Flying with Abidin Dino

%

T 7 ^ k L ,\% %

» . ' v ,

%

2

¿-

>

» - 'İ V W

F L Y IN G W ITH A B ID IN D IÑ O

t/Wiain D iñ o y la

Uy A Y Ş E N U R A R S L A N Photos K A D İR Ç IT A K

FRANSIZ MODERN SANAT MÜZESİ NDE R£SMİ ASILI TEK TÜRK RESSAM

AIÎİD İN DİNO. GEÇTİĞİMİN A Y İSTANBUL'DAYDI. DİNO İLE KONUŞMA

ŞANSINI SADECE SKYLIFE YAKALAD I.

ABIDIN DINO, NAMESAKE OF HIS ILLUSTRIOUS GRANDFATHER ABIDIN

PASHA, IS THE O N LY TURKISH ARTIST HONOURED W ITH A PLACE ON THE

A

bidin Dino, "Yüzyıllar boyunca ressamlar yeryüzünden baktılar dünyaya. 20. yüzyılda ise dünyayı kuşbakışı seyretmeyi öğrendiler, hatta kuşlardan daha yükseklere çıkarak. Yepyeni deneyler, duygulardır bunlar" di­ yor.

Bu yüzyılı neredeyse bir ucundan ötekine yaşamış Abidin Dino. İki dünya savaşı, sürgünler, nice kent­ ler sığmış yaşamına. Ama o, "dün"ü konuşmaktan hoşlanmıyor. "Geçiniz efendim" diyor. "Bugün"ü, "yarın"ı konuşmak istiyor.

Zaten hep zamanın bir adım önünde olmuş Dino. "Dünyayı yükseklerden

seyretme deneyinin etki­ siyle hiç resim yaptınız mı?" sorusunu şöyle ya­ nıtlıyor örneğin:

"Yaptım. Hatta Gagarin ilk kez uzay uçuşunu ba­ şarmadan önce, yanılmı­ yorsam altı ay kadar ön­ ce, Paris'te uzay resimleri sergiledim . Bunları ya­ parken elbette uçaklar­ dan edindiğim deneyler­ den faydalandım. Bir de hayal gücü. Uçmak, insa­ noğlunun çok eski bir özlemi. Mitologyada lkar, yapay kanatlarla bir süre yükselir düşmeden önce. Evliya Çelebi yapay ka­ natlarla Galata Kulesi'- nden Üsküdar'a uçan bir yiğitten sözeder. Leonar- do da Vinci çeşitli uçuş makinaları çizip durmuş­ tur. İnsanın bilinçaltında hep uçmak özlem i var. Zaman zaman düşlerim- ,de uçtuğum oluyor, ama kanatsız, salt içimden ge­ len bir güçle, tuhaf bir duygu!"

Ya Abidin Dino ne yapıyor? Yeni şeyler arıyor, yeni öz ve biçimler...

"Yüzyılımızdan başlayarak ressamların 'hız' duygusu­ nu yansıtmaya çalıştıklarını da görüyoruz. Mondrian, Duchamp, Marinetti gibi sanatçılar, devinim resimle­ ri üstünde durmuşlardır. Önce otomobillerin, sonra uçakların gittikçe artan hızı, derken uzay gemileri... Dünyayı hızlı seyretmek yeni duygular yaratıyor in­ sanlarda. Ressamın, örneğin çok sevdiğim Şeker Ah­ met Paşa'nın oturup saatlerce bakıp çizdiği meyve resimleri ile, örneğin Mübin Oıhon'un bulutumsu, devingen renk fırtınaları, birbirinden apayrı iki dö­ nemin ürünleri."

o r centuries artists looked at the world fro m the grou n d ," says Abidin Dino. "But in the

b g 20th century they learnt to take a bird's eye

view o f it, flying even higher than the birds.

1 These were brand new experiences and emo­ tions. "

Abidin Dino's life spans almost the entire century. He has seen two world wars, periods in exile, and lived in numerous cities. Yet he does not like talking about the past. "Forget about that," he says. He wants to dis­ cuss the present and future.

D in o has always been one step ahead o f his time. When I asked him, "Ha­ ve y o u ever p a in te d a picture influenced by the experience o f looking at the world fr o m above?" D in o rep lied : "Yes. In f a c t it was before Yuri G agarin made his firs t space flig h t, a bou t six m onths before i f I am not mistaken. I exhibited my space p a in tin g s in Paris. O f course I used the experience o f fly in g in aeroplanes, a n d my im a g in a tio n . H u m a n beings have yearned to fly since very early times. In mythology, Icarus ri­ ses f o r some time on his a r t if ic ia l wings before fa llin g to his death. Evli- ya Celebi describes the flig h t o f Hezarfen Ahmet Celebi fr o m the Galata Tower to Uskudar in the 17th century. Leonardo da Vinci drew many de­ signs f o r fly in g m achi­ nes. The desire to f ly is always there in m an's subconscious. Occasio­ nally I fly in my dreams, but without wings, just with an inner power. It is a strange sensation!"

Meanwhile, Abidin D ino was in search o f a new es­ sence and forms. "From the beginning o f this century artists tried to express the sense o f speed. Mondrian, Duchamp, M arinetti and others were preoccupied with pictures o f motion. Automobiles and then air­ craft pushed speed limits up and up, and then came space ships. Watching the world at high speeds gave rise to new sensations.

"The still-lifes o f fr u it by artists such as Seker Ahmet Pasha, whose work I love, are an age away from , say, the cloudy storms o f moving colou r by M ubin "Açılar ve Pencereler". Kağıt üzerine guva§, 50x70 cm. boyutunda.

