_ AVRUPA BIRLIGi VE
TURKIYEiLE iLigkiLERi
iligkilerin Siyasi, Askeri, EkonomikveKiiltiirel CercevesiAli AYATA Murat ERCAN
ig Etkenler ve Enerji Diplomasisi Baglaminda Rusya-Avrupa Birligi lise
Giray SaynurBOZKURT....
Avrupa Birligi‘nin Kafkasya Politikasi ve Traceca Alaeddin YALGINKAYA....
Avrupa Birligi Balkan Politikalart Murat ERCAN...
Avrupa’nin Ortasinda 20.yy.’dan 21.yy'a Kadar Hasan Tevfik GUZEL...
ABD ve AB liiskileri
Ali AYATA
Boliim 4
AVRUPABIRLIGININ TURKIYEiLE iLiSKILERI
Fonksiyonalizm ve Neo-Fonksiyonalizm Kuramlari Isigi Altinda Tirkiye- AB Entegrasyon Sireci
Murat ERCAN.
Tiirkiye-Avrupa Birligi lligkileri Tarihi Sireci Emine ERDEN
GiimriikBirligi Strecinde Tiirkiye’nin Tarihsel ve Ekonomik Gergeklerinin Deperndrimes
Erman AKILLI ve Hale KIRMIZIOGLU... es sesseee
AK Parti DénemiTiirkiye-AB lligkileri
YusufZiya BOLUKBASI...
3 Ekim 2005 Mizakere Sireci
Tiirkiye — Avrupa Birligilligkileri Kapsaminda Kibris Sorunsalt Cagdas ZARPLI....
Avrupa Birligi Sirecinde Kibris Sorunu ve Bu Soruna Avrupa Birliginin Yaklasimi
Murat KORKMAZ, Giiran YAHYAOGLUve irfan GUNSEL.
Turkiye — Avrupa Birligilliskilerinde Alevilik Sorunu’na likin Genel Bir Degerlendirmme Ali YAMAN...
Tirkiye- AB Mizakerelerinde Azinlik Sorunu
Yusuf Ziya BOLUKBASI....
Tiirkiye'nin Avrupa'ya NedenIhtiyaci Var? Esra PAKIN ALBAYRAKOGLU.
Turk Silahli Kuvvetleri’nin Tirkiye’nin Avrupa Birligj Ugur Burg YILDIZ..
2007 KiireselKrizi Sonrast “Maastricht Kriterleri Kapsaminda ‘ABvvee Tarkiye'‘nin
Makro Ekonomik Durumu
Aykut EKINC/
Avrupa Birligi Surecinde Turkiye Muhasebe Standartlaninin‘Uluslararasi Muhasebe Standartlarina Uyumlastiriimasinda Gelinen Son Nokta
Murat KORKMAZ,Nesrin CEYLAN,Selami GUNEY ve Sule YUKSEL YIGITER ... Tirkiye-ABlliskilerinde, Onyargilarin Hakim Oldugu Donem
ErtanEFEGIl
AVRUPABiRLiCi SURECINDE TURKiYE
MUHASEBE STANDARTLARININ
ULUSLARARASI MUHASEBE
STANDARTLARINA UYUMLASTIRILMASINDA
GELINEN SON NOKTA
eee
Murat KORKMAZ!
Nesrin CEYLAN2
Selami GUNEY3
Sule YUKSEL YIGITER 4
GIRIS
Avrupa Finansal Piyasalar giintimiizde gelismis ve
geligsmekteolanfi-nansal piyasalar ile AvrupaBirligi, yenidtinya diizenine Birligin uyum
sag-lamasi ve ekonomik anlamda dahaetkili hale gelmesi icin cegitli calismalar
yapmaktayd1. Finansal Pazarlar Eylem Pla, bu caligmalarin en kapsamlisi
niteliginde idi. Bu planin amaci Avrupa'datek bir pazar olugturmak ve
béy-lece Avrupa Birligi'nde refahin artmasina katkida bulunmakt. Bununicin
gerekli alt sistemlerden biri olan muhasebe alaninda diizenlemeler
yapilma-si ihtiyaci, Avrupa Birligi'nin 2005 yilindan itibaren halka acik yapilma-sirketlerin
konsolide finansal tablolarim UMS'ye uygun hazirlanmasim zorunlu kilma-
si ile sonuclandi. Bu hem AvrupaBirligi hem de uluslararasi
muhasebeala-minda déniim noktasi olacak bir gelismeniteligindedir.
' Gliven Grup AS. Finans Yénetmeni |
2 Kavram Universitesi Yiiksek Okulu Muhasebe Bollimii
O44 Avrupa Binigi ve Turkiye ile ligkilorl
ies
Ulkemizdede son yillarda uluslararasi muhasebe standartlarina u saglama amaciyla bagta Sermeye Piyasas: Kurulu (SPK), Bankacihk Diiven
leme ve Denetleme Kurulu (BDDK) ve Turkiye Muhasebe Standartlan Ku
rulu (T'MSK) olmak lizere, birgok kurum tarafindan dizenlemeler ya ldyp gorulmektedir. Ozellikle TMSK’nin kurulmasiyla, Turkiye’de standart has zarlama konusundaki karmaganin sona erdirilmesi ve timigletmeleri kap ayePasiTurkiye Muhasebe Standartlari’nin (TMS) yayimlanmasi
Avrupa Birlifi icinde ekonomik ve parasal buttnlegmenin bir parcasi
olarak olugturulan Avrupa Tek Finansal Pazar: sahip oldugu 6zellikleri ile diger uluslararasi piyasalara gére 6nemlifarklihklar géstermektedir.
Avru-pa Tek Finansal Pazari kendiicinde bir biittinlegmeyle birlikte, uluslararasi
finansal piyasalarla da btitinlegme, etkilesim ve rekabet icinde
bulunmak-tadir5.1 839 AvrupaBirligi'nin temel amaclarindan biri “Ekonomik ve
Para-sal Birligi” gerceklestirmektir. Bu amag dogrultusunda hedeflenen, Birlige liye tilkelerin mal ve hizmet piyasalari ile birlikte finansal piyasalarin:
bii-tiinlestiren bir Pazar olugturmaktir.°
AvrupaBirligi'nin tek pazar yaratma, dolayisiyla Avrupa'da refahi art-tirma iste%i, muhasebe alaninda yeni diizenlemeler yapilmasini zorunlu kilmistir. Etkin ve verimli bir tek pazar igin gerekli 6n sartlardan biri de muhasebe dilinin tim ilgililer tarafimdan anlasilabilir olmasidir. Burada
éncelikli sorun ortak muhasebe dilinin ne olacagina karar vermek, daha
sonraise secilen dilin etkin sekilde uygulanmasinin nasil saglanmasi
gerek-tiZi idi.
