Şirket birleşmelerinde stratejik kaynak ve yetkinliklerin yönetimi

Tam metin

(1)Editorler: Prof. Dr. Haluk SUMER - Prof. Dr. Helmut PERNSTEINER. ALFA.

(2) $irket Birlegmeleri.

(3) prof, Dr. Haluk Sumer 1992 yrhnda istanbul'da dofmug, orta e$:itimini Avusturya Lisesi'nde, yiiksek ef,itimini Eskigehir iktisadi ve Ticari ilimler Akademisi'nde tamamladrktan sonra 1979 yrhnda istanbul iktisadi ve Ticari ilimler Akademisi'nde Asistan, 1988 yrhnda Marmara Universitesi'nde Dogent ve 1994 yrhnda Profescir olmugtur. Halen Marmara Universitesi iktisadi ve idari Bilimler Fakiiltesi Almanca igletme Bijliimii Baqkanh$r grirevini si.irdiirmektedir. "Biiyiik Maf,azalarda Hesap igleri ve Muhasebe Organizasyonu" adh doktora tezi, Dtg Ticaret iglemleri oe Muhasebesi (Ataman), Drg Ticaret Hukuku, Drg Ticaret Tetimleri, Seyahat Acentalannda Kullanilan Belgeler, Defterlet ae Raporlar, Tekdiizen Hesap Planna Gdre Agrlgtan Kaparuga Bir Muhasebe Uygulamat (Kutlan-Argun), Tilrkischer Einheitskontenrahmen (Safimxrb), Grundsaetze zur Erstellung des lahresabschlusses in iler Tiirkei (rfilan-Safimanh), Einfilhrung in die EDV-untetstiitze Buchfiihrung, Bilanzierung adh kitaplarr ve gegitli makaleleri vardrr. 1962 yrhnda do$muq, fohannes Kepler Universitesi'nde igletme lisans aldrktan sonra a)ml iiniversitede 1989 yrhnda yiiksek lisansrm tamamlamrgfir. Askerlik gtirevinin ardrndan isvigre Freiburg Universitesi'nde araghrmalarda bulunmug, ardrndan Viyana merkezli bir yatrnm bankasrnda bir yrl siire ile staj yapmrqtrr, 1.995 yrhnda kamu finansmam alamnda doktora qahgmasrm tamamlayarak doktor unvam almrgtrr. $ubat 1998 yrhndan beri fohannes Kepler Universitesi'nin dfretim iiyesi ve igletme Finansmam B6liimii'niin bagkamdrr. "Finans Yonetimi" ve ,,Sigortacrfik" derslerini vermekte ve Johannes Kepler Universitesi Bankacrhk Araqhrma Enstitiisii,niin iiyeliflni yapmaktadrr. Halen Bratislava iktisat Universitesi'nde ve gegitli uygulama. prof. Dr, Helmut Perns teiner 'derecesi. enstitiilerinde ders vermektedir. Aragtrrma ve Cahgmalan igletme finansmaru ve bankacrhk iizerinde yofunlagmtgttr,.

(4) $irket Birlegmeleri Edittirler Haluk Sumer . Helmut Pernsteiner.

(5) Alfo YoYrnlon. lgletme - lktisot. - Muhosebe. :. 1420. : 69. $IRKET BIRLESMELERI Editiirler Haluk Sumer - Helmut Pernsteiner. I. Boskt: Ocak 2004. l58N: 975-297-440-6 Yoyrno ve Genel Yoytn. Ydnetmeni: M. Faruk Bayrak. Yoyn Koordinotlril ve Editdr: Cahit Akrn Pozorlomo ve Sottg Miidilril : Vedat Bayrak. '. KoDokTosorm: Fatih Polat. Copyright @ 2003, ALFA Basrm Yaytm Datttrm Ltd' $ti.. ye Tic. Ltd,sti,',ne ofttir' Krtobrn ttim yoytn haklon ALFA Bosrm Yoym Do{rttm Son. ohnil yopilamaz, tomomen veyo ktsmen ohnmodon yozilr izin Yoymevinden higbir gekilde kopyo edilemez, Eo{olalamoz ve yoymlanomaz'. ALFA Basrm YaYrm Datrtrm Ltd. $ti. Ticarethane Sokak No: 53 34410 Calalo$lu, Istanbul Tel : (212) sll 5303-513 8751-512 3046 Fax: (2I2) 519 3300 www.allakitaP.com E-mail : info@alfakitap'com. KiT Burq Sinema Pasajr No: 34 Altrparmak / BURSA Tel (224) 223 6016. MELISA MATBAACILIK Qiftehavuzlar Yolu Acar SanaYi Sitesi.No: 8 Bal'rampa5a-lstanbul. Tel : (212) 674 9723 Fax : (2I2) 674 9729.

(6) $irket Birlegmelerinde Strateiik Kaynak ve Yetkinliklerin Yiinetimi Refika BAKOCLU.. Management. a. on strategischen lnstrumenten bei Fusionen. Bei Fusions- und Kaufentscheidungen sollte beachtet uterden, in welcher Lebenszyklusphase das uorhandene Arbeitsgebiet und die Branche des Zielunternehmens ist, und welche Ressourcen als auch Kompetenzen fi.Lr die Entscheidungen nohoendig sind. Auf3erdem soll-. ten auch die Themen wie das organisatorische Anpassen der zu integrierenden L-lnternehmen, die Mbglichkeiten des Zusammenschlusses und das Gleichgewicht der Ressourcen aufgekliirt uterden. Es ist auch wichtig in wieweit die Synergie nach der Fusion realisiert werden kann, Hauptsiichlich geht es um das Problem, ob die strategische Kapazitiit sich steigert oder sich reduziert. Die Autorin ist der Meinung, dass man die strategische IST- und SOLL- Kapazitiit mit der VRIS-Methode analysiert und die Schafung der Kapazitiit, die nach der Fusion kontinuierliche wettbewerbsaorteile ermitglicht, erzielt utird.. r... BiRLE$ME vE sATrN ALMANTN yoNU. iqletmeler hayatlarrm devam ettirmek ve etkililiiini arttrrmak amacryla biiyiime stratejileri izlerler. iqletmelerin hangi ycinde biiyiiyecekleri; mevcut iiriin/ pazar alamnda kalarak btiyi.ime ya da biitiinleqme stratejileri veya yeni iiriin/ pazar alanrna gegerek biiyiime ya da gegitlendirme stratejilerinden birini segmelerine ba$hdrrl. igletmelerin nasrl biiyiiyecefi sorunu ise biiyi.ime yontemlerini tercih etmeleri ile ilgili bir durumdur2. igletmeleriry temelde kendi kaynaklan ile biiyi.ime olarak nitelenebi-. ' 1 2. Yrd. Dog. Dr., Marmara Universitesi iktisadi ve idari Bilimler Faki.iltesi. Dinger, O., Stratejik Ycinetim ve igletme Politikasl, 6. Baskr, Istanbul, Beta Yayrnevi, 2003, s.205. Johnson,'G. ve Scholes, K., Exploring Corporate Strategy: Text and Cases, 5. Baskr. Londra, Prentice Hall, 1999, s.260.. 511.

