A.Ü. Veteriner Fakültesi Dogwn B. ve Jinekoloji Kür~üsü Prof. Dr. Hüseyin ERK
tNEKLERIN "EREDITER ANOMALILERI VE KLINtCtMlzDE
RASTLADıCIMIZ VAK'ALAR ÜZERINDE İNCELEME
Celalettin AKKA YAN
KliniiPmize 1958 - 1959 yıllarında gelen inekler arasında tespit et-iiPmiz (Freemartin, White heifer disease,.ovarnum kisti ile
mezbaha-postmortal te~in ettigdmiz double cervixli uterus) memleketimiz-e nadir rş.stlanan dört orijinal vak'ayı yayımlamayı uygun gördük.
Literatür bilgi: İneklerde, çogu zaman kısırlıg-a, hiç QImasın mu-akkat kısırııg-a sebep olan herediter bozukluklar tek bir geme bag-ıı larak şekillenirler. Bazı genler inek ve bog-alara aynı tarzda, bazilan se sekse bag-lı olarak tesir ederler (11).
Bu herediter anomaliler: Hypoplasi~, White heifer disease, Her-aphrodismus,Free-martinisme (4, 6, 11) ile vulva ve gartner kana1- f arının anormalHiP, Double cervix, Gonatlann olmayışı,
Nymphoma-ia, kan yakınlıg-ı, Embryonik mortalite (11) dirIer.
A - Hypoplasia: Bu bozukluk tek, recessıf, autosomal bir gen ta-afından tam olmıyarak nakledilir, bu gen inek ve bog-alar vasıtasiyle ynı nisbet dahilinde nakledilir (8, 11).
Erikkson, Lagerlöf ve Ryde ilk defa 1935 te tsveçte «Swedish Hingh-and»ın genital organlarını sistematik olarak incelemeye başladılar, er-ek ve disi sıg-ırlann gonatlannın bilhassa sol gonadın miktar olarak
Va
25 inin' noksan geliştig-ini gördüler, bu tam (total) veya kısmi (pat-iel) hypoplasia idi (8). Düg-elerde dokuz aylıkken, rectal palpasyonla, ypoplasia tespit edilebilir, bir ovarium ise geİlital organlann dig-er kı-ımları normaldir. Büyük bir çogunlukla sol ovarium hypoplasiktir 8. 11). Hypoplasik ovarium ince sert lifler halinde bulunur, yahut da ordon gipi kalınlaşmış olur...<5, 8, LL).İsveç'te mezbahadan temin edilip muayene edilen 6.286 vak'adaki ulgular şöyledir: 416 sol ovarium'un total hypoplasia 33 sag-
C?,vari-AKKAYAN
um'un kısmi hypoplasia'sı, 7l sag- ovarium'un' kısmi hypoplasia'ısı, iki taraflı kısnii hypoplasia (8).
Ankara'da «1956» yılında mezbahadan temin edilen otuz kada uterus'un, Lagerlöf'le birlikte yapılan incelemesinde 'bir solovarium t tal hypoplasia'sı tespİt_ edilİrıiştir, fakat biz 'şimdiye kadar y,aptıg-ımı incelemelerde başka vak'a tespit edemedik (5).
Bilateral, ovarium hypoplasia'sına musap inek zaten sterildir, mü him olan tek taraflı hytjoplasik ovatrium taşıyan ineklerin tespit edili damızlıktan çıkarılması ve yavrularına 'bu bozuklug-u geçirmelerin' önlenmesidir (5, ,8, 11).
B - White Heifer Disease (Beyaz düg-e hastalıg-ı: Delinmemiş hy men) Bilhassa beyaz dondakıi düg-elerde delinmemiş hymEm'in bulun masıyla karakteristiktir, erken tespit edilemeyip vaktinde müdahal edilmezse kısırlıg-a sebep olur. Başka bozukluklarla komplike olmıya erken teşhis edilmiş vak'alarda hymene yaıpılan ensizyonla düg-enin fer tilitesi temin edilir (5).
Amerika'da kısa boynuzlu ırkm beyaz düg-elerinde çok görülür Spriggs bu hastalıg-ın tek, recessif bir genle sekse ve beyaz renk genin bag-lı olarak nakledildig-ini kabul ediyor (11).
