• Sonuç bulunamadı

Fibromiyalji Sendromunda Kemik Mineral Yogunlugu Degerleri: Osteoporoz Için Bir Risk Faktörü mü?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Fibromiyalji Sendromunda Kemik Mineral Yogunlugu Degerleri: Osteoporoz Için Bir Risk Faktörü mü?"

Copied!
4
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Osteoporoz

D ü n y a s ı n d a n

Fibromiyalji Sendromunda Kemik Mineral Yo¤unlu¤u De¤erleri:

Osteoporoz ‹çin Bir Risk Faktörü mü?

The Bone Mineral Density Values in Fibromiyalgia Syndrome: A Risk Factor For Osteoporosis

Ak›n Erdal*, Kadir Y›ld›r›m*, Hatice Hac›beyo¤lu*, Mustafa Y›ld›r›m**, Kaz›m fienel*

(*) Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon ABD, Erzurum (**) Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Nükleer T›p ABD, Erzurum

ÖZET

Fibromiyalji Sendromu (FMS); yayg›n a¤r›, spesifik anato-mik bölgelerde hassasiyet, yorgunluk, uyku düzensizli¤i, spastik kolon gibi klinik belirtilerle karakterize, kronik kas is-kelet sistemi hastal›¤›d›r.Gerek depresyonla olan birlikteli¤i gerekse sedanter yaflam tarz› ve vücut kondisyonundaki yetersizlik nedeniyle fibromiyalji hastalar›nda osteoporoz bir sorun olabilir. Bu çal›flma FMS’nun osteoporoz aç›s›ndan bir risk faktörü olup olmad›¤›n› ve aralar›ndaki iliflkiyi incele-mek için yap›lm›flt›r. Yafllar› 25-54 aras› olan 1990 ACR ta-n› kriterleri esas al›narak fibromiyalji sendromu tata-n›s› konan 38 kad›n ve 20 sa¤l›kl› kad›n kontrol grubu olarak çal›flma-ya al›nd›. Lomber omurga (L1-L4) ve sol kalçalar›na (TO-TAL) ait kemik mineral yo¤unluklar› (KMY) antero-posterior olarak Hologic 2000 DEXA cihaz› ile ölçüldü. Hastalar›n depresyon düzeylerini belirlemek amac› ile Beck Depres-yon Sorgulamas› kullan›ld›. Hem lomber hem kalça da KMY de¤erleri fibromiyalji sendromlu hastalarda kontrol grubuna göre anlaml› derecede düflük idi. (p<0.05). Hem lomber bölge hem kalçada KMY de¤erleri ile Beck Depresyon Skorlar› aras›nda negatif korelasyonlar bulundu.( S›ras›yla r = -0.537, p=0.001; r = -0.473, p=0.003).

Sonuç olarak fibromiyaljinin osteoporoz için bir risk faktörü olabilece¤i ve fibromiyalji hastalar›nda osteoporoz aç›s›n-dan depresyonla birlikteli¤in önemli olabilece¤i kanaatine vard›k. Bu hastalarda osteoporoz aç›s›ndan erken dönem-de gerekli beslenme takviyesi (Kalsiyum/vitamin D) , uygun egzersiz programlar› ve gerekirse medikal tedavi göz önün-de tutulmal›d›r. fiüphesiz bu konuda genifl çal›flmalara ihti-yaç vard›r.

A

Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Fibromiyalji, Osteoporoz

SUMMARY

Fibromyalgia syndrome(FMS) is a chronic musculoskeletal disease characterized by widespread pain, tender points and clinical findings like, fatigue, sleep disturbances, irri-table bowel syndrome. Because of the association with depression and sedantary life style, osteoporosis may be a problem in patients with fibromyalgia. This study was carri-ed out to determine whether fibromyalgia is a risk factor in osteoporosis or not. Thirty-eight women with ages ranging from 25 to 50, meeting the American College of Rheuma-tology criteria for fibromyalgia and 20 healthy controls we-re included in the study. Lumbar spine and left femoral bo-ne mibo-neral density (BMD) values were determibo-ned with Hologic 2000 DEXA. Beck Depression Scale was used to determine the depression levels. BMD values were signifi-cantly lower in FMS group than controls in both lumbar and hip regions (p<0.05). There was also a negative signi-ficant correlation between Beck Depression Scale and BMD values in in both lumbar and hip regions (r = -0.537, p=0.001; r = -0.473, p=0.003, respectively).