(7) $irket BirtegmeIeri. lecek iq biiyiime ve difier firmalarrn imkAnlarr ile kendi kaynaklarrnr birleqtirerek biiytime olarak ifade edilebilecek drg biiyiime altematifieri bulunmaktadrr3. Btiyiime stratejilerinde girket diizeydeki temel tartrgma noktasr girketin otonom iq. birimlerinin federasyonu gibi mi, yoksa oldukga yiiksek oranda birlegtirilip biitirnlegtirilmig bir organizasyon olarak mr yonetildiii ya da ycinetilmesi gerektifii sorunsahnda odaklanmaktadrra. Bir goriige gore girket stratejistleri kendilerini portfoyiinde farkh ig alanlarr bulunan bir yatrrrmcr olarak gormektedirler ki bu goriig De Wit ve Meyer tarafindan portfoy perspektifi olarak adlandrrrlmrgtrr. Endiistrilerine bakrlmak srzrry her bir iq birimine genig otonomi saflanrp kAr potansiyeli yiiksek olana yatrrrm yaprp, diigiik olanlart elden grkarma, uct)z girketleri satrn alma yoluna gidilir. Biitiinlegmeyi savunan ve temel yetkinlik perspektifi olarak adlandrnlan diier ugtaki goriq sinerjik etkiyi on plana Erkarmaktadrrlar. Sinerji, birlegmenin diiqiinilldii$ii iq alanlarrnda kaynaklartn ve temel yetkinliklerin dengelenmesi yoluyla sailanrr. Buna gore girket sinerji iqin biri birleri ile baflantrh yakrn ig alanlanna dofiru biiyiyerek ve girket iqi kaynaklarr paylagarak ortak fayda yaratrp onemli bir rekabet avantajr yakalayabilir. Ornefin kurumun iinii ya da marka adr Volkswagen grubunun Skoda'yr almasrndan sonra her ikisine de ortak yarar sailamrgtrrs. Birinci gortigii savunan ve uygulayanlar biiytime stratejilerinde iligkisiz farkhlagmayr tercih ederken, sinerjiyi on plana grkarrp biiti.inleqik bir yapr ile biyiimeyi tercih edenler iligkili farkhlaqma yoluna gitmektedirler, lohnson ise birlegme ve satrn almanrn felsefesini iki uq noktada toplamak yerine Portfoy Stratejisi, Ig Ailesi Stratejisi (Business Family Strategy) ve Iq Elemanlarr Stratejisi (Business Element Strategy) olmak iizere iiqlii bir srnrflama yoluna gitmiqtir6. Portfoy stratejisi yukarrda bahsedilen portfoy perspektifinden farkh olarak finanssal olmayan birleqme ve satrn almalan da iqeren, daha genig bir kavram olarak kullanrlmrgtrr. Yani portfoy stratejisi; bir yandan sadece finanssal kaygrlarla birleqtirilmig birbiri ile iliqkisiz de$igik ig alanlann toplamrndan olugan finanssal portfoy stratejisini igerirkery difier yandan birleqtirilen iq alanlarrmn teknoloji, endiistri uzmanhfir ya da iiriin-pazar nigi aErsndan birbiri ile iligkisine dayanan finanssal olmayan portfoy stratejini kapsamaktadrr. iq ailesi stratejisi, birlegecek iki firmanrn da mevcut dizeyinin ijtesinde firsatlar elde etmesini saflayacak sinerjiyi oluqturmaya yonelik bir stratejidir. Buna gore, yakrn iligkili ig alanlarr ortak teknoloji ya da uzmanhk temelinde Eren, E., Stratejik Yonetim ve igletme Politikasr, 5. Baskr, istanbul, Beta Yayrnevi, 2000, s.238.. De Wit, B., ve Meyer, R., Strategy: Process, Content, Context, Londra, Intemational Thomson Business Press, 1988. Stonehouse, G.. ve digerleri, Global and Transnational Business: Strategy and Management,. New York, Wiley, 2000, s.338, Johnson, H., A Framework for the Right Executive Decision, Londra, Financial Times- Prentice Hall,1999, s.6-7.. 512.

(8) $irket Birlegmelerinde Stratejik Kaynak ve Yetkintikterin Ytjnetimi. birlegtirilebilir ya da yeni ig alanlarr geligtirmek igin satrn alma yoluna gidilebilir. I9 elemanlarr stratejisi ise, ig alarmndaki belirli bir segmentte rekabet gicti elde etmek daha biiytik pazar payr a ve belirli miigteri grubuna sahip olmak igin dofrudan rakiplerle birlegmeyi ya da satrn almayr igerir. Bu gekildeki bir birlegme, bir yandan i.iriln ve hizmet hattrrun biiyiimesini saflarken aynr zamanda rekabeti azalttrirndan firmamn igsel operasyonel gi.iqliiliiiiinii arttrrma potansiyeline sahiptirT. BiRLE9ME oNCEsi rAnrtLIK vE sATIN ALMA vE BiRLE9ME srRArElisi irigrisi 2.. Endiistri yaprsrnrn farkhlagma stratejisi iizerindeki etkisine yonelik Eahgmalar birleqme oncesi endi.istri performansrmn olasr etkilerinin neler olabilecefiini ortaya grkarmaktadrr. Bu Eahgmalarrn sonucuna gcire; iligkili farkhlagan firmalar iligkisiz farkhlagan firmalara gore daha qekici endistrilerde bulunmaktadrrs Bunun anlamt; firmalann yaprsal olarak gekici endtistrilerde iligkili farkhlagmayr tercih ederken, qekici olmayan endiistrilerde iliqkisiz farkhlagmaya ycinelme eiilimi gosterdikleridir. Park'tn 2003 aragtrrmasr firma kArhhir, endiistri kArhhir ve satrn alma stratejileri arasrnda nedensel iligkilerin olduiunu ortaya qtkararake, bu gozlemin gegerliligine igaret etmektedir. Bu aragtrrmaya gore, iliqkili alanlarda sattn almaya ycinelen firmalarrn satrn almadan cince kArh olduklarr ve kArh bir endiistride faaliyet gosterdikle-. rini, ancak iliqkisiz farkhlagan firmalarrn daha az kArh olduklan ve/veya daha az kArh endiistrilerde faaliyette bulunduklart ortaya qrkmrgtrr.. 2.1. BirleEme dncesi Firma. KArhh[r ve Satrn Alma ve. Birlegme Strateiisi Birlegme oncesi firma kArhhfrnr inceleyen Eahgmalarrn bir krsmr, firma kArhhfir-. nrn hem satrn alma stratejilerini etkiledifiini hem de firmantn satrn almaya istekli olma motivasyonunu etkiledifiini gostermektedirro. Buna gore, firmalar kendi i9 a]ohnsory 7999, s.7 Bettis, R.A., Performance Differences in Related and Unrelated Diversified Firms, Strategic Managernent foumal, C,2,5.4,7987, s.379-393. Christenson, H.K. ve MontSomery, C.A., Corporate Economic Performance: Diversification Strategy vs. Market Structure, Strategic Management Journal, C.2, 5.4, 1981, s.327-343. Lecraw, D.J., Diversification Strategy and Performance, Joumal of Industrial Economics, C.33,7984, s.I79-I98. Park, C., Prior Performance Characteristics of Related and Unrelated Acquirers, Strategic Man.. agement Joumal, 2003. Weston, J.F. ve Mansinghka, S.K., Test of the Efficiency Performante of Conglomerate Firms, foumal of Finance, C.26, 7977, s.919-936. Burgelman, R.A., Corporate Entrepreneurship and Strategic Management; Insights from a Process Study, Management Science, C'29,1983, s.7349-. s13.

(9) $irket Birtegmeleri. lanlannda sorunlarr yoksa ve kArh qahgabiliyorlarsa, birlegme ve satrn alma stratejilerine yiinelmeye istekli olmamakta; birlegme ve satrn almayr sadece kArh olmadrklarrnda altematif olarerk deferlendirmektedirler. Grant ae difierlerinin 1988 gahgmasr da yiiksek kArlarla gahgan firmalarrn di.igiik kArh firmalara kryasla satrn alma stratejilerine ycineldiklerini ve mevcut iq alanrndaki yiiksek nakit girdisinin yeni ig alanlarrna girmelerine yol aqtrfrnr gostermektedir. Buna giire firmanrn satrn alma ve birleqme stratejisini izlemesi hem gerekli kapasiteye sahip olmasrna ve hem de is-. tekli olmasrna baShdrr. Birlegmenin yoniiniin ne gekilde olaca$r ya da iligkili veya iligkisiz satrn alma kararrnln hangi ycinde verileceii ise firma kaynaklarrmn yeni ig alanlarrna yatrrrlmasrnr gerektirdiiinden kapasiteden ziyade firmanrn iste$i ile iligkili olduiu soylenebilir. Firmanrn iligkili ve iligkisiz satrn almadan hangisini tercih edeceii sorusunun cevabr literatirrde belirgin bir gekilde tanrmlanmamrg gibi gorinmektedir. Firmanrn kArhhir ve satrn alma bigimi arasrndaki iligki, firmanrn risk alma tutumuna bai! olarak deiigmektedir. MacCrimmon ve Wehrung'un 1.986 Eahqmasrrl yoneticilerin iqler. yolunda gittiiinde risk almama ancak igler kritii gitti$inde daha gok risk alma efiliminde olduklarrnr gostermektedir. Buna gore yiiksek kArla qahqan firmalllrrn iist dizey ycineticileri di.iq0k kArla gahgan firma yoneticilerinden daha az risk alma e[ilimindedirler. Ycineticiler iligkili endiistrilere yonelik iriinler, pazarlar, teknolojiler ve ig yapma biqimlerine iligkin bilgilere iligkisiz endiistrilere kryasla daha fazla sahip olduklarrndanl2 iligkili sattn almayr iligkisiz satrn almaya gcire daha az riski gcirmektedirlerl3. Bu noktadan hareketle, yiiksek kArla Eahgan firmalarrn ydneticileriniry diigiik kArla qahgan firmalarrn ycineticilerine kryasla daha fazla oranda iligkili satrn almayr tercih ettikleri sciylenebilir. Nitekim, Park'n aragtrrmasrra birleqme cincesinde daha kArh olan firmalarrn iligkili satrn almayr tercih ettikleri, ancak daha az kArh olanlarrn ise iligkisiz satrn alma yoluna gittiklerini gostermektedir.. 7364.. 11. MacCrimmon, K.R. ve Wehrung, D.A., Taking Risks: The Management of Uncertainty, New York, Free Press, 1986. Govindarajan" V., Implementing Competitive Strategies at the Business Unit Level: Implications of Maching Managers to Strategies, Strategic Management Joumal, C.10, S.3, 1.989, s.251.-269. Grupta, A.K., Contingency Linkages Between Strategy and General Manager Characteristics: A Conceptual Examination, Academy of Management Review, C.9,7984, s.399-41,2 Sitkin, S.B. ve Pablo, A.L., Reconceptualizing the Determinants of Risk Behavior, Academy of Management Review, C.17, 5,1, 1,992, s.9-38. Park.2003.. 514.