POllock 1907 de İngiltere'de Shorthom ırkın çok açık renkli dü~ lerinde bu hastalıg-ı tespit ettıi~ini bildirir (9).
White Heifer Disease'te: Perfore olmıyan hymen,cervix veya vagi nanın kranial kısmının yoklu~, Müiıer veya Wolff kanallarının diff rensiye olmamış kordon veya tüp halinde kalması ve uterus unicomi gibi bozukluklar görülür (ll).
Erk, 19'57 yılında İsveçte Kalmar İlindeki çalışmaları esnasınd rectal palpasyonla bir inekte uterus unicomis tesbit ettig-ini ve kesim den sonra yapılan postmortal muayene ile de bunun teyid olundu~ bildirmektedir (5).
Bu esas .bozukluklara göre üç tip ayırtetmek mümkündür:
1 - En şiddetli şekil: Hymen kapalı, vaginanın kraniali, cerv' veya corpus uterİ yok. Comuların kistik dilatasyonu oldu~ zaman iç lerinde kahverengi mucus bulunur, içerik bir kaç cc. den bir litrey kadar olur. Kistik dilatasyonlar tek taraflı veya çift taraflı olur, cidar ları incedir. Bazan comu'da çok sayıda şişlik olur, bu daralma ve di latasyonlardan ileri gelen vaziyete «Müller kanallarının segmental a lasisi» ismi verilir.
Bulunmayan cervix, vagina veya uterus yerinde iki küçük parale sert •.kordon mevcut olur (11).
HEREDİTER ANOMALİllER
Müller kanal sisteminin gelişmesinde belirli duraklama, apIasi ve-ya hypoı:.'lasia vardır ki bu normal vagina, cervix, uterus'un bulunma-yışı ile karakteristiktir (11). .
2 - İneklerde çift cornu uteri mevcuttur, delinmemiş hymen mev-cuttur, bazı yazarlara göre cornulardan biri ve büyük çogunlukla sol comu bulunnuyabilir (11).
3 - Bu grupta yalnız hymen tam veya kısmen kapalıolup genital sistemin diger kısımları noksanSızdır. Sarımtrak kırmızımtrak renkte bol mucus vardır, bazan enfete olabilir ve hymen kranialinde bol pu-rulent bir içerik şekillenir (ll).
- Erk'e göre delinmemiş hymen kranialinde toplanan mucus, muco-sayı irrite edip saprofit mikropları faal hale getirerek yangı şekillen-mesine sebep olur (5). Bu gruptaki inekler normal kızgınlık gösterir-ler (11
>.
c -
Hermaphrodi~mus (Hermaphroditismus: Hünsa'lık) : Gold-schimide'e göre, bir şahısta dişi ve erkekligin aynı zamanda var olma-sına «intersexuel hal» denir. Genelolarak bir cinsin vasıfları digerinin-kine üstündür, her iki cinsin eşit miktarda vasıfla iştirakinin görülme-si nadirdir (9). İntersexuel hal, birinci seksin ontogenes başİadıktan sonra zıt seksle tamamlanmasıyla şekillenir. Mitolojik bir masalda, Hermes ve Aphrodite'ten dogmuş ismi Hermaphrodite olan ıbir şahıs-tan bahsedilir. peri Salmacis çok sevdigi ve sevgilerine lakayıt kalan Hermaphrodite'in vücudu ile kendininki~i birleştirmesi için Tanrıya dua eder, bu suretle Salmacis ve Hermaı:.thro~ditehiç bir cinsi olmıyan, erkek ve dişi karakterler gösteren yapışık tek bir vücut halinde birle-şirler. Uzun zamandanberi «Hermaı:.throdismus» bütün intersexuel hal-leri karakterize etmek için kullanılan bir terim olmuştur (9).Hermaphrodismus hemen daima doguştan olur ve embryoner ha-yatta başlar, bazan da dogduktan sonra başlıyabilir. Kongenital oldu- . gu zaman «zigotik» olur, büyük bir ekseriyetle «zigotiko-hormonal» olur (9). Bilhassa insan, domuz ve keçide müşahade edilen her-maphrodismus'un, vak'aların çogunda genetik faktörlere baglı oldugu gösterilmiştir (7). İki çeşit herphrodismus vardır: 1 ~ Hakiki her-maphrodismus, her iki cinsin gonatlarını ihtiva eder. 2 - yalancı her- . maphrod!smus, canlının dışarıdan görünüşünün akci cinste organları içeride vardır, bunlar erkekleşmiş dişilerdir. Hakiki hermaphrodismus su sekilleri gösterir: a) alternatif hermaphrodismus, bir gonat erkek dig~ri dişidir. b) Unilateral hermaphrodismus, ~ek tarafta erkek ve di-şi gonat taşıT. c) Bilateral hermaphl1Odismus, iki yanda bir erkek ve bir dişi olmak üzere gonatlar vardır.