AVRUPA SERMAYEPIYASASI
Avrupa Birligi sermaye piyasalari’nda hedef dogrultusunda
kaydedi-len iiye tilkelerin sermaye piyasalartylailgili nemli gelismeler
yaganmustrr.
Bu geligmeler gdyledir:
e Temelstandartlarin uyumlastirilmast,
e Ulusal yetkili gézetim ve denetim kurumlarinca kendi iilkelerinde
uygulanan kontrollerin tiye iilkeler arasinda karsilikl olarak
tanun-mast,
e Merkez tilke kontroli.
5 Can Fuat Girlesel, Kerem Alkin ve Sadi Uzunogjlu, “AvrupaSermaye Piyasalani Bitiinlesme ve Tiirk Sermaye
Piya-sasi”, IMKB Yayinlari, Yayin No: 10, 1997, s. 11. 7
6 Gtiler Aras, “ Avrupa Ekonomik ve Parasal Birligi'nin FinansPiyasalarina Etkileri”, Isletme ve Finans Dergisi, No:165, Ankara, 1999, s. 22.
Muhasebe Standartlarinin UluslararasiMuhasebe Standartlarina UyumlagtirilmasiSe teal . 63!x39
1980’li yillarin sonunda iiye iilkeleri ilgili 6nemli yapisal ve sayisal farkliliklar bulunurkeneldeedilenaclt nn
benzerlikler yakalanmis, piyasalar birbirine yakinlasmaya baslamui" 7 Bu
gelismeler, sermaye piyasalarinin entegrasyonu alarinda atilan adiml i aralel olarak geligsmistir ve bu entegrasyon caligmalariyla birlikte wzun
vadede, AvrupaBirlifi ttye ttyelerinin yatinmilarinin aym yatirrm aracina
benzer kogullara ve ortak bir dile sahip olabilmesini saglayacaktr.8
Avrupa sermaye piyasalart, itye tilkelerin sermaye piyasalari ve borsa-lariyla ilgili SGnemli geligmeler kaydetmektedirler. Bu gelismeler, sermaye iyasalarinin ve borsalarirun entegrasyonu alanindaatilan adimlara paralel olarak gerceklesmistir. Serbestlestirme ve uyumlastirmafaaliyetleri, uzun vadede,biitiin tiye tilke yaturrmlarmin ayni yatirim aracina benzer
kosullar-la sahip okosullar-labilmesine imkAnsagkosullar-layacaktir.
AvrupaBirligi cercevesinde, tiye iilke sermaye piyasalarinda, menkul
kiymetfaaliyetlerini diizenleyen Merkezi Otorite Sistemi ve Oz Denetleyici
Kurumlar Sistemi olmak iizere iki farkh sistem uygulanmaktadir?: a) Merkezi Otorite (Dogrudan Devlet Kontrolii) Sistemi:
b) Oz Denetleyici Kurumlar Sistemi
AvrupaBirligi’nde sermaye piyasalari ve borsalara iliskin diizenleme-lerin gerceklestirilmesi her iiye ilkenin kendi yiikimliiliigiinde olup, dii-zenlemebicimleritiye tilkeler arasindacegitlilik gistermektedir. Bu cesitlilik temelde her tilkenin sermaye piyasalari ve borsalarimintarihsel
gelisimin-deki farkliklarmin sonucudur.1°
Bircok iiye tilkede sermaye piyasasina iliskin yasal zemini olusturan
parlamentolar, yetkilerini biiyiik dlctide bir Bakanliga devretmektedir.
Hol-landa, Belcika, Avusturya, Finlandiya, Portekiz ve Isveg’te Maliye Bakanligi
bu giérevi tistlenirken, Ingiltere ve Danimarka’da Hazine yetkilerini
dev-retmemektedir.
AvrupaBirligi iilkeleri, diinyanin icinde yer aldivi degisim dalgasinin
sermaye piyasalari ve borsalar tizerindeki etkisine her zaman acik olmustur.
Diger yandan Avrupa Birligi’nin izledigi ig pazari olusturma politikalarmin
"Theo Kiriazidis, “New Dev' elopments and Pros’ f the European Financial Industry’, European Business Review,ae .
+ Serie95, Number1, 1996,a
nid
Frogpocta oF ti Sapo
ty’,
Europe
Sted" pati “Avrupa Birligi Sermaye Piyasalaninin Entegrasyonu Ve Muhasebe Uygulamalarinin Uyumlastiriimas!
> Meral Van pe Universitesi, Yiiksek Lisans Tezi, Ankara, 2004, s. 24.
IMKB'nin Gelisimi”§ Tezcanii ve Oral Erdogan, “AB SermayePiyasalarina Uyum ve Rekabette Turk Sermaye Piyasasi ve
636
AvrupaBirlgive TurkiyeileHigkileri_
énemli ayaklarindan biri olan para birligi de borsalari etkilemistir. Bu
dis-niisiimlerin esiginde borsalarin cesaretli adimlar atarak, yeni Kimliklerine
sahip olmalari ve yeni kaygilarin pesine diismeleri gerekmektedir. Bu ba}s-lamda AvrupaBirlifi borsalarmnin temel kaygulari tig baslikta ele alunabilir."!
e Piyasa etkinligini gelistirmek icin bilgisayar teknolojisinin en gelis-mis tekniklerinden faydalanmak,
e Uluslararasilagma olarak adlandirilan akima uyum saglamak,
e Aktif bir ic pazar olusturarak yerel ya da yabanc1 menkul kiymetlere
iliskin piyasa paylarimartirmak.