(10) $irket Birtegmelerinde Stratejik Kaynak ve Yetkintikterin ytjnetimi. 2.2. Birlegme dncesi Endtistri Kdrhh$r ve Satrn Alma ve. Birlegme Stratejisi Bir firmanrn hangi satrn alma tiiriinii tercih edeceii firmamn sadece satrn alma oncesi kArhhk durumu ile deiil, endiistrisinin kArhhfr ile de iligkilidirls. Bilindifi gibi bir endiistrinin ortalama kArhhir yaprsal olarak o endiistrinin gekici olup olmadrfrnr gcistermektedirre. Dogal olarak endiistrinin yaprsr firmalarrn ortalama kArhh-. frnr ve endi.istrideki davranrglannr da etkiler. Bir endiistri di.iqik kArhh$a sahip ve gekici defilse, firmalar daha qok savunmacr satrn alma yoluna bagvurmaktadrrlarlT. Savunmacr satrn almalar do$asr gerefi firmamn faaliyette bulundu$u endiistrinin geleneiine aykrrr geligmelerden kaErnmayr gerektirir. Qekici olmayan endiistride faaliyet gcisteren firmantn iist diizey yoneticisi firmayr biiyi.itmek iqin ya kendi igi kaynaklarr ile biiyiimeyi ya da girket satrn alma veya birlegme yoluyla daha kArh endiistrilere dofiru farkhlagmayr tercih ederls. Benzer gekilde Ansoff ta firmalarrn farkh alanlara dofiru kayrgrmn pazarln gerilemesi, taleplerde genel diigiiglerin olmasr, rekabet baskrsr ve iiriin eksikli$i gibi nedenlerle mevcut iiriin-pazar alanrnda amaglartna ulagamadrklannda scjz konusu oldufiunu ileri siirmektedirle. Nitekim sattn alma ya da birlegme yoluna gitmenin birincil motifi olarak iiriinlerin yaglanmasl ve Pazarrn ki.iqiilmesi ya da mevcut i.iriln ya da hizmetle ilgili drgsal bir sinerji arayrgr g6sterilmektedirro. Bir endiistri az kArh olup gekici deiilse, iligkili satrn alma ya da birlegme ile bu endiistriye girildifiinde kArhhk da di.igtik olur2r. Sonug olarak, diigiik kArh endiistri firmalarr iligkisiz endiistri firmalarrnr satrn alma ya da onlarla birlegme yoluna gidecektir,. Ust diizey yoneticiler, endiistri kArhhfr arttrkga daha az oranda savunmacl ve artan oranda saldrrgan satrn almayr tercih edeceklerdir. Saldrrgan satrn alma firmamn mevcut endiistrisinde geliqtirilmig olan kaynak ve kapasitelerden yararlanmak. Christenson, H. K. ve Montgomery, C. A., Corporate Economic Performance: Diversification Strategy vs. Market Structure, Strategic Management Joumal, C. 2,5.4,798I, s.327-343. Porter, M. E.. Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitors, New York, Free Press: 1980. 17. l8. Weston, J. F. ve Mansinghka, S.K., 1971. Rumelt, R. P., Diversification Strategy and Profitability, Strategic Management Joumal, C.3,5.4, 1982. s.359-369.. Ansoff, H. I., corporate strategy: An Analytic Approach to Business Policy for Growth and Expansiory New York, McGraw-Hill, 1965. Krallinger, J. C., Mergers and Acquisitions: Managing the Transactiory New York, McGraw-Hill, 1997, s.6. 2l. Christensen ve Montgomery, 1981.. 515.

(11) $irket Birtegmeteri. igin satrn almayr. iEerir22.. Sermaye yoiun yaturmlarda reklam ve AR-GE gibi alanlara yoSun kaynak aktarrmr nedeniyle; yiiksek kArhh$a sahip bir endiistride patentler, iiri.in imajr, markalar,. pazarlama ve da$rtrm becerileri ve iiriin/siireg teknolojileri gibi bir endiistride hayati cineme sahip giiEli.i kaynak ve yetkinlikler yaratrlmrg olunabilir. Kaynak Bazh Firma Teorisi qerqevesinde bu ttir kaynak ve yetkinliklerin srmrh bir siire ve maliyet ile diier firmalar tarafindan taklit edilmesi Eofiunlukla giigtiir. Bu nedenle yiiksek drizeyde endiistri kArhhirnrn difier yaprsal engellerle birlikte firmaya cizgii ve taklit edilmesi gi.iE kaynak ve yetkinliklerin varhirnrn da gclstergesi olduiu soylenebilir23. Bu gekilde kArh bir endiistride bulunan ya da taklit edilmesi giiE olan kaynak ve yetkinliklere sahip bir endiistride faaliyet gostelen bir firmanrn ycineticisi, bu avantajrndan difer endiistrilerde de yaralanma yoluna gidebilir. iligtiti endiistrilere do[ru geligtirilen bu gekildeki taklit edilmesi giiq kaynak ve yetkinliklerin transferi2a kArh bir endiistride bulunan firmantn iligkisiz satrn alma ve birlegme yerine iligkili satrn alma ve birlegmeyi tercih etmesine neden olacaktrr. Bunun tersi de soz konusu. olabilir. Firmalar, sahip olduklan kaynak ve yetkinlikler sinerji saflamak igin yeterli olmadr$rnda, iligkili satrn alma ve birleqme yerine iligkisiz satrn alma ve birlegmeyi tercih ederler2s. Sonug olarak, diigi.ik kArhh$a sahip endi.istride faaliyet gosteren firmalarrn iist di.irzey yoneticilerinin kendi iq alanlarrndaki digiiglerden kendilerini korumak amacryla savunmacr satrn alma ve birlegmeyi yeileyerek iliqkisiz satrn almayr iligkili satrn almaya tercih etme eiilimindedirler. Endiistri kArhhfir yiikseldikEe, mevcut kaynak ve yetkinliklerden iliqkili endiistride yararlanmak igin savunmacr satrn alma yerine saldrrgan satrn almayr tercih etme olasrhir artmaktadrr. Nitekim, Park'rn aragtrrmast26 iligkili endiistride satrn alma yoluna giden firmalarrn iligkisiz satrn almaya giden firmalara kryasla satrn alma cincesinde daha kArh endiistrilerde faaliyet gdsterdiklerini gostermektedir. Hangi endiistrinin hangi kaynaklarr gerektirdifi sorusunun cevabr, dofral olarak endiistriden endiistriye deiiqmektedir, E[er bir firma manevi kaynaklarrnr geligtirmek zorunda olduiu bir endiistride faaliyet gosteriyorsa, iligkili ve kArh endiistrilere do$ru farkhlaqmaya oldukqa elverigli durumda oldufiu sciylenebilir. Chatterjee ve Wemerfelt'in aragtrrmasr farkhlagmanrn ti.iriiniin belirlenmesinde manevi kayYip, G.S., Diversification Entry: Intemal Development versus Acquisition, Strategic Management foumal, C. 3, 5.4, 1982, s,33'L-345.. Wemerfelt, B. ve Montgomery, C.A., "\A/hat is an Attractive Industry?" Management Science, C.32, S.10, 1986, s.I223-1,230. 24. Lecraw, 1984. Ansof, 1965.. 26. Park.2003.. 516.

