Bölüm 10. İktisadi Büyüme

MAKRO İKTİSAT I

BÖLÜM 10 İKTİSADİ BÜYÜME

İktisadi büyüme olgusunu reel GSYİH’nin (GDP) sürekli olarak artması biçiminde tanımlayabiliriz.

Fakat bir ülkede reel GDP’nin sürekli artmasını, o ülkede yaşam standartlarının sürekli yükselmesi şeklinde yorumlamak yanlış ve eksik olur.

Bir ülkede reel GDP büyüme hızı, nüfus büyüme hızından küçükse fert başına hasıla azalır, yaşam standardı kötüleşir, büyükse fert başına hasıl artar, yaşam standardı iyileşir veya bu iki oran birbirine eşit olursa fert başına hasıl değişmez ve yaşam standardı aynı kalır.

2

İKTİSADİ BÜYÜME

Yaşam standardı kriteri açısından bakıldığında, iktisadi büyüme fert başına reel GDP’nin zaman içinde sürekli artması biçiminde tanımlanabilir.

Bu iktisadi büyüme oranını ’g’ ile ölçülmektedir.

Örnek ile açıklamak gerekirse; Türkiye’de 1960 ve 2005 yıllarında fert başına hasıla sırasıyla 2519 ve 7950 dolardır.

Formülde verileri yerine koyarak hesaplayabiliriz: g=(7950/2519)1/45-1

g=(3.156) 1/45-1=(3.156)0.0222-1=0.039

3

İKTİSADİ BÜYÜME

Çin ve Hindistan hasıla kriterleri açısından dünyanın en büyük ikinci ve dördüncü ülkeleri olduğu halde, nüfusları çok olduğu için fert başına hasıla kriteri açısından fakir ülkelerdir.

Lüksemburg ise hasıla kriteri açısından dünyanın en küçük ülkeleri arasındadır. Fakat nüfusu az olduğu için fert balına hasıla kriteri açısından dünyanın en zengin ülkesidir.

Dolayısıyla zengin ülke ve büyük ülke kavramları farklı olgulardır.

4

İKTİSADİ BÜYÜME

2016 Yılı Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (Ülkeler Sıralaması)

Sıra Ülke Kişi Başı Yıllık Gelir (Dolar) 1 Lüksemburg 102,831 2 İsviçre 78,813 3  Macau Adaları 73,187 4 Norveç 70,813 5 İrlanda 61,607 6 İzlanda 59,977 7 Katar 59,331 8 Amerika 57,467 9 Danimarka 53,418 10 Singapur 52,961 62 Türkiye 14,116

İKTİSADİ BÜYÜMENİN YENİDEN TANIMI

2016 KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GELİR (DOLAR) BAZINDA DÜNYA SIRALAMASINDA İLK 10 ÜLKE

Kaynakça: www.worldbank.org 6

Türkiye Ekonomisinin Yıllara Göre Büyüme Oranları

7 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 -10 -5 0 5 10 15 7.65 -4.66 7.87 7.37 7.57 2.3 -3.38 6.64 -5.96 6.43 _5.6 9.64 9 7.1 5.03 0.84 -4.7 8.48 11.11 4.78 8.49 5.16 6.08 3.18

Büyüme Oranları

Büyüme Oranları Kaynakça: www.worldbank.org

Türkiye Ekonomisinin Yıllara Göre Kişi Başına Düşen Milli Geliri (Dolar)

8 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 7343 6889 7315 7731 8186 8244 7842 8237 7631 8003 8331 9009 9691 102511063710599₉₉₇₃10672 1168312052 1286513312 1389814116

Kişi Başına Düşen Milli Gelir (Dolar)

Kişi Başına Düşen Gelir (Dolar)