ct)
Ovotestis, ovarium ve testis karışımı gonat vardır (9).AKKAYAN
Hermaphrodismus da kısırlık mdtlaktır (5).
D - Free-martinisme: Erkek buzag-ının ikizi olan dişi yavroya freemartin ismi verilir, böyle düg-eler % 80-90 ihtimalle kısırdılar (4, 9; LL). Hakikatte fekonde edebilen bir erkeg-in ikizi steril düg-eyi free-martin olarak ka:buI etmek gerekir (ıO). Free-matinizm esas olarak hormonal bir hermaphrodismus'dur (9).
Çok eskiden beri yetiştiricilik yapan müesseselerde erkeg-in İkizi olan düg-elerin steril oldug-u bilinmektedir (5, 9, 10). Free-martin teri-minin, eski İskoçyadaki fekonde olmıyan sıg-ıra; verilen «Mart» keli-mesinden_gelmiş olması kuvvetle muhtemeldir (10).
Tek yavru dog-uran dişilerde ikizlik şöyle husule gelebilir:
1 - Her ovarium'da birer, Graaf folliküli gelişir, 2- Bir ovarium'-, da iki Graaf 'foIIiküli gelişir, 3 .,---İki ovulum ihtiva eden bir Graaf fol-likül yırtı1ır, 4 - ,İki vezicula germinativa ihtiva eden bir Övulum hu-sul e gelir (5, 10). 5 - Fekonda edilmiş tek yumurtanın bölünmesinin ilk devirlerinde henüz bilinmiyen bir sebeple ikiye aynıması ve bun-dan sonra bag-ımsız olarak gelişmesine devam etmesiyle monozygotik ikizlik = 'İdentical twins» meydana gelir. Bu olaya en fazla sıg-ırlar-da rastlanmıştır. Buyavrolarda cinsiyet dış görünüş ve hatta bütün karakterler aynıdır. Bu hususta İ-sveçte Bone'nin bir arastırması
.
, da vardır (5).Fekondasyon olduktan sonra blastodermik vesieul comu'ya gelip yerleşir ve embryoner teşekkül merkezden geliş~eye başlar. Eg-er ikiz bir gebelik mevcutsa ve her zygot birer co muda yerleşmişse embryo 10 mm. boyda iken blastodermik vesic~ller birbirleriyle temasa gelir-ler, 15 mm. de ehorion'lar lehimlenir, allantoisler temasa gelir ve bu andan itibaren anastomoz vaseuler şekillenebilir, 20 mm. boyda iken tam anastomoz hasıl olur. Foetus'~erin büyümesiyle arteryel,anas~omoz .~uvvetlenir, venöz anostomoz şekillenir (lO).
Embryoloji, anatomo-histoloji ve fizyoloji çalışmalan ispat etmiş-tir ki görünüşte tek cinsli (unisexuel) olan her individium gizli olarak bisexueI'dir (9, 10). Bütün vertebralılar iki çeşit hormon salgılarlar: erkek ve dişi; bu iki hormon arasında a:henkli bir muvazene vardır. Fakat çeşitli sebepler tesirinde gizli bis~xualite iki hormondan birinin yaranna bozulabilir ve sexuel karakterler bir intersex meydana geti-rirler. Erkekte ve bilhassa dişide atrofiye' olmuş heterelog organlar, heterelog hormonun tesiriyle rejenere ola:bilirler, böylece dişide Wolfffien kalıntılar erkek hormonun üstün tesiriyle gelişirler (ıO),
uterus içinde (in utero) erkek ikizin hormonu, dişinin hormonun-dan çok daha erken ve çok daha bololarak salgılanır ve ehorional vas-euler anostomoz' sayesinde dişi organizmasına' geçerek dişi ikizin
HEREDİTER ANOMALİLER
ital organlarının gelişmesini önler O, 10). İkizlerde placentaların ay-teşekkül ettigi, yani arteryel anostomozun olmadıgı vak'alarda, free-artinisme görülmez (1, 10).
