A.Ü. Veteriner Fakültesi Parazitoloji ve "Helmintoloji Kürsüsü ve i Prof. Dr. H. Ş. Oytun İç Hastalıklan Kürsüsü Prof. Dr. S. N. Yalkı
LABORATUVARDA FAScİoLA HEPATİcA METASERKERLERİ İL
ENFEKTE EDİLEN TAVŞANLARIN, SUBCUTAN TETRACHLORUR
DE CARBONE VERİLMEK SURETİYLE TEDAVİLERİ 'OZERİND
ARAŞTIRMALAR '
Nevzat G'ORALP
Türkiye'de }'asciola hepatica'nın biyolojisi üzerindeki araştırmal rımız esnasında tecrübe hayvanı olarak kullandığımız tavşanlarda b parazitin gayet iyi geliştigini bildirmiştik (5). Kobaya nazaran yetişti rilmesi daha kolay ve bu parazitin gelişmesinde iyi bir tecrübe hayvan olan tavşan, F. gigantica'yaait deneylerde ayni müsbet rolü oynıyama mış ve bu parazit için zayıfbir konakçı olduğu görülmüştür. Bununı beraber heriki sonuncun da Türkiye için ekonomik bir de~eri oldu~ na eminiz.
Gerçi Türkiyede tavşanlarda F. hepatica'nın tabii şartlar altınd-görüldüğüne dair her hangi bir neşriyata rastlamadıksa da, Apoıyon gölü civarındaki araştırmalarınıız esnasında, Fadıllı köyü sürü sahi leri bize, yaprak kelebe~inden bu civarda pek çok tavşan öldüwmü v bu hayvanların bu bakımdan bu köy civarında barınamadıklarını mü teaddit defalar söylemişlerdir. Mezkfır köyetrafında araştırmalarımız yaparken Apolyont gölü sahilinde köy merası olarak kullanılan bölged hemen hepsi -Limnea truncatula olan sünlüklü tarlalarına rastladık Burada dolaşırken aya~ımızın altında sünlüklülerin ezildi~ini işitece kadar her yerin bu çok önemli arakonakcılarla istila edilmiş oldu~ gördük.
Kanaatımız, dünyanın bir çok yerlerinde olduğu gibi Türkiye'd de tavşanların, F. hepatica'nın yayılışında reservoir konakcı olarak. ro oynıyabilece~idir. Bu hususta Bursa veteriner laboratuvaı:ındaki ilgil 34
GÜRALP - SL'fMS
meslekdaşlarımızın araştırma ve müşahedelerihin bu problemi en iyi şekilde açıklayabilecegine emin bulunuyoruz.
Yukarıda da arzettigimiz gibi deneylerimizden elde ettigimiz son neticeler ayni hayvanın F.gigantica'nın yayılışında önemli bir rol oyna. madıgını bize göstermiştir.
Fasciola hepatica'nın tavşanlarda tabii şartlar altında bir çok mem-leketlerde görüldügüne dair çok neşriyat vardır. Nitekim Olsen (13) Texas'ın Gulf Coast bölgesinde yakaladıgI 309 adi tavşanın 99 unda (% 32) ve 24 Pamuk kuyruklu (Cotton tail rabbit) tavşanın 5 inde (% 20.8) F.hepatica bulmuştur. Bu tavşanların safra keselerinden alınan F. hepatica yumurtaları laboratuvarda oda hararetinde muhafaza edilmiş ve bunlardan miracidium çıktıgI tesbit edilmiştir. Bul1 (1) Yeni Zelan-da Zelan-da Hawke körfezinde yakalanan yabani tavşanlarZelan-da tesbit ettigi hel. mintler arasında F.hepatica'ya % 2.7 nisbetinde tesadüf ettigini bildir-mektedir. Mackinto'sh (10) İskoçya civarındaki Eigg adasında muaye-ne ettigi 45 tavşanda tesadüf ettig-i helmintler arasında F.hepatica'da
bulundugunu bildirmekte ve mezkür bölgede ayni parazitin koyunlar-da koyunlar-da fazla nisbette görüldügünü ilave etmektedir. Meneses (11) Peru Lima da özel müesseselerde yetiştirilen 419 tavşanın gaita muayenesinde, bunların 11 inde F.hepatica yumurtalarına rastladıgını bildirmektedir. Ayni yazar (ll) Limadaki Milli Sıhhat Enstitüsünde 81 tavşanın 16 sının gaitasında F.hepatica'ya tesadüf etmiş, otopsi yaptıgI 38 tavşanın
6 sında ise F.hepatica'nın kendisine rastlamıştır. Richter (14) Zağ-repte otopsisini yaptıgI 55 tavşanda rastladıgI parazitler arasında
F.hepatica'nın da bulundug-rmu bildirmektedir. Mykytowycz (12) Avus-turalyada29 muhtelif bölged~n toplanan 390 yabani tavşanın % 8H unun helmint tasıdıgInı bildirmektedir. Bu helmintler arasında F.hepa-tica'ya bir defa rastladıgInı bildiren yazar (12) Avusturalya da New South Wales'in güney sahilindeki bataklık bir araziden yakalattıgI 37 tavşanın 7 sinde F.hepatica görmüştür.