Bu dejisim dalgalan iki temel cerceveye oturmaktadir. Birincisi, borsa-larin yasal ve teknik olanaklarmin geniglemesiyle rekabete acilmasi, ikincisi
ise, islem géren menkul kiymetlerin cegitlendirilerek piyasalarin daha genis
alternatiflere sahiptir yaprya kavusturulmasidir. Uye tilkeler bu iki temel cercevede, sermayepiyasalari borsalarin entegrasyonunayénelik cok sayida caligma ytiriitmektedir.
Sermaye Piyasasi: Kurulu (SPK), kanunla verilen yetkiye dayanarak, kendisine tabi sirketlerin ve aract kurumlarin hesaplarinin tutulmasinda, mali tablolarinin diizenlenmesinde, muhasebe verilerinin kullanilmasinda ve bunlarin denetiminde uyulacak ilke ve kurallan, yayimlamis oldugu tebliglerle diizenlemektedir. SPK, yapmis oldugu diizenlemelerle, her ne kadar kanun kapsaminagirenisletmelerle de simurli kalsa, vergi mevzuatim esas alan tilkemizdeki muhasebe uygulamalarina yeni bir bakis acisi
kazan-dirmistir.
Diinyadaki muhasebe standartlarinda uyum yéniinde gelismeler,
iil-kemizin AB'ye tam tiye olmay1 amaclamasi vb. sebepler, muhasebe
huku-kumuzun AB yonergeleri ve uluslararasi muhasebe standartlariyla
uyum-lastirilmasim zorunlu kilmaktadir. SPK tebligleri ile getirilen bugiine
ka-darki diizenlemelerde, bu uyumun onplandatutuldugu giézlenmektedir!2,
TURKIYE’DE MUHASEBE STANDARTLARININ
OLUSUMUNAILISKIN GELISMELER
Ulkemizdeki standart karmasasina son vermek ve tiim kesimleri
bag-layrcr standartlari tek elden yayinlamakiizere, cesitli kesimlerden
temsilci-lerin katilimiyla 1990 yilinda MuhasebeStandartlan Komisyonu
kurulmus-" CemalOztiirk, “Avrupa Toplulugu'nun Menkul Kiatiirk, | ymet Diizenlemeleri”, /KV Yayinlan,Istanbul, 1992, s. 3-4.u "
tur. Bu komisyon gérevini, caligma esaslari 9.2.1994 tarihinde yayinlanan ]
numarali yonerge ile kurulan Tiirkiye Muhasebe ve Denetim Standartlar1
Kurulu’na devretmistir.
Son gelismelerde, TMUDESK basbakanliga baglanmis ve kamu tizel
kigiligini haiz, idari ve mali dzerklige sahip bir kurulus haline gelmistir ki
bu da kurulun yasallasmasi anlamina gelmektedir. Artik, Kurulun
¢aligma-larina iliskin usul ve esaslar ile kurulca belirlenecek standartlarin uygulama
nitelik ve kapsamunailiskin usul ve esaslar Bakanlar Kurulu tarafindan ¢1-karilacak yénetmeliklerde belirlenecektir. Bu durum, tilkemizde
standartla-rin geligimi acisindan cok énemli bir adimdir. Konuylailgili madde asafida verilmistir:
MADDE27. - Sermaye Piyasasi Kanununa asagidaki Ek Madde
ek-lenmistir: “EK MADDE1. - Denetlenmis mali tablolarin sunumunda; mali
tablolarin ihtiyaca uygun, gercek, giivenilir, dengeli, karsilastirilabilir ve anlasilabilir nitelikte olmalari icin ulusal muhasebeilkelerinin gelismesi ve
benimsenmesini saglayacak ve kamuyarari icin uygulanacak ulusal
muha-sebe standartlarini saptamak ve yayinlamak iizere, kamu tiizelkisiligini haiz, idari ve mali 6zerklige sahip ‘Tiirkiye Muhasebe Standartlar1 Kurul’u
kurulmustur. Kurul, Basbakanligin ilgili kurulusudur. TMUDESK ulusal
muhasebestandartlarinin saptanmasindaasagidaki ilkeleri benimsemistir.9
1) Saptanan muhasebestandartlan uluslararasi1 muhasebe standartlar1
ile uyumlu olmalidir.
2) Standartlar belirlenirken; Tiirk ekonomisi, igsletmelerin yapisi ve ge-reksinimleri g6z 6niinde bulundurulmalidir.
Bu ilkeler dogrultusunda gcaligan standart komisyonu, 6n taslaklar ve son taslaklarin hazirlanmasindailgili kisi ve kuruluslarla siirekli iletisim
icinde olarak tam bir goriis birligi igerisinde standartlari olusturulmaktadir. Kurul, 14.04.1996 tarihli toplantisinda 11 adet standart taslagim
“Tiir-kiye Muhasebe Standard” olarak kabuliine oy birligi ile karar vermistir. Bu
standartlar, 01.01.1997 tarihinden itibaren yiirirliige girmistir. Kurul,
17.06.1999 tarihinde yaptigi toplantida daha énceki dénemde hazirlanan muhasebe standart taslaklarini ele almistir ve standartlardan birincisi
TMS-Vin yerini almak iizere bes adet Tiirkiye Muhasebe Standardoybirligi ile
kabul edilmistir. Standartlar 01.01.2000 tarihinden itibaren yirirliige
gir-muistir. Daha sonraki calismalar sonucunda 2001 tarihindenitibaren
yiiriir-lige giren dort yeni standart ile su anda 19 adet Tiirkiye Muhasebe
Stan-dardi bulunmaktadir.
ON Avinpa Binligl ve Tirklye tle Migkilori
Uikomisde muhasebe uygulamalart ile ilgili konular genellikle Turk Hower Kanuna ve Vergi Usul Kanunundaki hikiimlerle yénlendirilmeye
calwilinetie, Aneak bu hakdmilerin yetersizli gi ve huktmlerdeki
muhasebe-ve ilighin dizentomelerin farkh olmast nedeniyle degigik kurum muhasebe-ve kurulug-lar Wuhasebe standartkurulug-larint olugturma yOniinde galigmakurulug-lar yapmiskurulug-lardir. Bu oalkamalar syle sinvtlandiriabilmektedir.4
¢ BankalarveSigorta Sirketleri’ne ynelik dizenlemeler
e Iktisadi Devlet ‘Tegekktillerine yénelik tekdtizen muhasebe sistemi uyy_ulamasi
e Sermaye Piyasasi Kurulu’nun yaptigi dizenlemeler
¢ Maliye Bakanlhj: Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebligleriyle vapilan diizenlemeler
e ‘Tiirkiye Muhasebe ve Denetim Standartlar Kurulu’nun calismalari.'