(12) $irket Birtegmeterinde Stratejik Kaynak ve Yetkintikterin Ydnetimi. naklardan aragtlrma becerisinin, reklam becerisinden daha etkili oldufiunu gostermektedir2T.. 3. BiRLE9MEDE. KAvNAK vE yETKiNrixrEniN. nNnrizi. Birlegmelerde kaynak ve yetkinliklerin yonetimi konusu aqrsrndan temel sayrla-. bilecek bu boli.imde, genel anlamda birleqmelerde kaynak ve yetkinliklerin belirlenmesi konusuna deginildikten sonra birlegmenin kaynak ve yetkinlik aqrsrndan getirilerine ozellikle normalin iizerinde kazanq saflama boyutu agrsrndan deiinilecektir,. 3.L. Temel Kaynak ve. Yetkinliklerin Belirlenmesi. Kaynaklar iqletmelerin sahip olduf,u ve kontrol ettif,i bilgi, finanssal varhklar, fiziksel varhklar, insan sermayesi, diier somut ve soyut faktorlerden oluqur28. Bu kaynaklann bazrlarr taklit edilememe agrsrndan qirkete ozgti, tek olma cizellifii gosterirken (ornefin, patentli iiriin ve fikirler, dtiqiik maliyetli tedarik kaynaklarr, firmanrn yeri ve benzerleri gibi) bazrlarr kolayca rakipler tarafindan taklit edilebilecek bir nitelige sahip olabilir. Yetkinlik ise birden qok kaynafrn anlamh kombinasyonlarr sonucunda elde edilen ve operasyonlarda ve/veya operasyonlar arasl etkilegimlerde somutlaqan becerilere dayahdrr2e. Kaynaklann geligtirilmesi; organizasyonun tek tek her bir faaliyetinde yetkinliklerin geligtirilmesi ile ya da ozellikle gok yilksek performans iqin bu faaliyetlerin bailantrlarrnrn sailanmasr siirecinde olanakh olabiIir30. Organizasyonlar, her bir faaliyetinde belirli yetkinlikleri bagarmak zorundadrrlar. Ancak, bunlarrn sadece bazrsr temel yetkinlik olabilir. Temel yetkinlik argiimanrnrn onciisii olan Hamel ve Prahalad'a gore, temel yetkinlikler organizasyonda ko-. lektif ofirenme sonucunda olugan ve ozellikle farkh iiretim becerilerinin. nasrl. koordine edilecefi ve farkh teknolojilerin nasrl bitiinleqtirileceii konularrnrn kolektif olarak ciirenilmesine'dayah olan yetkinliklerdir3l. Kimi yazarlarrn ayrrrcl yetkin-. Chatterjee, S. ve Wernerfelt, 8., The Link Between Resources and Type of Diversification: The-. ory and Evidence, Strategic Management Joumal, C.12, '1991, s.47. Grant, R., The Resource-based Theory of Competitive Advantage: Implications for Strategy Formulation, California Management Review, C. 33, S. 3, 7991, s,114-135. Amit, R. ve Schoernaker, P.J.H., Strategic Assets and Organizational Rents, Strategic Management Joumal, C.I4, 5.1, 1993, s.33-46. 29. 30. 3l. Johnson ve Scholes, 1,999, s.152. Johnson ve Scholes, 1,999, s.155-6. Prahalad, C. K. ve Hamel, G., 'The Core Competence of the Corporation,' The Strategy Process, H. Mintzberg, Quirrr ve Ghoshal, Gcizden Geqirilmig Avrupa Baskrsr, Londra, Prentice Hall, L999, s.84.. 517.

(13) $irket Birtegmeteri. liklerden farkh olarak kullandrf,r kimilerinin ise benzer anlamda kulland.rf,i temel yetkinlik, firmarun stirdiirtilebilir rekabet avantajr sa$lamasrnda yani rakipler tarafindan kolayca taklit edilemeyecek, uzun siireli, saflam bir rekabet temelinin oluqturulmasmda cinemli bir arag olarak de$erlendirilit'tz. $ekil 1 stratejik kapasitenin analizindeki fetnel boyutlarr ve analiz si.irecini giistermektedir. $ektl 1. Stratejik Kapaeitenin Analizi. .. Y LIer. bir faaliycne nyn. '. aytl. .. Bhglanu faaliyetlerinde. .. Rekabetle bag etmede. Temel Yetkirrlikler. t. Yclll hrsarlar yamtnada. .. Dengc DeSrrlendinne Kaynaklar. . .. Yerkinlikler lg Birtnileri. TcmcI Noktalann. .. r. Belirlennresi SWOT r\nalizi. Kritik. Ba$an Faklorleri. Sratejtk Kapaslreyi Arrlanra. 32. 518. Wheelen, T.L. ve Hunger, D.J., Strategic Management and Business Policy: Entering 21st Century Global Society, New Jersey, Prentice Half 2000, s.g3..

(14) $irket Birtegmelerinde stratejik Kaynak ve yetkintikterin ydnetimi Kaynak: Johnson & Scholes, Exploring Corporate Strategy, 5. Baskr, Londra, prentice Hall, s,151.. Bir organizasyonun drg gevresi organizasyonun strateiik gerigmesi igin hem firsatlar hem de tehditler yatatr. Ancak stratejinin bagansr igin cincelikle yeterli diizeyde stratejik kapasiteye sahip olunmahdrr. stratejik kapasite; organrzasyonun sa-. hip oldufu kaynaklar, organizasyonun aktivitelerini yaptrfrnda sahip olduiu yetkinIikler ve organizasyonun kaynaklarr, faaliyetleri ve ig birimleri arasrndaki denge olmak iizere iig ana faktorle iligkilidirsa. Stratejik kapasiteyi anlama ve analiz sadece firmanrn tekil rekabet giictinii ve stratejisini belirlemesinde de$il, ayrrca satrn ahnacak ya da birlegilecek firmanrn birlegmeye katacair sinerjiyi de$erlendirmede de yararh bir arag olarak kullanrlabilir, Buna gore cinerilen satrn ahnacak firmamn oncelikle kaynak, yetkinlik ve stratejik denge unsurlarrnrn analizi ve birlegme sonrasl sinerjik getiri potansiyelinin deier-. lendirilmesidir. Son donemde yaprlan aragtrrmalarrn sonuglarr kaynaklarrn yeniden organizas-. yonunun/ satrn alma ve birlegmelerde merkezi noktada durdufiunu, kaynaklann birlegmelerde ana de$er yaratma mekanizmasr oldufunu ve girketlerin de$i$en koqullara uyum sailayabilmelerinde onemli rollerinin bulunduiunu g6stermektedir3a. ozellikle Capron, Mitchell ve sutaminathan'rn aragtnmasr, yatay birlegmelerin paz1da giig ve olgek ekonomisini sailama mekanizmasr olduiu yoniindeki literatilrdeki genel kanrnrn aksine, yatay birlegmelerin girketlerin kaynaklarrnrn yeniden organizasyonunu saplayan mekanizmalar oldu$u gergeiini ortaya qrkarmasr nedeniyle ilgi gekicidir. Her ne kadar son donemlerde rekabetgi koqullarrn genel anlamda en-. diistriyel ekonominin cingcirtisiiniin aksine olqek ekonomisi, standardizasyon ve benzerlifin yerine; firmaya ozgii kaynak ve yetkinliklere dayah, heterojen bir yaprntn varhfirnt dayattrsr gtlzlenmekteyse de3s, sciz konusu aragtrrma benzer sonuqlarrn stratejik birlegme ve satrn almalar iqin de geEerli oldufiunu igaret ettiiinden de dikkate defierdir. Bu gekilde kaynak ve yetkinliklerin stratejik birlegme ve satrn almalarda merkezi noktada durduiunun teorik ve pratik saptamasr yaprldrktan sonra, birleqmelerde kaynak ve yetkinliklerin yonetiminin gok onemli bir roltiniin bulundufu soylenebi-. 34. fohnson ve Scholes, 7999, s.149. Capror; L., Dussauge, P. ve Mitchell, w., Resource Redeployment Following Horizontal Acquisitions in Europe and North America, rgBB-1992, strategic Management Joumal, c.19, rggg, s'637-661'. Capron, L., Mitchell, w. ve swaminathary A., Asset Following Horizontal Acquisitions: A Dynamic view, strategic Management Joumal, c.22,2007, s.Bl7-g41^. Brusll T.H., predicted Change in Operational Synergy and Post-Acquisition Performance of Acquired Businesses, Strategic Management joumal, C.77,7996, s.I-24. Bakoglu, R., Kaynak Bazh Firma Teorisi Qergevesinde Defigen Rekabet Avantair Kavram ve Anlayrgr, i.U. igletme Fakiiltesi Dergisi, Nisan 2003.

(15) $irket Birtegmeleri. lir. Bu nedenle kaynaklarrn rekabet avantajr sailamasr aqrsrndan ozellikleri .,'e iarkh tr.irdeki kaynaklarrn birlegme ve satrn almalardaki rollerinin incelenmesi yararh olabilir. Burada kaynak; yetkinlikleri kapsayacak gekilde genig anlamda kullairrlmrgtrr. Barney siirdiriilebilir rekabet avantair saflamasr agtstndan kaynaklann deier (value), enderlik (rarity), taklit ediiemezlik (imitability) ve ikame ':dilemezlik (substitutes) olmak iizere dort temel ozelliiinin bulunmasr gerektiiini lleri siirmektedir36. Literatiire bu ozelliklerin ingilizce adlarrntn bagliklarrndan ahnarak VRIS analizi olarak gegen bu ozelliklerin analizi strateji belirlemede iqsel analizin onemli araglarrndan biri haline gelmigtir3T. Yukarrda sunulan gerekgelerle VRIS analizi aynr zamanda stratejik birlegmelerde ve satrn almalarda kaynaklarrn yonetiminde ve birleqmenin stratejik deierinin tespitinde kullanrlabilir. De$er, kaynaklarrn firsatlardan yaralanmayr ve tehditleri etkisiz hale getirmeyi; enderlik, kaynaklarrn rakiplerce sahip olunmamasrnr olanakh krlarken; hepsi, taklit edilemezlik ve ikame edilemezlik ozellikleri ile birlikte kaynaklarrn bir qirketin uzun siirede ayakta kalabilmesinin onemli mekanizmalan olarak iglev gdrmektedirler. Birleqmelerde de bu dort temel ozelliiin analizi, birlegme 6ncesi ve sonrasrnda toplamda elde edilecek kaynaklarrn stirdiiriilebilir, saflam ve uzun dcinemli rekabet avantajrnr saglayrp sailamadrfirnrn deferlendirilmesinde kullanrlabilir. Siirdi.iriilebilir rekabet avantajr sailayacak olan soz konusu kaynaklarrn bazrsr gozle gortilemeyen manevi varhklarken (intangible assets), bazrlart orgiitsel rutin ve geleneklerde iqsellegmig varhklar ve hatta yonetsel kapasiteye dayah yetkinlikleCs olabilir. Her ne kadar tjzellikle Kaynak Bazh Fitma Teorisi Literatiiriinde siirdiiri.ilebilir rekabet avantajrmn temel taglarrntn soyut deierlere dayah olduiu ve aqrkga kaynak bazh firma teorisinde rekabet avantajrnda temel silahrn rakiplerden daha iistiin kaynaklarr ve taklit engellerini oluqturma olduiu kabul edilmekteyse de3e daha genel anlamda rekabet avantajrnrn saflanmasr aqrstndan kaynaklarrn daha genig tanrmlanmasr ve incelenmesi gerekir.. Fiziksel Kaynaklar: Fabrika, makine ve teqhizatlar gibi fiziksel kaynaklar genelde az sayrda benzer endiistrilerde kullanrlabilir esneklif,e sahip kaynaklardrr. Bartonal ve Bettisal agrrr kapasiteden kaynaklanan sermaye harcamalarrnrn iligkili Bamey, J., Retums to Bidding Firms in Mergers and Acquisitions: Reconsidering the Relatedness Hypothesis, Strategic Management Joumal, Summer Special Issue, C.18, 1988, s'71-78. Wheelen ve Hunger. 2000. 38. 39. 40. Nelson, R.R. ve Winter, S.G., An Evolutionary Theory of Economic Change, Harvard University Press, Cambridge, MA., 1982. Hambrick, D., Top Management Teams: Key to Strategic Success,. Califomia Management Review, C.30, 1987, s.88-108. Bakoflu,2003. BartorL S.L., Diversification Strategy and Systematic Risk: Another Look, Academy of Management Joumal, C.31, S.1, 1988, s.766-175.. 520.

