BiLEŞİK ISI GÜÇ SİSTEMLERi VE BİR MODEL ÜZERİNDE UYGULANABİLİRLİK ETÜDÜ

SAU

Fen

Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7.Cilt, l.Sayt (Man 2003)

Bileşik Isı Güç Sistemleri ve Bir Model Üzerinde Gygulanabilir!ik

Etüd

M.S.Halilbeyoğtu,

K.Ça.kJr,

I.TaYıtıa

BiLEŞİK ISI GÜÇ SİSTEMLERi

_VE

BİR MODEL iİZERİNDE

UYGULANABİLİRLİK ETÜDÜ

M.Süleyman Halilbeyoğlu, Kenıal Çakır, İmdat Taymaz

•• ••

Ozet-

Ulkemizde enerji dar boğazının aşılması, üretim

ve

kullanım aşamasında verin1liliğin artırılması,

kaliteli enerjiye duyulan ihtiyaç, kayıpların asgari

düzeyde

tutulmak

istenmesi

gibi

nedenler

kojenerasyon

yani

bileşik

ısı

güç

üretim

sistemleriııi(CHP) gündeme getirmiştir.

Bu çalışmada kojenerasyon sistenıleri tanıttimaya

çalışılmış, sistenıin uygulanması ile ilgili kriteriere

değinihniş ve askeri bir tesiste kojenerasyonun

uygulanabi1irliği incelennıiştir.

Anahtar Kelimeler- Kojenerasyon, verimlilik.

Abstract-

'fhe cogeneration systems, in other words

the compound heat power generating systems are

being considered in order to overcome the energy

slıortage in ouı· country, to increase the efficiency at

�he time of prod uction and service, to keep the loss

Jevel at minimum and to meet the need for quality

energy.

The cogeneration systems have been introduced

in

this study. The criteria concerning the application of

the svstem have been mentioned. Also, the

w

applicability of the cogeneration in a military facility

has been researched.

Keywords- Cogeneration, efficiency.

I. GİRİŞ

Birincil eneıji kaynaklarının yakın gelecekte tükenecek olnıası, hem alternatif enerji kaynakları üzerindeki araştırmaların artmasına neden olmuş, hemde eneıji üretim ve kullanım aşamalannda verimliliğin artırılınası çalışm

a

larını hızlandırmıştır.

Gününıüz dünyasında baş döndürücü hızla gelişen

t

eknoloji

n

in devamlılığ1nın sağlaıın1ası enerji tüketimini

n

artmasına bağlıdır. Yakın gelecekte enerji üretiminde

\1.S.Halilbeyoğlu; 1

O 1 O. Ord. Ana Tam. Fb. Arifıye, Sakarya

K Çakır,İ.Taymaz; Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölürrıü, Sakarya

vazgeçilemeyecek kaynaklardan olan birincil ene

r

j

inin en

verimli şekilde kullanılması ö

n

em arz etmektedir.

Gelişmiş ülkeler, eneıjj

tüketiminin

GSMH

'ya

oranıııı

düşürerek eneıji yoğunluğunu azaltınayı ve

böylelikle

daha az enerjj ile daha çok mal ve hizn1et

üretmeyi

amaçlamaktadırlar. Kişi başına enerji tüketimind

e dünya

ortalaması mn altında kalan Türkiye ener

j

i

kaynakları,

teknoloji ve fınansman açısından dışa bağın1lı

bir

ülkedir.

Kişi başına enerji tüketiminde dünya ortalamasının

altında kalan T

ürk

i

ye 'nin gelişim

i

petrol krizi sonrasında

birçok Avrupa ülkesinin yaptığı gibi u lu sal Enerji

Tasarruf Politikaları benimseyerek> enflasyonla

n1ücadeleye benzer bir

k

ararlılıkla bu pol

i

t

i

kalan uy

g

ula

ı

na ya koymasına bağlıdır.

Yakın zanıana kadar üretim ve dağıtımı devlet tarafından yapılan elektTik enerjisi, artık sanayi kuruluşlarının ihtiyacına cevap veremeınektedir. Bunun sonucu olaı-ak

1992 yılında yapılan kanuni düzenleme ile birlikte sanayi kuruluşları, hem elektrik enerjisi dar boğazını aşmalarını sağlayacak, hemde ısı ve elektriğin birlikte üretimi ile birinci

l

enerji girdisini konvansiyonel sistemlere göre daha verimli olarak değerlendirecek olan bileşik ısı güç sistenıi tesisleri kum1aya başlamışlardrr.