Wisehi üç tip Free-martin anlatır:
1 - Asexue tip: Gonatlann rudimenti, oviduete, uterus, vagina k küçük memeler rudimenter ve strueturlan yaltlı.
2 - Erkek tip: Testisler küçük, inguinal kanala inmiş, fonksiyon apmaz; Müller kanalları yok veya rudimenter, epididym, defferent anallar vesiGula seminalis, prostat yok, veya çok ~üçük. Vestibul, vul-a küçük, elitoris geniş, yvul-alnız meme bvul-aşlvul-an vvul-ar.
3 - İntermedier tip: Meduller kısımları az faal rudiment gonat-n, uterus küçük, vagina iyi teşekkül etmemiş, küçük epididym ve def-erent kanallar, prostat yok, vulva küçük, elitoris normal (0).
Genelolarak böyle dişilerde 'sekonder einsiyet vasıflan gelişmez, lva labiumlar küçük, yalnız meme başlan olup bezleri yoktur. İç kı-ımda testis sperma kanalı mevcut olup, ovarium oviduete görülmez, trofiye ultramış bir uterus küçük bir vagina vardır, yani bir «pseu-ohermaphrodismus» mevzuu bahistir. Böyle dülteler ırklarının
nor-al inekleripden daha iridirler (1).
E - Vulva ve'.Garther kanallarının anormaıiilti:
Embryodaki primitif Wolf! kanallarının kalıntıları olan Gartner anallarının anomalileri ineklerde sıktır, bu bozuklultun herediter ol. ultu bilinmektedir. Gartner kanalları submueosada ve meatus urina-ia'nın iki yanında bulunurlar, bazan kör - keseler yaparlar, 'bu kör ke-eler ,bazan büyüyüp coitusa mani olur. Bazı hallerde de kistleşirler ve-a içleri mve-ayi ile dolve-ar, enfekte olduklve-arı zve-amve-an ve-apseler şekillenir (ll).
F -' Double Cervix (çift servix) : 8ıgırlarda 'bazan görülür, Mül-r kanallannın açılmasının tam olmayışından meydana gelir (3, Ll).
Bu bozuklultun herediter oldultunu ve recessif bir genle geçtigini . österen deliller vardır. Büyük bir ekseriyetle cervix'in deliltini eşit eya eşit olmıyan iki delilte ayıran konjonktivo - musküler bir bridin ulunmasıyla şekillenir' (3, 13).
Hakiki çift eervix nadirdir, iki kanal arasında tam bir septum bu-ur ve her biri kendi eomusuna açılır. Böyle inekler ekseri normal avrularlar (3, 11). Bazı hallerde foetus'un bazı kısımlan bu şerit veya eptuma takılıp güç doıtum tevlit ederler, böyle hallerde şerit veya sep-'un enzisyonu güçlültü ortadan kaldınr. Hemorraji ve e1)ieksiyon ehlikesi de yoktur (3, 11, 13).
Elter Mülle~ kanalını~ medial duvan eervix'in arka kısmında ka-ırsa hakiki çift eervix (uterus di.delı:-ohys)görülür Ol).
AAKAYAN
G -- Gonatların olmayışı: Bir veya iki gonadın bulunmayışı, «m . novaire, anovaire» çok nadir olup ekseri oviduct atrofisiyle müştere olur (9). Uterus unicomiste tek ovarium yoktur (9, ll).
H - Nymphomania: DişileI'in devamlı çiftleşme arzusu göster meleri ve tatmin olmamaları şeklinde tezahür eden ve ovarium'lan kystik dejene~asyonlarına bağlı olan bir bozukluktur (2, 4).'