We concluded that fibromyalgia may be a risk factor for osteoporosis and the association with depression may have important implications. Early implementation of appropriate nutritional supplementation (calcium/vitamin D), and exercise and pharmacological therapy may be indicated in patients with FMS. Of Clearly further studi-es are needed on this subject.

K

Keeyy WWoorrddss:: Fibromyalgia, Osteoporosis

Osteoporoz Dünyas›ndan (2003) 9 (2): ...

(2)

G‹R‹fi

Fibromiyalji Sendromu (FMS); yayg›n a¤r›, spesifik anatomik bölgelerde hassasiyet, yorgunluk, uyku dü-zensizli¤i, spastik kolon gibi klinik belirtilerle karakte-rize, kronik bir kas iskelet sistemi hastal›¤›d›r (1). Yayg›n kas iskelet sistemi a¤r›lar› bulunmas›na kar-fl›n, fizik muayene, laboratuar bulgular› ve radyolojik tetkikler normaldir. Hastal›k daha çok 20-50 yafl aras›ndaki kad›nlarda görülmektedir (2).

Ruhsal durum ile FMS aras›ndaki iliflki çok net de¤il-dir. Depresyon en fazla efllik eden ruhsal sorunlardan-d›r. Ayr›ca panik ve anksiyete bozuklu¤u, obsesif kom-pulsif nevroz da bildirilmektedir. Yine bu hastalarda ço¤unlukla sedanter bir hayat tarz› bildirilmifltir (3). Gerek depresyonla olan birlikteli¤i gerekse sedan-ter yaflam tarz› ve vücut kondisyonundaki yesedan-tersiz- yetersiz-lik nedeniyle fibromiyalji hastalar›nda osteoporoz bir sorun olabilir. Bu çal›flma FMS’nun osteoporoz aç›-s›ndan bir risk faktörü olup olmad›¤›n› ve aralar›nda-ki iliflaralar›nda-kiyi incelemek için yap›lm›flt›r.

MATERYAL VE METOD

Yafllar› 25-54 aras› olan 1990 ACR tan› kriterleri (4) esas al›narak fibromiyalji sendromu tan›s› konan 38 kad›n hasta ve 20 sa¤l›kl› kad›n hasta kontrol grubu olarak çal›flmaya al›nd›. Kemik metabolizmas›n› etkile-yerek kemiklerde kitle kayb›na neden olabilecek ikin-ci bir hastal›¤› (hipogonadizm, hipertroidi, hiperparat-roidi, multipl myelom, diabetes mellitus vs) olanlar ça-l›flmaya dahil edilmedi. Ayr›ca hastalar osteoporoza yol açt›¤› bilinen ilaçlar›n kullan›m› aç›s›ndan da sor-guland›. Uzun süreli bu grup ilaç (glukokortikoidler, methotreksat, diüretikler vs) kullan›m öyküsü olan hastalar çal›flma d›fl› b›rak›ld›. Çal›flmaya al›nan has-talar›n hiçbiri sigara, alkol, alüminyum ve magnezyum içeren anti asit kullanm›yorlard›. Tüm vakalar›n lomber omurga (L1-L4) ve sol kalçalar›na (TOTAL) ait kemik mineral yo¤unluklar› (KMY) antero-posterior olarak Hologic 2000 DEXA cihaz› ile ölçüldü. Ölçümlerde

her 2 bölgenin KMY(gr/cm2) de¤erleri saptand›.