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI KURULU
Muhasebe, bir bilgi sistemidir. Finansal bilgi kullanicilarina gereklibil-gileri sunar. Bu bilgi sunumu da mali tablolar araciligryla olur. Muhasebe
teorisi ve uygulamalarina temel tegkil eden tig unsur bulunmaktadir.
Bun-lary ilkeler ve temel kavramlar, standartlar ve politikalardir. Bu unsurlarin
birbiriyle olaniliskilerini piramit seklinde varsayarsa, muhasebenin temel
kavramlart veilkeleri mali tablolarin ortaya konulmasinda piramidin teme-lini olusturur,
Muhasebestandartlari ise piramidin ortasinda yer almaktadir.
Pirami-din tepesini ise muhasebe politikalar: olugturmaktadir. Bu tig unsur; dogru, tam, giivenilir, anlagilabilir ve kargilastirilabilir mali tablolarin ortaya
ko-nulmasindaetkilidir.'®
Muhasebestandartlar1, mali tablolar ilkelerinin uygulamaya
gecirilme-sini sajlayan esas ve yéntemlerden olusur. Bu standartlar ekonomideki tiim
sektirlerleilgili olabilece$i gibi, sadece bir sektdrii de ilgilendirebilir.1”
__Bkim 1972'de Sidney’de toplanan X. Diinya Muhasebe Kongresi’nde,
Ingiltere, Galler ve Amerika Birlegik Devletleri’nin olusturdugu
‘Muhasebe-Pi Yavuz, “Tirkiye'de ve Dilnya'da Muhasebe Standartlarinin Gelisimi ve Uluslararas: Uyumlagtirma Caligmalan”,
.U. Isletme Fakiltes! Dergisi, 1997, Cilt:26, Say':2/Kasim,s. 179.
Murat Kiract ve Tung Kise, “lasc, Fasb Ve Tmudesk'teki Muhasebe Standartlar’ Olusturma Siireci ve Uyumlastirma’, Osmangazi Universites! Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 3 Sayt: 1 Haziran 2002,s. 54.
© Kiract ve Kose, agm.,, 8, 54,
Yiikeel Kog YALKIN, "Muhasebe Standartlari ve Tiirkiye Uygulamasi", Muhasebe Bilim Dinyasi Dergisi, Cilt:4, Say1:2,
Hasiran WW « 4 "
aies rn EET GSTarast Munasebe Standartlarina|Jyumlagurimast oo
cilerin Uluslararas: Calisma Grubu’nun (AISG)girisimiyle uluslararasi mu-hasebe standartlarim diizenlemek amaciyla bir uluslararasi komite kurul-mast Onerisi ortaya atilmis, bu Gneri kisa zamanda, dokuz ay sonra, 29
Ha-ziran 1973’de gerceklesmis; dokuz kurucu tiyeden olusan Uluslararasi
Mu-hasebe Standartlari Komitesi (International Accounting Standards
Committee) kurulmustur. 2000 yilinda Edinbure’da yapilan IFAC ve IASC
genel kurulunda IASC, IASB (International Standars Board) Uluslararasi
MuhasebeStandartlan Kurulu haline getirilmistir.18
Uluslararas: Muhasebe Standartlar1 Komitesi’ne (IASC) dayanmakta-dir. IASC; Avustralya, Kanada, Fransa, Almanya, Japonya, Meksika, Hol-landa,Ingiltere, Irlanda ve ABD gibi iilkeler basta olmak iizere 71 tilkeden 97 muhasebe kurulusunun aralarinda imzaladiklan bir anlasmayla kurul-dugu belirlenmistir.19
Uluslararas! Muhasebe Standartlar1 Kurulu, Uluslararas1! Muhasebe Standartlani Komitesi (IASC) adiyla 1973 yilinda 9 iilkenin profesyonel mu-hasebe organizasyonlarinin anlasmasi sonucu kurulmustur. Kurul ilk stan-dardimi 1975 yilinda yayimlamistir. Uluslararas1 Muhasebe Standardi (UMS) olarak bilinen bu standartlardan 41 tane yayimlanmis ve bazilan
zamania giincellestirilmis veya yiiriirliikten kaldirilmistir. 2001 yilinda
ye-niden yapilanmaya giden Uluslararas1 Muhasebe Standartlari1 Komitesi, Uluslararasi Muhasebe Standartlari Kurulu (IASB) adim almuistir ve bu ku-rulun cikaracagi standartlar da Uluslararasi Finansal Raporlama
Standartla-r1 (UFRS)olarak adlandinlacaktr.”°
Uluslararasi Muhasebe Standartlar1 Kurulunun olusum amaci:
e Kamu oikari dogrultusundafinansal tablolarin sunulmasinda
kulla-nilacak
muhasebe standartlarim olusturmak ve yayimlamak ve bunlarin
diinya
capmnda kabuliiniin ve takibinin saglanmasi
e Finansal tablolarm sunumuyla ilgili diizenlemeler, muhasebe
stan-dartlan ve prosediirlerinin uyumunun ve gelistirilmesinin
saflan-masi2!,
© Serpil Bostanci, Smmm, “Kiresellegen Muhasebede Standartlasma Ve Tiirkiye Muhasebe Standartlari Kurulu’
archive.ismmmo.org.tr/.../16-%2059%20SERPIL%20BOSTANCI.doc,erigim, 15.04.2012.
lari Ve Tirkiye'deki
© Yavuz Ciftci ve Alper Erserim, “Muhasebe Standartlarinda Ulusiararasi Uyumlastirma Galigma roe oe y
DurumunIncelenmesi", bandirma.balikesir.edu.tr/.../34_Yavuz_Ciftci_Alper_Erserim.doc. Erigim 17. ler ve Halka Acik
* Turgay Sakin, “AvrupaBirligi’nde Uluslararasi Muhasebe Standartlarinin Kullaniminalligkin Geligmeler
Tiirk igletmelerinin Durumu Uzerine Bir Aragtirma’, /stanbul Universitesi, Istanbul, 2003, s. 15.