Angles and Windows. Gouache on paper, 50x70 cm.

1 8

Dino, çok özlediği

İstanbul'da dolu dolu

yalayarak hasret giderdi.

Herhalde yalnızca resimle ilgili bir özellik olmasa gerek bu... Abidin Dino, "Memlekete bakış bile de­ ğişiyor" diye anlatıyor.

"Kuşbakışı Türkiye örneğin. Paris'te hazırlanmakta olan bir fotoğraf kitabı, hiç bilmediğimiz bir Türkiye gösterecek bize. Helikopter ve uçaktan çekilmiş Türkiye'yi keşfedeceğiz. Heyecan verici bir yenilik, çağımızın ürünü bir kitap.

Beni en çok ilgilendiren başka bir olay da, Mimar Sinan üstüne Metin Sözen'in uçaktan çektiği bir bel­ gesel film. Mimar Sinan'ın eserlerini tanıdığımı sanı­ yordum, fakat bu film bana çok şey öğretti... Bir de şiirsel boyut var işin içinde..." Abidin Dino, dünyaya bu "kuşbakışın" şiirsel olduğunu düşünüyor:

"Uçaktan görülen İstanbul şehri, bir şairin dizeleri gibi kafiyeli sanki... Ya da gece vakti Meksika'nın başkentine inecek olursanız, binlerce yıldız yağmış­ çasına nakışlar çiziyor kentin ışıkları, Aztek nakışla­ rı..."

Dünyanın her çizgisine, her anına farklı biçimde ba­ kan bir ressamın gözleriyle görmek... Abidin Dino, bunun mümkün olabileceğini söylüyor. Yani yeni bir sergisinin... Yakın bir tarihte, önce Paris ve Mila­ no'da; ardından İstanbul ve Ankara'da Dino'nun ye­ ni resimleri sergilenecek. Ve tabii yeni bakışları... Adını dedesi Abidin Paşa'dan, resim sevgisini solu­ duğu havadan almış; Fransa Modern Sanat Müzesi'- nde resmi asılı tek Türk ressam; Dünya Futbol Ku­ pası adlı bir belgeselle uluslararası ödül alacak ka­ dar sinemanın sevdalısı ve aşinası Abidin Dino... İs­ tanbul'daydı.

Bu söyleşi nasıl bir soruyla bitmeli? Soru değil, bir tahmin belki:

"Paris'e dönüş elbette uçakla..."

O rhon."

And this change was not restricted to art. "Even our viewpoint o f ou r country is changing," says Dino. "A hook o f aerial photographs o f Turkey is being prepa­ red f o r publication in Paris. It will show us a Turkey we did not know existed before. We will discover Tur­ key as photographed fro m helicopters and aeropla­ nes. This is something new and exciting, a hook o f ou r age.

"Another fascinating event recently is the release o f a film taken by Metin Sozen o f aerial views o f Sinan's architecture. I thought I knew the works o f Sinan, hut this film taught me a lot. The film has a poetical dimension."

Abidin D in o sees poetry in this bird's eye view o f the world: "Istanbul as seen fro m an aeroplane seems to rhyme like a poem. When you land in Mexico City at night, the lights o f the city make patterns like raining stars... Aztek patterns."

An artist can see each detail, each moment o f the world fro m a different p oin t o f view, according to D i­ no. We will have the chance to see f o r ourselves at the

"Açılar ve Pencereler" serisinden bir başka resim. 50x70 boyutunda ve yine kağıt üzerine guvaşla yapılm ış

Another painting in the Angles and Windows series. Gouache on paper, 50x70 cm.

21

Abidin Dino'dan "Dört kent" / Abidin Dino, "Four Cities".

"Uçakları seviyordum oldum olası, fakat onları bana büsbütün sevdiren yeni bir töre var. Türk yolcuları, uçak yeryüzüne konar konmaz alkışlıyorlar hep bir­ likte pilotu. Ne güzel, ne hoş bir teşekkür etme biçi­ mi!"

Bayanlar, baylar: Abidin Dino... Bu dünyada yaşadı­ ğı ve bize onun bambaşka yüzlerini gösterdiği için teşekkür etmeyecek misiniz? •

"İNSANIN BİLİNÇALTINDA HEP

UÇM AK ÖZLEMİ VAR. ZA M A N ZA M A N

DÜŞLERİMDE U Ç T U Ğ U M OLUYOR,

A M A KANATSIZ, SALT İÇİM DEN GELEN

BİR GÜÇLE..."

"THE DESIRE TO FLY IS ALW AYS

THERE IN MAN'S SUBCONSCIOUS.

O CCASIONALLY I FLY IN M Y DREAMS,

B U T W IT H O U T W ING S,

JUST AN INNER POWER."

forthcom ing exhibitions o f his latest work, first in Pa­ ris and Milan, and then in Istanbul and Ankara. A b id in D in o, who is nam ed a fter his illustrious grandfather, Abidin Pasha, is the only Turkish artist honoured with a place on the walls o f the French M odem Art Museum. Film-making is his other passi­ on, and he has won an international award f o r his documentary about the World Football Cup.

I caught Abidin D in o during a visit to Istanbul, but he was due to return to Paris shortly...by a ir natu­ rally.

"I have always loved aeroplanes," he explains, "and there is a new custom which has made me love them even more. The moment the aircraft puts down, the Turkish passengers applaud the pilot. What a lovely way to thank him !"

And we would like to thank Abidin D in o f o r showing us faces o f the world we knew nothing about before.•

KYI IFE E Y L Ü L S E P T E M B E R 1 9 9 2