Orta Karadeniz Bölgesi Protohistorik Çağ Maden Sanatının Kökeni ve Gelişimi

TÜRK T A R ~~ H KURUMU

BELLET EN

Cilt: LXV

Nisan 2001

Say~: 242

ORTA KARADEN~Z BÖLGES~~ PROTOH~STOR~K ÇA~~

MADEN SANATININ KÖKEN~~ VE GEL~~~M~~

ÖNDER B~LG~*

Orta Karadeniz Bölgesi'nde Protohistorik Ça~ da yani ~Ö 4500 ile ~Ö 500 y~llar~~ aras~n~~ kapsayan yakla~~k 4000 y~ll~k bir zaman süreci içinde ma-den sanat~n~n ortaya ç~k~~~~ ile nas~l bir geli~im gösterdi~inin ayr~nt~lar~~ ile ara~t~r~lmas~~ ve bu bölge maden sanat~n~n Anadolu maden sanaudaki yeri ile kom~u ülkelerin ça~da~~ kültürlerinin maden sanatlar~~ ile ili~kilerinin ortaya konmas~~ amaçl~~ proje ile çerçevesindeki çal~~malar 3 a~amal~~ olarak 1997, 1998 ve 1999 y~llar~ nda gerçekle~tirildi.

1997 DÖNEMI ÇALI~MALARI

1997 y~l~ nda geli~tirilen Birinci Proje' ile ilgili çal~~malar 3 a~amal~~ ola-rak 16.06.1997 ile 26.09.1997 tarihleri aras~nda gerçekle~tirildi.

1997 dönemi projesinin 1. A~amas~n~~ olu~turan ~kiztepe örenyerindeki kaz~~ çal~~malar~~ 07 Temmuz ile 29 A~ustos 1997 tarihleri aras~nda 55 gün süre ile gerçekle~tirildi 2. Tepe III'te (Res.1) yer alan "L" açmas~n~n D 6-11/I

* ~ Ü Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Protohistorya ve Önasya Arke-olojisi Anabilim Dal~~ ö~retim üyesi

Bu çal~~ma ~stanbul Üniversitesi Ara~t~rma Fonunca desteklenmi~tir: Proje No 935/ 090597

2 Bu dönem kaz~~ çal~~malar~na heyet üyesi olarak Ar~.Gör. ~evket Dönmez ile Istanbul Üniversitesi stajyer lisans ö~rencileri Burhan Gülkan, Alt~nay K.Erdem, Nalan ~çöz, Elif Özdur-sun, Dilek Çavdar, Neval Akyol, Esra Ceylan, Ali Bingöl, Mutlu Dinçer, Asl~han Yurtsever, Mine Kuzu, Begüm Salt~k, Derya Tan~~, Ay~e Önder ve Türkan Aktoprak kat~ld~. Bakanl~k uzman~~ ola-rak Samsun Müzesi ara~urmac~lanndan Emine Y~lmaz kaz~da görev ald~.

2 _{ÖNDER B~ LG~~}

14, D 6-11/I 15 ve D 10/I 16 plankarelerini kapsayan 325 m 2.lik bir alan~nda (Res.2) geli~tirilen kaz~lar sonucunda 1993-1996 dönemlerinde ortaya ç~ ka-r~lm~~~ olan 6 mimari tabakadan sadece 3, 4, 5 ve 6. Mimari Tabakalar_{~ n} de-vam~~ takip edildi. Ayr~ca, D 7-11/I 14 ile D 10-11/I 15 plankarelerinde daha da derinle~ilerek 5 yeni mimari tabakan~n yani 7, 8, 9, 10 ve 11. Mimari Ta-bakalar~n varl~~~~ ortaya ç~karuld~.

Bu kaz~ lar sonucunda projenin 1. A~amas~~ ile ilgili olarak arsenikli ba-k~ rdan imal edilmi~~ 2 z~ pba-k~nucu 5. (~ek.049) ve 8. Mimari Tabakada (~ek.050), 1 delici (~ek.001) 9. Mimari Tabakada, 1 olta i~nesi (~ek.048=Res.36) 7. Mimari Tabakada, 1 keski (~ek.024=Res.27), 1 küpe (~ek.163) ile 1 kesici (~ek.020) ise 11. Mimari Tabaka'da ele geçti. Bunlara ek olarak, Tepe Ide erozyon sonucunda ortaya ç~km~~~ olan yine bak~ r a~~r-l~ ka~~r-l~~ bir ala~~mdan ortas~~ delik 1 disk (~ek.224) bulundu. Ayr~ca, maden za-naat~~ faaliyetlerinin göstergeleri olan ponzadan 3 z_{~ mpara 6.} (~ek.240=Res.118) ve 8. Mimari Tabakada (~ek.238, 239), 2 bileyta~~~ ise 7. (~ek.233) ve 8. Mimari Tabakada (~ek.231) ele geçti. Toplam 8 adet yeni metal eser ve 5 adet madencilikle ilgili alet (TABLO 1) ele geçmesine ra~-men metal eserlerin yap~m yerleri olan atölyelere ait izler saptanamad~.

Projenin 2. A~amas~n~~ olu~turan ve ~kiztepe kaz~lar~nda daha önceki dö-nemlerde ele geçirilmi~~ bulunan arsenikli bak~r eserlerin3 imalinde kulla-n~lm~~~ olan bak~r ile arsenik metallerinin yataklar~, ergitme ocaklar~~ veya atölyelerini saptamak amac~yla Samsun ve Amasya illeri s~n~rlar~~ içinde geli~-tirilen yüzey ara~t~rmas~~ 29 ile 31 A~ustos 1997 tarihleri aras~nda 3 gün süre ile gerçekle~tirildi'. 3 a~amada gerçekle~tirilmesi planlanan yüzey ara~t~rma-s~= 1. A~amas~nda ~kiztepe - Kolay - Çalbralan - Il~ca - Havza güzergah~~ iz-lenerek Köprüba~~~ köyüne ula~~ld~~ (Harita). Buradan Tav~an Da~~ n~n (Res.3) kuzeyinde bulunan 5 km uzunlu~undaki Balurçay vadisinin kuzeye bakan a~z~ndan güneye do~ru yakla~~k 1.5 km uzunlu~undaki bir k~sm~~ ince-

3 _{Ö.Bilgi: "Metal Objects from ~ kiztepe-Turkey". Beinige zur Allgemeinen und}

Vergleic-henden Archologie 6, Bonn 1984: 31-96; "Metal Objects from ~kiztepe-Turkey". Beitrge zur Allgemeinen und Vergleichenden Archologie 9-10, Bonn 1990: 119-219; "~ltiztepe'den Ünik Bir Hançer", Belleten LI, Ankara 1987: 1109-1115; "1974 ile 1986 Kaz~~ Dönemlerinde Bulunan Tunç Silahlar~n I~~~~~ Alt~nda ~ kiztepe'nin Önasyadaki Yeri". X. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1990 Cilt!: 70-77

4 Yüzey ara~t~rmas~na heyet üyesi olarak Ar~.Gör. ~evket Dönmez ile desinatör Burhan

Gülkan kat~ld~. Bakanl~ k temsilcisi olarak Samsun Müzesi ara~urmac~lar~ndan Emine Y~lmaz gö-rev ald~.

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 3

lendi (Res.4). Ersand~k ve A~a~~~ Meryemdere köylerinin güneybat~s~nda yer alan vadinin bu kesiminde herhangi bir maden yata~~na veya cüruf y~~m~na rastlanmad~. Fakat, çay yata~-"~nda güneyden sel sular~~ ile geldi~i anla~~lan da-~~n~ k ve az say~daki curuflardan analiz için örnekler topland~.

Yüzey ara~t~rmas~n~n 2. A~amas~nda ~kiztepe - Bafra - 19 May~s - Samsun - Kavak - Havza - Merzifon - Gümü~hac~köy güzergah~~ izlenerek Gümü~~ belde- sine gelindi (Harita) ve ara~t~rmalar Gümü~ ün bat~s~nda yer alan ~negöl Da~~'nda (Res.5) gerçekle~tirildi. ~lk olarak Gümü~ ün yakla~~k 5 km kuzeybat~ -s~nda yer alan Kartalkaya mevkiine ula~~ld~~ ve burada bulunan kayal~klardaki evvelce saptanm~~~ bulunan büyüklü küçüklü madenci galerileri görüldü (Res.6). Daha sonra Gümü~'ün 20 km kuzeybat~s~nda yer alan ve Büyük Alan köyü ile Sallar köyü aras~ndaki Niyazbaba türbesinden ad~n~~ alan Niyazbaba mevkii incelendi. ~nceleme sonucunda, türbenin 10 m bat~s~nda ve yolun hemen kenar~ndaki kayal~klarda bir tak~m küçük galerilere rastland~~ (Res.7). Bu galerilerin duvarlar~nda yer alan metalik par~lulann analizlerini yapt~r-mak ve ne olduklar~n~~ anlayapt~r-mak için kayalardan örnekler al~nd~.

Yüzey ara~t~rmas~mn 3. A~amas~nda ~kiztepe - Bafra - 19 May~s - Samsun - Kavak - Havza - Merzifon - Gümü~hac~köy - Osmanc~k ve Dodurga güzergah~~ izlendikten sonra O~uzlar (eski ad~~ Karaveren) ilçesine ula~~ld~~ (Harita). Ara~t~rman~n bu a~amas~nda ilçe sakinlerinden civarda maden yata~~~ ve cü-ruf kahnt~s~~ bulunup bulunmad~~~~ sorular~na olumsuz cevap al~nd~.

Projenin 3. A~amas~n~~ daha önceki kaz~larda ortaya ç~km~~~ olan eserlerle bölgede olas~l~kla üretilmi~~ olup müsadere, ba~~~, sat~nalma yoluyla elde edilmi~~ metal eserleri saptamak için Samsun ve Sinop Müzeleri ile Samsun-'da özel bir koleksiyonda incelemeler yap~ld~. Bu çal~~malar sonucunda say~-lar~~ toplam 91'i bulan metal eser ile maden zanaat~~ ile ilgili 3 adet buluntu saptand~~ (TABLO 2).

Metal eserler üzerinde gerçekle~tirilen çal~~malar sonucunda Samsun Müzesi'ndekis 62 eserin 18'i sat~n alma, 1 adedi ba~~~, 1 adedi müsadere ve 3 adedi ~kiztepe ve Oyma~aç'ta yap~lm~~~ olan yüzey ara~t~rmas~~ yoluyla, 39'u ise bölgede yap~lm~~~ bulunan Dündartepe, Tekeköy ve Kaledoru~u kaz~larmdan gelmi~~ oldu~u görüldüs (TABLO 3). Satmalma eserlerin 1 adedi m~zrakucu (~ek.133=Res.74), 1 adedi yass~~ baka (~ek.065), 2 adedi kolcuklu yass~~ balta

Samsun Müzesiendeki çal~~malarda her türlü yard~m~~ sa~layan Müdür Mustafa Akkaya ile Müze Ara~t~rmam' U~ur Terzio~lu'na te~ekkür ederim.

6 _{Bu kaz~larda ele geçipte yay~nlanmam~~~ bulunan metal eserleri incelememe izin veren}

4 ÖNDER BILGI

(~ek.070,083) , 6 adedi okucu (~ek.148=Res.84,154,155,159,160,161=Res.89), 4 adedi keski (~ek.030,036=Res.31, 038,041), 2 çifti müzik aleti (~ek.057=Res.40 ve 058=Res.41), 1 adedi yüzük (~ek.172=Res.92) ve 1 adedi de halhald~r (~ek.175). Müsadere olarak sadece 1 kalem (~ek.019) Müze ko-leksiyonuna girmi~tir. Samsun Müzesindeki 4 keskiden 1 adedi ba~~~~ ($ek.039), 3 adedi ise ~kiztepe (~ek.025,0267) ve Oymaa~aç'da (~ek.032) ya-p~lan yüzey ara~urmalar~ndan gelmi~tir. Kaz~lar sonucunda gelmi~~ 39 eserin 37 adedi Dündartepe, 1 adedi Tekeköy ve 1 adedi de Kaledoru~u'nda ele geçmi~tir. Dündartepe'de bulunmu~~ eserlerin 2 adedi hançer (~ek.101,1028=Res.59), 2 adedi okucu (~ek.1459=Res.81 ve 149=Res.85), 1 adedi yass~~ baka (~ek.063), 1 adedi kolcuklu yass~~ babam (~ek.087), 3 adedi z~plunucu (~ek.051=Res.37 ve 052,053), 2 adedi keski" (~ek.027=Res.28 ve 043), 2 adedi kesici" (~ek.022=Res.25 ve 023=Res.26), 4 adedi delici (~ek.004,007,008,009'3=Res.20), 1 adedi t~~~ (~ek.054), 2 adedi ustura (~ek.045, 046 '4=Res.34), 4 adedi diki~~ i~nesi (~ek.011,012,014 '5,015), 9 adedi i~ne (~ek.177,181,182,200,20518,206'7,207,222'8=Res.109 ve 223'9=Res.110), 2 adedi küpe (~ek.16420,165), 1 adedi yüzük (~ek.170) ve 1 adedi de bilezik-tir2' (~ek.166). Di~er taraftan, Tekeköy'de bulunan tek eser hançer ($ek.100), Kaledoru~u'nda ele geçen ise 1 delicidir (~ek.003). Demir bir okucu (~ek.148=Res.84) ile kur~un bir yüzük d~~~nda (~ek.170) Samsun Mü-zesi'nde çal~~~lan eserlerin hepsi bak~r a~~rl~kl~~ bir ala~~mdan imal edilmi~tir.

Samsun Müzesi'ndeki madencilikle ilgili 3 eserden biri ta~tan master model, di~er ikisi ise pt kal~ pt~ r. Master model Kaledoru~u'nda 7 _{K~z~ltan, Z. 1992: "Samsun Bölgesi Yüzey Ara~t~rmalar~~ 1971-1977". Belleten LV1, Ankara:}

213-241 ~ek.17

8 Özgiiç 1948: Lev.IV,8

9 _{Kökten/Ozgik/~~zgik 1945: Lev.LX.X1,12}

1° Kökten/özgik/Özgüç 1945: Lev.LXX1,1

11 Kökten/Özgiiç/özgiiç 1945: Lev.LXV1,1 ve Lev.LXXI,2

12 Ozgöç 1948: Lev.1,2 ve Kökten/Özgilç/Özg-iiç 1945: Lev.LXX1.4

13 _{Költten/Özgiiç/Özg~k 1945: Lev.LXV1,2} 14 Kökten/özgöç/Ozgiiç 1945: Lev.LXX1,3 13 Kökten/Ozgüç/Ozg~k 1945: Lev.LXX1,7 18 C~zgliç 1948: Lev.1,10 17 e~zgilç 1948: Lev.1,11 18 Kökten/Özgilç/Ozgüç 1945: Lev.LXYd,5 19 Ozgiiç 1948: Lev.1,12 " Ozgüç 1948: Lev.1,14 21 (5.,gu_{—ç 1948: Lev.1,13}

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKEN~~ 5

(~ek.227=Res.115), kal~ plardan birincisi Vezirköprü-Gölköy22 (~ek.226=Res.112), ikincisi Bafra-Tedigüntepe'de (~ek.225=Res.111) ele geçmi~tir.

Sinop Müzesi'nde23 çal~~~lan 28 eserin 25 adedi satmalma ve 1 adedi ba-~~~~ yoluyla ve 2 adedi de Sinop'ta yap~ lm~~~ bir kaz~~ sonucunda müzeye gel-mi~tir (TABLO 3). Hepsi bak~r a~~rl~kl~~ bir ala~~mdan imal edilmi~~ olan bu eserlerin sat~n alma grubunun 5 adedi m~zrakucu (~ek.115=Res.68 ve 121,122,123,125), 4 adedi karg~ucu (~ek.138,14124,142,143), 4 adedi hançer (~ek.106=Res.61, 107=Res.62, 108=Res.63 ve 109= Res.64), 1 adedi yass~~ balta (~ek.060), 4 adedi kolcuklu yass~~ balta (~ek.069,076,077,080), 1 adedi sap delikli balta (~ek.096=Res.56), 2 adedi kalem (~ek.016,017), 1 adedi ustura25 (~ek.047=Res.35), 1 adedi delici (~ek.006) ve 2 adedi de keskidir (~ek.029,037). Bunlara ek olarak yine bak~r a~~rl~kl~~ bir ala~~mdan yap~lm~~~ 1 adet karg~ucu (~ek.139) ba~~~~ yoluyla, 1 adet m~zrakucu (~ek.120=Res.69) ile 1 adet i~ne ise (~ek.178) Sinop K~z Ö~retmen Okulu bahçesinde yap~lan kaz~~ sonucunda müzeye gelmi~tir.

Di~er taraftan, Samsun Tofa~~ Anabayi-Samoto Otomobil Ticaret A.~. Müdürü Yurdagün Gülümser'in firma bünyesinde toplam~§ bulundu~u özel kolleksiyondaki eserler gözden geçirildi. Bu eserler aras~ndaki nerede bu-lundu~u belli olmayan bak~r a~~rl~kl~~ bir ala~~mdan yap~lm~~~ m~zrakucunun (~ek.127) ara~t~rma projesi ile ilgili oldu~u anla~~ld~ .

Müze ve özel koleksiyonlarda gerçekle~tirilen çal~~malarla ~kiztepe'de 1997 dönemi kaz~lar~nda ele geçirilen toplam 99 metal eser i~levlerine göre grupland~~~nda 17 eserin tak~, 39 eserin silah ve 43 eserin de alet s~mf~na ait oldu~u gözlendi. Tak~~ s~n~fina giren eserlerin yüzük, küpe, i~ne, halhal, bile-ziklerden olu~tu~u görüldü. Sap delikli balta, kolcuklu balta, yass~~ balta, hançer, okucu, m~zrakucu ve karg~uçlar~n~n silahlar grubunu ve kalem, us-tura, t~~, olta i~nesi, keski, kesici, diki~~ i~nesi, delici ve çalparalar~n da aletler s~n~f~n~~ olu~turdu~u saptand~~ (TABLO 4). Bu 99 metal eserin 8 adeti ~TÇ II,

22 Altanatolisches Metallhandwerk, Neumünster 1994: 205 Taf.36,1 A.Müller-Karpe 23 _{Sinop Müzesi'ndeki çal~~malarda her türlü yard~m~~ sa~layan Müdür ~smail Tathcan ile}

Müze Ara~urmac~s~~ Fuat Dereli'ye te~ekkür ederim.

24 I~~n 1998: P1.28 25 _{I~in 1998: PI.28}

26 özel koleksiyonunu incelememe açan ve söz konusu eseri burada yay~ nlamama izin

6 ÖNDER BILGI

23 adeti ~TÇ III, 55 adeti OTÇ, 5 adeti GTÇ, 7 adeti GDÇ'na ve 1 adeti de HÇ'a aittir (TABLO 5). Proje kapsam~nda biraraya getirilen 99 metal eser ile madencilik zanaat~nda kullan~lm~~~ oldu~u dü~ünülen 8 adet buluntunun 13 adeti ~kiztepe kar~s~ ndan, 93 adeti de Samsun ve Sinop Müzelerinden ve 1 adeti de özel koleksiyondan elde edildi (TABLO 6).

1998 DÖNEMI ÇALI~MALARI

1998 y~l~nda geli~tirilen ~kinci Proje" ile ilgili çal~~malar yine 3 a~amal~~ olarak 03.07.1998 ile 05.09.1998 tarihleri aras~nda gerçekle~tirildi.

1998 projesinin 1. A~amas~n~~ olu~turan ~kiztepe örenyerindeki kaz~~ ça-l~~malar~~ 03 Temmuz - 31 A~ustos 1998 tarihleri aras~nda 60 gün süre ile ge-li~tirildi28. Tepe III'te (Res.1) yer alan "L" açmas~n~n D 7-11/I 14 plankarele-rini (Res.2) kapsayan 125 m2.lik bir alan~nda geli~tirilen kaz~lar sonucunda 1993-1997 dönemlerinde ortaya ç~kar~lm~~~ bulunan 11 mimari tabakadan sa-dece 9, 10 ve 11. Mimari Tabakalar~n devam~~ takip edildi. Ayr~ca, D 10-11/I 14 plankarelerinde daha da derinle~ilerek 8 yeni mimari tabakamn, yani 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18 ve 19. Mimari Tabakalar~n varl~klar' ortaya ç~kar~ld~.

Bu çal~~malar sonucunda projenin 1. A~amas~~ ile ilgili olarak arsenikli bak~ rdan imal edilmi~~ 1 yüzük (~ek.169) 11. Mimari Tabaka'da, 1 delici (~ek.002) 15. Mimari Tabaka'da ve 1 tel parças~~ (~ek.055) 17. Mimari Taba-ka'da ele geçti. Bunlara ek olarak 12. Mimari Tabaka içinde ortaya ç~kan ve üst yap~~ katm~n, yani 11. Mimari Tabaka'mn mezar~na ait oldu~u anla~~lan iskeletin (Res.8) her bir aya~~nda, arsenikli bak~rdan yap~lm~~~ birer halhal (~ek.173 ve 174=Res.93) ile mezar topra~~~ içinde gümü~~ (?) 1 yüzük (~ek.168) bulundu. Ayr~ca, maden zanaat~~ faaliyetinin göstergesi say~labile-cek olan ponzata~~ndan 1 z~mpara (~ek.241) 14. Mimari Tabaka'da ve pt bir pota (~ek.228=Res.113) 12. Mimari Tabaka'da ele geçti. Toplam 6 adet yeni metal eser ve 2 adet madencilikle ilgili alet ele geçmesine ra~men metal eserlerin yap~m yerleri olan atölyeler hala saptanamad~. Di~er taraftan, 12,

27 _{Bu çal~~ma ~stanbul Üniversitesi Ara~t~ rma Fonunca desteklenmi~tir: Proje No}

1083/010598

28 _{Bu dönem kaz~~ çal~~malar~ na heyet üyesi olarak Ar~.Gor. ~evket Dönmez,}

desinatör-ar-keolog Burhan Gülkan ile ~stanbul Üniversitesi stajyer lisans ö~rencileri Esra Ceylan, Ali Bingöl, Begüm Saluk, Derya Tan~~, Ay~e Önder, Murat Türkteki, Demet Türkmen, I~~ l Kay~, P~ nar Ba-yar, Umut Turunço~lu, Nergis iper ve Gülbin So~ütlüo~lu kat~ld~. Bakanl~k uzman~~ olarak Sam-sun Müzesi ara~urnn.c~lar~ndan ~ükran Atalar kaz~da görev ald~.

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKEN~~ 7 13 ve 14. Mimari Tabakalarda ele geçen bak~ r filizi cüruf parçalar~~ ile 13 ve 14. Mimari Tabakalarda ortaya ç~kar~lan ve 2 evreli oldu~u saptanan f~r~n ka-l~nular~ ndan al~nan cüruflar analizleri yap~lmak üzere Bo~aziçi Üniversitesi Kimya Bölümü laboratuvar~na verildi.