(16) $irket Birlegmelerinde Stratejik Kaynak ve Yetkinlikterin Yijnetimr. farkhlagmaya yol agtr$rm ileri siirmektedirler. Bunun anlami e$er firmalar agrrr fiziksel kapasiteye sahiplerse, ydneticilerin tercihi iligkili farkhlagma yoniinde olacak ve aglrr fiziksel kapasite iliqkili farkhlagrnaya yol aqacaktrr. Ancak Chatterjee ve Wernerfelt'in aragtrrmasr42 agrrr fiziksel kapasitenin iligkili farkhlagmaya yol agttf,rnr do$rulamamrgtrr.. Manevi Varhklar (Soyut Varhklar): Manevi varhklar kurum imajr, marka iini, yenilik kapasitesi, giiglii dairtrm kanah, iyi bir pazarlama taktmr gibi elle tutulup gozle goriilmeyen soyut varhklardrr. Fiziksel varhklardan farkh olarak kullammr daha esnektir. Omeiin, sahip olunan bir marka, mevcut operasyonlarda Eok bnyi.ik defigiklik yaprlmadan birqok iiriine uygulanabilir. Ya da yenilikqi bir aragtrrma takrmr mevcut ig alanrnr etkilemeksizin deiiqik ig alanlan iEin yeni iirinler geligtirebi lir. Bu gekilde manevi varhklarrn iliqkili endiistrilerde avantaj yaratmada kullanrlabilece$i ileri siiriilebilir. Nitekim, Bettisa3 iligkili firmalarrn manevi varhklarrn farkhlagma ve pazar boliimlemesi firsatr sunmasr nedeniyle daha iyi performans goster-. diiini. ve iligkili pazara erken girerek sahip olunan temel becerilerden yararlanrldrirnda yiiksek performans dahi gosterebileceklerini ileri siirmektedir. Ozellikle yoSun endiistrilerde yaprlan aragtrrmalar, firmalarrn temel pazarlarrna sadrk kalarak iligkili farkhlagma yoluna gittiklerini gostermektedira. Tiim bu qahgmalardan hareketle, manevi varhklarrn iligkili pazarlara girilmede kullanrldrir ve bu varhklartn bu gekilde rekabet avantajr sailayacaklarr soylenebilir. Nitekim Chatteriee ve Wernerfelt'in aragtrrmasrasmanevi varhklarrn firmalarrn farkhlagma tiirtinii belirlemede onemli bir etken olduiunu ve iligkili pazarlara girigte rekabet avantajr sailadrirnr ortaya qrkarmrgtrr.. Finanssal Kaynaklar: Finanssal kaynaklar firmalarrn sahip oldu$u biltiin kaynak tiirleri iqinde en esnek olan ve verimli diger kaynaklarrn satrn ahnmasrnr olanakh krlan kaynaklardrr. Finanssal kaynaklar igsel kaynaklar ve drqsal kaynaklar oIarak iki farkh kategoride incelenebilira6. iqsel kaynaklar sahip olunan likidite diizeyi ve normal diizeylerde borglanabilme olanair gibi birincil finanssal kaynaklarken, drgsal kaynaklar yeni kaynaklar ve yiiksek riskli borg olasrh$rnr iEeren ikinci. 4t. 42. Bettis, R.A., Performance Differences. in. Related and Unrelated Diversified Firms, Strategic. Management Joumal, C.2, 5.4,1981, s.379-393. Chatterjee ve Wemerfelt, 1991.. 43. Bettis, 1981.. M. Lecraw, 1984. Bettis. 1981. Hill, C.W. ve Snell, S.A., Extemal Control, Corporate Strategy, and Firm Performance in Research-insentive Industries, Strategic Management |oumal, C.9, 5.6, 7988, s.577-590.. Chatterjee ve Wemerfelt, 199I, s.47. Chatterjee ve Wemerfelt, 1991, s.35.. 521.

(17) Sirket Birtetmeteri. tiirde kaynaklardan oluqur. Literatiirdeki birEok Eahgma drgsal finans5al l<"ynaklara kryasla daha diigi.ik diizeydeki iqsel finanssal kaynaklarrn digiik diizel'4.' iligkisiz farkhlagmaya neden oldufiunu ve bunun tersinin de geqerli oldufunu gcistermektedira7,. Chatterjee ve Wernerfelt'in aragtrrmasr finanssal varhklann firmalann farkhlagma tiiriinii belirlemede onemli bir etken oldu$unu ve iligkili pazarlara girigte rekabet avantajr saf,ladrirnr ortaya qtkarmrgtrfl8. Aragtrrmanrn enteresan bulgularrndan biri ise uzun donem likidite durumu ile daha fazla iligkisiz farkhlagma arastndaki iligkinin ortaya qrkarrlmasrdrr. Bu bulgu stratejik yonetim literati.iriinde iligkisiz farkhlagmanrn daha riskli oldufunun kabul ediligi ve benzer geklide sermaye piyasalarr tarafindan bu tarzdaki farkhlaqmamn riskli goriiliiqiiae ile geliqik bir durum sergilemektedir. Ancak Philip Morris, Exxon, General Electric gibibazr firmalarrn iligkisiz alanlara farkhlagrrken airrhkla igsel finanssal kaynaklarrnr kullanmalarrso da uygulamanrn literatiirde ongcirillenden daha farkh geklide olabileceiine ve sermaye piyasalarr ile firma ydneticilerinin farkh beklentilerinin bulunabilece$ine igaret etmektedir.. 3.2. Birlegmenin Kaynak ve. Yetkinlik Agrsrndan Getirileri. Geleneksel anlayrqa gore, birlegme ve satrn ahnalarda sinerjik kazanrmlar genelde olgek ve alan ekonomisinden yararlanarak elde edilir. Sinerji ayrrca satrn ahnan firmaya ahcrlar ve tedarikqiler kargrnda daha fazla pazarhk giicii de saflayabilirsl. Birlegen iki firma kargrhkh olarak birlegmeye bir deger katarak birbirlerini tamamhyorlarsa do$al olarak tek baglarrna sahip olacaklarr pazarhk giilciinden qok daha fazla bir giice sahip olacaklardrr. Bu anlamda satrn alma veya birlegme iglemi sinerjiye dayah olarak yaprldrirnda, her iki tarafin da sahip oldu$u varhklarrn de$er yaratacair soylenebilir. Ozetlikle satrn alma ya da birlegme diier rakiplerin kolayca taklit edemeyece$i bir kombinasyona neden oluyorsa, ki bunun ideal birleqme biqimi oldu$u soylenebilir, gi.iEIi.i, siirdi.iriilebilir bir rekabet avantajrnrn yakalandrir ileri siiriilebilir. Kaynak Bazh Firma Teorisinin cingrirdiigii gibi, rekabette baqarr, firmantn ana siireglerini miigteriye daha iistiin defer iiretecek stratejik kapasiteye dayah'olarak oluqturmaya dayahdrr. Buna gore, firmalar geleneksel iq birimleri ve. a7 a8 ae 50 51. Chatterjee ve Wemerfel! 1991, s.35. Chatterjee ve Wemerfelg L997, s.4L. Barton, S.L., Diversification Strategy and Systematic Risk: Another Look, Academy of Management Joumal, C.31, S.1, 1,988, s.766-L75. Chatterjee ve Wemerfelt, L997, s.47. Chatterjee, S., Sources of Value in Takeovers: Synergy or Restructuring-Implications for Target and Bidder Firms, Strategic Management Joumal, C.73,7992, s.269.. 522.

