I
W
J
S
T
A
I
if
íl
íI
,
(Í
ST
A
N
.R
IT
’
^ **-H J® 00Oí
O H Oo
S Ö Z
Yazan : A BD Ü LH A K ŞİN A S Î HÎSAKV
A K T İY LE , h u su sî so h b e tlerim izde, esk i b ir ş a rk
a n a n e s iy le , cin aslı f ı k r a
lar, h ik â y e le r a n la tm a y ı iyi b i lird ik . Ne” güzel söz söyliyen, söz le r söyliyen, a d a m la r, hele k a d ın
la r v ard ı. U zu n k ış gecelerinde
a te ş k e n a rla rın d a s a a tle rle k o
n u şa n bu k a d ın la rın b ir çoğu g e v ezelik lerin i b ir s a n a t eseri h a li
ne k o y m ay ı b ilirlerd i. T ekm il
ş a r k ta , gönül alıcı ve â sa p düzel
tic i sözleri sayesinde, b ü tü n ö-
m ü rlerin i b a ş k a la rın ın te m in e t tik le ri b ir r e f a h içinde g eçiren a- d a m la r d a bulu n u rd u .
İn s a n ın e n te s irli silâhı belki
sözüdür. H a y a tım ız ı m u rak ab e
hissiyle d ü şü n sek nice sözlerin
bize etm iş o ld u k la rı te s irle ri h a tırla rız . Ş ifa veren, h a y a t veren, zehirleyen, öldüren sözler v ard ır.
Söz, ü ram î m ed en iy etin in cisi dir. F a k a t e d eb iy a tın da başıdır E d e b iy a t güzel sözle b a şla r. B u n
la r ı h a tırla r, k ay d ed er. M illetler
tecrü b elerin i a ta l a r sözlerinde
to p lar. M illetin darb ım ese lleri a h lâk ın ı a k s e ttire n a y n a la rd ır. H a y a t, aşk, ta r ih , h e r şey b ir söze m ü n cer olur. “ B aki k a la n bu k u b bede b ir hoş şa d a im iş!” N ih a y e tte
h e r şeyi icm âl eden b ir sözden
ib a re ttir.
G erçi sözlerin b ü y ü k b ir kısım
k a lp tır. F a k a t in sa n h u y u öyle
u y s a ld ır ki, b u n la r da geçer, h a t t â p iy a s a d a e n çok sü rü le n ve ra s tg e lin e n b u n lard ır. A n cak h a lis söz, a y a rı sam im iy etin in d e re cesine g ö re y ü k sek , b ir a ltın gi
bidir. T ered d ü tlerim izin k a ra n lı
ğ m d a b ir n u r gib i p a rıld a r. Söz y azıd a n evvel g elir. F a k a t güzel sözün b aşlad ığ ı y erd e ede b iy a t d a b aşlar. Güzel söz, h ita bet, b e lâ g a t, k lâ s ik ed eb iy a tın en esk i z a m a n la rd a n beri e n k u v v e t
li şu b elerin d en b irid ir. T â eski
ç a ğ la rd a n beri ad ale te su sam ış be şeriy et b ü y ü k h a tip le rin , siy asile rin güzel söz'lerine gönül b ağ lar.
H ü rriy e tle ri ile beslenm ekte
devam etm iş ve k ü ltü rle ri y ü k sel m iş o lan m illetler, ifadelerindeki k u d re t ve cazibe ile; d ü n y a ta rih i k a rş ısın d a h a k la rım da, m a z e re t
le rin i de söylem eyi b ilirler. Biz
istib d ad ın y a sa ğ ı ve k o rk u s u ile
o k a d a r b u n a lm ıştık ki, um um i
y erlerde, m ille tle ra ra s ı to p lan tı
lard a, söz söylem eye ve fik irleri m izi o lan ca h u d u tla rı ile m eyda n a k o y m a y a hiç alışık değildik.