42

ll.

BiLEŞİK ISI

GÜÇ SİSTEMLERİ

(KOJENERASYON) NEDİR?

Bileşik ısı güç sisten1leri kısaca, enerjinin hem elekuik

hem de ısı biçimlerinde aynı sistemden beraberce illetilmesi olarak tarif edilir (Şekil 1).

B

as

i

t çevtirnde çalışan sisteınler kullandıkları yakıtın enerjisinin yalmzca

% 30-40 kadarını

elektri

ğ

e çevirebilir ve ısıl eneıjinin büyük bir bölümünü atık ısı olarak çevreye bırakırlar.

J3

ileş

i

k ısı güç sistemleri ise atık ısıyı proses buharı,

kızgın su ve sıcak su gibi endüstriyel proseslerde veya asıtn1ada kullanarak, sistemden dışarıya atılacak olan 1sı eneıjisini kullanılabilir enerj jye dönüştürür, böylelikle

g

iren ene

rj

i

n

in °/o

70-90'ı değerlendirilir. Her iki enerji

b

içinnnin ayrı ayrı aynı miktarlarda üretilmesi için

gerekli bhi.ncil enerj1

mik

tarının, bunlann bileşik ısı güç

sistemi ile üre

ti

lmesi durumunda ne oranda azalacağı Şekil 2 ve Şekil

3

'de göıüln1ektedir.

B

a1

V,

SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7.Cilt, l.Say

ı

(Maı12003)

Şekil

2

ve Şekil 3 incelendiği taktirde bileşik ısı güç sisterninin, kullanılan birincil enerjiden

% 42

tasaıruf

sağladığı

görülnıektedir. Bileşik ısı güç sistemleri enerji

tasaırufunun

yanı sua atık enıisyonlarını da azaltarak

çevreye daha az zarar vermektedir.

Yann1a

Kompresör

Atık

Buhar

Türbin

Jsı(QL)

Isı El e

ktri k( W)

Şekill

Bi

l

e

ş

ik ısı güç si tenıi Katı ·Yakıt veya Gaz

4,33

kWh

2,86

kWh

ı 47

' kWh Güç Tesisi Kazan Elektrik Eneıjisi

1

kWh Kayıplar

2�08

kWh

I sıl

Enerji 1, 25 kWh

Şekil

2 Kombine çevrim le

çalışan

sistemlerin enerji bilançosu

ll.1

.

Perfornıans Paraınetreleri

ileşik

ısı

güç santralı bir ısı makinası olarak ele ınabılir (Şekil

4 )

. Isı nıakinasında üretilen işin ( elektrık,

r), sağlanan

ısı enerjisine (yakıt enerjisi, QH) oranı, ı sıl

:rim

olarak

tanıınlanır

(rı).

(1)

ieşik ısı güç sisten1lerinde ısıl verime 'elektrik çevrim �inıi' de denilmektedir.

Bileşik Isı Güç Sistemleri ve Bir Model Üzerinde Uygulanabilirlik Etüdü

1\'I.S.Halilbeyoğlu, K.Çaku·, İ.Taymaı:

43

Güç

·res

is 2.5 , kWh Bileşik Isı Güç Sistemi

Şekil 3 Bileşik ısı güç sistemi enerji bilançosu

Elektnk Eneıjisi

I

kWh

I

sıl Kayıplar

0�25

kWh Eneıji

1,25

kWh

Buhar türbinli bileşik ısı-güç santralinin en önemli özelliği yoğuştuıucunun olınamasıdır. Dolayısıyla çevreye verilen ısı, yani atık ısı yoktur, kazanda buhara

Yakıt Eneıjisi(QH)

Elektrik(V..')