640 Avr inhidi
ve
T a
vrupa Birligive: Turkiyeite lligkiter
ararasy atmakta, finan ngellemektedir
Ulusal muhasebe standartlarind alandafaaliyet gosteren firmal
sal tablolardaki bilgilerin giiv Bu durum, cesitli tilkelerde
andartlarindaki farkhhklarin kaldinimasi ve muhasebe standartlarinin birbirinerilmasi calismalarini artirmistir.22 yakinlasti
aki farkhhklar, Szellikle ulus! ar acisindan biiyiik sorun yar
enilir sekilde kullanilmasini e
uygulanan ulusal muhasebe st
Muhasebe standartlarinin yasama yoluile belirlenmesi kapsaminda kanunlar, yOnetmelikler ve benzeri yontemlerle devlet tarafindan belirlen: mesi durumudur. Muhasebe standartlarmm busekilde belirlenmesi duru. munda, muhasebe diizenlemelerinin baska olgulara uyumu konusunda herhangi bir yaptirm sorunu yasanmamaktadir, Bu yolla yapilacak muha: sebe diizenlemelerinin; ilgili cikar gruplarinin baskilarina karsi daha guclil olmasi beklenmektedir. Muhasebe Standartlarinin Ozel Sektir Duzenleyici
Kuruluslarmca Belirlenmesi durumunda, standartlarin yasama yoluyla
be-lirlenmesi durumundakarsilasilan sorunlarin dnitne gecilecegi, muhasebe ilgi gruplarinin standart olusum siirecine daha etkin katilacagn ileri siiritl: mektedir. Bu yéntemde karsilasilabilecek Snemli sorunlar olarak da, dzel sektér diizenleyici kuruluslarda yaptirmgiicti noksanh}1 ve uzun
‘uzlag-ma’stireci sayilabilir. Kamu Adina Muhasebe Standartlar:
DiizenlemeYet-kisinin Ozerk Bir Kuruma Devredilmesi Muhasebe standartlan belirleme yetkisinin hiikiimet destegi bulunan bir kurulusa devredilmesi yintemi
anlamina gelmektedir. Bu y6ntemin avantaji, yargi ile her zaman
pekistiri-lebilecek olan yaptirim giiciiniin bulunmasidir. ABD’deki yintem budurve Kongre muhasebe yiikiimliiliiklerini belirleme yetkisini Menkul Kiymetler ve Borsa Komisyonu’na (Securities Exchange Commission - SEC) devret-mistir.23
IASB, muhasebe standartlarinda yakinsamay1 saflamak tizere
uluslara-rasi muhasebe standartlarimin kullaniminin yayginlastiriimasint temel amac olarak benimsemistir. Bu amacla yiiriittigii faaliyetlerini, farktlke
uygu-lamalar1 arasinda yakinsamayi saglama konusunda yogunlastirmigtir,
LASB’in amaclari asagidaki gibi dzetlenebilir:
e Yiiksek kaliteli, anlasilabilir ve uygulanabilir tek bir muhasebestan
dart seti olusturmak. Bu standartlarm kural bazh olmaktan ziyade ilke bazli olmasi esastir.
i | im.doe, Erisim 17.04.2012. : 22 Ciftgi ve Erserim, agm., bandinmabalikesir.edutr../34_Yavuz_CielAber-Loui be,Et Tesotdardan Kul
: “Kijresellesen Muhasebede Standartlagma ; aie
““Muhase-edie. imme Soy16-%2059%20SERPIL'%20B0STANCIdoc erisim 18.04.2012Saer2c Say
onStendartan Olusturulmast Siireci, Muhasebe ve Denetime", Bakis Dergisi
Muhasebe Standartlarinin Ulusiararasi Muhasebe Standartlarina Uyumlagtiriimas 64) e Finansal Raporlama Standartlarinin, geffaf ve karsilastirilabilir bilgi
sunmasini saglamak.
e Ulusal muhasebe standard: hazirlamakla gérevli kurul ve
komiteler-le igbirliZine girerek ulusal ve uluslararasi muhasebe standartlarinda yakinsamay1 saflamakolarak verilmektedir. 4
Uluslararasi finansal raporlama standartlarimin iilkeler bazinda uygu-lamaya konulmasinda, farkli yOntemler izlenebilmektedir. Dtinyada ve ge-lismig sermaye piyasalarinda yakinsamanin durumukarsilastirmali olarak
asafida gésterilmistir?.
Isletmelerin mali tablolarin1 muhasebeye yén veren ii¢ unsur araciligiy-la olusturmaaraciligiy-lari gerektigini belirtilmisti. Muhasebe uyguaraciligiy-lamaaraciligiy-lari arasindaki farklilik iilke icerisinde dahi olabilmektedir. Diinyamuzin hizla
kiiresellesti-%i bir devirde tilke igindeki farkliliklar o iilke icin cok biiyiik bir
olumsuz-luktur. Diinya artik her tilkenin benimseyecegi standartlarin olusturulmasi igin gaba sarf etmektedir. Bu amac icin kurumsallasmaktadir
([ASC'deol-dugu gibi). Standartlara olan ihtiyag ilk olarak iilke icinden geldigi icin
6n-celikle iilke icindeki muhasebe uygulamalarindaki farkliliklari1 gidermek gereklidir. Muhasebestandartlarina duyulan ihtiyaci asagidaki basliklarda ele alabiliriz:
e Uygulamadaki farkliliklari ortadan kaldirmak,
e Muhasebeilkelerinde tekdiizeni gerceklestirmek,
e Mali tablolarin acik, uygun,anlasilabilir, tarafsiz ve kargilastirila-bilir olmasim saglamak,
e Isletmeyle ilgili kisi ve kurumlarin yanlis degerlendirmelerine ve karar vermelerine engel olmak,
e Uluslararasi alandafinansalbilgi tiretimi ve sunulmasi sirasinda
ortak bir dil olusturmak.
Muhasebenin sermaye piyasasi ve muhasebesisteminden edinilen bil-gilerin diger kullarucilar icin beklenen fonksiyonu yerine getirebilmesi ve
isletmefaaliyetlerineiliskin saglikh bilgi aktarabilmesi gerekmektedir.
