57 gün 57 gece süren düğün

Padişah oğuUannın sünnet düğünlerini “Suntame” denilen manzum ve mensur yapıtlarında anlatan pek çok Osmanlı Tarihçisi, bu şehzadenin düğününün bin- bir gece masallarının görkemini bile gölgede bıraktı­ ğını belirtirler.

• ATMEYDANINDA ŞENLİK

Sultanahmet’teki At Meydam’nda büyük şenlik

S7günSlaeC ñSÜ £B iU iíÍáíÍtl

Sultan ili. Murat'ın oğlu şehzade

Mehmed, 17 yaşındayken, İstan­

bul'da At Meydanı nda Dördüncü

Vezir cerrah Mehmet Paşa tara­

fından törenle sünnet edildi

404 yıl önce 29 Mayıs günü baş­

layan düğüne bütün İstanbul

halkı davetli olarak katıldı ve

günlerce yedi, İçti, eğlendi padi­

şahtan ihsan ödülü aldı

İLHAMI SOYSAL

O

gece süren görkemli düğünüdür.

1582 yılında İstanbul’da yapılan bu düğünde, 17 yaşına gireli 5 gün olan Şehzade Mehmed’i, Dördün­ cü Vezir Cerrah Mehmet Paşa sünnet etmiş, ve Padi­

şah III. M u rat’tan bu büyük hizmetine karşılık 10

bin altın, som altından bir leğen ve ibrik, 30 top ku­ maş ve birkaç da muhteşem kürk kaftan (hilat) almış­ tır. Şehzadenin anası Valide-Sultan da Cerrah Paşa’- ya 3 bin altın, bir çok kürk ve kumaş armağan etmiş­ tir.

404 yıl önce, 29 Mayıs günü başlayan bu düğüne tüm İstanbul halkı katıldığı gibi, taşradan da (Ana­ dolu ve Balkanlar) pek çok konuk çağrılmıştır. O dö­ nemlerde “ At Meydanı” denilen şimdiki Sultan Ah­ met M eydanı’ndaki bu düğünde, türlü esnaf loncala­ rına bağlı esnaf, kendi mesleklerindeki marifetlerini ser- gilemiş'er ve Padişah’tan bol bol ihsan (ödül) almış­ lardır ki, bunlardan birini Taşköprülüzade Mehmet

Kemalettün Efendi “Tuhfet-ül-Ahbab” adlı yapıtın­

da şöyle anlatır:

“ Ehl-i hırfet kendulere münasip san’at ile Rikâb- ı-Hümâyunlanna arz-ı hedâya idüp Padişâh-ı gerdun- ’ vekâr dahi ihsân-ı bişümar ile her birini mesrur ider idü: Bir gün hammamcılar tekerlek üstünde Âlât-ı- esbabı mükemmel bir hammam şeklini bina ve için­ de bir iki dellâk peyda idüp At-Meydanına getürdü- ler ve halk-ı alem temaşa itti. Bir gün dahi e câr-ı sebzezâr ve nice gazal ve kebki tiz-reftâr ve abü ve ganem ile zib-ü-ziynet bulmuş bir dağ-ı mesnûu sanat ile At-Meydanuna gelürdüler: Her gören mas- nu’idüğünü tahayyül idemeyüp hakiki dağ sandılar! Bunun emsali garâib-i eşkâl peyda olmuştur ki müs­ takil kitaba mütehammil olmağın bu muhtasarda tah­ rir olunmadı.”

Oldukça ağdalı ve eni konu yağcı bir dille kaleme alınmış bu satırlarda anlatılan özetle şudur:

Çeşitli sanatçılar, gösterilerini Padişah önünde ya­ pıp, bunları d ü p n e armağan etmişler, Padişah da her birine ihsanlarda bulunarak bunları memnun etmiş­ tir.

Bir gün Hamamcılar bir araba üstünde her şeyi ta­ mam bir hamam yapıp, içine de iki tellak oturtup na­ sıl kese-sabun yapıldığını, kulunç kırıldığım göstermiş­ ler.

Bir başka gün, gene tekerlekli bir arabanın üstün­ de yapma bir dağ ve bu dağı süsleyen ceylanlar, deve­ ler, ahular, keklikler, ağaçlar, çiçekler geçirdiler ki çok kişi bu dağın yapma olduğunu anlayamadı, gerçek dağ sandı. Bunlara benzer o kadar çok inanılmaz şey gös­ terildi ki, buraya sığmaz, yazılsa bir kitap olur...

• DONANMA FİŞEKLERİ

Dönemin daha başka tarihçileri, yazarları da bu 57 gün süren düğünü anlata anlata bitiremezler. Do­ nanma fişekleri ile gökyüzü geceler boyu aydınlanmış, şekerciler şekerlerden şehirler, dağlar, camiler yapmışlar vb...

10

"Tahta geçince

sünnet olan

Padişah

Osmanlı Padişahlarının 14,'süolan 1. Sultan Ahmet. İmparatorluk tahtına çıkıp Padişah ve Halife-i Huy-i Zemin Unvanını aldıktan tam 33 gün sonra 23 Ocak 1604 günü İstanbul'daki sarayın­ da sünnet olmuştur. O tarihte 14 yaşının içinde­ dir. Pek çok Osmanlı Padişahı gibi, Türk asıllı olmayan bir ananın oğlu olan Sultan Ahmet, Pa­ dişah ve Halife olduktan sonra, Osmanlı geleneği olduğu halde küçük kardeşi Ahm et’i öldürteme- miştir. Zira kendisinden başka hayatta olan tek Osmanoğlu, dolayısıyla şehzade, bir deli olan bu Mustafa 'dır ve nitekim sonradan I. Sultan Mus­ tafa adıyla Padişah olacaktır. 14 yaşında padi­ şahlığından sonra sünnet olan Sultan Ahmet 1. 'in ilk çocuğu 14.5 yaşındayken olmuştur.