Isı � akinası

lsı(QL)

Şekil 4 Kojenerasyonun temel düşüncesi

verilen tüm enerji, elektrik eneıjisine veya pros_J ısısına dönüşmektedir. Çevreye veıilen ısıl eneıji (QL) kullanımı amaçlanan ısıdır. Bir bileşik ısı-güç santralİ için enerjiden yararlanma oranı veya toplaın verim Eşitlik 2' dekj gibi

tanımlanır:

EYO=

---

(2)

Eşitlik 2 ' den de göıiildüğü gibi, buhar türbinli !;istemi erde enerjiden yararlanma oranı

%

100

'dür. Fakat uygulan1ada atık ısının tümünden yararlanılamadığı için bu değer

0/o

70-90

aras

ı

nda

olur[1 ].

Bjr bileşik ısı güç santı·alında kullamlan ısının, üretılen işe veya elektTiğe oranı, ısı elektrik oranı, IEO olarak tanımlanır.

SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7 .Ci lt, l .Sayı (Mart 2003)

Isı

Yükü

Ek JS1

Gereksinimi

Bif,eşik Isı Güç Sistemleri ve Bir .!Vlodel Üzerinde Uygulanabilirlik EtüdL

•

M.S.Halilbeyoğlu, K.Çakır, I.Taymaı

Isı

makinasmm

ısı

-

elektrik or

a

nı ( I 1 E < 1

)

Isı çakışma noktası

Elektrik

Şekil 5 İşletmenin ısı ve elektTik yüklerinin ısı makinası öze1likleıi ile karşılaştırı]mas1[5]

Sistem seçiminde dikkatle üzerinde durulınası gereken

hususlardan

birisi

de atıl kapasite yaratmayacak

bir

sistem seçimi yapılmasıdır.

Bileşik ısı güç sisteminde verimin, türbin çılaş gazındaki

ener

ji

n

in geri

kazanım miktarı ile doğru orantılı olduğunu

bilmekteyiz, dolayısıyla

bileşik ısı güç sıstemini

değerlendiıirken,

enerji

geri kazanım olayı maksimum

boyutlarda değerlendirilmelidir. Bu nedenle buharı

!cullanacak olan prosesin buhar ihtiyacı en az, elektrik

üretmek üzere kurulacak olan sisternin üreteceği buharı

alabilecek şekilde

olmalıdır.

Seçimde bu husus dikkate

alım11adığı taktirde elde edilen ısı ener

j

i

s

i

ni

n

bir

kısmı

kullanılamayacağından sistem verimi düşük olacaktır.

İşletnıe yoğun olarak yüksek sıcaklıkta buhar, kızgın yağ

ya da sıcak havaya ihtiyaç duyuyorsa, bu

i

hti

y

ac

ı

1:2

elektıiklısı dengesine oturuyorsa, sisteme uygun yakıt

ekonomik olarak mevcut ise ve santral büyüklüğü gaz

türbinleri kapasite aralığına g

i

r

iy

o

r

sa ihtiyaç bir gaz

türbin

sistenrini işaret eder.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta değişken sayısının

fazlalığıdır. Tüm veriler bir gaz türbinini işaret ediyerken

bile, sisternin ekonomik açıdan incelenmesi neticesinde

sisten1

bir

dizel motor santraline dönüştürülebilmektedir.

Yapılan değerlendirnıe sonucunda, proses yüksek ısı

ihtiyacı göstermeyen sıcak su ya da kızgın su ihtiyacına

işaret

ediyorsa ve ısı - elektrik

dengesi,

elektrik lehinde

daha fazla ise elektrik talebine göre bir gaz ya da dizel

motor santı·alı

tercih

edilir.

Burada tercihi

türbinlere oranla

verinıidir.

0/o40

belirleyen temel nokta motorların

%10

oranında yüksek elektrik

çevrim

e

t

e

k

t

T

ik

verinune sahip

bir

motor

46

santralında, doğal gazdan elde edilecek

ı

s

ı

d

an

mç

yararlaıulmasa dahi> üretilen elektrik şebeke elektriğiı1den

daha ucuza mal olmaktadır, bu gaz türbinlerinde mü

mkü

n

değildir.

Sistem seçimi ile santral büyüklüğü ve tipini

belirledikten

sonra santTalın kaç modülden oluşacağıru tespit etmek

gerek

mek

t

e

di

r.

Burada

ilk

kısıtlama piyasada

mevcut

üre

t

i

lı

nek

t

e olan ınodül büyüklüğüdür.