Projenin 2. A~amas~n~~ olu~turan ve ~kiztepe'de ele geçirilmi~~ bulunan arsenikli bak~r eserlerin imalinde kullan~lm~~~ olan bak~r ile arsenik metalle-rinin yataklan, ergitme ocaklar~~ veya atölyelerini saptamak amac~yla Samsun, Amasya ve Tokat illeri s~n~rlar~~ içinde geli~tirilen yüzey ara~t~rmalar~~ 3 ile 10 A~ustos 1998 tarihleri aras~nda 8 gün süre ile gerçekle~tirildi29.

4 a~amal~~ olarak planlanan 1998 dönemi yüzey ara~urmas~mn 1. A~ama-s~nda ~kiztepe - Bafra - 19 May~s - Samsun - Kavak - Havza - Merzifon - Dere-alan köyü güzergah~~ izlenerek Tav~an da~~ndaki Bak~rçay vadisinin güney a~z~ndan girilerek vadinin bat~~ yamaçlar~~ incelendi (Harita). ~nceleme sonu-cunda Derealan köyünün 3 km kadar kuzeyinde 5 ayr~~ yerde curuf kal~nt~lar~~ saptand~. Bu curuflar~ n bir y~~~nt~~ ~eklinde olmay~p oldukça yay~lm~~~ bulun-duklar~~ gözlendi. Bunlardan analiz için örnekler topland~ . Daha sonra Ba-k~rçay'~n 3 km kadar kuzeybat~s~ nda, Bak~rçay'a paralel olarak akan ve ku-zeyde Köprüba~~~ köyü yak~nlar~nda Balurçay'la birle~en Peynirçay~~ vadisinin bat~~ yamaçlar~~ incelendi. Bu yamaçlardan Bakacak Tepesi olarak adland~ r~ lan kesimde yer alan P~rasakaya mevkiinde (Res.9) görülen maden yataklar~ -n~n görünü~e göre arsenik cevheri içeren filizlere (arsenopirit=Res.10) sahip oldu~u dü~ünüldü. Bu hususta kesin sonucun ancak filizlerden analiz için al~nan örneklerin laboratuvar de~erlendirmesi sonras~nda anla~~laca~~~ a~i-kard~r.

Yüzey ara~urmas~ mn 2. A~amas~ nda Merzifon - Al~c~k - Gümü~hac~köy - Gümü~~ - Çayköy ve Gölköy güzergah~~ izlendikten sonra Hamamözü ilçesine ula~~ld~~ (Harita). Ara~t~ rman~ n bu a~amas~nda ilçe sakinlerinden civarda maden yata~~~ veya cüruf kal~ nus~~ bulunup bulunmad~~~~ sorular~na olumsuz cevaplar al~nd~.

Yüzey ara~urmas~mn 3. A~amas~nda yine Merzifon - Gümü~hac~köy gü-zergah~~ izlenerek Gümü~~ Beldesi'ne gelindi (Harita). Buradaki ara~t~ rmalar

29 Yüzey ara~t~rmas~ na heyet üyesi olarak Prof.Dr. Hadi Özbal, Ar~.Gör. ~evket Dönmez, yüksek lisans ö~rencisi desinatör-arkeolog Burhan Gülkan ile stajyer lisans ö~rencisi Murat Türkteki kat~ld~. Bakanl~ k temsilcisi olarak da ~stanbul Arkeoloji Müzeleri ara~urmac~lar~ndan Ali Önder ara~t~rmada görev ald~.

8 ÖNDER BILGI

Gümü~~ Beldesi'nin bat~s~nda yer alan ~negöl Da~~'nda gerçekle~tirildi. 1997 y~l~nda taraf~m~zdan incelenmi~~ olan Niyazbaba mevkiine tekrar gidildi ve daha geni~~ bir alan ara~ur~ld~. Daha sonra Gümü~'ün 4 km güneybat~s~nda yer alan Karaali köyünün bat~s~ndaki Karl~doruk Tepesi'ne ula~~ld~~ (Res.11) ve burada bulunan birtak~m galerilerdeki maden filizlerinden analiz için parçalar al~nd~.

Yüzey ara~t~rmas~= 4. A~amas~nda ise, ~kiztepe - Bafra - 19 May~s - Sam-sun - Kavak - Ladik güzergah~~ izlenerek Ta~ova'ya gelindi (Harita). Ta~ova civar~nda yer alan Teneke ve Ak~no~lu (eski Tekke) köylerinde incelemeler yap~ld~ktan sonra Erbaa yak~nlar~ndaki, ~lk Tunç Ça~~'na ait önemli maden eserleri ile tan~nan Horoztepe yerle~imi incelendi. Daha sonra maden galeri-leri ve cüruf kal~nt~lar~~ ile bilinen Kozlu'ya gidilmek istendi. Ancak bölgenin k~rsal kesiminde ya~anmakta olan terör olaylar~~ nedeniyle bu yörenin ara~t~ -r~lmas~ndan ~imdilik vazgeçildi.

Sonuç olarak, taranan bölge içinde yüzey ara~t~rmam~z~n amac~na yöne-lik sonuçlara, ancak toplanan örneklerin analizinden sonra var~labilece~i or-taya ç~kt~.

Projenin 3. A~amas~n~~ daha önceki kaz~larda ortaya ç~kan eserlerle olas~ -l~kla Orta Karadeniz Bölgesi'nde üretilmi~~ olup sat~nalma, müsadere yada ba~~~~ yoluyla elde edilmi~~ metal eserleri saptamak için Samsun, Sinop, Kas-tamonu, Amasya ve Tokat Müzelerinde incelemeler yap~ld~. Bu çal~~malarda toplam~~ 107 adeti bulan metal eser daha saptand~.

Samsun Müzesi'ndes° çal~~~lan 4 eserin de sat~nalma yoluyla gelmi~~ ol-du~u ve hepsinin m~zrakucu türünde silah olup, olas~l~kla arsenikli bak~rdan imal edilmi~~ bulundu~u gözlendi (~ek.113=Res.67, 114, 126=Res.70, 130).

Sinop Müzesi'nde çal~~~lan 30 eserin 29 adedinin sat~n alma, 1 adedinin ise ba~~~~ yoluyla Müze'ye kazand~r~lm~~~ bulundu~u anla~~ld~. Hepsi bak~r a~~rl~ kl~~ bir ala~~mdan yap~lm~~~ olan sat~nalma eserlerin 28 adedi i~ne (~ek.180,183,1843',185, 186=Res.95, 187, 188,18932, 190=Res.96, 191=Res.97, 196=Res.99, 197, 198=Res.100, 199, 208=Res.104, 209,210,211,212,213, 214,215, 216=Res.105, 217,218, 219=Res.106, 220 33=Res.107, 221=Res.108), 1

30 Bu dönem çal~~malar~nda da yard~mlar~n~~ esirgemeyen Müdür Mustafa Akkaya ile Müze Ara.~urmac~s~~ U~ur Terzio~lu'na te~ekkür ederim.

31 I~~n 1998: P1.28

32 I~~n 1998: PI.28

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 9

adedi de diki~~ i~nesidir (~ek.013=Res.22). Bu eserlerin Gerze-H~d~rl~~ köyü yak~n~ ndaki bir mezarl~ ktan yasa d~~~~ kaz~lar sonucunda elde edilerek Müze'ye sat~ld~~~~ belirtilmi~tir. Ba~~~~ eser ise, ba~~na disk biçiminde siyah bir ta~~ tak~lm~~~ ve demirden imal edilmi~~ bir i~nedir (~ek.204=Res.103).

Amasya Miizesi'nde34 incelenen 65 adet eserin 54 adedi sat~nalma ve 11 adedi ise ba~~~~ yoluyla gelmi~tir. Sat~n alma eserlerin 1 adedi kesici35 (~ek.021=Res.24), 2 adedi delici (~ek.005=Res.19 ve 010=Res.21), 6 adedi keski (~ek.031=Res.29, 03336= Res.30, 03437,035,040, 042=Res.32), 1 adedi ka-lem (~ek.018=Res.23), 8 adedi m~zrakucu (~ek.11638,1173",118,119, 128=Res.71, 132=Res.73, 134=Res.75, 136=Res.77), 1 adedi karg~ucu4° (~ek.137=Res.78), 6 adedi hançer (~ek.099, 103=Res.60, 1044°,105, 110=Res.65, 111=Res.66), 2 adedi yass~~ balta (~ek.061 42,062), 12 adedi kol-cuklu balta (~ek.067=Res.44, 068,073,074,075, 078, 079=Res.47, 081, 082, 085, 086=Res.49, 088), 7 adedi sap delikli balta (~ek.08943=Res.50, 090= Res.51, 091 44= Res.52, 09345=Res.54, 09446, 095=Res.55, 097=Res.57) ve 8 adedi de i~nedir (~ek.179,192,193, 194=Res.98, 195,201, 202=Res.101, 203=Res.102). Demir 1 m~zrakucu d~~~nda (~ek.136=Res.77) sat~n alma eser-lerin hepsi bak~r a~~rl~kl~~ bir ala~~mdan imal edilmi~tir. Ba~~~~ yoluyla Müze-'ye gelmi~~ eserlerin 10 adedi Gümü~hac~köy'ün ~mirler köyü yak~nlar~nda yasa d~~~~ kaz~lar sonucunda tahrip edilmi~~ ve at~yla birlikte gömülmü~~ bir sü-variye ait mezardan (kurgandan) ç~ kmad~ r47. Bunlar demirden 1 k~l~ç

42 Daha önce yarmlanm~~t~r. bkz. Özgüç 1978: Lev.69,4 43 Daha önce yarmlanm~~ur. bkz. Özgiiç 1978: ~ek.87 Lev.70,1 44 Daha önce yarmlanrru~ur. bkz. Özgüç 1978: ~ek.89 Lev.70,2 45 Daha önce yarmlannn~ur. bkz. Özgüç 1978: ~ek.90 Lev.70,3 16 Daha önce yarmlanm~~t~r. bkz. Özgüç 1978: Lev.70,5

47 Bu 10 metal eser d~~~ nda yine yasa d~~~~ kaz~lar sonucunda elde edilmi~~ olup müzeye

mü-sadere yoluyla gelmi~~ okuçlar~~ bu çal~~ma kapsam~na al~nmad~. Ayr~ca, bu bölgedeki Ta~ova-La-dik'de yer ald~~~~ soylenilen tahrip olmu~~ ikinci bir mezarda ele geçmi~~ okuçlar~~ da yine bu ça-l~~maya dahil edilmedi. bkz. V.Ünal: Zwei Graber eurasischer Reiternomaden im nördlichen Zentralanatolien". Beitrage zur Allgemeinen und Vergleichenden Archaoloschie 4, Bonn 1982: 65-81

34 Amasya Müzesi'ndeki çal~~malarda her türlü yard~m~~ sa~layan Müdür Ahmet Yüce ile

Müze Ara~t~rmam' Celal Özdemir'e te~ekkür ederim.

35 Daha önce yarmlanm~~t~r. bkz. Özgüç 1978: ~ek.80 Lev.68,5 36 Daha önce yarmlanm~~ur. bkz. Özgüç 1978: Lev.69,3 37 Daha önce yarmlanm~~ur. bkz. Özgüç 1978: Lev.69,6 38 Daha önce yarmlannu~t~r. bkz. Özgüç 1978: ~ek.81 Lev.68,4 39 Daha önce yarrnlanm~~t~r. bkz. Özgüç 1978: ~ek.76 Lev.68,3

Daha önce yarrnlanm~~ur. bkz. Özgüç 1978: $ek.83

41 Daha önce yarmlanmi~ur. bkz. Ö.Bilgi: "Some Unstratif~ed Metal Weapons from the

East Anatolian Museums". Between The Rivers and Over The Mountains, Roma 1993: 601-604 Fig.1

10 ÖNDER BILGI

(~ek.162=Res.90), demir ve kalayl~~ bak~rdan yap~lm~~~ 1 kazma-baka ile bu-nun kabzesi (~ek.098=Res.58), yine kalayl~~ bak~rdan 1 gem (~ek.056=Res.39) ve 7 adet okucudur (~ek.150, 151=Res.86, 152,153,156, 157=Res.87, 158=Res.88). Ba~~~~ yoluyla gelmi~~ di~er eser ise kalayl~~ bak~rdan yap~lma di-~er bir okucudur (~ek.147=Res.83).