Bu düğünün iki önemli özelliğinden biri, Osmanlı padişahlarının, bir düğün de olsa ilk kez halktan ken­ dilerini soyutlayarak törene katılmayıp düğünü uzak­ tan, bir saray penceresinden seyretmeleri, İkincisi de bu düğünde m arifet gösteren canbaz, hokkabaz gibi sanat ehlinin, ihsan olarak yeniçeri ocağına yazılma isteklerinin, Yeniçeri ağasının karşı çıkmasına rağmen padişahça kabul edilmesi ve Yeniçerilik geleneklerinin yıkılmaya başlamasıdır.

Osmanlı İm paratorluğu’nun, gerileme değilse bile duraklam a dönemlerinin başındaki bu düğünde, pa­ dişah, düğüne katılanlara, saray penceresinden, gü­ müş tepsiler içinde altın paralar saçmış ve halk da bu “ nimet yağm asına” katılmak için birbirini ezmiştir.

İskenderun’da sünnet olacak çocukların faytonla gezdirilmesi geleneğine, babaları Türk, anneleri Alman 2 kardeş katıldı. 7 yıl önce Almanya’da evlenen Türk işçisi Ünal Uğur ile eşi Cornelia, çocukları 7 yaşındaki Oliver ile 3 yaşındaki MatiasT sünnet ettirdiler.

Ünal Uğur’un memleketi olan İskenderun’da geleneklere uyuldu ve Oliver ile Matias sünnet öncesi bir faytonla sahil yolunda gezdirildi. İskenderun’da artık antika olan faytonların sahipleri, bu gelenek nedeniyle kazanç sağlayabiliyorlar.

Fotoğraf: Hilmi D İKEN -İSKEN D ER U N

Sünnet

geleneği

Sünnet, M usevilerden M üslüm anla-

ra geçm iş b ir gelenektir. Her M usevi er­ kek ç o c u ğ u d o ğ u m u n u n ' s e k iz in c i gününde sünnet edilir. M üslüm anlıkta ise M üslüm anların erkek çocu kla rı b ir yaşından başlayıp, buluğa e rd iğ i yaşa kadar k e s in lik le s ün ne t e d ilm e lid ir. M üslüm anlığı sonradan kab ul eden er­ ke kle r de, kaç yaşında olurlarsa o ls u n ­ lar, sünnet ed ilm ek zorundadırlar.

M useviler ve M üslüm an la r dışında, Afrika 'da bazı kabilelerde de sünnet ge­ le n e ğ i vardır ve kız ç o c u k la r da bızırla­ rın ın u cu k e s ile re k s ü n n e t e d ilir. M üslüm anlar arasında koyu Sünni gele­ neği ve şeriat hüküm lerine göre çalgı ve oyun, şenlik, günah sayıldığından s ün­ net düğünleri, h o c a la r Kuran okuyarak dualar ederek yapılır.

Sünnet daha çok 3, 5, 7, 9 g ib i tek sayılı yaşlarda yapılır. A nadolu Türk ge­ le neğinde sünnet, a ile n in m addi du ru­ muna göre, çalgılı, çen gili, sazlı sözlü, karagöz ve hokkabaz oyunlarının oyna­ nıp, konukların şölenlerde ağırlandığı dü ğü nle r b iç im in d e g e rç e k le ş tirilir.

Ç ocuğun sünnet odası, g e lin odası g ib i süslenir. S ünnet çocuğuna beyaz ren kli ve ip ekli b ir sünnet entarisi, alnın­ da m aşallah yazılı yaldızlı takke g iy d iri­ lir. Sünnet çocuğuna, oyuncak ve para armağan edilir. A t sırtında ya da payton­ da gezdirilir.

SÜNNET SÖZLÜĞÜ

SÜNNET: Hz.M uham m ed’in M üslüm anlar ta­ rafından uyulması gerekli sayılan davranışları ve şu ya da bu konuda söyled iği sözlerin tü ­ mü.

SÜNNET: Erkek çocukta, ürem e organının ucunda bulunan derinin çepçevre kesilm esi. SÜNNET ETMEK: Üreme organının ucunda­ ki deriyi çepeçevre kesmek.

SÜNNET-I GAYRI MÜEKKİDE: Hz.Muham- m ed'in çok kez yapıp bazen yapmadığı işler. SÜNNET-I MÜEKKİDE: Hz.M uham m ed'in sü­ rekli yaptığı, yapılm asını zorunlu gördüğü şeyler.

SÜNNET-İ SENİYE: Tanrı’nın koyduğu kura l­ lar, düzen.

SÜNNET ÇOCUĞU: Sünnet edilm iş ya da edi­ lecek erkek çocuk.

SÜNNET DÜĞÜNÜ: Erkek ço cu kla r için sün­ net nedeniyle düzenlenen düğün.

SÜNNET TAKKESİ: Sünnet ed ile cek ç o c u k ­ lara g iy d irile n , alın kısm ına m aşallah ya da ay yıldız işlenm işyaıaıziıya da İn c ili yuvarlak, kenarları d ik ge ne llikle açık mavi renkte ta k ­ ke.

SÜNNETÇİ: S ünneti yapan kim se.

SÜNNETLEMEK: Bir kaptaki yem eği, kabı sı­ yırarak y iy ip bitirm e.

SÜNNETSİZ: Sünnet edilm em iş, sütü bozuk.

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi