NEURIUM OLEANDER POISONING: REPORT OF A CASE

Bir

Olgu Bildirisi

bZDEMtR KOLUSA YIN a,bl, FA l1H Y A VUZ b),

A.

SEDAT <;OLoOLU a,b,c), OM11' KARAKU,s b), SEVlL ATASOyb,c)

a) Istanbul Universitesi Cerrahpa§a TIp Fakiiltesi, Adli Tip Anabilim Dalt, Istanbul, Tiirkiye

b) Adalet BakanltgI, Adli Tip Kurumu, Istanbul, Tiirkiye

c) Istanbul Universitesi Adli Tip Enstitiisii, Istanbul, Tiirkiye

NEURJUM OLEANDER POISONING: REPORT OF A CASE

Summary

A case of fatal Nerium oleander poisoning is presented. A 66 year-old man, died 2 hours after

ingesting a glass of boiled Nerium oleander's leaves' juice. The cause of death is determined by autopsy findings, histopathological and toxicological examinations. Thin-layer chromatography was used in toxicologic analysis for Nerium oleander. The literature about the plant, its toxicity and clinical

symptoms of poisoning is reviewed. Cardiotoxic effect of oleander is thought to be responsible for the death of the patient who had severe cardiovasvular problems.

Key words: Poisoning - Nerium oleander - Cardiotoxicity

Ozct

66 ya§mda bir erkek §ahista, zakkum yapraklanmn kaynatIltp iyilmesinden kisa bir siire soma olu§an oliimiin nedeni, mekanizmast, yardlmcl ve kolayla§tlflct faktorleri, morfolojik bulgulan, yaptlan otopsi ve yardlmcl tetkiklerden elde edilen bilgiler dogrultusunda ortaya konmaya yah§lldl. Zakkuma yonclik toksikolojik analizde ince tabaka kromatografisi kullamldl. Zehirlenmenin klinik ozellikleri ile bitkinin yaplsl ve toksisitesine ili§kin literatiir gozden ge9irildi.

Ollimiin, §ahlsta saptanan ileri derecede bir kardiovaskiiler patoloji zemininde, Nerium oleander'in

kardiotoksik etkisi sonucunda meydana geldigi sonucuna vanldl.

GiRiS

ve

AMA<;

Nerium oleander, Apacynacea

grubundan olup kardenolit, flavonoid, triterpen

yaplSlnda olan bilqikleri ta§lr.

70

O.

KOLUSA

YIN. F.

YA VUZ. A.S.

<;:OLoGLU. D.

KARAKU$. S. ATASOY

Kardiak, kardiotonik, diiiretik, emetik, adet diizenleyici, insektisid,

parazitisid,

l

aksatif, aksrrtic

i

veya uyancl etkileri olduguna inamlan ve bu nedenle halk tarafmdan

aslma, ateroskleroz, kanser, naSIr, dismenore, ekzema, epilcpsi, herpes, sltma, pso

r

iazis,

mantar, uyuz, bOcek sokmala

n

vc yara tedavilcrinde kullamlan \;ok zehirJi bir

b

itkidir

(1,2).

Morton (3)'a gore

b

itkinin biitiin

b01iimlcri kardiak glikozidlcrden oleandrin vc

neriin'in yamsrra foliner

i

n, rosagenin, kornerin, psodokuramin, kuersetrin, rutin, ursolik

asid, kortenerin

ve oleondamisin

i\;erir. Eser miktarda

A ve

K vitaminleri,

%0.288

askorbik as

i

d bulundugu da

bildirilmi~tir

(4). Aynca, adinerin, g

it

oksigenin, odorosi

t

H,

ner

i

talosit, urekitoksin, strospesi

t i

\;erdigi ileri

siiri.i1mu~tiir

(5).

Tillel ve

Wagner (6), Noleander yapraklarmda kardenolidle

r

a\;ls

m

dan

yaptlklarl

analizlerdc, oleandri

n

,

gentibiosyloleandrin

ve

odoroside A'mn,

bu b

i

tkide

mevcut

ba~lIca

glikozidlcr oldugun

u

saptaml~lardIr.

Duke (l)'a gorc, Noleander 'in

i

\;erdigi maddelerin

ba~lIca

etk

i

leri

~uniardrr:

Olcandrin

:

diuretik, kardiak, antitUmor

Neriin : kardiak

Kornerin : kardiak

Olcondamisin : antibiyotik

Ursolik asit : antitUmor, diiiretik

Kucrsetrin : an

ti

spazmodik, diuretik, vazoprcssor, virusid

Rutin

: antiatherojenik, antiOdem, antienflamatuvar,

antitrombojen, hipotansif,

spazmolitik, vasopressor

Adinerin : a

n

titumor

Gitoksigenin : karsinostatik

Toksisite

Morton

(3), \;ocuklarm bir avu\; dolusu

zakkum \;i\;cgi yemesiyle, yeti§kinlcr

i

n §i§

yaparken zakkum dah kullanmalarlyla

olu~an

olumlcr

bildirmi~tir.