Bununicin muhasebe; benzer olaylari benzer sekilde ifade etmeli, iiret-tigi bilgiler dogru, giivenilir, anlamli, gercege uygun ve karsilagtirilabilir olmali, dolayisiyla belirli standartlara gére hazirlanarakbelirli formlardaki
2 Servet Ozkok, "Avrupa Birligine Uye Ulkeler Arasinda Muhasebe Standartlarin! Uyumlastirma Cabalari, Muhasebe ve
Denetime Bakis”, TURMOBYayinlan, Ekim 2000,Say!2. s. 88.
-25 GékselYiicel, “TMS-1 MuhasebePolitikalarinin Agiklanmasi”, |. Tuirkiye Muhasebe Standartlari Sempozyumu Tebiigi, Izmir, 1996; Yavuz Ciftci, Alper Erserim, “Muhasebe Standartlarinda Uluslararasi Uyumlagtirma Galigmalani ve Tirki-ye’deki DurumunIncelenmesi”, bandirma.balikesir.edu.tr/.../34_Yavuz_Ciftci_Aloer_Erserim.doc. Erisim 17.04.2012.
642
_AvtupaBirligiveTiirkiyeile lligkileri
shhTye
ne beimali tablo ve raporlarla ilgililere ulasturilmalidir. Sermaye piyasasinda
ka-munun aydinlatilmasi, yatirimcilarin sermaye piyasasi araclari hakkinda
tam olarak bilgilendirilmesi de kaliteli "muhasebe standartlari" olusturul-masi ve uygulanmas!ile sa%lanabilmektedir.?6
Muhasebestandartlarmda uluslararasi1 uyumun saglanmasi ve
ulusla-rarasi muhasebe standartlariin olusturulmasini gerektiren faktérler asagi-daki gibidir.?”
* Sermaye piyasalarmin uluslararasilasmasi,
* Cokuluslu sirketlerin sayismndaki artislar,
¢ Bagimsiz denetim firmalarmin etkinliginin artmas1, ¢ Ekonomikbirlik olusturma hedefleri,
¢ Uluslararasi diizenlemelerdeki geligmeler. 3-1 makale
Uluslararas1 Muhasebe Standartlarinin Onemini Artiran Faktorler
Guntimiize kadar isletmelerin finansal raporlama standartlarim
ulusla-rarasi dtizeyde uyumlastirmasina caligilmustir. Muhasebenin bu alanindaki gelismelerini birgok faktér etkilemistir. Bu faktérler;8
e Ticaret ve sanayide uluslararasi diizeydeki artis,
e Ulusal isletmelerin yabanci veya cok uluslu sirketlerle yapmus ol-dugu birlesmelerdeki artislar,
e Uluslararasi para ve sermaye piyasasinin ulusal isletmeler nezdinde déneminin ve etkinliginin artmasi,
e Yabanci kisi ve kuruluslarin ulusal isletmelere yapmus olduklari
ya-turmmlardaki artislar,
e Ulusal isletmelerin yabanc isletmelerle olan kargilikh taahhiit is-lemlerinde gériilen artislar olarak belirtilmistir.
Muhasebe Standartlarinin Uluslararasi Uyumlastinimasinin Faydalar1
Muhasebe standartlarin uluslararasi uyumlastirmasim: savunan kisiler, bircok avantaji oldugunu ileri siirerler, bu avantajlar tic temel noktada
top-lanmaktadir. Bu temel noktalar;”?
2 Saim Ustiindag, “Muhasebe Standartlan Olusturulmasi Sireci”, Muhasebe ve Denetime ve Bakts, 2000, Yil:1, Sayr:1, Nisan. s. 31; Kiraci ve Kose, agm.,S. 55.
a (Ustiindag, agm., s. 44. . ae
28 Ergin Huseyin, “Ulusal ve Uluslararas! Muhasebe Standartlarinin Onemi", Anadolu Universitesi Kitahya JiBF.15.Yil
Cy Mulasebe Standartiarinin Ulustararass Muhasebe Standartlarina Uyumlagtinimasi 644
a) Uyumlagtirmanin en bayak yarart, uluslararasi finansal bilgilerin Kargilagtiritmasidir, Boyle bir kargilagtirma, yabanci mali tablolarin sivenilirlisi hakkindaki yanlig anlamalart ortadan kaldirmaktadir; bdylece ulustararas: yatirrmin akigt Ontindeki en bnemli engel
orta-dan kalkmis olmaktadir,
b) Farkh finansal bilgilerin konsolide edilmesinden kaynaklanan
za-man ve para israft $nlenmig olur; bbylece farkli finansal bilgilerin,
birgok raporlarla desigik hukuk ve uygulamalarin etkisini agmaya caligmasi ortadan kalkmig olur,
c) Uyumlastirma; bitin diinyadaki yerel ekonomik, hukuki ve sosyal
seviyeyi mimkiin oldugu en ytiksek diizeye cikarmavetutarli hale getirme amacindadir,
Yukaridaki tig temel faydadan baska birgok fayda sayilabilmektedir.
Bunlargenel olarak asafidaki gibidir:
e Muhasebeilkeleri ve standartlarinda heniiz yeterli gelismeyi sagla-yamamusilkeler agisindan yol gésterici olmasi ve iilke
standartlar1-nin kalitesistandartlar1-nin yiikseltilmesini saglamak.
e Muhasebe uygulamalarinda tilkeler arasi farklilklar1 ortadan kaldi-rabilmek amacryla igletmelerin finansal bilgilerinin
kargilastirilabilir-ligini saglamak.
e Ayni muhasebestandartlam yoluyla mali raporlamanin maliyetlerini
azaltmak.
e Yatirimciarm yabanci sermaye piyasalarmda yatirim yapmalarini dézendirmek.