Tokat Müzesi'nde48 incelenen 7 eserden 5 adedi sat~n alma, 1 adedi mü-sadere ve 1 adedi ise kaz~~ yoluyla gelmi~tir. Sat~n alma yoluyla gelmi~~ eserle-rin 1 adedi m~zrakucu (~ek.135=Res.76), 1 adedi karg~ucu (~ek.140=Res.79), 1 adedi okucu (~ek.146= Res.82), 1 adedi kolcuklu baka (~ek.084=Res.48) ve 1 adedi de keskidir (~ek.044= Res.33). Kaz~~ yoluyla gelmi~~ eser Turhal-Ulu-tepe'de bulunmu~~ olan 1 bileziktir (~ek.167=Res.91). Müsadere yoluyla gelmi~~ eser ise 1 mühürdür (~ek.059=Res.38). Tokat Müzesi'nde incelenen eserlerin hepsi bak~r a~~rl~kl~~ ala~~mlardan imal edilmi~tir.

Kastamonu Müzesi'nde yanl~zca 1 m~zrakucu incelendi (~ek.129). Bü-yük olas~l~kla arsenikli bak~ rdan imal edilmi~~ m~zrakucunun Samsun-Dün-dartepe kaz~s~ndan gelmi~~ oldu~u envanter kay~tlar~ndan anla~~ld~.

Müzelerde gerçekle~tirilen çal~~malarla ~kiztepe'de 1998 dönemi kaz~la-r~nda ele geçirilenlerle birlikte toplam 113 metal eser i~levlerine göre grup-land~~~nda 42 eserin tak~, 55 eserin silah ve 16 eserin de alet s~n~f~na ait ol-du~u gözlendi. Tak~~ grubuna giren eserlerin yüzük, i~ne, halhal ve bilezik-lerden olu~tu~u görüldü. Silahlar grubunun ise sap delikli, kolcuklu, yass~~ balta ile kazma-balta, hançer, okucu, m~zrakucu, karg~ucu, k~l~çtan olu~tu~u ve gem, mühür, keski, kesici, diki~~ i~nesi, delici gibi eserlerin de aletler gru-bunu olu~turdu~u saptand~.

1998 y~l~~ ara~t~rmalar~nda toplanan bu eserlerin geçici olarak tarihlen-meleri yap~ld~~~nda; 6 adedinin ~TÇ II'ye, 28 adedinin ~TÇ III'e, 57 adedinin OTÇ'na, 11 adedinin GTÇ'na ve 11 adedinin de GDÇ'na ait oldu~u görün-mektedir (TABLO 7). ~TÇ II'ye ait eserleri alet (delici, tel) ve tak~~ (yüzük, halhal), ~TÇ III'e ait eserleri silah (m~zrakucu, karg~ucu, hançer, yass~~ balta, sap delikli balta), alet (kesici, keski) ve tak~~ (bilezik), OTÇ'na ait eserleri si-lah (m~zrakucu, hançer, karg~ucu, okucu, kolcuklu balta, sap delikli balta), alet (keski, delici, diki~~ i~nesi, mühür) ve tak~~ (i~ne), GTÇ'na ait eserleri si-lah (hançer, kolculdu balta, sap delikli balta) ve GDÇ'na ait eserleri ise sisi-lah (k~l~ç, kazma-baka, okucu) ve aletlerin (gem) olu~turdu~u görüldü (TABLO 8 ve TABLO 9).

48 Tokat Müzesi'ndeki çal~~malarda her türlü yard~m~~ sa~layan Müdür Birsen Özcan'a

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 11

1999 DÖNEMI ÇALI~MALARI

1999 y~l~nda geli~tirilen Üçüncü Proje49 ile ilgili çal~~malar yine 3 a~amal~~ olarak 12.07.1999 ile 25.09.1999 tarihleri aras~nda gerçekle~tirildi.

1999 dönemi projesinin 1. A~amas~n~~ olu~turan ~kiztepe örenyerindeki kaz~~ çal~~malar~~ 19 Temmuz - 27 A~ustos 1999 tarihleri aras~nda 40 gün süre ile gerçekle~tirildi50. Tepe III'te (Res.1) yer alan "L" açmas~n~n D 6, 7, 8 ve 9/1 12 ve 13, D 10/I 13, D 8/1 16 ve 17 ve D 9/1 16 plankarelerini (Res.2) kapsayan 300 m2.lik bir alan~nda geli~tirilen kaz~lar sonucunda 1993-1998 dönemlerinde ortaya ç~kar~lm~~~ bulunan 19 mimari tabakadan sadece 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. Mimari Tabakalar~n devam~~ takip edildi.

Bu çal~~malar sonucunda projenin 1. A~amas~~ ile ilgili olarak arsenikli bak~rdan imal edilmi~~ 1 yüzük (~ek.171) ile ba~l~~ 1 i~ne (~ek.176=Res.94) 3. Mimari Tabaka'da ve 1 okucu (~ek.144=Res.80) 5. Mimari Tabaka'da ele geçti.

Di~er taraftan, maden zanaan faaliyetinin göstergesi say~labilecek olan 5 adet bileyta~~~ 1. (~ek.235=Res.117), 3. (~ek.237), 4. (~ek.232=Res.116 ve 234) ve 6. Mimari Tabakalarda (~ek.236) ve birisi k~ r~k (~ek.229), di~eri kav-rulmu~~ (~ek.230=Res.114) 2 pota 5. Mimari Tabaka'da bulundu. Toplam 3 adet yeni metal eser ile 7 adet madencilikle ilgili aletlerin yan~s~ra metal eserlerin yap~m yerleri olan atölyelere örnek olabilecek bir f~r~ n kompleksi de ortaya ç~kart~ld~.

D 8/1 13 (b.3605) ile D 9/1 13 (b.3602) plankarelerinin biti~ti~i kesimde b.3607 olarak kodlanan 1.50 x 1.40 m boyutundaki dikdörtgen planl~~ f~r~mn, mevcut geni~li~i 55 cm olan a~z~~ güneybatiya bakar (Res.12). Ortalama du-var kal~nl~~~~ 15 cm olan f~r~ n~n güney ve güneydo~u dudu-varlar~ n~n y~k~k ol-du~u gözlendi. F~r~n~n kuzey duvar~n~ n a~z~na yak~ n taraf~nda, zeminden yüksekli~i 30 cm, çap~~ 4 cm olan ve f~r~n duvar~n~ n d~~~ndan içine do~ru uzanan iyi siyah bo~lu~un bir körük deli~i oldu~u görüldü. F~r~n~n çok iyi s~ - 49 Bu çal~~ma ~stanbul Üniversitesi Ara~t~rma Fonunca desteklenmi~tir: Proje No 1250/ 050599

50 Bu dönem kaz~~ çal~~malar~ na heyet üyesi olarak Ar~.Gör. ~evket Dönmez, desinatör ar-keolog Burhan Gülkan, arar-keolog Hilal Kömbe ve antropolog Nuran Salar ile ~stanbul Üniversi-tesi stajyer lisans ö~rencileri Murat Türkteki, I~~l Kay~, P~ nar Onataslan, Peyman Sayg~nöz, ~pek Bilgi, Faruk Demirci, Nergis iper ve Gülbin Sö~ütlüo~lu kat~ld~. Bakanl~k uzman~~ olarak Ni~de Müzesi ara~urmac~ lar~ ndan Mahmut Altuncan kaz~da görev ald~.

12 ÖNDER B~LG~~

yanm~~~ 3 katl~~ sert taban~~ do~udan bat~ya do~ru 15 cm kot fark~~ yapar. F~r~ -n~n a~z~na biti~ik olarak yap~lm~~~ 75 x 70 cm boyutunda yuvarla~~ms~~ ve iyi s~vanm~~~ bir i~lik vard~r. Ayr~ca, f~r~n~n biri kuzeybat~s~nda, di~eri ise kuzey-do~usunda olmak üzere 2 adet ba~~ms~z i~li~inin (Res.13) daha bulundu~u görüldü. Kuzeybat~daki dikdörtgen biçimli i~lik 1.90 x 0.90 m boyutundad~r. Tabandan yüksekli~i 20 cm olan bu i~li~in iyi s~vanm~~~ sert taban~~ kuzeydo-~udan güneybanya do~ru 5 cm kot fark~~ yapar. Bu taban~ n içe göçmü~~ olarak bulunmas~ndan ilk yap~ld~~~nda alt~nda ah~ap bir konstrüksiyonun yer ald~~~~ varsay~labilir ve taban~n orijinalinde ah~ap bir kasnak üzerine oturtulmu~~ ol-du~u kenarlar~n~n alt~nda ortaya ç~kan bo~luklardan anla~~ld~. Kuzeydo~u-daki i~lik ise gayrimuntazam yar~m daire biçimlidir. Tabandan yüksekli~i 15 cm olan i~lik düzgün bir kil s~vaya sahiptir. Bir kompleks görünümündeki ü-n= kuzeyinde ve i~liklerin aras~nda yakla~~k 1 m uzunlu~unda 14 cm derin-li~inde ve bir depo görünümünde iyi siyah bir mekan~n varl~~~~ da gözlendi. b.3607 olarak kodlanm~~~ f~r~n yap~sal aç~dan ayr~nt~l~~ bir ~ekilde incelendi-~inde, zemininde dikdörtgen ~eklinde, boyutu 1.70 x 1.30 m ve kal~ nl~~~~ 15 cm olan ah~ap bir kasnak in~a edilmi~~ oldu~u ve bu kasna~~n 20 cm kal~nl~ -~~ nda bir kil tabakas-~~ ile yükseltilmi-~~ bulundu~u anla-~~ld~ . Ah~ap ve kil kons-trüksiyonla olu~turulmu~~ olan bu yükseltinin 2 cm kal~nl~~~ndaki bir s~va ile düzgün bir platform haline getirildikten sonra, mevcut yüksekli~i 30 cm ola-rak saptanan kubbesinin olu~turulmas~nda kullan~lm~~~ olan 2 cm çap~ndaki (ya~ ?) ve belirli aral~klardaki a~aç dallar~ n~n b~ rakm~~~ oldu~u bo~luklar sap-tand~. Bu bo~luklardan kuzey duvar~~ üzerinde 5, güney duvar~~ üzerinde ise 4 adet bulundu. F~r~n taban~n~n 2 kat s~vanm~~~ oldu~u gözlendi. Bunlardan bi-rincisi 2, ikincisi ise 3 cm kal~nl~~~ndad~r.

F~r~n~n kuzeybat~s~nda bulunan dikdörtgen planl~~ i~li~in in~a edilmi~~ ol-du~u zeminde, f~r~nda olol-du~u gibi dikdörtgen ~eklinde 1.80 x 0.80 m boyu-tunda ve 10 cm geni~li~indeki ah~aptan bir kasnak olu~turulmu~~ oldu~u gö-rüldü. Bu kasna~~n üstünün 20 cm kal~nl~~~nda kil ile kaplanarak yükseltil-di~i ve bu yükseltinin de 3 cm kal~nl~~~ndaki kil bir s~va ile düzgün bir hale getirildi~i anla~~ld~.