Ncktan zchirlidir;

taze yapraklarm 15-20 graml

bir atl, 10-12 gram

I

bir

inegi,

1-5 gram

l

bir

koyunu

oldlircbilir (3,4). Zakkum yapraklanmn kaynauhp i\;ilmesi,

\;ok gU\;1ii zchir olan

kalp

glikozidlerini i\;ermesi yonlinden \;ok tchlikelidir (1,7).

Kingsbury

(8)'ye gore

N.oleander'in toksinleri ncrii

n

, hidrosiyan

i

k asid,

odorobiosid, odorosie ve rutin'dir. Noleander Avrupada farc zehiri olarak kullamhm§tlr

(1).

Ampirik ila\; olarak abortif ama\;larJa kullamlmaslyla hamilelcrdc

zehirlenmclcrc

nedcn oldugu bildirilmi§tir (5).

San Diego (ABD)'da intihar amaClyla

bi

r

av

u

\; dolusu Noleander yap

r

agl ycdiktcn

soma, rahatsIZlanmasl Uzerinc hastaneye getirilen 37

ya~mdaki

bir erkck hastach!, kardiak

g

l

ikozid etkisine bagh bradikardi (30-45/dk), sinoatrial nodal arrest ve junctional ka\;l§

ile kcndini gosteren kardiotoksisitc saptanml§, kan digoksin sev

i

yesi

1,5 ng/ml olarak

saptanml§, yapllan tedavi ilc (digoksin spcsifik Fab antikoru) kalp ritm

i

sinUs

bradikar-mi§tir (9). tncclcdigimiz oIgu, Iitcraturde saptayabildigimiz

vc

N.oleander

intoksikasyo-nunun klinik bulgulanm gostc

r

cn

t

ek olgudur.

O

lkemizde, gerek

bilim

adamlan, gcrcksc halk

tarafmdan

toksisitesi iyi

bilinen

N.oleander, bu bitkiden

eIde ettigi ekstreyi kanse

r

tcdav

i

sindc

ba§anh

bir §ekilde

kullandlgm

l

iddia eden bir hekimin aldlgl sonuy

l

an

bil

d

irmesindcn

soma bir siire ilg

i

odagl olmu§tur.

Bu Wr

tedaviye olaganiistii

b

i

r

t

alep o

l

mu§,

tedavinin

bilimselligi

tarl1§lh

r

ken

bazl

k

i§ilcr kendileri zakkum yapraklanm kaynatarak suyunu ir;mek yo

l

unu

ser;mi§lc

r

,

bu

da zchirlenmclcrc

ve

hatta takdim

cLtigimiz olguda oldugu

gibi oHime yol

ar;an sonU(;:lar dogurmu§tur.

Olgu

Adli Tip Kurumu Morg lhtisas Daircsi Dosya No: 219/536-880217-216. 66 ya§mda, crkck ,!ahIS, kcndi evinin bah~esinde bulunan zakkum bitkisinden topladlgl bir miktar yapragl kaynatarak suyunu (1 su bardagl kadar) ivtikten soma genel durumu bozulmu§ ve 2 sa at ivinde olmii~tiir. Viicudunda haricen herhangi travmatik ve patolojik dcgi§iklik saptanmayan olguya otopsi uygulandt.

Olopsi bulgulan

SavlI deri alll ve periost normal goriiniimdc olup kalvaria ve temporal adak gruplan saglam buhmdu. Kafatasl apl(i1g111da saptanan, meningeal damarlann dolgunlugu, bcyin ileri dcrecede §i§ goriiniimde olmasl, sulkuslann silinmesi, giruslann bclirginle§mesi gibi bulgulann yams Ira, beyin kesitlcrinin kuru vc mat goriiniimde oldugu goriildu. Sercbcllumda tonsiller hemiasyon izlendi. Kafa kaide kcmikleri saglam bulundu.

Toraks incelemclcrinde, her iki akciger §i§, odcmli goriiniimde olup kenarlan biilloz cmfiz,emli goruniimdeydi; agtrlIklan 1600 g olarak tartIldl. Kesitlcrinden kanh-kopliklU odem SlV1SI geldigi goriildii. Plevral patolojiyc rastlanmadt. Kalp 550 g tartildt. Sol ventriklildc dilatasyon, on duvarda 5 em

~aplnda anevrizmatik alan ve ~eperde incelme, arka duvarda 2.5 em'ye varan hipertrofi, sag vcntrikulde dilatasyon saptandt. Yapllan kesitlerde, ancvrizmatik bolgcnin aItmda sedefsi rcnkte yaygm infarktiis ncdbeleri goriildii, Koronerlerde ba§langl~tan itibaren ileri dereeede daralmaya yol a~an aterom plaklan saptandt. Aortta kapaklar iizeridde ve tiim i9 cidarda aterom plaklan vardt.

