek olarak lenf düğümlerinden dorsal konumlu olanın v. facialis'e temas halinde ve gl. parolİs' in cranioventral kenarına gömülü ıılaı'ak bulunduğu tespit edilmiştir.Harone ve ark. (2) In. retropharyngeus'un pharynx'in dorsal' inde m. sternocephalicus'un medial'inde hu-lunduğunu belirtmişlerdir. Craigie (3) ise hoyunda ve de-rinde yer alan lenf düğümünü In. cervicalis profundus olarak ıanımlamıştır. Çalışmada Barone ve ark. (2)'nın ta-nımlamasına paralel bulgular elde edilmesinin yanında lenf düğümünün pharynx'in dorsa1'inde değil larynx hi-/asında ve m. sternocephalicus İle m. longus capitis ara-sıııda hulunduğu görülmüştür. Lenf düğümünün medial yü/ünden ventral' den dorsal' e doğru sırası ilc a. carotis coııımunis. n. vagus ve v. jugularis interna'nın geçtiği tes-pİt edilmiştir.
Literalürde (3.7) v. jugularis externa ilc v. facialis'in hirleştiği yerdeki lenf düğümlerinin tümü Iymphocentnım ecrvieale superficiale'ye ait olarak kabul edilmiştir. Crai-gie (3) tavşanda boyunda hulunan yüzlek lenf dü-ğümlerinin hepsini Inn. cervicalcs superficiales olarak ta-nımlanmıştır. Hebel ve Stromberg O) ralla v. jugularis externa'nın v. facialis ile birle~tiği açı içerisinde hulıınan lenf düğümlerinin hepsini Inn. cervicalcs superficiales olarak helirtmiştir. Yapılan çalı~mada Iymphocentrum eervicale superficiale'de sadece In. cervicalis su-perficialis bulunmuştur. Bu lenf düğümünün v. jugularis externa' nın v. facialis ile birleştiği yerde v. facialis'in ventral'inde yer aldığı görülmüştür. Lenf düğümünün !"lıstra! ucu v. facialis ile temas halindedir ve v. jugularis ex lema' ya kadar uzanmaktadır.
Lymphocentrum cervicale profundum' da yalnızca In. eervicalis profundus bulunmu~tur. Craigie (3) ho-yunda a. caroıis communis ilc birlikte derinde bulunan lenf düğümlerinin hepsini Inn. cervicales pmfundii olarak
kabul etmiştir. Çalışmada traehea dü/eyinde a. caroııs communis'e temas eden iki adet lenf düğümünün hu-lunduğu tespit edilmiştir. Bu lenf düğünılerinden larynx yakınında bulunanı In. retropharyngeus, hoyunun orlası düzeyinde hulunanı ise In. cervicalis profundus olarak la-nımlanml~tlr. Lenf düğümünün medial'inde m. SI er-nohyoideus, lateral'inde ise a. canııis communis'İn bu-lunduğu saptanml~tır.
Sonuç olarak. haş bölgesinde yer alan lenf dü-ğümlerinin. boyun bölgesindekikre or~llll<ı (In rel-ropharyngeus hariç) daha hüyük ve belirgin olduğu. ının-cus trachealis'in de In. rctropharyngcus'un daralan n:nıral ucundan ori,iin aldığı gözlenmiştir. Baş ve hoyun h<ilgesi lenfinin drenajını daha iyi anlamak i\in lenf dÜğünıleri arasındaki lenf kanaııarının da çalışılması gcrcktiği ka-nısına varılmıştır.
Kaynaklar
i. Arıncı K, Elhan A (I 995): AI/alo//n f)o/aşıın SlIlel/7/. 2.
Cill, Güneş Kllabevl Ltd Şti, Ankara.
2. Baron R, Pavaux C, Blin PC, Cuq P (1')74): M/as
I)'((/w-Iomie du Lapil!. Masson C Ed 13oulevard. P;ırıs.
3. Craigie EH (I 969): Unısler' '.i Pmelimi Ana/omı' o//he
Rabbiı. An Eleml'Iltar)' Lahomlon' Tnı-hook ın
MalJ1-malian Aııatom)'. Seventh Ed. University of Toronıo Press.
Toronto.
4. Dursun N (I 995): Veleriııer Aııalll/llI ii. Medisan Ya-yınevi. Ankara.
5. Erkoçak A (I 980): Özel Hisııı/oji f)o/a,III n. Le/ı/aıık. 1~ Or}.!all/(Jr, Üriııer. GelUlal 1'1'Siııir Sis/eıııl. /\l) Tıp I';ıkiıl-tesi Yayınları: 389. Ankara Üniversitesi HasımevI. Ankara. 6. Getty R (I 975): The AIIIIIlJln." of ıhe f)OlJleSIlI Aııima/s
Vol. I. Fifth Ed. \VB Saunders Company. Toronto
7. Hebel R, Stromberg \'lw (1976): AııUlolıı." o/ıh" L". bomlOr." Rat. The \Vılli;ıms and Wilkıııs C()llıp;lny. Beıl. timore.
8. McLaughlin CA, Chiasson RB (iSl90'1 !-o/)(lI"Iuon' Aııa. lomr o/the Rahbiı. Tlıird Ed. \Vm C HroIVil Pııhlıslıers.
'1'0-roıııo.
9. Niekel R, Sehummer A, Sciferle H (I')~(ı) nıe Aııalomı' oj'rhe Domesıic Aııimals. Vol. 3. Verlag Paııl Parey. Berliıı. LO. Nomina Anatomiea Veterinaria (1994): /'ııhlıshed hy ıhe
bılenwıioııal Commillees 011 lideriwın' GI'"SS Aııa/o//ıica/
Nomeııc/alure. fourtlı Ed. New York.
i
ı.
Odartv
(1984): Analomı f)ers Kııa/)1 Vol. 2. Yenı AdskI. Salmanlar Ofsel Tesisleri. Ankara.ı
2. Tanyolaç A (I 992) Hisıolo;i Tt'kııiklel'/ Hıstoloıı ve Emb. riyoloji Derneği Yayınları. :"lo. 2. Ankara.13. Toppare MF (I 996): Tıhhi I.ı/alislikle Me/od 5"1.11111. Yenı Tıp Derg, 13,5i .53.
14. White WJ, Field K.l (1987): Ailesıhes/({ aııd Surger." o/
uıbomıor)' Aııimals. Veı Clin Norılı ;\ııı (Smail Anim
Pract). 17. 1008.
Geliş ıarihi. 4.2.2D02 / Kahulıal'ihi. /822DO]
Yazışma adresi:
Dr. ısmail Öııder Orhıııı
Aııkam Üııiversilesi Ve/eriııer Fakit/ıesi AııalOmi Aııabilim Dalt