(18) $irket Birtegmelerinde Stratejik Kaynak ve Yetkinlikterin Ydnetimi. fonksiyonlarrnr birbirleriyle iliqkilendirmek igin destekleyici yaprlara stratejik yatrrrmlars2 yapmah ve birlegmelerde bu duruma dikkat etmelidirler. Kaynaklar arasrndaki ozgi.in uyum birlegmede taraflarrn goreli kaynak transferi dengesine baflrdrrs3. Bu nedenle birlegmenin sailayacair sinerjik getirinin her bir taraf aErsrndan incelenmesi anlamhdrr.. 3.2.1. Satm Almacak Firmantn Sinerjik. Getirisi. Sattn ahnacak firmanrn sinerjik getirisi birleqmede sundu$u kaynak katkrsrna dayah olarak farkhlagacaktrr. E[er sinerjik getiri satrn ahnan firmanrn kaynaklarrndan sailanacaksa, bu kaynaklar endiistrideki diier rakiplerin de ilgisini gekecek ve bu firmaya birden gok ahcr ilgi gosterecektir. Ancak sinerjik getiri sadece satrn almayr di.igiinen bir firmanrn ozgiin kaynaklarrna dayah olarak olugacaksa, hedef firmanln taliplerinin sayrsrnrn fazla olma olasrhfir diiqiik olacaktrrsa. Eier satrn ahnacak firma, satrn alacak firmanrn herhangi birine dayah olmaksrzrn kaynaklalrna baf,h olarak defer sunma ve kaynak kontrol etme giiciine sahipse, satrn alacak firma potansiyel olarak genig bir seqeneie ve pazarhk giici.ine sahip olacaktrr. Bu durumda, kaynak transferinin satrn alacak firmaya normalin iistiinde getiri sailamasr olasrhfr daha dtigiik olabilir. Nitekim, Capron ve Pistre deiinilen L01 yatay satrn alma orneklemi iizerinde yaptrklarr 2002 aragtrrmalartnda satrn alanlarrn sadece satrn ahnacak firmanrn kaynaklarri'rr elde etmeye dayah olarak satrn alma yoluna gittiklerinde, normalin i.isti.inde getiri elde edemediklerini tespit etmiglerdir. Qiinkii bu kaynaklara birden gok ahcr talip olacairndan rekabetqi pazarhk siireci soz konusu olacak ve satrn almada basarrh olan firmamn normal iistiindeki kArr eriyecektir.. 3.2.2. Sahn Alan Firmanm Sinerjik Getirisi Satrn alan firmamn sinerjik getirisi ve normalin iizerinde getiri saSlayrp sailayamayacair, satrn almadaki kaynak durumuna dayah olarak defiigmektedir. Satrn alanlar noimalin tistiinde getiriyi, satrn aldrklarr firmaya kendi kaynaklarrnt baitmuz ya da satrn aldrklarr firma ile birlegik olarak transfer ettiklerinde elde etmektedirlerss. Bu durumda satrn alan rekabetEi pazarhk dezavantajrndan kurtulmuq olacak ve normalin iistiinde getiri elde etme qansrnr yakalamrg olabilecektir. Stalk, G., Evans, P. ve Shulman, L.8,, Competing on Capabilities: The New Rules of Corporate Strategy, Harvard Business Review, Mart-Nisan 1992, s.57-69. Capron, L. ve Pistre, N., When Do Acquirers Eam Abnormal Retums?, Strategic Management. 55. Joumal, C. 23, 2OO2, s.782. Capron ve Pistre, 2002, s.782. Capron ve Pistre,2002. 523.

(19) $irket Birtegmeteri. Alan ae Satffi Alman Firmalann Her ikisinin Bir den Sinerjik G etirileri 3,2.3, Satm. Bazr durumlarda sinerjik getiri hem satrn alan ve hem de satrn ahnan firmanrn kaynaklarrnrn ortak katrhmr yoluyla saf,lamr. Bu durumda sinerjik faydamn iki taraf agrsrndan da soz konusu oldufu sdylenebilir. Bunun en ender omeii, satrn alan firmamn ozgiin kaynaklarrmn sadece bir satrn ahnacak firmaya uygun olmasr ve sadece ikisi arasrnda sinerjik getirinin saflanmasr durumudur, Bu kogullarda her iki firmantn egit durumda oldu$u ve sinerjik getirinin egit paylagrldrfr sciylenebilir. Ancak ortaklardan birinin birden qok altematifi varsa bu denge onun lehine bozulacak ve kendi kaynaklarrnr deferlendirmede daha gi.iglii alternatiflere sahip olacaktrr. Bu nedenle de difrer taraftan daha fazla sinerjik getiri elde edecektir. Chatterjee'nin de gdsterdiii gib| pazarhk giiciiniin goreceli$i sinerjik getirinin paylagrmrnr etkilemektedirs6. Nitekim Capron ve Pistre'nin aragtrrma sonuqlarr, ortak kaynak transferi ile satrn alan firmanrn getirisi arasrnda olumlu bir iligkinin olduiunu gcistermektedirsT.. vERiLMEsi vn sUnoUnUrnnirtn REKABET AVANTAIT AqrsrNDAN. 4. BiRLE9ME KARARTNTN. DEeERLENpinirvnsi Yukarrdaki anlatrmlardan da agrkga goriilebileceii gibi, birlegme kararrnrn verilmesinde kaynak ve yetkinliklerin yonetimi kritik bir noktada bulunmaktadrr. Kaynak ve yetkinliklerin etkin ycinetiminde cincelikle birleqme ve satrn almanrn ycini-iniin ne oldu$u, difier bir deyigle biiyiimenin ydniiniin ne gekilde olmasr gerektifii sorunsalr giindeme gelmektedir. Bako{Iu'nuns8 de$igen rekabet avantajr kavram ve anlayrgrnr inceledifii gahgmasr, giiniimiiz qirketlerinin artan oranda kaynak bazh firma teorisi argiimanlarrm kullandrklarrnr gozlemlemektedir. Buna gcire, geleneksel rekabet avantajr anlayrgrndan farkh olarak, kaynak bazh firma teorisinde; girket stratejisinde, defier yaratmada ig alanlarrmn birbiriyle iliqkili olmasrmnss ve qirket stratejisinin iiriinler ve pazarlardan ziyade ig siireglerinde temellerini bulduiunun6o merkezi onemi vurgulanrr. Bu aErkga, girket portfoyiiniin kArh ve nakit getiren ig alanlarrnrn toplamrndan olugmasr gerektiii anlayrgrna dayah BDG'nun sundufu ge-. s6. Chatterjee, S., Sources of Value in Takeovers: Synergy or Restructuring-Implications for Target and Bidder Firms, Strategic Management Joumal, C.13, 7992, s.267-286, Capron ve Pistre, 2002.. 58 59. Bakoflu,2003. Collis, D. ve Montgomery, C.4,, Competing On Resources; Strategy in the 1990s, Harvard Business Review, Temmuz-Afiustos, 1995, s.118-28. Stalk, Evans ve Shulman, 1992.. 524.