F~nn~n kuzeydo~usunda yer alan i~li~in, f~r~n~n dokusunu çevreleyen kil s~va üzerine in~a edilmi~~ oldu~u görüldü. Uzun kenarlar~~ alt~na 10 cm geni~-li~inde 7 adet paralel hat~l~n yerle~tirilmi~~ oldu~u ve bunlar~n üzerinin 15 cm kal~nl~~~nda kil bir dolgu ile yükseltilmi~~ oldu~u gözlendi. Bu dolgunun üzerinin ise birinci kat~~ 5, ikinci kat~~ 2, üçüncü kat~~ 3, dördüncü kat~~ 2 ve be-~inci kat~~ 3 cm kal~ nl~~~ ndaki 5 kat s~vaya sahip oldu~u saptand~.

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 13

F~r~n~n a~z~na biti~ik olarak yap~lm~~~ olan küçük i~li~in zemininin de ku-zeybat~-güneydo~u yönlerinde yerle~tirilmi~~ ve birbirine biti~ik durumda, 10 cm kal~nl~~~ndaki, en uzunu 50 cm ve en k~sas~~ ise 30 cm olan, say~lar~~ 5'i bu-lan ah~ap hat~llarla dö~enmi~~ oldu~u, bu haullar~n üzerinin de 15 cm kal~n-l~~~ndaki bir kil tabakas~~ ile yükseltilmi~~ bulundu~u gözlendi. Bu yükseltinin de 3 cm kal~nl~~~ndaki kil bir s~va ile düzgün bir hale getirilmi~~ oldu~u gö-rüldü.

Projenin 2. A~amas~n~~ olu~turan ve ~kiztepe'de ele geçirilmi~~ bulunan eserlerin imalinde kullan~lm~~~ olan bak~r ile arsenik metallerinin yataklar~, ergitme ocaklar~~ veya atölyelerini saptamak amac~yla 1998 y~l~nda Samsun, Amasya ve Tokat illerinin s~n~rlar~~ içinde geli~tirilen yüzey ara~t~rmalar~~ so-nucunda Bak~rçay'~n 3 km kadar kuzeybat~s~nda, Bak~rçay'a paralel olarak akan ve kuzeyde Köprüba~~~ köyü yak~nlar~nda Bak~rçay'la birle~en Peynirçay~~ vadisinin bat~~ yamaçlar~ndaki Bakacak Tepesi olarak adland~r~lan kesimde yer alan P~rasakaya mevkiindeki (Res.9) arsenik cevher filiz yata~~~ (arsenopirit türü=Res.10) ile Sinop-Dura~an ilçesi yak~n~ndaki Gökdo~an köyü s~n~rlar~~ içinde yer alan, Dura~an-Alaçam yolu üzerindeki Çaya~z~~ veya A~ubo~az~~ mevkiinde (Harita) ve hemen K~z~l~ rmak Nehri kenar~ nda (Res.14, 15 ve 16) saptanm~~~ bulunan arsenik cevher filiz yata~~~ (realgar=Res.17 ve orpiment=Res.18 türleri) incelendi.

Sonuç olarak, 1997 y~l~ndan beri yo~un olarak taranan bölge içinde ve yukar~da belirtilen yerlerden toplanan örneklerin analiz sonuçlar~ndan sonra ara~t~rmalar~n ba~ar~ya ula~t~~~~ ve ~kiztepelilerin bak~r~n yan~s~ra arse-ni~i de Tav~an Da~~ndan ve yine arsearse-ni~i Dura~an yak~nlar~ndan elde etmi~~ olduklar~~ aç~kça anla~~ld151. Di~er taraftan, Roma dönemi tarihçisi Amasyal~~ Strabon'un Co~-'rafyas2 kitab~nda bahsetmi~~ bulundu~u arsenik cevherlerinin yerlerinin bu bölgeyi de kapsad~~~, daha do~rusu bu bölgeyi kastetti~i ortaya ç~km~~t~r.

Projenin 3. A~amas~n~, olas~l~kla Orta Karadeniz Bölgesi'nde üretilmi~~ olup satmalma, müsadere ya da ba~~~~ yoluyla elde edilmi~~ metal eserleri sap-tamak için Samsun ve Sinop Müzelerinde uzmanlarla görü~meler yap~ld~. Bu

5Ibkz. "Samsun-Amasya-Tokat illeri Yüzey Ara~t~rmas~". XV. Arkeometri Sonuçlan Toplan-t~s~, Ankara 2000: 47-54 (24 - 28 May~s 1999) H.özbal/A.Adriaens/ B.Earl/B.Gedik Kültür Ba-kanl~~~~ Yay~n~~

52b1u. Co~rafya, Anadolu Kitap XII, ~stanbul 1987 Strabon (Çeviren A. Pelunan) Arkeoloji ve Sanat Yay~nlar~~

14 _{ÖNDER B~LG~~}

görü~meler sonucunda söz konusu müzelere yeni eserler gelmedi~i, ancak Samsun Müzesi kontrolu alt~ndaki özel koleksiyoncularda proje kapsam~na giren metal eserler bulundu~u saptand~.

Samsun'da olu~turulmu~~ bulunan bu özel koleksiyonlardan birincisi Yurdagün Gülümser'e aittir. Bu koleksiyonda bak~r a~~rl~kl~~ bir ala~~mdan yap~lm~~~ 6 silah ve 1 alet üzerinde çal~~~ld~ ". Silahlardan 2 adeti ~TÇ III'e ait m~zrakucu (~ek.112 ve 131=Res.72), 2 adeti OTÇ'na ait yass~~ balta (~ek.064=Res.42 ve 066=Res.43) ve biri OTÇ'na (~ek.072=Res.46), di~eri GTÇ'na (~ek.071=Res.45) ait 2 adet kolcuklu baltad~r. Tek alet ise ~TÇ III'e ait bir keskidir (~ek.028). ~kinci koleksiyon Tayfun Lay'a54 ait olup yine bak~r a~~rl~kl~~ bir ala~~mdan yap~lm~~~ ve ~TÇ III'e tarihlenen bir m~zrakucu (~ek.124) ile sap delikli bir baltad~r (~ek.092=Res.53).

Proje kapsam~nda ~kiztepe kaz~s~nda ve özel koleksiyonlardan biraraya getirilen 12 adet metal eser ile maden zanaat~~ ile ilgili oldu~u dü~ünülen 7 adet buluntunun 3 adeti ~TÇ II, 12 adeti ~TÇ III ve 4 adeti de OTÇ'na aittir (TABLO 10).

GENEL DE~ERLENDIRME

Orta Karadeniz Bölgesi'nde Protohistorik Ça~'da, yani ~Ö 4500 ile ~Ö 500 y~llar~~ aras~n~~ kapsayan yakla~~k 4000 y~ll~k bir zaman süreci içinde ma-den sanat~n~n ortaya ç~k~~~~ ile nas~l bir geli~im gösterdi~inin ayr~nt~lar~~ ile ara~t~r~lmas~~ ve bu bölge maden sanat~n~n Anadolu maden sanaudaki yeri ile kom~u ülkelerin ça~da~~ kültürlerinin maden sanatlanyla ili~kilerinin ortaya konmas~na yönelik 1997 - 1999 y~llar~~ aras~n~~ kapsayan 3 y~l süreli proje55 çerçevesinde ~kiztepe örenyerinde geli~tirilen kaz~larda 17 adet metal eser ile 14 adet madencilik zanaau ile ilgili alet, Samsun, Sinop, Amasya, Tokat ve 53 _{1997 y~l~ ndaki incelememden sonra özel koleksiyonuna yeni katrn~~~ oldu~u bu eserleri}

de burada yay~ nlamama izin veren Yurdag-ün Gülümser'e bir kez daha te~ekkür ederim.

54 _{Özel koleksiyonundaki eserleri görmeme ve burada ikisini yay~nlamama izin veren}

Tay-fun Lay'a te~ekkür ederim.

55 _{Ara~t~rma projesinin gerçekle~mesinde büyük katk~lar~~ bulunan ba~ta yard~mc~~ ara~t~r~c~~}

Dr. ~evket Dönmez olmak üzere heyet üyeleri ile ara~t~rma izinlerini sa~layan Kültür Bakanl~~~~ An~ tlar ve Müzeler Genel Müdürlü~ü'ne, gerekli alt yap~~ deste~i ve izinleri sa~layan ~stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanl~~~'na, bürokratik i~lemlerde yard~mc~~ olan Bafra Kayma-kaml~~~ 'na ve ellerinden gelen her türlü yard~ m~~ esirgemeyen Samsun Müzesi Müdürlü~ü'ne iç-ten te~ekkürlerimi sunar~m. Ayr~ca, bu ara~t~rman~ n yay~na haz~rlanmas~nda büyük eme~i geçen Dr. ~evket Dönmez ile desinatör-arkeolog Burhan Gülkan'a içten te~ekkür etmeyi bir borç bili-rim.

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 15 Kastamonu Müzelerindeki incelemelerde 197 adet metal eser ile 3 adet ma-dencilik zanaau ile ilgili alet ve özel koleksiyonlarda 10 adet metal eser sap-tand~. Toplam~~ 241 olan bu eserlerin 224 adeti metal eser ve 17 adedi de madencilik zanaau ile ilgili alettir (TABLO 11 ve TABLO 18).

Toplam 224 metal eserin 219 adeti bak~ r veya bak~r a~~rl~kl~~ bir ala~~m-dan (büyük olas~l~kla arsenikli bak~r), 1 adeti gümü~~ ve 4 adeti de demirden yap~ lm~~ur. Gümü~~ olan küpe (~ek.168) ~TÇ II'ye ve 4 adet demir eserden i~ne olan~~ OTÇ'na (~ek.204) ve k~l~ç, okucu ve m~zrakucu olanlar~~ da GDÇ-'na (~ek.162,148,136) aittir.

224 metal eserin 14 adeti ~TÇ II'ye, 57 adeti ~TÇ III'e, 118 adeti OTÇ'na, 16 adeti GTÇ'na, 18 adeti GDÇ'na ve 1 adeti de HÇ'a aittir (TABLO 11).

224 metal eserin 60 adeti alet, 103 adeti silah ve 61 adeti de tak~d~r (TABLO 11).

60 adet aletin (TABLO 12) 10 adeti delici (~ek.001-010), 5 adeti diki~~ i~nesi (~ek.011-015), 4 adeti kalem (~ek.016-019), 4 adeti kesici (~ek.020-023), 21 adeti keski (~ek.024-044), 3 adeti ustura (~ek.045-047), 1 adeti olta i~nesi (~ek.048), 5 adedi z~pk~nucu (~ek.049-053), 1 adeti t~~~ (~ek.054), 1 adeti tel (~ek.055), 1 adeti gem (~ek.056), 2 çift çalpara (~ek.057-058), 1 adeti mühür (~ek.059) ve 1 adeti de disktir (~ek.224).

103 adet silah~n (TABLO 14) 39 adeti baka (~ek.060-098), 13 adeti han-çer (~ek.099-111), 25 adeti m~zrakucu (~ek.112-136), 7 adeti karg~ucu (~ek.137-143), 18 adeti okucu (~ek.144-161) ve 1 adeti de k~l~çur (~ek.162).

39 adet baltan~n (TABLO 17) 7 adeti yass~~ (~ek.060-066), 22 adeti kol-cuklu (~ek.067-088), 9 adeti sap delikli (~ek.089-097) ve 1 adeti de kazma baka (~ek.098) türündedir.

13 adet hançerin (TABLO 16) 6 adeti sapl~~ (~ek.099-104), 4 adeti perçin delikli (~ek.105-108) ve 3 adeti de kabzelidir (~ek.109-111).