Milli m ühim b ir v a k a . tarih i
b ir hâdise olur, böyle b ir anda
d ev let v ey a m illet n a m ın a söz
söyliyenin â d e ta b ir şa ir, b ir f i lozof olm ası, çü n k ü en y ü k sek , en millî, en ta r ih î sözleri söylem esi lâzım g elir. F a k a t bu lüzum biz ce duyulm az. Söyleyen e n ç e tr e fil ifade ile en basit, en ip tid a ' b irk a ç sözle ik tifa eder. B u n a ds k im se m ü te e ssir olm az.
H am d u llah Suphi t â m ek tep ten beri u m u m a h ita p la söz söylem e yi severdi, buna devam ederek
en iyi h atib im iz oldu. F a k a t, o.
sözlerinde a n c a k h a k ik a tle re e r m ek iste r. B ü tü n tecrübelerinden
ve düşüncelerinden sam im î h ü
k ü m le r ç ık a rm a y a k o y u lu r. D elil lerini ve istid lallerin i de okuduğu k ita p la rd a n ziyade kendi g ö rd ü k lerin d en ç ık a rır. O nun iç in , usulü
h u su sîd ir. Bu hu y u b a şk a la rın a
aşılay an lay ız.
Söz söylem eyi ö ğ retm ed en ev vel a c a b a ne y ap m alı d a söyleye nin söylenm eye d eğ er b ir şey b u l m ası ik tiz a e ttiğ in i ve söylenen sözün derin b ir sam im iy et m a h su lü olm ası lâzım geldiğini a n la ta bilm ek ? A cab a ne y ap m alı ki böy le ciddi olm ıyan lâfı söylem em eyi
ve h a k ik î b ir k a n a a te , ilm i bir
v u k u fa d a y a n m a y a n b ir şeyi id
d ia etm em eyi ta lim edebilm eli ?
Bunu bilmem .
N edim : “ Sözü az söyle, a ğ ır
söyle, N edim ki sü h a n -z e r gibi
say ılı g e v h e r gibi sencide g e re k !”
dem işti. Bu n a s ih a ti n asıl d in
letm eli ? B ilm em !
A c a b a neden p o litik a c ıla rın b ir
çoğu fik irle rin i söylem ek için s e s lerin i ve te lâ ffu z la rın ı d e ğ iş tirir le r ? A c a b a niçin b a z ıla rı da, a- ğ ız la rım a ç a r açm az, b ir öfke nö betine tu tu lm u ş gibi, b a ğ ırm a y a b a ş la r la r ? A cab a h e rk e s e sam im î sesi ve şivesi ile k o n u şm a k y o lu nu n a sıl tu ttu r m a lıd ır ?
H e r tü r lü m ü n a k a ş a la r a ciddî, sam im î h a s b ih a lle r m ü re c c a h tır. İki. üç, d ö rt ru h u n Jjardeşçe iti- ra fla riy le d ir ki, b e şe ri h a k ik a tle re d o ğ ru b ira z yol a lm a k k ab il olur. K endi fik rin i, beni d ü şü n m e den, olduğu gibi ifad e eden adam b an a iyi b ir y a rd ım d a b u lunm uş
olur. Y a fik ri b a n a da s ira y e t
eder, y a h u t b a n a y ab an cılığ ım
d u y a ra k o n d a n u z a k la ş m a k ve
k endim e d a h a y a k la ş m a k c e sa re tin i b u lu ru m . O, benim düşünce silsilem in in tiz a m ım bozm uş o l
m az. M ü n a k a ş a la rd a ise insan
m ü tem ad iy en m ü te k a b il y anlış
a n la ş m a la r k eşfe d e re k h u zu ru n u keybediyor.
Sade m ü n a k a ş a la r değil, h a tt â bazan m o n o lo g lar bile, dinleyici le r k a rş ısın d a b ir te s ir h â sıl e t m ek için, in sa n ı p a ra d o k s la ra sü- rü k liy eb ilir. V e g ü zel söz söyle m ek a rz u s u ile s a ç m a la r sö y lete bilir.