FMS’lu hastalar›n KMY’lar› sa¤l›kl› kontrol grubunun KMY’lar› ile karfl›laflt›r›ld›. Hastalar›n depresyon dü-zeylerini belirlemek amac› ile 21 sorudan oluflan Beck Depresyon Sorgulamas› kullan›ld› (5). Bu ölçek ile hastalardaki depresyon yönünden riski belirlemek ve depresif belirtilerin düzeyinin ve fliddet de¤iflimini ölçmek hedeflendi. Her soruya 0-3 aras›nda giderek artan puan verilerek toplam Beck skoru (0-63 aras›n-da) elde edildi (6).

‹statistiksel analiz SPSS 10.0 for Windows progra-m› kullan›larak yap›ld›. Hasta ve sa¤l›kl› kontrol gru-buna ait KMY de¤erlerinin karfl›laflt›r›lmas›nda stu-dent-t testi;KMY de¤erleri ile depresyon seviyesi iliflkisinin incelenmesinde Spearman korelasyon analizi kullan›ld›. P<0.05 anlaml› kabul edildi. BULGULAR

Hasta grubunun yafl ortalamas› 33.05±9.17 y›l (22-50), kontrol grubunun ise 30.5 ± 6.9 (21-44) y›l ola-rak saptand›.Hastalar›m›z›n tümü kad›nd› ve hiçbirisi menopoza girmemiflti.Hasta ve kontrol grubu aras›n-da demografik verileri aç›s›naras›n-dan fark yoktu (Tablo 1). Hasta ve kontrol gruplar›n›n KMY de¤erlerinin kar-fl›laflt›r›lmas› Tablo 2’de verilmifltir. Hasta grubunda lomber spine ve sol kalça KMY de¤erleri s›ras›yla 0,95±9.9 (gr/cm2) ve 0.84±0.12 (gr/cm2), kontrol

grubunda ise bu bölgelere ait KMY de¤erleri

1,00±6.08 (gr/cm2

) ve 0,92±7.6 (gr/cm2

) idi. Hem lomber hem kalça da KMY de¤erleri fibromi-yalji sendromlu hastalarda kontrol grubuna göre an-laml› derecede düflük idi (p<0.05).

Hem lomber hem kalça da KMY de¤erleri ile Beck dep-resyon skorlar› aras›nda negatif korelasyonlar vard› (S›-ras›yla r = -0.537, p=0.001; r = -0.473, p=0.003) (fiekil 1 - fiekil 2).

TARTIfiMA

FMS etiolojisi belli olmayan, yayg›n vücut a¤r›lar›, belirli anatomik bölgelerde hassasiyet, azalm›fl a¤r› efli¤i, uyku bozukluklar›, yorgunluk ve s›kl›kla psiko-lojik s›k›nt› ile karakterize eklem d›fl› romatizmal bir hastal›kt›r (1). Hastal›¤a s›kl›kla depresyon ve vücut kondisyonunda yetersizlik efllik eder (7,8).

Depresyonun osteoporoz için bir risk faktörü oldu-¤u ortaya konmufltur (9). Fibromiyalji depresyon bir-likteli¤inin s›k olmas› akla hiç flüphesiz fibromiyalji hastalar›nda da osteoporoz s›kl›¤›n› ve varsa bunu etkileyen faktörleri gündeme getirmektedir.

Yine FMS hastalar›n›n ço¤unda osteoporozun ön-lenmesinde önemli bir yeri olan düzenli egzersiz al›flkanl›¤› yoktur ve vücud kondisyonu yetersizdir. Bennett ve Clark‘›n Ksenon-133 ile yapt›klar› mak-simum oksijen (O2) uptake çal›flmas›nda FM hasta-lar›n›n %80’ninde fiziksel neden olmaks›z›n max O2 uptake’ini düflük olarak bulmufllard›r (10). Clark ve Burckhardt yapt›klar› farkl› bir çal›flma ile fiziksel uyumdaki yetersizli¤i do¤rulam›fllar, 95 FMS’li has-tay› de¤erlendirmeye alm›fllar; %83’ünün düzenli

(3)

bir egzersiz yapmad›¤›n›, %65’inin ortalama aerobik kapasitenin alt›nda oldu¤unu bildirmifllerdir (11). FMS’nun osteoporoz aç›s›ndan bir risk faktörü olup olmad›¤›n› inceleyen ve aralar›ndaki iliflkiyi irdele-yen çal›flma say›s› çok de¤ildir.Yap›lan baz› çal›fl-malarda kemik mineral yo¤unluklar›nda fibromiyalji-li hastalarla kontroller aras›nda anlaml› bir fark orta-ya konamam›flt›r (12,13).