25 adet m~zrakucunun (TABLO 15) 3 adeti sapl~~ (~ek.112-114), 11 adeti ba~~ delikli (~ek.115-125), 7 adeti bo~umlu (~ek.126-132), 1 adeti teber a~~zl~~

(~ek.133) ve 3 adeti de kovanl~~ (~ek.134-136) türündedir.

7 adet karg~ ucunun 1 adedi sapl~~ (~ek.137) ve 6 adeti de kovanl~~ (~ek.138-143) türündedir.

18 adet okucunun 5 adeti i~neli (~ek.144-148), 4 adeti kovanl~~ (~ek.149-152), 6 adeti mahmuzlu (~ek.153-158) ve 3 adeti de 3 yap~-akl~~ namlulu (~ek.159-161) türündedir.

16 ÖNDER B~LG~~

61 adet tak~mn (TABLO 13) 3 adeti küpe (~ek.163-165), 2 adeti bilezik ($ek.166-167), 5 adeti yüzük (~ek.168-172), 3 adeti halhal (~ek.173-175) ve 48 adeti de i~nedir (~ek.176-223).

48 adet i~ne ba~~ biçimlerine göre 12 grupta toplan~r (TABLO 18): Damla ba~l~~ (~ek.177), Küre ba~l~ lar (~ek.178-181,183-186,188-190,192-196,218), Yar~m küre ba~l~~ (~ek.182), Bas~k küre ba~l~~ (~ek.187,217,221), Yass~~ ba~l~~ (~ek.206), Çift küre ba~l~~ ($ek.202), Mantar ba~l~ lar (~ek.191,201,216), Piramit ba~l~lar (Sek.176,209-215), Küp ba~l~~ ($ek.205), Alugen ba~l~~ (~ek.207), Ha~ha~~ ba~l~~ (~ek.203), Yass~~ ha~ha~~ ba~l~~ (~ek.222), Dilimli küre ba~l~lar (~ek.197-200,219), Dilimli yass~~ ba~l~~ (~ek.220), Disk ba~l~~ (~ek.204), Ters koni ba~l~~ (~ek.208), K~vr~k ba~l~~ (~ek.223). Baz~~ i~ne-lerde ba~~ alt~nda ip deli~i (~ek.209-223) baz~lar~nda ise metal ($ek.194) veya kemik boncuk (~ek.221) yer al~r. Disk ba~l~~ i~nenin ba~~~ siyah renk bir ta~-tan, gövdesi de demirdendir.

17 adet madencilik zanaau ile ilgili aletin (TABLO 19) 2 adeti pt kal~p (~ek.225-226), 1 adeti ta~~ master model (~ek.227), 3 adeti pt pota ($ek.228-230), 7 adeti bileyta~~~ (~ek.231-237) ve 4 adeti de ponza z~ mparad~ r (~ek.238-241).

Sonuç olarak, bu proje çerçevesindeki ara~t~rma sonucunda biraraya tirilen maden sanat~~ ile ilgili eserlerin ITÇ II'den HÇ'a kadar 2700 y~ll~k ge-ni~~ bir döneme ait silah, alet, tak~~ örnekleri olduklar~~ ve bunlar~n daha önce bu bölgede bulunanlara kat~lmas~~ ile Orta Karadeniz Bölgesi'nin Anadolu madencilik sanat~n~n geli~iminde rol oynam~~~ bulundu~u özellikle Sinop-Dura~ar~'daki zengin arsenik ve Merzifon-Bak~rçay'daki bak~r ve arsenik cevheri yataldarma sahip olmas~ndan aç~kça belli olmaktad~r.

KISALTMALAR

A~~ A~~rl~k

GDÇ Geç Demir Ça~~~

GTÇ _{Geç Tunç Ça~~~}

HÇ _{Helenistik Ça~~}

I~~n, M.A.

1998 "Sinop Region Field Survey". Anatolia Andqua VI, Paris: 95-

139

ITÇ _{~lk Tunç Ça~~~}

Kökten, K./Özgüç, N./Özgik, T.

1945 _{"1940-1941 Y~l~nda Türk Tarih Kurumu Ad~na Yap~lan Sam-}

sun Bölgesi Kaz~lar~~ Hakk~nda ~lk K~sa Rapor". Belleten IX, Ankara: 361-400

M Müzesi

OTÇ _{Orta Tunç Ça~~~}

Özgüç, T.

1948 "Samsun Hafriyatm~n 1941-1942 Y~l~~ Neticeleri". III. Türk

Tarih Kongresi, Ankara: 393-419

1978 Ma~at Höyük Kaz~lan ve Çevresindeki Ara~t~rmalar, Ankara

KATALOG

ALETLER

DEL~C~~ Basit

trç ~~~

oo~~

97-083: ~kiztepe, b.3515; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 5.2 G 0.5 K 0.1 A~~ 2

002 98-130: ~kiztepe, b.3569; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 6 Ç 0.3

~TÇ

III

003 4-164/1974: Kaledoru~u; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 9.6 Ç 0.4 OTÇ

004 4476/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz_{~~ Tüm U 6 K 0.3}

005 A.79.18.53: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 11.4 Ç 0.4 (Res.19) 006 20-34/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 8.8 K 0.4 007 4-163/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 9.2 G 0.6 K 0.3 008 4485/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 6.3 Ç 0.4 Bo~umlu

OTÇ

009 4-157/ 1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 22.2 G 1.3 K 0.6 (Res.20)

010 A.79.18.29: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 17.1 G 0.9 Ç 0.5 (Res.21) D~X~S ~~NES~~

OTÇ

011 4-187/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Gözü k~r~k U 7.4 Ç 0.2 012 4-188/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 9.7 Ç 0.2 013 2-3/81: ?; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 8.4 Ç 0.4 (Res.22)

20 ÖNDER B~LG~~

014 4-189/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 9.3 Ç 0.3 015 4-190/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 6.5 Ç 0.3

KALEM OTÇ

016 01-1/76: Koçcua~az Köyü, Sinop; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 8.8 G 1 K 0.5

017 01-2/76: Koçcua~az Köyü, Sinop; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 8.8 G 0.5 K 0.4

018 A.79.18.28: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 8.5 G 1 K 0.9 (Res.23) 019 8-1/1984: ?; SAMSUN M,müsadere Tüm U 11.9 G 0.9 K 0.9

KFS~Gi Tek Sapl~~

trç

11

020 97-097: ~kiztepe, b.3526; SAMSUN M,kaz~~ K~r~k U 4 G 1.1 K 0.2 A~~ 3

trç

021 A.71.11.21: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 11.8 G 2.9 K 0.8 (Res.24) OTÇ

022 4-169/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 9.2 G 1.4 K 0.2 (Res.25)

~ki Saph OTÇ

023 4-173/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Y5.3 U 11.6 K 0.5 (Res.26)

KFs~d

~nce Uzun Gövdeli

trçll

024 97-094: ~kiztepe, b.3526; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 17.5 G 0.6 K 0.5 A~~ 22

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKEN~~ 21

~TÇ

025 04-21/77: ~kiztepe, yüzey; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 16.2 G 1.4 K 0.9 026 04-22/77: ~kiztepe, yüzey; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 20.7 G 2.8 K 1.2 OTÇ

027 4-155/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 27.3 G 1.2 K 0.9 (Res.28)

Geni~~ Gövdeli

trç

028 Gülümser 56: Samsun; ÖZEL KOLEKS~YON Tüm U 12.9 G 4 K 1.1 029 01-4/75: ?; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 12.5 G 3.6 K 1.1

030 08-1/1982: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 10.8 G 3.2 K 0.8

031 A.79.18.26: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 11.3 G 4.1 K 0.9 (Res.29) 032 09-12/1973: Oymaa~aç, Vezirköprü; SAMSUN M,yüzey K~nk U 7 G 1.3 K 0.2

033 A.75.16.13: Harmanc~k-Göynücek;AMASYA M,sat~nalma Tüm U 12.5 G 2 K 2 (Res.30)

034 A.75.16.12: Harmanc~k, Göynücek; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 9.5 G 3.4 K 0.9

035 A.86.2.6: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 11.5 G 2.6 K 1.1

036 11-5/1992: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 23 G 2.8 K 0.7 (Res.31) OTÇ

037 07-12/75: ?; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 6.2 G 1.9 K 0.3 038 11-4/1992 ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 6.2 G 2 K 0.4 039 14-1/1984: ?; SAMSUN M,ba~~s Tüm U 10.5 G 3.1 K 0.6

040 A.81.10.31: ?; AMASYA M,sat~nalma Ensesi hasarl~. U 9.1 G 2.6 K 1 041 9-1/1995: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 10.4 G 3.4 K 0.4 042 A.79.2.10: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 8.8 G 1.6 K 0.8 (Res.32) Kovanh

OTÇ

043 4-156/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 13 G 2 K 0.2 044 86.48.1: Zile; TOKAT M,sat~nalma Tüm U 16.4 G 2.5 K 1.2 (Res.33)

22 ÖNDER B~~ LG~~

USTURA

rrçn~~

045 4174/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 8.4 G 1.4 K 0.1 046 4-172/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 15.8 G 1.3 K 0.2 (Res.34)

OTÇ

047 20-33/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalmaTüm U 9.2 G 2.4 K

0.4 (Res.35)

OLTA ~~NES~~

trç

11

048 97-071: ~kiztepe, b.3511; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 2.7 K 0.3 A~~ 2 (Res.36)

Z,IPKINUCU

trç

11

049 97-032: ~kiztepe, b.3506; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 9.3 G 0.5 K 0.4 A~~ 10

050 97-115: ~kiztepe, b.3519; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 3.9 G 0.5 K 0.3 A~~ 1.5

trç

051 4-158/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 12.7 K 0.5 (Res.37) 052 4-160/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ K~ r~k U 9.5 K 0.5

053 4-159/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 8.2 K 0.4

l~~~

tr~ç

054 4-175/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 11.7 Ç 0.4 TEL

trç

il

055 98-121: ~kiztepe, b.3574; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 6.1 Ç 0.4 GEM

GDÇ

056 A.71.19.6: ~mirler, Gümü~hac~ köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 18.5 G 2.8 K 0.8 (Res.39)

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 23

ÇALPARA Tutamalch

irlç

057 13-1/1984: Dura~an, Sinop; SAMSUN M,sat~nalma Tüm Y7 Ç 10 K 0.3 (Res.40)

ip Delikli GI'Ç

058 12-2/1970: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm Ç 4.6 K 0.2 (Res.41) MÜH(J. R

OTÇ

059 82.11.1: Turhal; TOKAT M,ba~-~~~ Tüm Y2.7 Ç 2 K 0.8 (Res.38) S~LMILAR

BALTALAR YASS1

trç

060 4-1/74: ?: S~NOP M,sat~nalma Tüm U 17.3 G 4.4 K 1.5

061 A.75.20.4: Merzifon; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 14.4 G 4.4 K 1.7 062 A.97.1.1: Amasya; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 17 G 4.6 K 1.1 OTÇ

063 4-166/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 14.6 G 2.4 K 0.5 064 Gülümser 89: Samsun; ÖZEL KOLEKS~YON Tüm U 15.3 G 4.5 K 0.7 (Res.42)

065 11-3/1992: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 21 G 5.6 K 2.2

066 Gülümser 90: Samsun; ÖZEL KOLEKS~YON Tüm U 8.4 G 5.7 K 1.2 (Res.43)

KOLCUKLU Basit

OTÇ

067 A.75.20.3: Merzifon; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 18.2 G 4.4 K 1.2 (Res.44)

24 ÖNDER B~~ LG~~

068 A.72.6.2: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 14.5 G 4.2 K 1.3

069 26-7/76: Erfelek, Sinop; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 9.8 G 4.5 K 0.8