Bu

problen1

aş

ılab

i

ld

i

ğ

i

zaman ilke olarak en az iki

modülden oluşan

bir

santral kurmak

enerji t

e

mi

n

güvencesi açısından her zaman tercih edilmelidir. İkinci

önemli lcriter ise mümkün olan en yüksek verimde

çalışabitmek

amacıyla

yı

ll

ı

k

-:üketim

eğrisinj

değerlendirmektir. Modül sayısım

yıllık

tüketim eğ

risi

ne

oturttuğumuzda Şekil 6'daki durumla karşılaşıru.

lsı(k\�') Yillık lst ihtiyaç f.trisi

Isı Akü Çuhllğu Doldm· Boşalt

ı

Yıllık çalışma saati

SAU Fen Bilimleri

Enstitüsü De

rg

isi

7.Cilt, l.Sayı (Mart 2003)

Şekil 6'dan a

n

laş

ıl

a

c

a

ğı üzere, elektrik

talebi

yaklaşık

1.4

MVv

ola

r

a

k tespit e

d

il

e

n

santral

1sı eğrisine çakıştrrılrnış

ve

1

mo

dül

ün

yılın

büyük

bölümünde 7000

saat,

diğerinin ise

3000

saat tam

yükte çalışması durumunda

en

yüksek

verimle santralin çalışahileceği

tespit edilmiştir.

Buna göre yapılacak

fizibilite çalışınaları uygun

sonuç

verirse santral

yatırınu yapılabilir. Bir

diğer önenıli değerlendirıne ise

eğer

gün içinde elektrik

ve

ısı

yükünde

önemli d

e

ği

ş

ik

l

i

k

l

er oluyorsa

nıodül sayısının buna göre

t

e

s

p

iti

d

i

r

.

Bu

gibi durumlarda santr

a

l

modül sayılan

genellikle artar,

modül

kapasiteleri daha düşük seçilir. Bu

durunı

Şekil 7

'de

gösterilmiştir. Elektrik Ye Isı Yiikü

(k W)

JYb

Isıaklisi

Tipik günltik üretimitüketim eğrisi Isı �üsü ile mm. yü.k opn�syonu-.ısı

OllC!Ili.kli-• m '-- Isı )·w� _{�aru Tıt.Wbi} """ ... .... --·-·--"'""''" if .. ,..k, t'� • .• ;�·

,

. !.• • 1 •• ::. ;_ Saa.t

Şekil 7 f\..1odül sayısının gün içindeki elektrik-ıs1 yükü değişimine

göre tespiti[ S]

Şekil 7'den,

22.00 - 08.00 arası

gece operasyonunda

üç modülden ikisinin çalışmasına

rağmen

ele

k

t

r

i

k

üretin1

f

az

l

a

s

ı

oluştuğu>

buna

karşın 09.00-20.00

arasında her üç

modülün

de elektrik üretiminin

taman1en kullanılabildiği,

ı

s

ı

talebinin ise

3

modüle rağmen

ancak 21.00-08.00

arasındaki

g

ece

rejiminde karşılana bildiği, gün içinde

pik

yük

ka

zanl

a

nnı

n

ısı

sistenunı

tak

vi ye

ettiği

anlaşılmaktadır. Bu

durunıda her ünitenin yıllık

çalışma

saatlerine

bakılarak yapı

lacak

fizibilite

etüdü santral

yatırımının

yapılabilirliği

hakkında kesin

sonucu

verecekbr.

VII.

ASKERi

BİR FABRiKADA BiLEŞİK ISI GÜÇ

SİSTEMİ İÇİN UYGULANABİLİRLİK ETÜD

ÇALIŞMASI

VII.l.

Tesiste Bileşik Isı Güç Sistemi İçin Ön

Değerlendirme

Fabrika

kapalı

al

a

nı 118.000

n12 olup

ı enerji iletin1

hatları

1997-99 yılları arasında revize edilmiştir. Enerji tasarnıfu

hususunda

soıun yoktur. Tesiste

kullanılan

buhar

sıcaklığı

175°C

,buhar

basıncı maksinının 8 bar,

ortalama

saha

sıcaklıklan 15-25°C'dır.