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARININ
AVRUPABIRLIGI'NCE KABULU
AvrupaBirligi'nde yonergelerin yetersiz kaldigi gériisii resmi olarak AvrupaBirligi Komisyonu'nun 1995'te yayimlamis oldugu bir belgeile ka-bul edilmistir. 9° Turkiye’nin de gerek AvrupaBirligi’ne giris stirecinde bir iilke olmasi, gerekse SPK (Sermaye Piyasasi Kurulu) ve BDDK'nin (Bankaci-hk Diizenleme ve Denetleme Kurulu) IOSCO’nun (Uluslararasi Menkul Kiymet Komisyonlari Orgiitii) wyeleri olmalari nedeniyle; tilkemizde 2005
® Choi Frederick D. S., Frost Carol Ann, Meek Gary K. “International Accounting’Third Edition,New Jersey:Prentice
Hall International, Inc.,, 1999, s. 249. a tka Actk
% Turgay Sakin, “Avrupa Birligi'nde Uluslararas! Muhasebe Standartlarinin Kullanimina lliskin Geligmeler ve Ha ¢
644 _ AvrupaBirligi ve Turkiyeile lligkileri
yilinin bagindanitibaren, bankalar ve borsada islem géren firmalar finansal
tablolarini UFRS’ye (Uluslararasi Finansal Ra orlama Stand tl
olarak diizenlemektedir.3! P artlari) uyumlu
AvrupaBirligi, tek bir ortak pazar yaratma y6ntinde dnemili calismalar
yapmustir. Euro’nun kullanilmaya baslanmasi ve iilkeler arasi ticaret, mal, hizmet ve emegin serbest dolasiminda saglanan gelismeler sonrasi sermaye piyasalarinin da etkinliginin artmamasi amaclanmistir. Béylece Birliin
nihai hedefi olan Avrupa'da refahin artirilmasi yoniinde énemli kazanimlar
saglanaca® belirtilmistir.
UMS'nin seciminde etkili sebeplerden biri de FSAP'nin huzla uygulan-maya konulmak istenmesiydi. FSAP'nin uygulanabilmesi icin gerekli Gn satlardan biri de muhasebe alanindaislevselligi olan ortak bir zeminin yara-tilmasiydi. Bu durumdayeni standart olusturulmasi veya mevcut
yénerge-lerin degistirilmesinin cok zaman alacak olmasi bu secenekleri devre disi
birakiyordu. AvrupaBirligi muhasebe alanindaki diizenlemeler icin mevcut standartlara yonelmek durumundaydi.
AB’nin muhasebeyeiliskin bu direktiflerin teknik eksiklikler tasimasi, AB iiyesi iilkelerinde muhasebe standartlanrda uyum saglama cabalarini olumsuz etkilemistir. Bu direktiflerin tiye ii!keler tarafindan ulusal muha-sebe diizenlemelerine zamaninda aktarilamamasi nedeniyle iilkeler arasin-da farklhklar devam etmistir. Ayrica, muhasebeyeiliskin bu direktiflerin
yayimlandiklari tarihten itibaren revize edilmemesi onlarin, giincellikten
uzak ve kalite gelistirici mekanizmalar olusturamamalarina neden
olmus-tur. AB iilkelerinde muhasebe uygulamalarinda uyumlastirmanin karsihkli tanima yoéntemiyle saglanmasipolitikasi bagarisizlikla sonuglanmistir. AB
iiyesi iilkelerin ulusal muhasebe standard: olusturucu komisyonlar veya kurullar kurmus olmalan nedeniyle direktiflerin icerdigi hiikiimlere uyma zorunlulugu yumusatilmustir. Diger taraftan, Avrupa tilkelerine ait biiyiik sirketlerin, AB muhasebe direktiflerine uymalari halinde uluslararasi
ser-maye piyasalarindan faydalanabileceklerini ummalarina kargin, bu
beklen-tinin gerceklesmemesi gibi bir takim sorunlar nedeniyle, AB iilkelerindeki
muhasebe uygulamalarinda uyum saglanamamustr. *
31 Yiiksel Kog Yalkin, V. Demir ve D. Demir ‘Uluslararasi Finansal Raporlama Standartlari ve Turkiye'de Finansal Raporlama Standartlarinin Gelisimi”, 17. Diinya Muhasebe Kongresi, Mali Gézim Dergisi, 2006, Say:76, Kasim, S. 291; Dilek Sahin, Selim Yiiksel Pazar geviren, TFRS (TMS 1, TMS 2, TMS 7, TMS 18, TMS 24, TMS 40) ve SPK
Mu-hasebe Standartlarinin IFRS ile Karsilastinilimasi, Akademik Incelemeler, Yil:2007; Cilt:2 Say1:2. .
” Ustiindag, agm., s.51; Serpil Bostanci, Smmm, “Kiiresellegen Muhasebede Standartlasma ve Tiirkiye Muhasebe
Muhasebe Standartlarinin Uluslararas! Muhasebe Standartlarina Uyumlastirimasi 645
SONUG
Finansalbilgilerin tiretilmesi ve sunulmasi sirasinda basvurulan genel kurallar olan muhasebe standartlari giderek 6nemi artan bir konumdadir.
Uluslararasi iliskilerin yogunlasmasi, isletme faaliyetleri ve sermaye
hare-ketlerinin artmasi,; ulusal muhasebe standartlarinin uluslararasi diizeyde
uyumlastirilma ¢aligmalarim baslatmistir. Ulkemizde yaklasik 15 yildir
mu-hasebe uygulamalarinda hizli gelismeler kaydedilmistir. Bu gelismelerin
son halkasin1i TMUDESK ve TMUDESKin yayinladigi
muhasebestandartla-ri olusturmaktadir. Bu standartlarm uygulamaya konulmasiyla ulusal
baz-da tiim iilkede faaliyet gisteren isletmelerin mali tablolari ve muhasebe
ilkelerinde tekdiizelik saglanacaktrr. Ayni zamanda uluslararas1 muhasebe
uygulamalarinin iilkemize getirilmesinde standartlar 6nemli rol oynayacak-tir. Ulusal muhasebe uygulamalari, ekonomik ve sosyal yapidaki degisimle-re paralel olarak gelismekte ve degisiklige ugramaktadir. Bundan dolay1
standartlarin olusturulmasi ve uyumlastirilmasi asamasinda her iilkenin
kendi 6zel kosullarinin oldugu gézden uzak tutulmamalidir. Uyumlastirma
calismalari, salt uluslararasi muhasebe standartlari cevirisinden
olusmama-lidir.
Ulkelerin muhasebe standartlari ve standartlarin belirlenmesineiliskin yapilanmalari baz: farkliliklar tasimaktadir. Bu farkhhklar, hukuki ve mali sistemin yapisi, isletmelerin ortaklik yapisi ve buna bagli olarak finansman yontemleri, muhasebe mesleginin gelisim diizeyi, muhasebe bilgilerinin kullanicilarinin egitim ve gelismislik diizeyi gibi faktorlerden kaynaklan-maktadir. Ancak, son yillarda yapilan caligmalar, iilkeler-birlikler arasinda-ki muhasebe standard: farkliliklarim iilkelerin kendi uygulamalarinda ya-pacaklari degisikliklerle uluslar arasi muhasebe standartlar ile oyumlandi-rarak azaltmak yéniindedir.