070 11-1/1992: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 12 G 5.5 K 0.7

071 Gülümser 91: Samsun; ÖZEL KOLEKS~YON Tüm U 13 G 5 K 0.6

(Res.45)

072 Gülümser 55: Samsun; ÖZEL KOLEKS~YON Ensesi k~r~k U 14.5 G 3.6 K

0.9

(Res.46)

GTÇ

073 A.96.17.1: Tuzsuz köyü; AMASYA M,sat~nalma A~z~~ k~r~k. U 17.4 G 9 K

0.9

074 A.73.23.22: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 13.6 G 6.2 K 0.7

075 A.73.23.23: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 12.8 G 3.8 K 0.9

076 15-1/83: Bülbül Köyü, Sinop; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 8.2 G 3.9 K 0.6

077 10-1/88:Dibekli Köyü, Sinop; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 18.8 G 7 K 1.3

078 A.96.18.1: Esençay Köyü, Ta~ova; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 15.1 G

7.2 K 0.9

079 A.75.5.1: Göynücek; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 14.5 G 6 K 1.1

(Res.47)

080 44/81: Erfelek, Sinop; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 16.7 G 6.4 K 1.4

081 A.73.23.21: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 14.6 G 5.5 K 1.1

082 A.90.2.2: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 14.8 G 5.7 K 0.8

08.3 11-2/1992: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 14.7 G 5.7 K 0.8

084 84.25.1: Tokat; TOKAT M,sat~nalma Tüm U 10.1 G 5.3 K 0.7 (Res.48)

085 A.79.11.40: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 16.3 G 5.5 K 1

~p Delikli

OTÇ

086 A.83.10.5: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 15 G 3.6 K 1.2 (Res.49)

087 4465/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 13.2 G 3.6 K 1.3

088 A.79.11.41: ?; AMASYA M,saunalma Tüm U 8 G 2.9 Ki

PROTOH~STOR~ K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKEN~~ 25

SAP DEL~KL~~

trç

089 A.74.11.1: Ta~ova; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 13.9 G 3 K 1.7 (Res.50) 090 A.78.6.2: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 15 G 2.7 K 2.3 (Res.51)

091 A.74.10.1: Merzifon; AMASYA M,sat~nalma Ensesi k~ r~ k. U 7.7 G 3.1 K 2.9 (Res.52)

092 Lay 2: Samsun; ÖZEL KOLEKSIYON Tüm U 10.3 G 6.4 K 3 (Res.53) 093 A.73.23.24: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 10.4 Y5.1 K 2.3 (Res.54) OTÇ

094 A.75.20.5: Merzifon; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 10. G 4.7 K 2.6 095 A.77.8.1: Harmanc~k-Göynücek;AMASYA M,sat~nalmaTüm U 11.7 G 3.7 K 2.8 (Res.55)

096 4-2/81: Erfelek; S~NOP M,sat~nalma K~ r~k U 14.4 G 5 K 3.5 (Res.56) GTÇ

097 A.97.2.3: ?; AMASYA M,sat~ nalma Tüm U 13.9 Y5.3 K 3.6 (Res.57) KAZMA BALTA

GDÇ

098 A.71.19.5 ve A.71.19.7: ~mirler , Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 28.2 Y9.7 G 2.8 ve U 11.3 G 2.2 K 0.3 (Res.58)

HANÇERLER Sapl~~

trç

099 A.79.18.27: ?; AMASYA M,saunalma Tüm U 10.2 G 2.5 K 0.4

100 4-168/1974: Tekeköy Mezarl~~~; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 15.5 G 2.7 K 0.4

OTÇ

101 4-170/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 11.9 G 2 K 0.2 102 4-171/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 11.1 G 2.3 K 0.4 (Res.59)

103 A.83.10.6: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 18.2 G 4.2 K 0.6 (Res.60) 104 A.88.4.11: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 25.4 G 5.9 K 1.1

26 ÖNDER B~LG~~

Perçin Delildi

trç

105 A.71.11.20: AMASYA M,sat~nalma K~r~k U 10.1 G 1.8 K 0.4

106 17-1/82: Lala Köyü, Sinop; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 22.6 G 2.7 K 0.2 (Res.61)

OTÇ

107 2-4/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 18.3 G 5.4 K 0.4 (Res.62)

108 19-30/74: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 21 G 4.5 K 0.6 (Res.63)

Kabzeli OTÇ

109 06-4/71: ?; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 25 G 3.4 K 0.4 (Res.64)

110 A.72.6.3: ?; AMASYA M,sat~nalma Kabzenin ucu k~r~k. U 19.8 G 3.7 K 0.4 (Res.65)

GTÇ

111 A.93.1.1:?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 36.5 G 9.2 K 1 (Res.66)

MIZRABUCLARI Sapl~~

trç

112 Gülümser 92: Samsun; ÖZEL KOLEKSIYON Tüm U 20.5 G 3.4 K 0.7 113 1-1/1998: Cedit Mah, Samsun; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 37.5 G 4.4 K 1.1 (Res.67)

114 1-2/1998: Cedit Mah, Samsun; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 37 G 4.3 K 1.1

Ba~~ Delikli

trç

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKEN~~ 27

116 A.71.11.18: ?; AMASYA M,sat~nalma K~r~k U 31.8 G 5.4 K 0.7 117 A.71.11.19: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U19.5 G 4.3 K 0.9 118 A.78.5.2: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 19 G 3.9 K 0.7

119 A.96.13.1: Suluova; AMASYA M,sat~nalma Ucu k~r~k. U 20.9 G 5.3 K 0.9 OTÇ

120 06-3/71: ?; S~NOP M Tüm U 28.1 G 4.7 K 1 (Res.69)

121 2-3/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 19.7 G 4 K 0.5 122 2-2/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 17.2 G 3.4 K 0.3

123 11-1/70: K~z Ö~retmen Okulu Sinop S~NOP M Tüm U 25.1 G 4.5 K 0.7 124 Lay 1: Samsun; ÖZEL KOLEKS~YON Tüm U 24.5 G 4.7 K 0.5

125 07-1/81: Lala Köyü, Sinop; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 17.2 G 3.1 K 0.6 Bo~u~~~lu

trç

126 01-1/1997: H~d~rellez, Bafra; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 21.2 G 3.6 K 1.4 (Res.70)

127 Gülümser 42: ?; ÖZEL KOLEKS~YON Tüm U 37.7 G 3.5 K 1.5 128 A.84.2.1: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 37 G 3.8 K 2 (Res.71) 129 Ark.870: Dündartepe; KASTAMONU M,kaz~~ Tüm U 26.4 G 3.2 K 1.9 130 07-1/1997: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 36.2 G 2.4 K 1.2

131 Gülümser 54: Samsun; ÖZEL KOLEKS~YON Tüm U 47.5 G 3 K 1.2 (Res.72)

132 A.78.25.3: ?; AMASYA M,sat~nalma Ucu k~r~k. U 27.8 G 3.9 K 1.9 (Res.73)

Teber A~~zl~~

trç

133 01-1/1995: Karayonca-Terme; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 19.4 G 2.5 K 1 (Res.74)

28 ÖNDER B~LG~~

Kovanh OTÇ

134 A.97.15.7: Kavak; AMASYA M,sat~nalma Kovan~~ ezilmi~. U 38.5 G 3.2 K

1.9 (Res.75)

135 82.20.1: Zile; TOKAT M,sat~nalma Tüm U 15.8 G 2.3 K 0.5 (Res.76) GDÇ

136 A.76.1.9: Ta~ova;AMASYA M,sat~nalma Kovan a~z~~ hasarl~. U 39.5 G 4.9 K 1.1 (Res.77)

RARGIUCU Sapl~~

irrç

137 A.71.11.17: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 40 G 1.2 K 1.1 (Res.78) Rovanli

OTÇ

138 19-32/74: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 15 G 1.6 K 0.4

139 03-5/71: Sinop; S~NOP M,ba~~~~ Tüm U 14.1 G 2.1 K 1.2

140 82.20.2: Zile; TOKAT M,sat~nalma Tüm U 19.5 G 2 K 0.7 (Res.79) 141 20-24/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 16.7 G 2.4 K 1.2

142 19-31/74: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 19.7 G 2.7 K 1.3

143 2-1/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 36.7 G 2.2 K 1.5

ORUCU ~~neli

trç

144 99-042: ~kiztepe, b.3607; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 7.5 G 2.6 K 0.3 (Res.80)

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 29

GIÇ

145 4462/1974 : Dündartepe, SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 4.3 G 2 K 0.3 (Res.81)

146 84.20.19: Zile; TOKAT M,sat~nalma Tüm U 9.9 G 1.6 K 0.3 (Res.82) 147 A.74.31.62: ?; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 9.7 G 1.3 K 0.3 (Res.83) GDÇ

148 10-14/1992: ?; SAMSUN M,sannalma Tüm U 6.8 G 1.3 K 0.6 (Res.84) Kovanh

OTÇ

149 4-161/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 6.7 G 0.9 K 0.9 (Res.85)

GDÇ

150 A.71.20.2: ~mirler, Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 3.9 G 1.1 K 0.5

151 A.71.20.1: ~mirler, Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 4.2 G 1.2 K 0.5 (Res.86)

152 A.71.20.3: ~mirler, Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 3.8 G 1.1 K 0.6

Mahmuzlu GDÇ

153 A.71.20.6: ~mirler, Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 4.2 G 1.2 K 0.7

154 10-12/1992: ?; SAMSUN M,satmalma TümU 4.1 G 1.3 K 0.7 155 10-13/1992: ?; SAMSUN M,saunalma Tüm U 4 G 1 K 0.5

156 A.71.20.4: ~mirler, Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 4.1 G 1.2 K 0.5

157 A.71.20.7: ~mirler, Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 4 G 1.1 K 0.5 (Res.87)

158 A.71.20.5: ~mirler, Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 4.9 G 1.2 K 0.7 (Res.88)

30 _{ÖNDER B~ LG~~}

Üç Yaprakh Namlulu GDÇ

159 10-9/1992: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 3.1 G 1 K 0.5 160 10-10/1992: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 3.2 G 1.3 K 0.6

161 10-11/1992: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 3.7 G 1.3 K 0.5 (Res.89) RILIÇ

GDÇ

162 A.71.19.4: ~mirler, Gümü~hac~köy; AMASYA M,ba~~~~ Tüm U 78.8 G 6.7 K 0.8 (Res.90)

TAKILAR

KÜPE

trç

163 97-133: ~kiztepe, b.3523; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 1 K 0.3 A~~ 1.5 ~TÇ

164 4-195/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 3 K 0.3 165 4-193/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 2.1 K 0.3

B~I.EZ~K ~TÇ

n~~

166 4-196/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 4.7 K 0.4

167 76.76.128: Ulutepe, Turhal; TOKAT M,kaz~~ Tüm U 14.5 G 5.7 Ç 0.4 (Res.91)

YozOK

trç

11

168 98-058: ~kiztepe, b.3560; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 1.2 K 0.2 169 98-084: ~kiztepe, b.3557; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 2.5 K 0.6

trç

170 4-194/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 1.9 K 0.4 171 99-023: ~kiztepe, b.3618; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 2.3 K 0.3

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 31

GDÇ

172 3-6/1971: Adatepe Köyü, Vezirköprü; SAMSUN M,sat~nalma Tüm Ç 1.9

K 0.2 (Res.92)

HALHAL ~TÇ 11

173 98-053: ~kiztepe, b.3560; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 10.6 K 1.2 (Res.93) 174 98-054: ~kiztepe, b.3560; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 10.9 K 1.4

175 11-7/1992: ?; SAMSUN M,sat~nalma Tüm Ç 8.8 K 0.5 ~~NE

trç

176 99-014: ~kiztepe, b.3603; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 6.9 Ç 1.1 (Res.94) OTÇ