Yıllık çalışma saati

ortalama

2500 saat

o

lu

p

, bileşik

ısı

güç sistemleri için

öngörülen

5000

saatlik

sürenin altında kalmaktadır. 5.5

ayın

günlük en

e

rj

i

s

a

r

fıy

a

t

l

an incelendiğinde

genelde

Bileşik Isı Güç Sistemleri ve Bir Model Üzerinde. Uygulanabilirlik Etüdü M.S.Halilbeyoğlu, K.Çakır, İ.Taymaz

47

500kW'ı

aşan elektrik

ve ısı yüklerinin mevcut olduğu

gö

ı

ü

lmekt

e

d

ir.

Isı yüklerinin

özellikle kış aylarında 500kW'ı

aştığı, yaz

ayları

ve

hafta

sonlarında (çalışma olmayan saatlerde) ise

genelde

bu

değerin altında k

a

l

dığ

ı

görülmektedir.

170 günlük jnceleınede, 74 gün ısı yükü 500

kW'yı aşınwtır.

Elektrik

yüklerinin genelde 500 k

W

'

l

ı

k

değerin

üzerine

çıktığı görülınektedir. 170 günlük incelemede 132

gün

ısı yükü 500k\V'ı aşmıştır.

Bileşik

ısı

güç sisteminin kurulması halinde, fabrikanın

çok

yakınından geçn1ekte olan doğal gaz hattından

yararlanılabilecek veya bileşik ısı

güç

sistenıinde

kullanılan diğer

yakıt

seçeneklerinden birinin kullanınu

nıümkün

olacaktır. Yakıt depolama ile

ilgili

sorun

yoktur .

Sistemin kurulınası jçin

yeterli

alan

mevcuttur.

•

VII.2. Tesis Için Sisteın ve Kapasite Seçinıi

Fabrikanın

günlük ısı ve

elektrik yükü

değişimlerini

gösteren ön1ek

ş

ek

i

ll

e

r

Şekil 8 ve Şekil

9 'da!

Isı

ve

elektrik yükü

değişımİ ise Ş

e

ki

l

i O'

da görülmektedir.

Fabrikanın günlük ısı

ve

elektrik yükü değişinılerini

gösteren örnek tablolar Tablo

1

ve 'fablo

2'de görülmektedir.

[

Tablo 1 21 AGUSTOS 2002 gününe ait elektrik ve isı yükleri

21

.. 08.2002 ÇARŞAMBA

•

. . •

MIN.

MAK

ORT.

Eli

TUKE1'IM

(kWh)

(kWh.)

(kWh.)

ORANI

•

ELEKTRJK

o

1242

572 3,5 ISI o 476,25

164,35

Tablo

2 03

ARA. LIK 2002 gününe ait elektrik ve ıs1 yükleri 03.12.2002

SALI

-•

. . •

MIN.

MAK

ORT

.

E/I

T

UKE

TIM

₍

kWh

)

(kWh.)

(kWh.)

ORANI

•

ELEKTRIK

414

1242

791

ı ,6

ı_

ısı

264,58 878,4

1

505,82

Fabrikanın haftalık

ısı ve

elektrik yükü değişimlerini

gösteren örnek tablolar Tablo 3 ve Tablo 4'de

görülmektedir.

Tablo 3 EYLÜL ayının

5. haftasma ait elektnk ve 1sı yükleri

••

EYLUL 5NCİ

HAFTA

•

•• •

MIN.

MAK

ORT.

Eli

TUKETIM

(

k

Wh

)

(

k

W

h

.

)

(kWh.)

_ORANI

•

ELEK.TRIK

o

1242

_672,96

3>6

ısı

o

698,5 _186,63

SAU Fen

Bilimleri Enstitüsü

Dergisi 7.Cilt,

1.Sayı (Mar1 2003)

Bil•�şi

k

Is1 Güç Sistemleri ve Bir Mod(!l Üzerinde Uygulanabilir-!ik Etüdü

M.S.Halilbeyoğlu�

KÇaku·, l.Taymaz

29

Temmuz

2002 Günü Isı Enerjisi Tüketimi

500,00

..-...