Boyun organlannm tctkikinde, glottis de hiperemi tesbit edildi, odem goriilmedi. Hyoid kemik, tiroid kartilaj, scrvikal omurlar, tiroid dokusu ve diger boyun yumu~ak dokulanna ait bir patoloji bulunamadl.

Batm a\;Iidlgmda, midenin ameliyat ile 2/3'liik klsmmm rezeke edilerek jejunuma aglz!a§tmldlgl (Billroth II), duodcnumun gomiilii oldugu goriildli. Ozofagus hafif hiperemikti. Mide il;ersinde 50 cc kadar kidi yqilimsi renkte mayi oldugu goriildli.

Mide mukozasl hiperemik ve hafif odcmli goriiniimdcydi. Karaciger staz goriiniimde olup 1950 g tarcltldt. Bobrcklerde makroskopik patoloji yoktu; kesitlcri hiperemik olup, diger batmivi organlarda makroskopik patoloji saptanmadt. Abdominal aort ~eperinde yaygm, bir kisml iilsere aterom plaklan vardt. Tum viicut lenf sis tern in de, seroz dokularda, kas, iskelet sisteminde hcrhangi bir patoloji tesbit edilmcdi.

Kalp, akciger, karaciger, bobrek, beyin, pankrcas, mide ve damar <;eperindcn histopatolojik tetkik i9in par\;a almdt.

Sistematik toksikolojik inceleme, alkol, uyutucu ve uyu§turucu maddeler ile N.oleander entoksikas-yonu yonlindcn incelenmck iizere kalpten elde edilen 2 tiip kan, toraks bo§lugundan alman 1 tlip kan or-negi, sistematik toksikolojik analiz ivin idrar, rnide ve iverigi, safra kesesi iverigi, kalp, karaciger,

bob-72 O. KOLUSA YIN, F. YA VUZ, A.S. C;OL<xiLU, D. KARAKU$, S. AT ASOY

rek, beyin, akeiger, kademeli §ekilde 60'ar em1ik iki adet jejunum, bir adet ileum, bir adet kolon pan;:asl Kimyasal Tahliller lhtisas Dairesine giinderildi.

H islopalolojik incelemede:

Kalp: Hipertrofik kardiyomiyopati, geni§ miyokard infarktl nedbeleri

Akeiger: Hiperemi ve iidem Beyin: Odem

Mide: Hiperemi

Aorta: Aterom plagl saptanml§,

Karaeiger, biibrek ve pankreas: bir iizellik tespit edilmemi§tir.

Kimyasal Tahliller lhtisas Dairesince yapdan toksikolojik inceleme sonucu:

2 g toz edilmi§ iimek (Nerium oleander yapragl) 20 ml % 70'lik etanol ile su banyosunda kaynatlldlktan sonra sogutulup siiziildii. BIde edilen bu siiziintiiniin bir klsml ince tabaka plaklanna noktalandl, bir ktsml da taraflmlzdan yeti§tirilen Swiss-Albino tiim fmdlk farelerine intraperitoneal yolla iilUm meydana getirinceye kadar verildi. Olen farelerden elde edilen mide, baglfSak, karaciger, biibrek, akciger, par~alan ~ekitlenerek inee lab aka plaklanna noktaLmdt. Ki§iye ait mide ve i~erigi, baglfsaklar, karaeiger, akeiger ve biibrek par~alan da ~ekitlenerek inee tabaka plaklanna noktalandl. Her ii~ grup plaklar elil asetal-metanol-amonyak (85:10:5) ~iiziicii sisteminde yiiriitiildii, kurutuldu. Plaklar iizerine iinee Kloramine-T- triklorasetik asit belirteei piiskiirtiHdii, kurutuldu (10). Dzerine % 701ik HCI04 : H20 (15 : 100) piiskiirtiHdii, etiivde 100°C'da iki dakika tmuldu. Incelenen her ii9 iimege ail inee tabaka plaklannda, kardiyotonik glikozidlere iizgii mor lekeler spotlar halinde belirlendi (11 )(Resim 1) ($ekil 1, 2.).

Resim 1. !nee tabaka kromatogrammda ki§iye ait iimekler (1 -5. siitun) ile zakkum (6 ve 7. siitun) Rf degerleri: I: 0.38, II: 0.39, III: 0.52, IV: 0.38, V: 0.38, VII: 0.43, VIII: 0.37.

a

r

,

r~

~1,do Za.<~um

'3·9

Jr5

<l9

1 MidQ 801g _

B"'g_TI

Kalin

f3ag. ill Bag- Zakk,,~

G

0

0

0

0

0

0

₀

C/',

~ Mor LekelH

0

_b

₀

₀

₀

0

0

("'1

?