177 4-184/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 8.3 Ç 0.5

178 11-2/70: K~z Ö~retmen Okulu, Sinop; S~NOP M,kaz~~ Tüm U 10.1 Ç 0.2 179 A.79.18.38: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 9.5 Ç 0.3

180 20-23/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 5.3 Ç 0.2 G 0.6

181 4-182/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 8.4 Ç 0.8 182 4-183/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 5.8 Ç 0.5

18.3 20-18/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 11.1 Ç 0.5 G 1.3

184 19-37/74 : H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 11.1 Ç 0.6 G 1.1

185 20-16/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 16.5 Ç 0.6 G 1.4

186 02-10/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 16 Ç 0.7 G

1.7 (Res.95)

187 02-16/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 10.9 Ç 0.3 G 1.3

188 20-17/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 10.9 Ç 0.5 G 1.4

32 ÖNDER BILGI

189 20-14/75: H~d~ rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 26.8 Ç 0.6 G 2.2

190 02-11/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 15.4 Ç 0.5 G

1.4 (Res.96)

191 20-15/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,saunalma Tüm U 15.1 Ç 0.6 G

2.1 (Res.97)

192 A.71.11.23: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 11.3 G 0.9 Ç 0.3

193 A.77.23.2: Terziköy; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 6.1 G 1.5 Ç 0.3

194 A.79.18.35: ?; AMASYA M,saunalma Tüm U 11.8 Ç 0.4 (Res.98) 195 A.79.18.31: ?; AMASYA M,saunalma Tüm U 12.6 Ç 0.3

196 19-39/74: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 9.4 Ç 0.3 G

0.8 (Res.99)

197 20-22/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma K~r~k U 7.7 Ç 0.5 G 1.1

198 02-21/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma K~r~k U 8.1 Ç 0.3 G

0.8 (Res.100)

199 02-18/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,saunalma Tüm U 8.7 Ç 0.3 G 0.9

200 4-177/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 6.8 Ç 1.2

201 A.79.18.30: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 14.9 Ç0.4

202 A.79.18.52: ?; AMASYA M,saunalma Tüm U 11.6 Ç 0.4 (Res.101) 203 A.79.18.50: ?; AMASYA M,sat~nalma Tüm U 8.9 Ç 0.3 (Res.102) 204 01-2/74: ?; S~NOP M,ba~~~~ Tüm U 11.4 K 0.4 G 2.2 (Res.103) 205 4-181/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 9.7 Ç 0.7

206 4-186/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 8.2 Ç 0.6

207 4-180/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ K~r~k U 5.8 Ç 1.1

208 02-26/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,saunalma K~r~k U 4.9 Ç 0.5 G

1.3 (Res.104)

ip Delikli OTÇ

209 19-38/74: H~d~ rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 9.5 Ç 0.3 G 0.9

210 20-20/75: H~d~ rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,saunalma Tüm U 10 Ç 0.3 G 0.8

PROTOH~STOR~ K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 33 211 02-13/73: H~d~ rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 12.2 Ç 0.5 G

1.2

212 02-9/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 13.9 Ç 0.3 G

1.1

213 02-15/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 11.3 Ç 0.4 G

0.8

214 02-20/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,saunalma Tüm U 10.1 Ç 0.3 G

0.9

215 20-21/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,saunalma Tüm U 9.8 Ç 0.3 G

0.8

216 02-8/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 13.8 Ç 0.5 G

1.6 (Res.105)

217 02-12/73: H~d~ rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,saunalma Tüm U 12.5 Ç 0.5 G

1.6

218 02-14/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 11.7 Ç 0.5 G

1.6

219 02-19/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~ nalma Tüm U 8.4 Ç 0.4 G 1 (Res.106)

220 20-19/75: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,saunalma Tüm U 12.3 Ç 0.5 G

1.1 (Res.107)

221 02-17/73: H~d~rl~~ Köyü, Gerze; S~NOP M,sat~nalma Tüm U 10.9 Ç 0.4 G

1 (Res.108)

222 4-191/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 12.2 Ç 0.3 (Res.109) 223 4-192/1974: Dündartepe; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 10.1 Ç 0.3 (Res.110)

D~SK HELEN~SIIK ÇA~~

224 97-038: ~kiztepe, Yüzey; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Ç 5.4 K 1.2 A~~ 42

34 _{ÖNDER B~ LG~~}

MADENCIL~KLE ~LG~L~~ ALET

HAL1P

OTÇ

22.5 01-15/93: Tedigüntepe, Bafra; SAMSUN M,yüzey K~r~k U 5.1 G 5.2 K 4.5

(Res.111)

226 07-12/73: Gölköy, Vezirköprü; SAMSUN M,sat~nalma Tüm U 14.2 G 6 Y

4.4

(Res.112)

MASTER MODEL

trç

M

227 4-211/1974: Kaledoru~u; SAMSUN M,kaz~~ Tüm U 16 G 3.2 K 1.7

(Res.115)

POTA

228 98-033: ~kiztepe, b.3558; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Y6.3 G 5.9 K 1.8

(Res.113)

229 99-201: ~kiztepe, b.3637; SAMSUN M,kaz~~ Kavrulmu~~ Y7.1 G 7.8 K 1.1

230 99-176: ~kiztepe, b.3632; SAMSUN M,kaz~~ K~r~k U 6.4 G 4.6 K 1.1

(Res.114)

B~LEYTA~I

~p Delikli

trç

231 97-123: ~kiztepe, b.3521; SAMSUN M,kaz~~ K~r~k U 5.5 G 1.5 K 0.9

232 99-122: ~kiztepe, b.3622; SAMSUN M,kaz~~ Parça U 6.4 G 1.9 K 1

(Res.116)

233 97-106: ~kiztepe, b.3516; SAMSUN M,kaz~~ K~r~k U 5.2 G 2.5 K 0.9

rrçn~~

PROTOH~STOR~K ÇA~~ MADEN SANATININ KÖKENI 35 Basit

trç

235 99-034: ~kiztepe, b.3607; SAMSUN M,kaz~~ K~r~k U 23.5 G 2.6 K 1.9 (Res.117)

236 99-065: ~kiztepe, b.3613; SAMSUN M,kaz~~ Parça U 6.3 G 2.8 K 1.7 237 99-041: ~kiztepe, b.3607; SAMSUN M,kaz~~ K~r~k U 13.2 G 3.5 K 1.9

=PARA

trç

11

238 97-126: ~kiztepe, b.3521; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Y7 G 6.7 K 4.2 239 97-129: ~kiztepe, b.3521; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Y7.9 G 5.1 K 3.3 240 97-066: ~kiztepe, b.3509; SAMSUN M,kaz~~ Tüm Y7.5 Ç 4.6 K 3.6 (Res.118)

, ;;: _{4, •--t"'t.- ?'":"}

•

Önder Bilgi

f

g ". .

A^ K `'

c ö _o. Ta blo 1: 199 7 Döne m i ~ kiz tep e

Önder Bilgi

.0 D

Önder Bilgi rn

ift- ii- ii

/21 .m

I

o

A

3

Ta blo 3: 199 7 Proj es i Kap sam ~na Giren 90 Ade t Me ta l Ese rin Müze lere Ge li~~ ~ e kline Göre Dö küm ü Z

00 N Önder Bilgi Cins ler ine Göre Dö kü ~~ Ta blo 4: 1 99 7 Proj es i Kap sa m ~ na Giren 9 9 Ade t Me ta l Eser in ~~~

.5

_{..f; E m}

_.T.J1..0

,

_ldzigi.gRU,

,g, ›Ld' ....4 •8.

81 ,§4

_,u

5

3 2

9.3

~n Ta blo 5: 199 7 Proj es i Kap sam ~na Gire n 99 Ade t Me ta l Eser 'W / 1 1

2

" W;1;

234

1_{x ,i1 31} VI in ••• "

Önder Bilgi

g

M• LI III IN I

Önder Bilgi Ta blo 6: 1 99 7 Proj e si Kap sanuna G iren 99 Ade t Me ta l Eser ile 8 Ade t Ma denc ilik A le tin in Ge lis ~ e kline Göre Dö küm ü O O

Ta blo 7: 1998 Proj es i Kap sam ~na Gire n 11 3 A de t Me ta l Eser in Döne m ler ine Göre Dö küm ü D Önder Bilgi Il Xx X

A

(2

1,

E

8.

9

&'

Önder Bilgi ~ in Ta blo 8: 1998 Projes i Kap sam ~na Giren 113 A de t Me ta l Eser in Dönem ve is le vler ine Göre Dö köm il

D

1

2.1

ii

73'1S:3534'"PzP.2 5 5 5 - r3 E F4' R n. E Önder Bilgi

E

g

.g

NI • • E Ta blo 9: 1 998 Proj es i Kap sam ~na G iren 1 13 Ade t Me ta l Ese r C ins le rin in Dönem lere Göre Dö küm ü

Önder Bilgi Ade t Ma de ~~ c‹, P- en 12 Ade t Me ta l Ta b lo 10: 1999 Pro jes i Kap sam ~ n a

(.> _E— O

cr.

r-

Önder Bilgi

r-.

K

g

i~~~

•

LE

in Ta blo 12: 199 7-1999 Proj eler i Kap sam ~ na Gire n 60 Ade t Me ta l A le tin i ~ le v ve Dönem lere Göre Dö küm ü

1997-1999 Proj e ler i Kap sam ~na Giren 61 Ade t Ta k~~~~~~~ Cins ve Dönem le re Göre Dö kün ni Önder Bilgi > 2.° o K ki

A:43: 4'4 E3;•?: Önder Bilgi

51

g

0 IE

EE1

Ta blo 14: 1 99 7-1999 Proje ler i Kap sam ~na G ire n 103 Ade t S ila h ~n i ~le v ve Dönem ler ine Göre Döküm ü 2

Önder Bilgi Ta blo 15: 1 99 7-1999 Proj e ler i Kap sam ~na Gir en 25 Ade t M ~zra kucun un Cins N'e Dönem lere Göre Do lt üm il el,

1=-1 Önder Bilgi ~s ve Döne m lere Göre Döküm ü Ta blo 16: 199 7-1999 Pr oj eler i Kap sam ~na Giren 13 Ade t Hanç e rin E

Önder Bilgi Ma dde 1 7: 199 7-1999 Proj e ler i Kap sam ~na Giren 39 Ade t Ba lta ~~~~~~ Cins ve Dönem lere Göre Dö küm ü E—

t•-• Ras ~ k Klire Önder Bilgi le Göre Dökri ~~~ ii ~~ Ba ~~ Biç i~ n le ~~ i ve Döne n

Önder Bilgi U U O 1"" El EM BI rn

'1

,

41

;•"&"

(.)~~ dc.~.

Resim 1: ~kiztepe, Tepe III, Güneyden Genel Görünüm

Resim 4: Merzifon-Tavsanda~, Bak~rçay Vadisi, Kuzeyden Genel Görünüm

Önder Bilgi

Önder Bilgi

Resim 5: Gümüshac~ köy-~~~egöl Da~~~

Önder Bilgi

Resim 7: Gümilshac~köy-~negöl Da~~, Niyazbaba Mevkii Maden Galerisi

Resim 8: ~kiztepe-Tepe III, 11. Mimari Tabaka Basit Toprak Mezar~ nda Bir Çift Halhall~~ ~skelet

Önder Bilgi

Resim 9: Merzifon-Tav~all Da~~ Bakacak 'liepe Pirasakaya Mevkii Arsenik (arsenoprit) Yata~~~

Önder Bilgi

Resim 11: Gilmil~hac~köy-~negöl Da~~, Karl~doruk Tepesi