400,00

..c

�

�

300,00

._.,

·-200,00

• !"'-) _J... � =

100,00

�

0,00

��

_��

�

�·

Zam an (Saat)

Şekil 8 Günlük ısı eneıjisi

tüketinıin1n gün içindeki

değişimi

19

Kasım

2002

Günü Elektrik Enerjisi Tüketimi

..ı:

�

1400

�

1200

�

1000

c 800

600

400

200

o

1

1

1

/_

1

ı ' ı 1 ı ı 1 A

1\

1

\

ı ı 1 1 ı

\

1

V

ı ı ı

Zaman (Saat)

\

\

ı ı

Ş

eki

l

9

Günlük

elektrik enerjisi tüketiminin gün içindeki değışi mi

Ol

Ağustos

2002

Günü Elektrik

ve

Isı Tüketimi

900 800 700 600 soo 400 3 o o 200 � � , ...

-

, l 1

\

(

-

\

l\

/\

f '

1 �

i

-,

-

,

\

J

\

f

₁

_L

_'

1

! __

l

\

___

j

l

___

,

__ .1.

L

__ ,_ ... ... ,.. ... __ -· .. -. ... .... -.,., ... �

1

\\

\

_\

_/

_�

_�

_.

_�

_L":-..

\

_{\._}

.••

\

_/

�

_V

'-.../

_""'/�

' 1\ A

'\ /\

1

V

\

1

1

ı ı ı ı ı'!

/j

/

\

1

\

-·

.J

\

·--- -A

1\

ı 1 --

-!""'

100 o

V

V

\A/V

V

1 _{• • • • • • • • • • • • • • • • • • •} . • • • • • • • • • • • • c:::, \;;:ı <:) � !':) !':) � � _� !?c:::, .'?c:::, \::) _.'?\;;:) � ,..,c:::, c:::, � .�c:::, � �·� _{�r.::s 'O�} ,:? _{'t)� 0,�} ... �"} '$..'? <ô'? q;C:S

�

'::3

.... \ . _"' c:::,· _... 'V _... �· _{� ...} ")·' _{"'\: ...} �· '"'"' ry Zaman

1

ls ı -

-Elektrik

1

Sekil

1 O

Günliik elektrik 1s1 eneriist tüketiminin ııün icmrlek· rleQisimi

48

ı

\AU

Fen Bilımieri

Enstitüsü Derg1si 7 Ci lt, t Sayı

(Mart 2003)

Bileşik Ist Güç Sisternlcri _{ve Bir t\llodel}

_Üzerinde

_{L .}

. .

.

ygu

_l

_anab

_t

_lırlik

_Et"'d··

-Tablo 4 EKIM ayının 3. hattas ma ait ckktrık \e ısı yükkri

TÜKETİM

ELEKTRiK

ISI

• •

E

K

İM

_3NCC

I·lAfTA •

MIN.

(kWh)

o

o

MAK

o

(

_kW

h.

)

'

k

.

.

�

RT.

\\

'

h

.

)

8,79

4,34

1

₆₅

6

ı

₇₅

687'

91

_

--

ı

-20

Eli ORAi\f

3,7

Fabrikanın aylık elektrik ve

ısı

yükü

değişimleri

T'ablo

5 'de,

_{Mevsimlik ısı}

ve e

lek

tri

k yükü değişünleri

Tablo

6'da, 5,5

_a

yl

ık

verilerin değerlend1nnesi rablo 7

'de

�örülmektedir.

....

Veriler

incelendiğinde Elektrik/Isı

oranının ele

k

tr

ik

lehine oldu

ğ

u

,

5,5

aylık

eneıji

yükleri

değerlendiıildiğinde elektrik

ısı

oranının 3 olduğu, kış

aylannda

yaz aylarına oranla ısı yüklerinde artış meydana

geldiği,

e

lektri

k

ve ısı yüklerinde pık yüklerin

ortalaına

değ

erlerin

3

ile 5

katı

olduğu, ya/

ay

l

a

rında

hafta

sonu ısı

�

ve elektrik

yü

k

l

e

r

i

ni

n

yaklaşık

yarı

yarıya azaldığı, kış

ay

larında ise

h

a

fta

sonu

ısı yükünde

ki

a

za

l

m

a

n

ı

n

8 ile

1 O

kata ulaştığı görülmektedir. Gece ile

gündüz

aras1

ısı ve

elektrik

yükleri incelendiğinde

kış

aylarında geceleyin

oluşan

ısı

yükleri ortalamasının

gündüze göre

�(,

30 ilc

o/o

45

civ

a

r

ı

n

d

a

arttı6rı, yaz. aylannda

is

e

o/o

27 ilc

o/o

36

arasında

artış ol duğu,

elektrik yüklerinin ise yaklaşık aynı

kaldığı görülmüştür.