Öte yandan Swezey ve arkadafllar›, yapt›klar› bir çal›fl-mada fibromiyaljili hastalarda kemik mineral yo¤unlu-¤u de¤erlerinin kontrollere göre daha düflük olduyo¤unlu-¤unu tespit etmifller ve fibromiyaljinin osteoporoz aç›s›ndan bir risk faktörü olabilece¤ini öne sürmüfllerdir (14). Bizim çal›flmam›zda fibromiyaljili hastalarda kemik mineral yo¤unlu¤u de¤erlerinin gerek lomber omur-ga gerekse kalçada kontrollere göre anlaml› bir

fle-kilde daha düflük oldu¤unu tespit ettik.

Yine gerek kalça gerekse lomber omurga kemik mi-neral yo¤unlu¤u de¤erleri ile Beck depresyon sko-ru aras›nda negatif bir korelasyon vard›.Bu dusko-rum fibromiyalji hastalar›nda osteoporoz aç›s›ndan dep-resyonla birlikteli¤in önemini ortaya koymaktad›r. Sonuç olarak fibromiyaljinin osteoporoz için bir risk faktörü olabilece¤i kanaatine vard›k . Bu hastalarda osteoporoz aç›s›ndan erken dönemde gerekli bes-lenme takviyesi (Kalsiyum/vitamin D), uygun egzer-siz programlar› ve gerekirse medikal tedavi göz önünde tutulmal›d›r. Romatoloji prati¤inde önemli yerleri olan bu iki hastal›¤›n birlikteli¤i tedavi aç›s›n-dan yeni ve daha büyük problemler oluflturabilir. fiüphesiz bu az çal›fl›lm›fl konuda daha genifl çal›fl-malara ihtiyaç vard›r.

H

Haassttaa GGrruubbuu KoKonnttrrooll GGrruubbuu PP

Hasta Say›s› 37 22 P>0.05

Kad›n/Erkek(K/E) 37/0 22/0 P>0.05 Yafl (y›l) 33.05±9.17 30.5 ± 6.9 P>0.05 Kilo (kg) 67.7 ± 8.3 65.1±6.8 P>0.05 Boy (cm) 161.5 ± 9.2 160.5 ± 7.5 P>0.05 Hastal›k Süresi (ay) 19.7±13.1 - P>0.05 T

Taabblloo 11:: Çal›flmaya al›nan vakalar›n demografik özellikleri

H

Haassttaa KKoonnttrrooll PP Lomber(L1-L4) Kemik mineral yo¤unlu¤u(gr/cm2) 0,95±9.9 1,00±6.08 0.026

Kalça Kemik mineral yo¤unlu¤u(gr/cm2) 0.84±0.12 0,92±7.6 0.003

T

Taabblloo 22:: Hasta ve Kontrol Gruplar› KMY De¤erlerinin (gr/cm2) karfl›laflt›r›lmas›

fi

fieekkiill 11:: FMS’lu hastalarda lomber KMY de¤erleri ile Beck depresyon skorlar› aras›nda negatif bir korelasyon vard› (r= -0.537, p= 0.001) 60 50 40 30 20 Beck skoru 10 0 ,7 ,8 ,9 Lomber KMY (gr/cm2) 1,0 1,1 1,2 fi

fieekkiill 22:: FMS’lu hastalarda kalça KMY de¤erleri ile Beck depresyon skorlar› aras›nda negatif bir korelasyon vard› (r= -0.473 ,p=0.003) 60 50 40 30 20 Beck skoru 10 0 ,,6 ,7 ,8 ,9 Kalça KMY (gr/cm2) 1,0 1,1 1,2 1,3

61

(4)

KAYNAKLAR

1. Reiffenberger D, Amundson LH. Fibromyalgia syndro-me: A review. Am Fam Physician 1994; 53: 1698-1704.

2. Goldenberg DL. Fibromyalgia Syndrome. JAMA 1987; 257(20): 2782-2787.

3. Cantürk F. Fibromiyalji ve di¤er eklem d›fl› romatizmal hastal›klar. Beyazova M, Gökçe-Kutsal Y (Eds): Fizik-sel T›p ve Rehabilitasyon, Günefl Kitapevi, Anka-ra,2000; 7-12:1654-81.