İmıklerde kistik overler hipofiz bezinin hormonal bir bozukluğu nun sonucudur. OverJel" üzerinde ,büyük follikül veya patolojik kistle rin teşekkülü ile nymphomaİıia sık intizamsız östrüs, anöstrüs, gayri
muntazam östrüsle karakteristiktir (11). •
Nymphomania, 'kapalı yerde besle~en ahır hayvanlarında mer'ada kilere nispetle daha fazladır. Kistik overler her yaştaki ineklerde görü lebilirse de en fazla 2-5 ci yavrularını yapan ineklerde müşahade edil miştir. Fazla beslenme, fazla süt sağılması, fazla verimlilik nympho mania'yı rizah için ortaya atılan faktörlerdir. Bir çok yazarlar fazl proteinli beslenmenin hem laktasyonu hem de kistik overleri kamçıla dığım kabul ederler. Sığırıarda kist ik overlerin başlanğıcı yavrulama dan 1-4ay sonra ve bilhassa 2-3 cü aylarda görülür (11),
Bazı yazarlar, kistik overlerin bilhassa aralık, ocak, şubat ayların da çok görüldüğünü ve 325.000 inek üzerinde yaptıklan incelemede b aylarda hastalığı % 35.7 nisbetinde tespit ettiklerini bildirirler (11) Fazla süt temini için çok .beslenme, hareketsizlik vegüneşsizlikle bir likte olunca, kış aylannda, kistik over ~eşekkülüne yardımcı ortam şe killenmiş olur (11).
Araştırmalar yapan veterinerler bu bozukluğu heredUer bir pr dispozisyona bağlıyorlar (ll). İsveç'te Eriksson, Highland Breıtd'de kis tik over dejenerasyonunun herediter tabiatta olduğunu gösterdi (8) Bazı erkeklerin bu herediter predispozisyonu naklettiği kabul edilmek . tedir (ll).
Kistik overlerin teşekkülünün esas mekanizması bilinmemekle b raber, F.S.H. (follikül olgunlaştırıcı hormonu: p'rolan A) ve L. H. (Lü teinlestirici hormon: prolan B) arasındaki muvazenesizlik ve L. H. ı noks~ oluşu; prolactine H. ve Somatôtrop H. un fazla imaliyle ço süt verimine sebep oluşu; hypothalamus tarafından L. H. ın inhibiy nunun artması; thyroite ve adrenale gibi yakından ilgili bezler tarafın dan hipofiz'in ön lobuna olan tesirler kistik over teşekkülünde mües sir faktörler olarak kabul edilir (ll). Nymphomania'da OOrenalleri mühim rolü bir çok yazarlar tarafından kaibul edilmiştir (ll). Nympho man hayvanlarda, hipofiz :bezi (8, 11) adrenaller (8)' normalden bü yüktürler; ,
ı
7 ketosteroitler idrarda normalden azdır (8).HEREDİTER ANOMALİLER
/
Kistik over teşekkülünde en mühim rolü L. H. ın noksan oluşu oynar. G~lişen bir follikülde ovulasyon olsa bile LH. noksanlıgı.ndan ormal C.L. şekilleneme'z ve FSH salgılamıya devam eder. Atretik olan di~er folliküller FSH tesiriyle büyümeye devam ederler, LH. noksanlı-ı oldu~dan lüteinleşme olamaz ve theca bezleri östrojenik H.
çıkar-aya devam eaerler (11).
Trimberger ve Hansel progesteron enjeksiyonlarıyla östrüs başlan-gıcını geciktirmişler ve ineklerin % 13 ünde kistik over meydana getir-işlerdir. Kistik overler, kistik C. L. ler ve gecikmiş ovulasyonlar L.
H. nin az salgılanmasından ileri gelir, bu yetmezli~in derecesi hastalı-gı.n şiddetiyl~ orantılıdır (ll). Klinik olarak kistik overler sık östrus ve nymphomania, kistik C. L. (corpus luteuro) ise anöstri meydana ge-tirir. Rektal muayenede ayrılmalarıgüçtür (ll).