Bu bilgi ve araştırmalar bize, Türkiye'de pek çok görülen tavşan ve buna benzer yabani hayvanların parazit faunasını araştırmak ve bunların ehli hayvanlarımızla olan münasebetini tetIdk zamanının gel-diğini açıkca göstermektedir. Aksi halde evcil hayvanlarımızdaki mev-cut parazitlerin bir çog-rmu eradike edebilmek çok güç ve bazan imkan-sız olacaktır.
Lammler (9) tavşanlardaki F.hepatica'nın tedavisi için yaptıgI' de-35
TA VŞANLARDA F. HEPATicA
neylerde kullandıg-I ilaçlar içinde en çok hexachlorethaİı'ı be~enip tav-siye etmektedir.
Tetrachlorure de carbone'u ag-Izdan başka yollarla vennek sure-tiyle karaci~erdeki' F.hepatica invaziyonunun tedavisi üzerinde, uzun zamandanberidir durulmaktadır. Huty!a - Marek (6) e göre Nöller ve Schmid 2 - 4 grm. carbon tetrachlorure'u mayi parafin içinde koyun-lara intraperitoneal olarak vennişlerdir. Bu ilaç subcutan olarak da yine ayni araştıncılar tarafından kullanılmış ve bu şekildeki istimalin F.hepatica'ya iyi bir tesir gösterdi~ni müşahede etmişlerdir. Demidov (2) 2 - 3 CC. tetrachlorure de carbone'u koyunlara subcutan olarak ver. miş ve bu ilacın bu şekildeki kullanılışının ag-Iz veya rumene veriler, kadar müessir oldu~u görmüştür. Güralp (4) 20 koyun ve 10 keçi olmak üzere toplam olarak 30 hayvanın bir kısmının deri altına, dige:-bir kısmına ag-Iz yoluyla verdi~i tetrachlorure de carbone'dan çok iyı neticeler almıştır. Gerek subcutan ve gerekse ag-Izdan verilmek suretiy. le kullanılan ilaç miktarı koyunlarda' 2 - 3 cc., keçilerde ise 2 cc. dir. Kurtpınar (8) 8 koyun ve 1 keçi'nin deri altına 2 cc. saftetrachlorure de carbone enjekte ederek bu şeklin ağızdan 'verildi~i gibi F.hepatica'ya . iyi bir tesir gösterdi~ini müşahede etmiştir. Yazar (8) kesilen hayvan-ların safra kanalhayvan-larından topladı~ı F.hepatica yumurtalarının kültürle. rinde hiç bir gelişme kaydetmedigini de bildirmektedir. Ganasevich ve Skovronski (3) müsavi miktarda vaselin ya~ıyla karıştırılmış olarak ve her kilo vücut sikletine 0.3 cc. hesap ederek tavşanların deri altına ver. dikleri tetrachlorure de carbone'dan iyi netice almışlardır. 10 gün sonra bütün tavşanların gaitaları Fasciola bakımından menfi bulunmuştur. Deri altı enjeksiyonu, mideye mezkür ilacı vermekten daha kolay
O~-muştur. Tedavid.en sonraki 3 günde tavşanlarda iştahsızlık görü1rr,üş-tür. Ayni araştırıcılar (3) her kiloya 0.2 'cc'. hesaplıyarak verdikleri tetrachlorure de carbone'un F.hepatica'yı sağıtmaya kafi gelmedigini de tesbit etmişlerdir.