Dünya Ekonomilerinin Yıllara Göre Büyüme Oranları

9 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Türkiye 6.64 -5.96 6.43 5.61 9.64 9.01 7.11 5.03 0.85 -4.70 8.49 11.11 4.79 8.49 5.17 6.09 3.18 ABD 4.09 0.98 1.79 2.81 3.79 3.35 2.67 1.78 -0.29 -2.78 2.53 1.60 2.22 1.68 2.57 2.86 1.49 Japonya 2.78 0.41 0.12 1.53 2.20 1.66 1.42 1.65 -1.09 -5.42 4.19 -0.12 1.50 2.00 0.34 1.22 1.03 Almanya 2.96 1.70 0.00 -0.71 1.17 0.71 3.70 3.26 1.08 -5.62 4.08 3.66 0.49 0.49 1.93 1.74 1.94 İngiltere 3.66 2.54 2.46 3.33 2.36 3.10 2.46 2.36 -0.47 -4.19 1.69 1.45 1.48 2.05 3.05 2.35 1.79 Çin 8.49 8.34 9.13 10.04 10.11 11.40 12.72 14.23 9.65 9.40 10.64 9.54 7.86 7.76 7.30 6.90 6.69 Rusya 10.00 5.09 4.74 7.30 7.18 6.38 8.15 8.54 5.25 -7.82 4.50 5.28 3.66 1.79 0.74 -2.83 -0.22 Arjantin -0.79 -4.41 -10.89 8.84 9.03 8.85 8.05 9.01 4.06 -5.92 10.13 6.00 -1.03 2.41 -2.51 2.65 -2.25 Brezilya 4.11 1.39 3.05 1.14 5.76 3.20 3.96 6.07 5.09 -0.13 7.53 3.97 1.92 3.00 0.50 -3.77 -3.59 Endonezya 4.92 3.64 4.50 4.78 5.03 5.69 5.50 6.35 6.01 4.63 6.22 6.17 6.03 5.56 5.01 4.88 5.02 Hindistan 3.84 4.82 3.80 7.86 7.92 9.28 9.26 9.80 3.89 8.48 10.26 6.64 5.46 6.39 7.51 8.01 7.11 Güney Afrika 4.15 2.74 3.67 2.95 4.55 5.28 5.60 5.36 3.19 -1.54 3.04 3.28 2.21 2.49 1.70 1.30 0.28

Dünya Ekonomilerinin Yıllara Göre Büyüme Oranları

Kaynakça: www.worldbank.org

Coğrafya büyümeyi her şeyden önce iklim ile etkiler.

Ekvatora yakın olan bölgelerdeki büyüme hızları ile ekvatora uzak olan bölgelerdeki ülkelerin büyüme hızları karşılaştırıldığında ekvatora yakın olan bölgelerdeki ülkelerin büyüme hızlarının daha düşük olduğu görülmektedir.

İklim öncelikle büyümeyi tarımsal verimlilik yoluyla etkiler.

Tropikal bölgelerde fert başına hasılanın düşük olmasının sebebi, ılıman bölgelerde yağmurun düzenli yağması ve donun olmamasıdır, çünkü ılıman bölgelerdeki iklim şartları sebebiyle 30%’ye yakın fazla ürün elde edilir.

10

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Coğrafya

İklim büyümeyi sağlık üzerinden de etkiler.

Tropik bölgede sıtma ve sarı humma gibi hastalıklara uygun bir ortamın olması, bölgedeki kişilerin sağlıksız olmasına ve verimliliklerinin düşmesine neden olur.

Tropik iklimin insanı ağır-tembel, ılıman iklimin ise enerjik kıldığı ileri sürülen teorilerdendir.

Coğrafyanın büyümeyi ikinci etkileme yolu dış ticarettir.

Dış ticaret ülkelerin yeni mallar ve yeni teknolojiler takip etmelerine yol açmak suretiyle teknoloji transferini kolaylaştırır ve verimliliği arttırır.

11

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Coğrafya

Denize kıyısı olmayan ve ana ticaret merkezlerinden uzak coğrafi konumdaki ülkeler dış ticaretin avantajlarından daha az yararlanır ve bu ülkelerdeki fert başına hasıla düşük olur.

Coğrafya büyümeyi doğal kaynaklar itibariyle de etkileyebilmektedir. Fakat bu konuda bir genelleme yapmak pek doğru olmayacaktır.

Dünyada zengin doğal kaynaklara sahip zengin ülkelerin yanı sıra, Japonya-İsviçre gibi fakir doğal kaynaklara sahip zengin ülkeler ve Nijerya-Venezüella gibi zengin doğal kaynaklara sahip fakir ülkelerde vardır.

12

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Coğrafya

Kültür büyümeyi pek çok yolla etkilemektedir.

Bunlardan birincisi yeni fikirlere açıklıktır, yeni fikirlere açık bir kültüre sahip olan ülkeler başka ülkelerde gerçekleşen teknolojik gelişmeleri kolayca benimseyebilir. Kültürün büyümeyi etkilemesinin ikinci ve üçüncü yolu, çalışkanlık ve gelecek için tasarruf yapmaktadır.