(20) $irket Birtegmeterinde Stratejik Kaynak ve Yetkintikterin Ydnetimi. leneksel baskrry cilqek ekonomisine dayah rekabet anlayrgrnrn kaynak bazh rekabet. teorisinde de$igime uf,radrirna igaret etmektedir. Her ne kadar kaynak bazh firrna teorisi biiyiimede iligkili ve iligkisiz farkhlagmada tercihini net bir gekilde iliqkili farkhlagmada kullanryor gibi gciriinse de teorik ve pratik anlamda bu konudaki tartrgmalar devam etmektedir. Bir yandan firmalarrn farkhlagarak mr yoksa iligkili olarak mr biiyiimesi gerek-. ti$i sorunu tart4rhrken diier yandan iligkili stratejik farkhlagmanrn girket perforolduiunu ortaya qrkarmaya y<inelik gahgmalar yaprlmakta-. mansrna etkilerinin ne. drr. Ozellikle satrn alma veya birlegme yoluyla farkhlagmanrn katma de$er sailayrp sailamadrirnr aragtrran Eahgmalar, stratejik olarak iligkili biiyiimenin paydaglara normalin i.istiinde getiri sailamasr iqin yeterli olmadrfrnr gostermektedir6'. Buna gore, birlegmenin yciniiniin nasrl olacafr sorusunun yerine birlegmenin hangi sinerjik etkiyi yarataca$r, birlegmelerde kaynak ve yetkinlik ycinetiminin nasrl olacafir ve iki firmantn kaynak uygunlu$unun sailanrp saflanamadr$r sorularrnrn daha kritik ve cincelikli bir noktada durdu$u sdylenebilir. Satrn almada normalin iistiinde getiri elde edebilme, potansiyel ahcr firmalar arasrndaki gcireli kaynak dairhmrna dayah olarak deiiqmektedir. Satrn alma potansiyeli olan firmalarrn kaynak ve yetkinlikleri benzegmekte ise satrn ahnan firma en avantajh durumda olacaktrr52. Satrn alanrn kendi kaynak ve yetkinliiine dayah olarak satrn alma yoluna gitmesi en azrndan pazarhk siireci ve satrn alma fiyatrnr etkilemesi aqrsrndan onemli bir etken olarak gdriilmektedir. Efer satrn alan ve satrn ahnan firmalar arasrndaki birleqme iqlemi kolayca taklit edilemeyecekse, birlegme veya satrn alma ozgin bir sinerjiye dayah ise, satrn ahnacak firma satrn alma potansiyeli olan di$er rakip ahcrlara gore satrn almayr planlayan iqin daha deierlidir. Bu durumda satrn alan firma, satrn almadan dolayr daha yi.iksek sinerjik getiriyi elde etme sanslna sahip olabilir. Aksi halde, efer satrn ahnacak firmaya en az iki firma talip ise, rekabetqi satrn alma siireci soz konusu olacairndan, satrn ahnan firma daha avantajh durumda olacaktrr63. DoSal olarak satrn alma ya da birlegme iglemi sadece deier yaratma amacrna yrinelik olarak gerqeklegtirilmeyip kazancr maksimize etme gibi yonetsel amaglarla da yaprlabilir. Bu durum endi.istrinin hayat doneminin ne oldufiu sorusu ile yakrn iligkilidir. Endiistrinin biiyiime agamasrnda, paydaglarrn varhklannrn ve girket kazanclnrn rnaksimizasyonu olasrhir soz konusuyken; endiistrinin olgunluk donemlerinin sonu ve diigiig agamalarrnda bu yonetsel amaca ulagmak olanaksrz gibi go-. 61. 62. Singh, H. ve Montgomery, C., Corporate Acquisition Strategies and Economic Perfo'mance, Strategic Management Journal, C.8, 5.4, L987, s.377-406. Bamey, 1988. Capron ve Pistre, 2002. Capron ve Pistre, 2002, s.782.. 525.

(21) $irket Birte5me[eri. riinmektedir. Di.igiig donemlerinde ycinetim riski azaltrp biiyiimeyi tercih ederken, ortaklar ktiqi.ili.ip daha kArh alanlara ycinelmeyi arzulayabilirler. Bu nedenle endiist-. rinin olgunluk ve diigiig dcinemlerinde ycinetimin farkhlagma stratejisini segip sermaye ve kaynaklarrnr daha qekici pazarlara yatrrmasr olasrhir yiiksektir. Nitekim Anand ve Singh'in diigiig doneminde olan Birlegik Devletler savunma endiistrisinde yaptrklarr aragtrrmalarr, endi.istrinin biiyiime agamasrnda farkhlagma temelli bilegme ve satrn almalardan beklenen yararrn daha lazla oldu$unu ortaya grkarmtqtrr6a.. Ayrrca, Dutz ozellikle talebin azalmasr nedeniyle agrrr kapasite olugtufundan kArhItkta diigiiq soz konusu oldufunda, benzer pazarlarda rekabet eden firmalarrn satrn ahnmast veya bu firmalarla birlegme yoluna gidilmesi durumunda bu olumsuz diigtigiin tersine qevrilebilecefiini gostermiqtiles. Bu qahgma aErkqa diigiig agamasrnda. bulunan endiistrilerde yatay satrn alma ve birlegme yoluyla kArhhirn arttrrrlabilecegini ileri siirmektedir. Talep diigtik oldu$unda, firmalar olqek ekonomisini yakalamakta zorlanabilir ve etkin olqegin altrnda bir kapasite ile gahgmak durumunda kalabilirler. Bu durumda endiistrideki firmalar arasrnda birlegmeler yoluyla.firma sa-. yrslnln azalmasr, endiistride tekrar kArhhirn yakalanmasr iqin bir firsat yaratabilir. Aynca, aynr endiistri igindeki birlegme ve satrn almalarda, yani paralel birleqmeler-. difer tiirdeki birlegmelerden daha fazla olduiu ileri siiriilmektedir66. Diigiig halindeki endiistrilerde yatay birlegmeler yoluyla de, olgek ekonomisin yakalama olasrh$r. konsolidasyon ve rasyonelleqeme sailanacafirndan, bu saptamanrn cizellikle diigiig aqamastndaki endiistriler igin anlamh olduiu soylenebilir. Rasyonellegme sabit ma-. liyetlerin daha genig bir olqefie yayrlmasr yoluyla sailanabilece$i gibi, daha uzmanlaqmrq ya da maliyet di.igiirmeyi olanakh krlan teknolojilerin satrn alma ve birlesme yoluyla da sailanabilir. Birlegme ve satrn alma kararrnrn verilmesinde mevcut ve yeni iq alanrnrn hangi hayat safl-rasrnda olduiunun dikkate altnmasr ile birlikte, birlegilecek ya da satrn ahnacak firma ile tirgiitsel uyumluluf,un derecesinin de incelenmesi gerekir. Nitekim yaprlan Eahgmalar ve araqtrrmalar, farkh endiistrilerde kaynak payla$lml olasrh$r olsa bile orgiitsel uyumluluk yoksa kaynaklardan etkin bir qekilde yararlanmanrn da soz konusu olmayacafirnr gcistermektedir6z. Buna gcire ancak uygun cirgi.itsel ko-. Anand, f, ve singh, H., Asset Redeploymenf Acquisitions and Corporate strategy in Declining Industries, StrategicManagementJoumal, Vol.18 (\azOzetsaytst), 1997, s.99-11g.. 6 67. Dutz, M.A., Horizontal Mergers in Declining Industries: Theori and Evidence, Intemational Joumal of Industrial Organization, CI, 7989, s. 1 1-33. Seth, A., Sources of Value Creation in Acquisition: an Empirical Investigation, Strategic Management Joumal, C.11, 5.6, 1990, s.437-446. Nayyar, P.R., On the Measurement of Corporate Diversification Strategy: Evidence from Large U.s. service Firms, strategic Management Joumal, c.13, s.3, 1992, s.219-236. Chatterjee, s.M.H,. ve dif,erleri, Cultural Differences and Shareholder Value in Related Mergers: Linking Equity 526.

(22) firket Birtegmeterinde stratejik. Kaynak ve yetkintikterin ycinetimi. gullar soz konusu ise kaynak stoklarrmn etkin kullammr olanakh olabilir. Chatterjee ae di{erlerinin ampirik qahgmasr satrn alan firma yonetiminin, en az stratejik. luluk igin yaph$r birlegme. uyum-. cincesi inceleme kadar. kiiltiirel uyumlulufun tespitini. cinemsemesi gerekti$ine igaret etmektedir6s. Sciz konusu gahgma ayrlca yatrrrmcrlar agrstndan iist kademe ydnetimleri arasrnda uyumluluk olan birlegmelerin. daha o-. lumlu ve uygun bulundufiunu diigiindiiklerini tespit ederek, genel beklentilerinde aynr gekilde ktiltiirel uyumluluk yoniinde oldu$unu gostermesi agrsrndan. da ilgi qekicidir. Ayrrca oirenme ve yeniliiin gegmig deneyim ve mevcut teknoloji alt yaprsr ile iligkili olduiunu ortaya grkaran gahgmalat'e da yine orgiitsel uyumlulufun onemini ve boyutunu gosterdiiinden dikkate deierdir. Biltiin bu gahgmalar kaynakla'n tek bagrna anlamh olamadrirnr ve uygun orgiitsel alt yapr olmadrir takdirde deierlerinde azalmanrn sciz konusu olabileceiini gostermektedir. Bu nedenle, satrn alma ve ya birlegme kararr dncesi cirgiitsel uyumlulufun analizinin hassasiyetle yaprlmasr gerekmektedir.. 5. SONUq Birlegme ya da satrn alma kararrntn verilmesinde mevcut ig alanrnrn ve girilmesi dtigi.iniilen endiistrinin hangi hayat safhasrnda ordufu, hangi tiirdeki kaynak ve. yetkinlikleri gerektirdiii dikkate ahnmah; ayrrca birlegilecek firma ile orgiitsel uyumluluk, biitiinlegme olanaklarr ve kaynak dengesi ve birlegme sonrasl sinerjinin ne derecede safilanabilecefii gibi birgok konu gciz cjniinde bulundurulmaldrr. Temelde birlegmenin stratejik kapasiteyi arttrrrp arttrrmayacafr sorunu merkezi noktada bulunmaktadrr' Bunun igin yazann onerisi birlegme oncesinde mevcut ve olasr stratejik kapasitenin VRIS tekniSi yoluyla analiz edilmesi ve birlegme sonrasrnda siirdiiriilebilir rekabet avantajr saflayacak kapasitenin olugturulmasr amacrna yonelinmesidir.. 6 es. and Human Capital. Strategic Management Joumal, C.13, S.S, 1.gg2, s.319_334. Chatterjee, S.M.Ff ve di$erleri, 1992. Dosi, G., Technological Paradigms and Technological Trajectories, Research policy, C.11, 19g2, s.147'I82. Teece, D. I./ Pisano, G. ve Shuen, A., Dynamic Capabilities and Strategic Managemen! Strategic Management Joumal, C.18, 5.7, 7997,s.509-533.. 527.