MATERYEL VE METOD
Deney hayvanıolarak kullandıg-Imız Ankara tavşanlarını enfekte etmek için verdi~miz metaserkerlerin bir kısmını, Şubat 1960 da Kü. tahya - Tavşanlı şosesi üzerindeki Kayı köyü çeşmesi ve Kütahya - Ec . . kişehir arasındaki çeşmelerden topladığımız Limnea truncatula'ları
GÜRALP - sİMMs
boratuvarda' suni olarak enfekte etmekle elde ettik. Diğer bir kısım metaserkerler' ise, Nisan 1960 da Apolyont gölü civarındaki Fadıllı kc-yünden topladığımız ayni tür sümüklülerden temin ediJm;ştir.
Tavşanlar Atatürk Orman Çiftliği hayvanat bahçesinden tedarik edilmiştir. Çalışmalarımız 23 tavşan üzerinde olmuş, gerek tetra-chlorure de carbone kullandığımız ve gerekse kontrololarak bıraktığı-mız bu hayvanların hepsi, ağızdan 25 er F.hepatica metaserkeri vermek suretiyle enfekte edilmişlerdir. Bu tavşanların ağırlıkları 1.500~ 1.700 kg. arasında değişmiştir.
Deneyde kullandığımız tavşanlar iki seri halinde tedaviye tabi tu-tulmuşlardır. 1 inci seriyi teşkil eden 12 tavşanın 8 inin deri altına, her libre (453 grm) vücut sikletine 0.125 cc. tetrachlorure de carbone hesap edilerek verilmiştir. 4 tavşan kontrololarak bırakılmıştır.
İkinci serideki 11 tavşanın 7 sine tetrachlorure de libre vücut sikletine 0.250 cc. hesap edilerek verilmiş, kontrololarak muhafaza edilmiştir.
carhone her 4 tavşan da
Kullandığımız tetrachlorure de carbone İ.C.İ. firmasının Avlodex adlı jelatin kap~üllerinden enjektör ile çekile,;ek tavşanların karın de-risi altına verilmiştir.
Metaserkerlerle enfekte edilmiş tavş~nlann gaita1an muntazam aralıklarla ve Petri kutusu metoduyle muayene edilerek F.hepatica yu-murtaları aranmıştır.
NETtCE VE KARAR
Her libre vücut sikletine 0.250 cc. tetrachlorure de carbone verdi-ğimiz 7 t.avşanın otopsi günleri ve otopsi neticeleri 1 numaralı cetvelde görülmektedir. Buna göre, tedaviden 24 saat sonra ölü olarak bulduğu-.muz 1 NoJu tavşanın otopsisinde rastlanan 15 F.hepatica'nın hepside dejenere olmuşlardı. 3 numaralı .tavşanın tedaviden 7 gün sonralci otopsisinde ctejenere olmuş iki adet F.hepatica'ya rastlanmıştır. Diğer tavşanlar muhtelif aralıklarla öldürülmüşlerse de hiç birinin ne safra kanallarında ve nede safra keselerinde F.hepatica'ya rastlanmamış, . buna mukabil 7 tavşanın hepsininde safra keselerinde mebzul
miktar-da F.hepatica yumurtalanna tesadüf edilmiştir.
İkinci cetveldeki durum birinciden pek farklı olmamıştır, Heı libre vücut sikletine 0.125 cc. tetrachlorure de carhone verdiğimiz 8
TAVŞANLARDA F. HEPATİCA
.
\tavşanın bir tanesi tedavinin ertesi günü ölmüştür. Mezkur tavşanın safra kanallarında tesadüf edilen 17 F.hepaticanın hepsinin de dejenere olduğu görülmüştür. Muhtelif aralıklarla otopsisini yaptı~ml1z diger tavşanların hiç birinde F.hepaticaya rastlanmamış, ancak hepsinin safra ke~elerinde mebzul olarak bu parazit yumurtlarına tesadüf edilmiştir.
Gerek birinci gurubtan ve gerekse ikinci gurub tavşanların ve kontrollerin, safra keselerinden toplanan yumurtalar laboratuvarda vasati 29.5 C. da yetiştirmeye tabi tutulmuş ve bunlardan 38 gün sonra miracidiuı;n'lar çıkmıştır. Bu sonuç bize carbon tetrachlorure'un, F. hepatica yumurtalarının gelişmesine mani olmadı~nı göstermiştir. '
Üçüncü cetvelde gösterilen 8 kontrol tavşanının safra yollarında 'en az 6 en çok 24 F.hepatica'ya rastlanmıştır. Evvelcede arzettig1miz gibi bu hayvanlaı:ın hepside 25 er F.hepatica metaserkeri ile enfekte edilmişlerdi.