Güven unsuru kültürün büyümeyi etkilemesinin dördüncü yoludur.

Güven unsurunun güçlü olmadığı kültürlerde, iktisadi faaliyetler ve buna bağlı olarak fert başına hasıla daha düşük olur.

13

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Kültür

Coğrafyanın aksine kültür zaman içinde değişebilmektedir.

Büyüme sürecinde şehirleşmenin , eğitimin, fikirlere açıklığın, çalışkanlığın artması fert başına hasılanın artmasına yol açar.

Bir toplumun sahip olduğu kültür hükümetin izlediği politika etkisiyle de değişebilmektedir.

14

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Kültür

Dünya ekonomisine fazla entegre olan ülkelerde ortalama fert başına hasıla daha yüksektir.

Bir ülkenin dünya ekonomisine olan açıklığı-entegrasyonu arttıkça, o ülke dünya sermaye piyasasından daha fazla ve daha ucuz borçlanabilir.

Ülkenin iktisadi açıklığı arttıkça o ülkenin daha iyi teknolojilere sahip olmasının birinci nedeni, açıklık artınca dolaysız yabancı yatırımın artması ve bunun da ülkeye sermaye yanında cari teknolojileri getirmesidir.

İkinci nedeni ise ticaret arzı artınca ülkelerin yeni teknolojileri içeren sermaye mallarını daha fazla ithal etme imkanına sahip olmalarıdır.

15

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Ticaret-Entegrasyon

Üçüncü neden, ticaret artınca pazarın ve buna bağlı olarak yeniliklerden elde edilecek karın artmasıdır.

Ticarete açık bir ülkede ülkenin etkinliği daha fazladır.

Etkinlikle ilgili birinci neden olarak ticarete açıklık artınca monopol gibi kaynakların etkin olmayan biçimde dağılımına yol açan aksak rekabetçi piyasanın etkinsizliğinin azalması ve dolayısıyla da etkinliğinin artmasını söyleyebiliriz.

16

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Ticaret-Entegrasyon

İkinci neden ticaretin artması sonucunda büyük piyasalar için üretim yapmanın sağladığı ölçek ekonomilerinin avantajından yararlanılmasıdır.

Üçüncü ve son neden ticaret artınca yurtiçindeki firmaların karşı karşıya oldukları dış rekabetin artması ve artan dış rekabetin de yurtiçindeki firmaların etkinliğini arttırmasıdır.

17

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Ticaret-Entegrasyon

Kurumlar, insanlar tarafından insanlar arasındaki etkileşimi biçimlendirmek-insanlar tarafından insanlar arasındaki etkileşimin çerçevesini oluşturmak amacıyla getirilen sınırlamalardır.

Kurumlar gündelik hayatı bir yapıya kavuşturarak belirsizliği azaltırlar.

Kurumlar sayesinde, sokaktaki arkadaşlarımıza selam vermek, araba kullanmak, portakal satın almak, borç almak gibi görevleri nasıl yerine getirmemiz gerektiğini biliriz.

Kurumlar, insanoğlunun insani etkileşimini şekillendirmek için geliştirdiği her türlü kısıtlamayı içerir.

18

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Kurumlar

Kuruluşlar ise siyasi oluşumları, iktisadi oluşumları, toplumsal oluşumları ve eğitim amaçlı oluşumları kapsar.

Kuruluşlar, belirli hedeflere ulaşmak gibi ortak bir amaç güden bireylerin oluşturduğu gruplardır.

Kurumsal çerçeve, hangi kuruluşun ortaya çıkacağını ve nasıl gelişeceğini derinden etkiler.

Bu açıdan bakıldığında kuruluşlar kurumsal değişimin araçlarıdır.

19

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Kurumlar

Kurumların toplumda oynadığı en önemli rol, insanlar arasındaki etkileşim için istikrarlı bir yapı kurarak belirsizliği azaltmaktır.

Kurumların en önemli özelliği, mülkiyet haklarını tanımlamak ve teminat altına almaktır.

İyi kurumların olduğu ülkelerde iktisadi büyüme daha hızlı, kötü kurumların olduğu ülkelerde ise iktisadi büyüme daha yavaş gerçekleşir.

20

İKTİSADİ BÜYÜME

İKTİSADİ BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ

Kurumlar

Dinlediğiniz için teşekkürler….