Olgun Graaf follikülindeki 1 cc. folliküler sıvıda 2,5 mikrogram östron .bulunur, kistik follikülde ise sadece 0,5 mikrogram vardır. Bu östron ineklerde nymphomania'yı husule getirir. Kistik overlerde şu dört halde anöstri görülür: 1 - Sinir sisteminin östrusu bloku ile 2 -Kist içinde kafi miktarda lütein doku bulumnasıyla 3 - Teka intema~ da östrogenik H.nin hapsolmasıyla 4 - Kist içindeki östrogenik horma-nun kızgınlık husule getirecek eşik de~eri aşamamasıyla (ll).
Bazı yazarlar nymphomania ile görülen bir kaç kistik follikülde östrogjen çoklu~u teka intemadaki bariz bir hiperemi ve kalınlaş-maya ba~larlar 01). Kistik folliküller conjorictiv cidarları (teka in-tema ve extema) cellulo-conjonctiv, sonra fibröz bir cidara de~işen ve buna mukabil epitelyal kısmı (granuloza ve oocyt) dejenere olan atrezik hücrelerden meydana gelir, bunlar mühim teka' bezlerine sa-hiptirler, sayıları çok oldu~ndan östrojenik tesirleri mühimdir (9).
Symptomlar: İki tip kistik üverli inek tefrik edilir. 1 - Kistik overli ineklerin % 75 i ,bu tipe dahildir. İntizamsız devamlı östrus gös-terirler, sinirli ve huzursuzdurlar, bö~ürürler, hem cinslerine atlarıar, zayıflarlar, sürüyü birbirine karıştırırlar, h~tta insana bile saldırırlar. Östrojenik H. tes,iriyle pelvis ligameritleri çok gevşer, bazan bu gevşek-likten kalça çıkı~ı ve pelvis kırıkları husule gelir, cervix büyür ine~n kılları dikleşmiş pubilla genişlemiş vulva ödemli bir hal alır (4, 11), 2 - Bu tipteki inekler anostri gösterirler
(.ı
1).Lagörlöf nymphomania'yı dört sınıfa ayırır: 1. tip, devamlı östrus veya. sık aralıklarla şiddetli kızgınlık 2. tip, muntazam fasılalarla kız-gınlık, 3. tip, uzun aralıklı hafif kızgınık, 4. tip kızgınlık belirtileri yok (8).
Teşhis: Symptomla! dikkate alınarak ve rektal palpasyonla kistler tesbit edilerek kolayca teşhis konulur (5).
,
AKKAYAN
Tedavi: Bütün yazarlar kistlerin rektal yolla patlatılması ve L. den zengin «gonadotropin chorionique» enjeksiyonunda müttefiktirle
Rektal yolla kist patlatıldıktan .sonra damar içine 10.000 u.ı. gonado
rophine ohorionique enjelcle etmek ekseriya tedaviye kafi gelir (2, LL)
Hormon kas içi kullamldıkta 15.000 U.ı. ve eg-er tekrarına lüzum h
sılolursa 15 gün sonra aynı dozda kullanmak uygundur (2).
Vandeplassche şöyle bir müdahale: tarzı ortaya koydu: Hastay epidural anestezi yapıldıktan sonra cervix'in dorsalinde vagina bir i ne ile delinip periton boşlug-una girilir, bu esnada rektumdaki sag-e kistik overi tesbit eder, ig-nekisti deler ve bir kavuçuk tüple birlestiri dig-işırınga kist muhteviyatını çeker. Kist boşaldıktan sonra 500 u.
gonadotrophine koryonik kist kesesine enjekte edilir. Müdahalede
15 - 21 gün sopra normal östrus meydana gelir (2).
Rosener yukarıdaki metodla tedavi ettig-i 37 inekten 26 nın geb
likle takip edildig-inibildirmektedir (2). •
Yukaı;ıdaki tedavi metodlarından ~etice alınamamışsa kistik av ri çıkarmak için, ineg-evagin:al yollaovariectomie. yapmak,müracaa
edilecek son çaredir (5):" . . ' ..
r -
Kan yakınlıg-ınınherediter bir kısırlıg-a sebep oldug-u, embryonik mortalitenin ise herediter bir bozukluk oldug-ukabul edilmek
dir (ln.