MVNAKAŞA
Türkiye'de tavşanlarda F.hepatica'nm mevcudiyetine dair herhan-gi bir neşriyata rastlamış de~iliz. Buna mukabil bir çok yazarlar 0,10, 11,12,13,14) dünyanın bazı bölgelerinde tavşanlarda bu parazite rastla-dıklarını bildirmekte ve tavsanı F.hepatica'nın reservoir konakcısı ka-bul etmektedirler.
Bursanın Fadıllı köyü hayvan sahipleri yaprak kelebeginden böl. gelerinde tavşan yaşamadıgını müteaddid defalar bize söylemişlerdir. Bu iddianın dogruluk derecesini tesbit, mezkür bölgedeki Veteriner araştirma laboratuvarı için güzel bir araştırma mevzuu oldugu ka-naatındayız. Bu inceleme Türkiye'de yabani ve evcil hayvanların müş-terek bazı parazitlerinin aydınlanması ve bu parazitlerle sayaş bakı. mından çok önemli olacaktır.
Tetrachlorure de carbone'un deri altına verilmesi suretiyle kulla-nılması hakkında bir çok neşriyat mevcuttur.
Hutyra - Marek'e göre (6) Nöller ve Schmid bu ilacı koyunlarda intraperitoneal ve subcutan olarak vermişlerdir. Ayni ilaç Demidov (2) tarafından da deri altına verilmek suretiyle kullanılarak iyi sonuçlar alınmıstır.i Güralp (4) ve Kurtpınar (8) tetrachlorure . de carbon'u ko-yun ve keçilerin deri altına vermek suretiyle F.hepatica'yı tedavi ettik. 38
(CETVEL NO. 1) Tav~an No. Verilen Metaserker adedi
Her Iibre vücut sik. Ietine verilen Tet. rachlorure de carbo. i
ne miktarı
Tedavi tarihi
•
Otopsi
tarihi .. Otopsi neticesi
» » » » » »
Safra yollarında 15 ölü F.hepatica ve safra kesesinde yumurtalan görülmüş-tür.
F.hepatica görülmemiş. Safra kesesin-_~~ll1ur~~~~l bul~~ştur.
Safra yoııarında 2 ölü F.hepatica. Saf. __~~ kesesind~_ ~':I~:ırt~~rı __bUI~~ll1tlŞ!~r: __
F.hepatica görülmemiş. Safra kesesin-de yumurtalarbulundu. 11/8/1960 13/8/1960 13/8/1960 7/8/1960 günü ölü bulunmuş--tur. 6/8/1960 6/8/1960 6/8/1960 6/8/1960 i 1--0.250 c.c. 0.250 c.c. 0.250 c.c. 0.250 c.c. ,, i .1---- ---,-0.250 c.c. 6/8/1960 i 13/8/1960 : ____ .250_CC~
J_
6/'/1,,0=1~~18;;';=
0;250 c.c.i
6/8/1960 j 1/9/1960 25 , -1----1--- -5 2 4 6 3 7..
•
•
•
•
(CETVEL NO. 2) 2 25 - ___ o -. 3 25 4 2.') --_.,--- ----5 25 _.._---: 6 25 _. -7 25 8 25 0.125 c.c. 23/1/19&1 ---- -.- . (. 0.125 c.c. 23/1/1961 - 0. _. -0.125 C.C. .1. -23/1/1961 ----,---0.125 c.c. 23/1/1961 Otopsi netic2si II II..c_' '__
Safra yollarında 17 ölü 'F.hepati~a. Saf. ra kesesinde mebzul F.hepatica yumur.
taları görüldü.
Parazit görülmemiş, safra keses;nje mebzul F.hepatica yumurtalarına rast. Ianmıştır. II II L) II ll••••. # j L) ..1-
...
i ! 'll II i ! 1/ II Otopsi tarİhi 24/1/1961 Ölü bulunmuştur. 28/1/1961 - - --_... _-28/1/1961 28/1/1961 30/1/1961•
30/1/1961 i 30/1/1961 12~2/1961 23/1/1961 Teda"İ tarİhi 23/1/1961 23/1/1961' 23/1/1961 0.125 c.c. 0.125 c.c. 0.125 C.C. 0.125 c.c. Her libre vücuı sİk ..letine verilen Tet. rachlorure de carbo. ne mİktarı 23 Verilen , Metaserkeı! i adedi , Tavşan No.