Tiirk sirketlerinin dis diinyaya acilmasi ve disaridan kredi temininde, mali tablolarin uluslararasi standartlara uyumu 6nem kazanmaktadir. Ul-kece iiretilen mali degerlerin uluslararasi standartlara uyumlu olmasi,kiire-sellesen muhasebe dilinin yayginlasmasi, firsatlardan uzak kalinmamasi,
muhasebe mesleginin ca%das uygulama diizeyini yakalamasi ve hizmet
646
_____ AvrupaBirligiveTurkiyeilelligkileri
KAYNAKLAR
Aras, Giller (1999). “ Avrupa Ekonomik ve Parasal Birligi’nin Finans Piyasalarina
Etkileri”, [sletme ve Finans Dergisi, No: 165, Ankara.
Bostanci, Serpil (2012). Smmm,“Ktiresellegen Muhasebede Standartlasma ve Tiirkiye Muhasebe Standartlari Kurulu”, archive.ismmmo.org.tr/../16-% 2059% 20SERPIL% 20BOSTANCI.doc, (Erisim Tarihi:, 15.04.2012).
Choi, Frederick D. S., Frost Carol Ann, Meek Gary K. (1999). “International Accounting”,Third Edition, New Jersey: Prentice Hall International, Inc.
Ciftgi Yavuz (1997). “Ttirkiye’de ve Diinya’da Muhasebe Standartlarinin Gelisimi ve Uluslararas1 Uyumlastirma Caligmalan”, [.U. Isletme Fakiiltesi Dergisi, Cilt:26,Say1:2/ Kasim.
Ciftci, Yavuz ve Erserim Alper, “Muhasebe Standartlarmda Uluslararas: Uyumlastirma Caligmalani ve Ttirkiye’deki Durumun Incelenmesi”, bandirma.balikesir.edu.tr/../
34_Yavuz_Ciftci_Alper_Erserim.doc, Erigim 17.04.2012.
Gurlesel, Can Fuat, Alkin Kerem ve Uzuno#lu Sadi (1997)., “Avrupa Sermaye Piyasalan Buittinlegme ve Tiirk Sermaye Piyasasi”, IMKB Yayinlari, Yayin No: 10.
Huseyin, Ergin “Ulusal ve Uluslararasi Muhasebe Standartlarimn Onemi”, Anadolu
Universitesi Kttahya IIBF.15.Y11 Armagam.
Kiraci, Murat ve Kése, Tung (2002). “Iasc, Fasb Ve Tmudesk’teki Muhasebe Standartlar1 Olusturma Siireci Ve Uyumlastirma”, Osmangazi Universitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, Cilt: 3 Say1: 1 Haziran.
Kiriazidis, Theo (1995). “New Developments and Prospects of the European Financial Industry”, European Business Review, Volume 95, Number1.
Ozbek, Serkan (2004). “Avrupa Birligi Sermaye Piyasalarinn Entegrasyonu ve
Muhasebe Uygulamalarinm Uyumlastirilmasi Siireci”, Ankara Univ. SBE, Ya-yinlanmamus Ytiksek Lisans Tezi, Ankara.
Ozkék, Servet (2000). "Avrupa Birligi’ne Uye Ulkeler Arasinda Muhasebe
Standartlarm Uyumlastirma Cabalari, Muhasebe ve Denetime Bakis”,
TURMOBYayinlari, Ekim, Sayi2.
Oztiirk, Cemal (1992). Avrupa Toplulugu’nun Menkul Ktymet Diizenlemeleri, IKV
Ya-yinlari, Istanbul.
Sahin, Dilek ve Pazar ceviren, Yiiksel Selim (2007). “TFRS (TMS 1, TMS 2, TMS 7, TMS 18, TMS 24, TMS 40) ve SPK Muhasebe Standartlarmin IFRS ile Karsilagtirilmasi”, Akademik Incelemeler, Cilt:2 Say1:2.
Saim, Ustiindag (2000). “Muhasebe Standartlar1 Olusturulmasi Siireci”, Muhasebe ve
Denetime ve Bakis, Yil:1,Say1:1,Nisan. teeta
Muhasebe Standartlarinin Uluslararasi Muhasebe Standartlarina Uyumlastiniimasi 647
Orel a ee edeozeneintenemmnamnenesnec libanannssvemmnqunnsneatiannnstn
Sakin, Turgay (2003). “Avrupa Birligi'nde Uluslararasi Muhasebe Standartlarinin
Kullarumina iliskin Geligmeler ve Halka Agik Tiirk Isletmelerinin Durumu
Uzerine Bir Arastirma”, Istanbul Universitesi, Istanbul.
Tezcanh, Meral Varig ve Erdogan, Oral (2000). “AB Sermaye Piyasalarina Uyum ve Rekabette Tiirk Sermaye Piyasas: ve IMKB'nin Gelisimi”, IMKB Yayint, Say1:
14, istanbul.
Tiirkiye Muhasebe Standartlan (2000). Ankara: TURMOB Yayin No:95, TMUDESK,
Seri No:2.
Ustiindag, Saim (2000). “Muhasebe Standartlari Olusturulmasi Siireci, Muhasebe ve Denetime”, Bakig Dergisi, TURMOBYayinlan, Nisan, Say1 1.
Yalkin, Yiiksel Kog (2002), “Muhasebe Standartlani ve Tiirkiye Uygulamasi”, Muhasebe Bilim Dtinyast Dergisi, Cilt:4, Say1:2, Haziran.
Yalkin, Yiiksel Koc, V. Demir ve D. Demir (2006). “Uluslararasi Finansal Raporlama Standartlan ve Tiirkiye’de Finansal Raporlama Standartlarinin Gelisimi”’, 17. Diinya Muhasebe Kongresi, Mali Céztim Dergisi, 2006, Say1:76, Kasim.
Yiicel, Géksel (1996). “TMS-1 Muhasebe Politikalarinin Aciklanmasi”, I.Tiirkiye