Tablo 5 Aylık Flektrik lsı Yükü

Değişim

Tabloları

TEMMlJ7,

_A

_YI

f

•

-

-.

. _•

MIN.

MAK

()RT. Eli

ı

TCKETI�1

•

ELEKTRIK

ISI

.

_.

TUKETİM

ELEKTRİK

ISI

1

�

ı

..

.

TUKETTh1

ELEKTRiK

ISI

TÜKETİM

1

bLEKTRİK

ısı

TÜKETİM

ELEKTRiK

ISI

1 •

(

k

_W

h

)

(kWh.)

-o

2898

o

592,66

.... AGUSTOS AYI •

M

IN

_.

MAK

t

_kW

h

)

(kWh.)

o

1656

o

_-

_677,33

.. EYLUL AYI •

MIN.

M

A

K

(kWh)

_(kWh.)

o

₂₀₇₀

o

_783,16

• EKIM AYI

-MIN.

M

AK

(

_k

W

h

)

(kvVh.)

o

₂₀₇₀

o

952,5

KASIM

AYI

•

MIN.

MAK

(kWh) (kWh.)

o

3

₇

26

o

1619,24

(k

W

h

.

)

ORANI

-740

4,7

156,8

-ORT.

!

E/I

(kWh.)

ORANI

4

_88,

43

_ı

3,5

1 3

8,

3

9

ORT. E/I

�

k

Wh

.

)

ORANI

612,8

3,3

184,91

ORT.

EIT

(k

W

h

.

)

ORANI

753,3

_3,6

212,3

ORT. E/I

(

_k

W

lı

.

)

ORANI

726,72

323,59

2,3

-·

l\ti.S.Halilbeyoğlu

₁₍

_ç

_k .

u u

' . a tr, I.Ta� ınal.

AR(ı.LIK AYI (17 GlliLÜK DEGERLE:--:DiR}.-lE)

-�

ı

_ı 'l'(JKETİ�1 ORTALAMA

_F>T

··--...

.

(kWh.)

OR:\"

I

ELEKTRIK

_691.64

49

----ı ,

ısı

_407.82

₁

_1.7

ı ı '

ı

Tablo 6 Mevsinıhk Elektrık Isı YL'ı'<Li _{Deği)ım T:ıblnbrı}

TEMMUZ-

AÖUSTOS

_{AY LARJ}

.

.

TUKETİM

•

MIN. _MAK

_{ORT .}

-E tl

(kWh)

(

k

W

h.

)

ELEKrfRİK

_o

₂₈₉₈

(kWh_)

_614,25

C)R.\N

--l

ı

"

lS I

_o

_677,33

_147,6

--

4

·-

)

---EYL(JL- EIZjM-

KASI�1

l\

_YL�A.RJ

___

--· ....

ı

.

. •

MİN.

MAl<

oR-r_

·-r-f'l

-1

'fUKETIM

(k\Vh)

(kWh.)

-ELEKTRiK

_o

1

_'

₃₇₂₆

(kWh.)

_{697,6 ı}

---

ORA�l

----.. ı --ISI

o

1619,24

_{240 27}

2,9

'

Tablo 7 5.5 Aylık Elektrik Isı Yükü

Değı�ıın

Tabloları

5.5

A

Y

IN DEGERLENDİ�VfESİ

--ı

.

ı

·--.

.

_• MI�. MAl( ORT

Eli

TUKET'IM

(kWh)

(kWh.)

(kWh.)