Tavşan No. 2 3 4 5 6 7 8 (CETVEL NO. 3)
KONTROL TAVSANLARININ ENFEKSİYON DURUMUNU GÖSTERİR CETVEL
VerHen
Otopsi
Metaserkcı Enfection Neticeler
adedi tarihi tarilli
25 24/5/1960 lı/8/1960 Safra yollarında II F. hepatica'ya rastlanmıştır. cı
t ,....
:ii-11/8/1960 Safra yollarında 15 F.hepatica'ya ;l>
25 24/5/1960 II t"
'o 25 17/6/1960 11/8/1960 Safra yollarında 24 F.hepatica'ya »
[fl
: ---- -
-~.
25 17/10/1960 22/1/1961 Bafra yollarında 15 F.hepatica'ya II
(ölmüştür) [fl
.._..
_--~-25 • 6/11/1960 16/1/1961 Safra yollarında 15 F.hepatica'ya II
(ölmüştür)
.._._--- ._--
----25 6/11/1960 20/1/1961 Safra YOllarında 10 F.h:ıpatica'ya II
(ölmüştür)
25 6/11/1960 21/12/1960 Safra yollarında 12 F.hepatica'ya » (ölmüştür)
23/1/1961
.
25 G/11/1960 Safra YOlle:ında 6 F.hepatica'ya II
(ölmüştür)
TAVŞANLARDA F. HEPATİcA
lerini, hatta bu metod'un ağızdan verilenden daha iyi ve pratik oldu. ğunu bildirmişlerdir. Lammler (9) tavşanların F.hepatica
invaziyonun-da kullandığı ilaçlar arasında hexachlorethan'ı tetrachlorure de car-bone'a tercih etmektedir. Biz bu buluşların ışığı altında bir kısım tav-şanların her libre vücut siklerine 0.125 cc. hesap ederek ve subcutan olarak verdiğimiz tetrachlorure de carbone'dan iyi neticeler aldık. 2 numaralı cetvelin tetkiki de kullanılan bu dozun tavşanlardaki F.hepa-tica invaziyonunun tedavisine kfı,fi geldiğini göstermektedir. Bununla beraber bu ilacın 1 misli fazlasmı kullandığımız 7 olayda da tavşanlar. da toksik bir reaksiyon görmedik. Ganas~ich ve Skovronski (3)
tav-şanlardaki F.hepatica invaziyommda her kilo siklete 0.3 cc. tetrach-lorure de carbone vererek iyi neticeler aldığını, buna mukabil ayni .laçtan her kilo vücut sikletine 0.2 cc. hesap ederek verdikleri olaylar. da son dozun F.hepatica, invaziyonlarının tedavisine kafi gelmedi~ini bildirmekte.dirler. Bizim her libre vücut ağırlığına 0,125 cc. hesap edE'~ rek verdi~imiz doz safra kanallarındaki parazitleri 24 saat içinde öl. . dürmeye kafi gelmiştir.' Bizim son bildirdi~imiz doz Jones (7) un kö-pek ve kedi yavrularında kullanılmasını tavsiye ettiği tetrachlorure de carbone miktarıdır. Ayni yazarların (3) tetrachlorure de carbone ver-mek suretiyle tedavi ettikleri tavsanIarda, müsahede. ' ettikleri istahasız., lı~a biz rastlamadık. Kurtpınar (8) C. tetrachlorurle tedavi ettiği koyun
ve keçilerden topladı~ı F.hepatica yumurtalarından miracidium çıkma-dığını bildirmektedir. Biz her iki dozda da kullandığımız tetrachlorure de carbone'la tedavi ettiğimiz tavşanların safra keselerinden toplayıp kültürünü yaptı~z F.hepatica yumurtalanndan 38 gün sonra mira-cidium çıktı~ tesbit ettik.
Di~er taraftan, F.gigantica ile suni olarak enfekte ettiğimiz bir ko yun'un deri altına 3 cc. tetrachlorure de carbone verilerek 3 gün sonra bu hayvan kesilmiştir. Bu koyunun safra kesesinden topladı~ız F.gigantica yumurtalarından 32 gün sonra miracidiumlar çıkmıştır.