4. Wolfe F, Smyth HA,Yunus MB, Bennett RM, Bombar-dier C, et al. The American College of Rheumatology 1990 Criteria for the classification of fibromyalgia. Arthritis Rheum 1990; 33: 160-172.

5. Savafl›r I, fiahin NH. Biliflsel ve Davran›flç› Terapilerde De¤erlendirme: S›k Kullan›lan Ölçekler. Ankara, Türk Psikologlar Derne¤i Yay›nlar›, 1997.

6. Goldenberg DL. Psychiatric and psychologic aspects of fibromyalgia syndrome. Rheum Dis North America 1989; 15: 105- 114.

7. Wolfe F.The fibromyalgia syndrome: a consensus

re-port on fibromyalgia and disability. Special rere-port. J Rheumatol 1996;23:534-59.

8. Mufson M, Regestein QR.The spectrum of fibromyal-gia disorders. Arthritis Rheum 1993; 36: 647-650. 9. Michelson D, Stratakis C, Hill L, et al. Bone mineral

density in patients with fibromyalgia. N Engl J Med 1996;335:1176-81.

10. Bennet RM, Clark S, Goldenberg L. Aerobic fitness in patients with fibrositis. A controlled study of respira-tory gas exchange and Xenon 133 clearance from exercising muscle. Arthritis Rheum 1989;32:454-460. 11. Clark S, Burkhardt CS, Campbell S, O’Reilly C, Ben-nett RM. Fitness characteristics and perceived exerti-on in women with fibromyalgia. J Musculoskeletal Pa-in 1993; 1: 193-97

12. Jacobsen S, Gam A, Egsmose C, et al. Bone mass and turnover in fibromyalgia. J Rheumatol 1993;20:856-9.

13. Appleboom T, Schoutens A. High bone turnover in fib-romyalgia. Calcif Tissue Int 1190;46:314-317. 14. Swezey RL, Adams J .Fibromyalgia: A risk factor for

osteoporosis. J Rheumatol 1999;26(12):2642-44.

Referanslar

Benzer Belgeler

İşte yazımızın konusunu oluşturan klasisizm, romantizm ve realizm akımlarını, “Hümanizm” ve “Rönesans” kavramlarının ortaya çıkardığı toplumsal ve sanatsal

Dinin sosyal bir kurum olarak program çerçevesinde olmasa da bu doğrultuda Mehmet İzzet tarafından yazılmış dönemin ders kitabında nasıl ele alındığı şu şekilde

Yaptığımız çalışmada kadınların %84.8’i yenilikçi davranış geliştirmede iş yükünün önemli olduğunu belirtirken, erkek katılımcıların %72.6’lık

İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi için hazırlanan Arşiv Belgelerine dayalı mesleki gelişim programına katılan öğretmenlerin, süreç sonunda Arşiv

Gerçekleştirilen tez çalışması kapsamında, entropi tabanlı genetik algoritma ve entropi tabanlı karar ağaçları kullanılarak yapılan sınıflandırma işleminde,

Hasta ve kontrol grupları arasında monosit üzerinde HLA-DR sunumu istatistiksel olarak anlamlı (p&lt;0.05), nötrofil üzerinde değerlendirildiğinde ise ileri

Çalışmaya hasta grubu olarak Yenidoğan ünitesinde izlenen zamanında doğmuş veya prematüre olan erken, geç ve çok geç sepsis tanısı alan yenidoğan bebekler

000 (V) kapasiteli kafes sisteminde yetiştirilen etlik piliç sürülerinde sürü büyüklüğünün piliçlerin performansı, bazı kan parametreleri, kemik kalitesi ve