(23) Sirket Birtesmeleri. KAYNAKEA Amit, R. ve Schoemaker,P.l.H., Strategic Assets and Organizational Rents, Strategic Management Ioumal, C.. 1.4, S. 1, 1993, s' 33-46.. Anand, J. ve Singh, H., Asset Redeployment, Acquisitions and Corporate Strategy in Declining Industries, Strategic Management Joumal, Vol' 18 (Yaz Ozel Sayrsr), 1997, s.99-778' Ansoff, H.I., Corporate Strategy: Arr Analytic Approach to Business Policy for Growth and Expansion, New York, McGraw-Hill' 1965, Bakoilu, R., Kaynak Bazh Firma Teorisi QerEevesinde Deiigen Rekabet Avantajr Kavram ve Anlaytgr, i.U. igletme Fakiiltesi Dergisi, Nisan 2003 (yayrnlanacak). Bamey, J., Retums to Bidding Firms in Mergers and Acquisitions: Reconsidering the Relatedness Hypothesis, Strategic Management Joumal, Summer Special Issue, C. 1'8,'1988, s.71-78' Barton, S.L., Diversification Strategy and Systematic Risk: Another Look, Academy of Management Joumal, C. 31, S. 1',1'988, s.166-175.. Bettis. R.A., Performance Differences. in Related and Unrelated Diversified Firms, Strategic. Management Journal, C. 2,5 4,1'981, s.379-393. Burgelman, R.A., Corporate Entrepreneurship and Strategic Management: Insights from a Process Study, Management Science, C' 29,1983, s.7349-1364. Brush, T.H., Predicted Change in Operational Synergy and Post-Acquisition Performance of Acquired Businesses, Strategic Management Joumal, C' 17,7996, s.I-24. Capron, L., The Long-Term Performance of Horizontal Acquisitions, Strategic Management Journal, C. 20, L999, s.987-1018.. capron, L., Dussauge, P. ve Mitchell, w., Resource Redeployment Following Horizohtal Acquisitions in Europe and North America, I9BB-1992, Strategic Management Joumal, C. 19, L998. s.63I-667.. Capron, L. ve Pistre, N., When Do Acquirers Earn Abnormal Retums?, strateSic Management. foumal, A. 23, 2002, s.7 81'-79 4. Capron, L., Mitchell, W. ve Swaminathan, A., Asset Following Horizontal Acquisitions: A Dynamic View, Strategic Management foumal, C. 22,2007' s-817-844. Chatterjee, S., Sources of Value in Takeovers: Synergy or Restructuring-Implications for Target and Bidder Firms, Strategic Management Journal, C, 13,7992, s' 267-286. Chatterjee, S. ve Wemerfelt, B., The Link Between Resources and Type of Diversification: Theory and Evidence, Strategic Management Joumal, C' 12,1991, s. 33-48' Chatterjee, S. M, H, Lubatkin, D. M., Schweigner, D. M., ve Weber, Y., Cultural Differences and Shareholder Value in Related lvlergers: Linking Equity and Human Capitaf Strategic Management Joumal, C. 13, S. 5, 1992, s,3L9-334. Christenson, H.K. ve Montgomery, C.A,, Corporate Economic Performance: Diversification Strategy vs. Market Structure, Strategic Management Joumal, C. 2, 5.4,1'981, s.327-343' Collis, D. ve Montgomery, C.A., "Competing on Resources: strategy in the 1990s," Harvard Business Review, Temmuz-Alustos, \995,s.118-28.. De Wit 8., ve Meyer, R., Strategy: Process, contenf context, Londra, Intemational Thomson Business Press, 1988. Dinger, O., Stratejik Yiinetim ve igletme Politikasr, 6. Baskr, Istanbul, Beta Yayrnevi, 2003. Dosi, G., Technological Paradigms and Technological Trajectories, Research Policy, C. 11', 1982,. s.. 747-1.82.. Dutz, M. A., Horizantal Mergers in Declining Industries: Theory and Evidence, Intemational Joumal of Industrial Organization, C,7, 7989' s.11-33.. 528.

(24) $irket Birtegmeterinde Stratejik Kaynak ve yetkintikterin ycinetimi Erery E., stratejik Ydnetim ve igletme Politikasr, 5. Baskr. Istanbul, Beta yayrnevi, 2000.. Govindarajaq V., Implementing Competitive Strategies at the Business Unit Level: Implications oI Maching Managers to strategies, strategic Management Joumal, C. 10, s. 3, 19g9, s.2s1.-269.. Grant, R', The Resource-based Theory of Competitive Advantage: Implications for Strategy Formulation, Califomia Management Review, C. 33, S. j,.lg9l, s.114-135. Grant R', Jammine, A. ve Thomas, H., Diversity, Acquisitions and Profitability among British Manufacturing Companies, Academy of Management Joumal, C.31, 19gg, s.727-g01... Grupta, A'K., Contingency Linkages Between Strategy and General Manager Characteristics: A Conceptual Examination, Acaderny of Management Review, C.9,I9g4, s.399-4I2. Hambrick, D., top Management Teams: Key to Strategic Success, Califomia Managernent Review, C 30, 7987, s.88-108.. Hill, C.W. ve Snell, S.A., Extemal Control, Corporate Strategy, and Firm Performance in. Research-. insentive Industries, Strategic Management Joumal, C.9, S. 6, 1,998, s.577-590. Krallinger, J. C., Mergers and Acquisitions: Managing the Transaction, New york, Mc Graw-Hill, 1997.. Lecraw, D.J,, Diversification Strategy and Performance, Journal of Industrial Economics, C.33, 1984, s.779-1,98.. Luffman, G. ve Digerleri, igletme Politikasr: Analitik Girig, Qev.: i. Aml, Istanbul, Beta Yayrnevi, 2000.. MacCrimmon, K.R. ve wehrung, D.A., Taking Risks: The Management of Uncertainty, New york, Free Press, 1986.. Nayyar, P.R., On the Measurement of Corporate Diversification Strategy: Evidence from Large U.S. Service Firms, Strategic Management Joumal, C. 13, S. 3, 1992, s.219-236. Nelson, R R. ve Winter, S.G., An Evolutionary Theory of Economic Change Harvard University Press, Cambrid ge, MA., L982.. Park. C., Prior Performance Characteristics of Related and Unrelated Acquirers, Strategic Management Joumaf C. 24,5.5,2OO3, s. 471-48O.. Prahalad, C. K. ve Hamel, G., 'The core Competence of the corporatiory' The strategy process, H. Mintzberg, Quinn ve Ghoshal, Gdzden Geqirilmiq Avrupa Baskrsr, Londra, Prentice Hall, 1999, s.82-91.. Porter, M.8., Competitive Strategy: Techniques for Analysing Industries and Competitors, New York, Free Press: 1980. Rumelt, R.P., Diversification strategy and Profitability, strategic Management Joumal, c. 3, s.4, 1982, s.359-369.. Seth,. A., Sources of Value Creation in Acquisition: an Empirical Investigation,. Strategic. Man agement Joumal, C. 17, 5. 6, 7990, s.437 - 446.. Singh,. H. ve Montgomery, C., Corporate Acquisition Strategies and Economic Performance,. Strategic Management Journal, C. 8,5.4,7987, s.377-406. Sitkin, S.B. ve Pablo, A.L., Reconceptualizing the Determinants. of Risk Behavior, Academy of Management Review, C. 17, 5.7, L992, s.9-38. stalk, G., Evans, P. ve shulman, L.E., "competing on Capabilities: The New Rules of corporate Strategy," Harvard Business Review, Mart-Nisan 7992, s.57-69. Stonehouse, G., Hamil, J., Campbell, O. ve Purdie, T., Global and Transnational Business: Strategy and Managemen! New York, Wiley, 2000. Teece, D. J., Pisano, G. ve Shuen, A., Dynamic Capabilities and Strategic Managemenf Strategic Management joumal, C. L8, S. 7 , 7997, s.509-533.. 529.

(25) Johnsory G. ve Scholes,-K., ExploringCor?orate Strategy: Textand Cases, 5. Bagkr, Londra, P-rentice. t{alL1999. Johnson, H,,. A Framework for. the Right Executive Decisiory Londra, Financial Timee. Prentice Hall,. 1999.. Wemerfelt, B. ve Montgomery, C.A, "What is an-Attractiye Industry?" Management Science, C' 32, S, 10, 1986, s.7223-L23O.. Wheelen, T.L. ve F:Iunger,D,J,, Strategic Management.and Business Policy: Entering 21st Century . Global Soqiety, NewJelsey, Prentice HaII,2000. Westor; JJ, ve Mansinghka, S,K,, Test of the Efficiency Performance of Conglomerate Firms, Joumal of Finance, C,26,797t, s,9L9-936 Yip, G.S., Diversification Entry: Intemal Development versus Acquisitior; Strategic Management Ioumal" C. 3,. s30. 5.4+. \982, s.33L-345..

(26)