ÖZET
1 - Suni olarak F.hepatica metaserkerleri ile enfekte ettiğimiz tav-şanların her libre vücut sikletine 0.125- 0.250 cc. hesap ederek verdi-~imiz tetrachlorure de carbone bu parazitlerin hepsini öldürmüştür.
2 ...c... Mezk(ı~ ilaçla tedavi edilen tavşanlardan topladığımız F.hepa-tica yumurtalarımn gelişme kabiliyetinde kötü bir tesir görülmemiştir .
.3 - Her birine 25 er metaserker verdi~imiz kontrol tavşanlarında 6 - 24 F.hepatica gelişmiştir.
GÜRALP - SİMMS
SUMMARY
ı -
We used successfully 0,125 - 0.250 mL. Carbon tetrachloride r each pound of body weight against Fasciola hepatica infection ofbbits. • • .
2 - No adyerse effect of the drug has been observed on the atchability of F.hepatica eggs.
3 - From the control rabbits 6 - 24 mature F.hepatica were ob. ined. All the rabbits were exposed to 25 F.hepatica metacercariae.
LtTERATVR
- Bull, P.C. (1953): Parasites of the wild rabbit, Oryctolagus cuniculus (L) in New Zealand. N.Z. Jour Scien. Tech. 34, 341 (Helminthol. Abstr. 22, 27. 1953den alınmıştır>.
- Demidov, N.V. (1954): Treatment of Fasciola infection in sheep with car. bon tetrachloride. Veterinariya. 31, 16. (Helminthol. Abstr. 23, 162, 1954 den alınmıştır) .
- Ganasevich, V.I. ve Skovronski, R.V. (1956): Treatment of rabbits against fascioliasis. Problemi Par~itologii. (Transactions of the Scientific Con. ference of Parasitologists of the Ukranian SSR). (Helmintho1. Abstr. 25, 452, 1956 dan alınmıştır).
- Güralp, N. (1955): Küçük gevişenlerdeki distomatose tedavisinde tetrach. lorure de carbone'un subcutan ve peros verilmesi suretiyle yapılan muka-yeseli deneyler. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Güralp, N. ve Simms, B.T. (1959): Studies on the biology of Fasciola hepa-tica in Turkey, A.Ü. Vet. Fak. Derg.6, 173.
- Hutyra, E., Marek, J. ve Manniger, R. (1949): Special pathology and thera. peutics of the diseases of domestic animals, 403. Bailliere Tindall and Cox. London.
- Jones, M. (1956): Veterinary Pharmacology and therapeutics, 485--488. The Iowa State College Press, Ames, Iowa.
- Kurtpınar, H. (1955): Tetrachlorure de carbone'u deri altına şırınga ede. rek koyun ve keçilerin Fascioliasis'inin tedavisi üzerinde yaptığımız ilk tecrübeler. Türk Vet. Hek. Dem. Derg. 106-107, 2371.
- Lammler, G. (1956) : Die Chemotherapie der Fasciolose II. Mitteilung. Über vergleichende experimentell - chemotherapeutische Untersuchungen an der Leber~gelerkrankung des Kaninchens. Zschr. Tropenmed. 7,289. - Mackintosh, G.M. (1955): Helminth parasites of the rabbit, Oryctolagus
cuniculus on the Isle of Eigg. Proc. Roy. Phys. Soc. Edinburgh. 24, 35. (Hel. minthol. Abstr. 24, 334, 1955ten alınmıştır).
-- Meneses, O. (1955): İncidencia de la distomatosis hepatica en los conejos de la cindad de Lima y alrededores. Rev. Med. ExptI. 9, 103. (Helmintho1. Abstr. 24, 347, 1955 den alınmıştır).
,
TAVŞANLARDA F. HEPATİcA
12 - Mykytowycz, R. (956) : A survey of endoparasites' of the wild rabb Oryctolagus cuniculus (L) in Avustra!ia. C.S.LR.O. Wild!ife Research. M boume. 1,19. (Helminthol. Absr. 25, 154, 1956 dan alınmıştır).
13 - Olsen,' O.W. (948): Wild rabbits as reservoir hosts of the common !iv fluke, Fasciola hepatica, in Southem Texas. J. Parasit. 34,119.
14 - Richter, S. (953) : Entoparasitska fauna kunica (Oryctolagus cuniculu Vet. Arch. 23,53. (Helminthol. Abstr. 22,38, 1953 den alınmıştır) .
•
....