M ü n a k a ş a a n c a k h a k ik a tin a- ra n m a siy le a lâ k a lı olm alıdır. Ve k o n u şan lar, h a k ik a t ü rk ü p k a ç m asın diye, g a y e t ih tiy a tlı d av ra n m a lıd ırla r. F ik irle r ve k a n a a t le r r u h la rd a u zu n ve h a tt â irsi b ir
ta k ım te c rü b e le r ve a n ’an ele r
m ah su lü o la ra k te e s sü s eder. Bu ö- rüm cek a ğ la r ı k a rş ısın d a sözler bir ta v a n sü p ü rg e sin e dönm em elidir.
H a k ik a tin e n b ü y ü k düşm anı
in s a n la rd a k i m a n tık ve m u h a k e
m e aczid ir. Sözlerle düşünen,
kendi k en d isin e h a k veren, se s i nin p e rd e s i y ü k seld ik çe söylediği
ne k a n a a ti a r t a n in s a n la r p ek
ço k tu r. M ü n a k a ş a la rd a b ir ç o k la rın ı in a n m a d ık la rı id d ia la ra k a d a r ve h a t t â y a la n a b en zer m ü
b a la ğ a la ra k a d a r g ö tü re n tab ii
bir m eyil o lduğu g ö rü lü y o r.
İ n s a n la r gözleriyle g ö rd ü k le ri
şeylerle n a sıl d erh al b ü y ü k b ir t e
essü re k a p ılır la rs a ve önlerinde
b ir a d a m ın y a ra la n m a s ı k en d ile rine on binlerce k işin in gazeted e o k u d u k la rı ölüm ünden ziyade t e s ir ederse, öylece, d u y d u k la rı da
b ü tü n d üşüncelerini b a s tır ır ve
fik irlerin i k a p la r. Bu itib a rla söz
söyleyen a d am ın m esu liy eti b ü
y ü k tü r. Sözün teh lik esi b ir t a r a f ta n o n u n la m ızıkçılık etm en in d a h a k o lay oluşundan, d iğ e r t a r a f
ta n da böyle an î ve m ü b alağ alı
te s ir edişinden geliyor. İş te b ü tü n b u n la r için d ir ki, m ü n k a ş a la r asıl fik ir a d a m la rın a d ü şm an o la n la rın k â rı, siy a siy a t- çılarm , m ü g a la ta c ıla rın z a fe ri o- luyor. Ve bu a d a m la r, a tılg a n lık la rı ile, id d iaları ile, h a y k ırışla rı ile neticede m illetin ve b e şe riy e tin b elâsın a sebep o luyorlar.
M ü n ak aşay a h e rk e s kendi k a nında, k e n d i m a y a s ın d a bulduğu
s ilâ h la rla g irer. M ü n ak aşa için
m ü n a k a ş a d a n n e fre t etm eliyiz
Ç ünkü b u n la r bizi h iç b ir h a k ik a te erd irm ez. B elâg atle kılı k ırk a y a rm a k delisi o lan a d a m la rı ço ğ a ltm a k ta n hiç bir fa y d a gelm ez,
b u n la r k a çın ılm ak ik tiz a eden
b ir teh lik e te ş k il eder. P olitikacı T alle y ra n d 'm n “ Söz. in s a n a f ik ir lerin i g izlem ek için verilm iştir.,, sözü m eşh u rd u r. Söz ele geçm ez,
h a tırd a k alm az, u çar. O nun bu
h u y u n a g ü v en erek sözü a sıl p o li
tik a c ıla r k u lla n ır. D em agoji de
asıl sözle y ap ılır. Sözün a n ’ane-
sinde hile v ard ır.
İy i söylem ek b ilh assa iyi d ü
şü n m ek m â n a s ın a gelm eliydi. Söz söylem eyi ö ğ re tirk e n sözün h a k i ki b ir k ıy m ete e rm e k üzere evvel ce k a fa la rd a ve gönüllerde y atiş-
tirilm esi ve rü şd ü n e erm e si için
lâzım gelen düşünce, ta h a y y ü l ve m ü rak ab e devresine ne k a d a r e- h em m iy et verilse o k a d a r yerinde olur.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