OR.J'\

!'J I

• --ELEKTRIK

o

3726

666� 75

1. -ISI

o

16 1 9)24

221.8

-VIII. SONUÇ

Yapılan

d

eğe

rlen

di

rm

e

sonucunda,

bileşık ısı gü.;

sisteminin kurulması için

teJnel

koşul olarak

kabul edilen

yıllık 5000 s

aatl

ik

çalışına s

ü

r

e

s

i ile

kıyaslandığıncia

2500

saatlik çahşına s

ü

r

e

s

i

n

in yetersiz o�

"'-ŞU,

elektrık

ve

ısı

yüklerinin zan1an zaman

500

k

W'

ı

n

altında

kalışının yanı

sıra

sistemin kurulun1unda

engel

t

e

ş

k

i

l

eo

-�ek yan

etkenler olarak iş akışının

yıl

içerisinde

değişiklikler

göstermesi> her kalen1de seri üretin1in

sü

re

k

l

ili

k

arz

etmeınesi, değişen ihtiyaçların

üretin1 planlarınrk

değişikliklere sebep o

lması sayılabilir.

Dolayısıyla

bile�jk

ısı

güç s

isteml

e

ri

için temel koşul olarak ön

görülen

s

a

r

t

l

a

rm

saf:1 1aıunaması nedeniyle

seçilecek

sistenıirı

, o

verinıli alnıayacağı

değerlendirilmiştir.

Ancak gelecekte

seri

üretimde

süreklilik

sağlarunası,

tezgahıara

yüklenen iş saatlerinin

artırılma

sı

ile daha

çok

atölyede vardiyalı ç

al

ı

ş

m

ay

a

geçilmesi d

urumu

n

da

elektrik ve ısı yüklerınin yeniden

tespiti

ile bileşik ısı

güç

uygulamasına

geçilebileceği

değerlendirilmektedir .

İkinci bir

çözünı

_{yöntenıi ise}

benzer şekilde proses

ısı

ihtiyacı olan tesislerdeki üretin1

kalenJlerinin

bu tesiste

topJanmasıdır. Böylelikle üretim

miktarı arrınlacak,

arta�

üretiın

miktarım kaişılamak

için

y

ı

l

lı

k

çalışma

saatı

2500saat

düzeylerinden

5000 saat düzeylerine

çekilecek,

ı

SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7.Cilt, l.Sayı (Mart 2003)

ısı tüketimi artacak ve diğer tesisteki verimsiz tüketinline de engel olunacaktır.

. .

enerJı

Bu çalışmada eneıji kullanım verimliliğinin artırılması sadece bileşik güç santralleri yönü ile ele alınmıştır . . Ancak nıevcut kaynakları verimli kullanmak sorunun �-özümünde katkı sağlamakla birlikte sorunu çözmez. Ulkemiz kalıcı çözüın için enerji teknolojilerinin gelişen

eğilimlerine uymak zorundadır. Düşük kalorili

kömürlerin _{gazlaştınlması} ve sıvılaştırılnıası,

yenilenebilir enerji kaynaklarının (güneş enerjisi, modern biomas enerji: jeotermal enerji, rüzgar eneıjisi, deniz

dalga enerjisi) değer Iendirilmcs i, yakıt hücreleri

konulannda araştırmalann yapılması, süper ısı pompası teknolojisi, ve özellikle düşük maliyetli hidrojen üretimi için izleyen değil üreten ve ortak girişimlerde bulunan ülke konuınunda olmalıdır.

KAYNAKLAR

[1]

ARISOY,A., DERBENTLİ,T., TÜRKEL,M.U.,

ÜNLÜ,C., "K oj enerasyon Semineri'' Seminer Kitabı, s.

1 9-28,

30-31

MAYIS

2002

[2]

"Kojenerasyon

Nedir",

Enko Bileşik Eneıji

Sistemleri Web Sitesi

wwvv.enkogen.coın

[3]

"Kojenerasyon'', Türkiye Kojenerasyon ve Otoprodüktörlük Derneği Web Sitesi

[4]

ÇENGEL,Y.A.,BOLES,M.A., "Mühendislik

Yak1aşırruyla Termodinarnık",

s.

469-506: 1 996

f5]

İNALLI,M.,

YÜCEL,H.L., IŞIK,E., "Kojenerasyon Sisteınlerinin T'eknik ve Ekononıik Uygulanabilirliği", Mühendis ve Makina Dergisi, Sayı

506,2002

Bileşik Isı Güç

Sistemleri

ve

Bir :\'lodel Üzerinde

Uygulanabilirlik Etüdü

•

M.S.Halilbeyoğlu, K.Çakır, J.Taymaı