(')

?

.

.

.

.

.

.

~ckil 2. a) !nce tabaka kromatogrammda fareye ait 6rnckler (I. siitun) ile' zakkum (II. siitun).

Rf degerleri: 1: OA1, II: OAI.

b) Otopsidcn alman doku omckleri (I.-V. siitun) ilc zakkum (VI.-VII. siitun).

TARTISMA

Z.l<kum Mor LQkalH

0

.

Ailesi

ile

yapllan

gorli~mede

uzun

b

ir siireden

beri

((C§itli saghk sorunlan

olan

§ahsm,

k

endisinde siirekli

kanser hastahgl

oldugunu soyleyerek e

t

rafma yakm

d

lgl,

sonunda evinin bah((esinde bulunan zakkum

bitkisinin

yaprak

l

anm kaynatarak suyunu

i

((tigi (hatta

e~ine

de

i((

mesi

i((in

l

srar ettigi) ve

i

ki

saat i((inde

h

astaneye gotiirliHirken

oidligli

ogreniidi.

Yaptla

n

otopsidcn

eide

edilen makroskopik ve h

i

stopatolojik sonu((lar

1~lgll1da, ~ahlsta

ile

ri

derecede ateroskieroz, koroner yetersizlik,

ge((iriImi~

miyokard

i

nfarktlisii,

hipe

r

trofik

kardiyomiyopati, hepatomegali (staz

karacigeri), kalpte

her ik

i

ventrikUld

e

dilatasyo

n

,

ge((irilmi~

Billroth

II

ameIiyatl, akcigcr em

f

izem

i

gibi patolojilerin

yamslfa,

entoksik

a

syona

bagh beyin

Memi, akcige

r

Memi, sindirim kanah boyunca hiperemi

saptandI.

74 O. KOLUSA YIN, P. YA VUZ, AS. <;:OLOGLU, D. KARAKU$, S. ATASOY

llcri dcreccde kardiovaskliler

ve

rcspiratuvar problemlc

r

i

olan vakada, dllimlin;

N.oleander'in

kardiotoks

i

k etkisine bagh olarak

geli~cn

aku

t

kalp

yctmczligi

ncdeniylc

olu~tugu

sonucun

a v

a

nl

dl.

KAYNAKLAR

Duke, 1.A. (1985) in Handbook of Medicinal Herbs, 1st edn., pp. 327, 521, 561, CRC Press Inc., Boca Raton, Florida.

2 Hartwell, S.L. (1971) in Plants Used Against Cancer, 2nd edn., p. 30., Uoydia (Lac cit: Duke,

1.A.).

3 Morton, 1.P. (1981) in Atlas of Medicinal Plants of Middle America, p.1420, Charles e. Thomas, Springfield, Ill.

4 Watt, 1.M., Breyer-Brandwijk, M.e. (1962) in The Medicinal and Poisonous Plants of Southern and Eastern Africa, 2nd edn., E.&S. Livingstone, p. 1457, Edinburg, (Lac cit: Duke, 1.A.). 5 Giiley, M., Vural, N. (1978) Toksikoloji, s. 262, A.D. Eczaclltk Fakiiltesi Yaymlan No. 48,

Ankara.

6 Tittel, G., Wagner, H. (1981) Planta Medica, 43,252-255. 7 Ulubelen, A. (1988) Havan, 1, 15-17.

8 Kingsbury, 1.M. (1974) in Poisonous Plants of the United States and Canada, Prentice-Hall,

Englewood Cliffs, N.l. (Loc. cit: Duke, 1.A.).

9 Shumaik, G.M., Wu, A.W., Ping, A.e. (1988) Ann. Emerg. Med., 17, 732-735.

10 Krebs, K.G., Heusser, D., Wimmer, II. (1969) in Thin Layer Chromatography, 2nd edn. (E. Stahl, ed.) p. 862, Springer-Verlag, New York.

II Giirlich, B. (1961) Planta Med., 9, 442, (Lac. cit: Bay top, T. ve ark.)

12 Bay top, T., Bay top, A., Mat, A., Sun, S. (1989) Turkiye'de Zehirli Bitkiler, Bitki Zehirlenmeleri

ve Tedavi Yontemleri, Istanbul Dniversitesi Yaymlan, No. 3560, Eczaclhk Fakiiltcsi No. 54, S.,

238, 1stanbul.

Ayn bask. i~in:

Prof. Dr. Ozdemir Kolusaym Istanbul Dniversitesi

Ccrrahpa~a TIp Fakiiltesi

Adli TIp Anabilim Dalt 34246 Ccrrahpa§a Istanbul - Tiirkiye