V a k 'a
ı
arı IDız1 - Protokol 859, Mustafa TuzluQg-lu'naait siyah -beyaz alaca kı
nm düg-esi,2,5 yaşında.
Anamnez: 8/12/1958 günü kızgınlık gösterniedig-i şikayeti ile kli
nig-imizegetirildi. Hayvanın umumi durumu iyi, vulva cli1ıorisnorma ve memeler bir düg-~deolması gerekli büyüklükte idiler.
Rektal palpasyon: Cervix ufak olarak tespit edildi fakat cornular ovariumlar bütün aramalara rag-IDenele gelmediler. Bu hale göre diş genital kanalının kranialindeki kısımlar teşekkül etmemiş veya .hiss dilemiyecek kadar rudimenter idiler. Hayvan sahibinden yeni anemne alınıp «düg-eninikizi olup olmadıg-u>soruldu, erkek bir ikizi oldug-uc vabım alınca kolayca teşhi"skoymak mümkün oldu: Free-martin. Kla sik bilgiler ve yapılan rekta! palpasyon sonucu dikkate alınarak b
düg"eninsexuel faaliyet gösterip dölvermesinin imkansız oldu~ ka
naatine varıldı ve kasaplık yapılması için sahibine durum izah edildi Kesim sonunda genital organları getirmesi için hayvan sahibine sı
tenbınlere ragIDen maalesef getirmediler 've tetkik etmek fırsatını bu.•.
.
lamadık. 424
HEREDİTER ANOMALİLEH
Vak'amızda, vulva clitoris ve memeler dikkati çekmiyecek kadar normalçti, küçük deg-Udiler. Postmortal tetkik imkanını bulamamıza
rag-men bu clüg-eyiWischi'nin ~arif ettig-i üç tipten birincisine (aseksüe) dahil edebiliriz. Zira oviduet over ve uterus rectal ı:rcılpasyonda
hisse-dilmiyecek kadar rudimenter idiler. '
Erk (5) : 1958 yılı Şubat ayında Şeker Fabrikalan Anonim Şirke-tinin Alpullu Şeker Fabrikası yakınındaki Sarmısaklı Çütlig-inde; 4 ya-şına vardıg-ı halde kızgınlık göstermedig-inden şikayet edilen bir düg-e-nin klinik ve rectal muayenesinde; vulvanın küçük, comu uteri ve
ova-i
riumların ise gelişmemiş durumda (infantilis) olduklarını tesbit etmiş-ve kayıtlara bakıldıg-ı zaman bu hayvanınbiri erkek olan ikiz bir do-gıını mahsulü (Free-martin) oldugu anlaşılmıştır.
Vak';a: 2 - Lütfi Tongur'a ait 3 yaşında açık sincabi (beyaza
'ya-kın) montafon düg-e,Prot. No. 357. .
Anemnez: 9/6/1959 günü. vulvadan akıntı geliyor şikayetiyle mü-racaat edildi. nüg-enin durumu iyi, östral cyclusu normal devam edi-yordu.
Vaginal inspeksiyon: Çok az perfore olan 'belirli bir hymen (Whi-te heüer disea5e), bu hymenin ~ranialinde bol miktarda toplanmış pu-rulent bir içerik.
Rectal palpasyon: Sag- cornunun nispeten büyükçe, sert cidarlı ve biraz içerik ihtiva ettig-i tespit edildi. Sag- ovariumda ufak bir kist mev-cut, sol ovarium biraz ufakça idi.
V'aJk'amız, White 'heüer disease'in b~lirtilen üç tipinden en hafü şekli olan üçüncü gruba girebilecek olan bir tiptir. Hymen kısmen açık, gen:tal organların dig-er kısımları ta~ ,,teşekkül etmiş, purulent bir akıntı mevcut olduguna göre erlfeksiY9n da mevzuu bahistir. Uterus'un yangılanması ve overlerin durumu da göz önünde tutularak kasaplık yapması tavsiye edildi. Vak'a geni~al kanal enfekte olmadan elimize geçse idi hymen'in ensize edilmesiyle bozuklugun çok kolay giderilebi-leceg-i muhakkaktl.
nüğenin beyaza yakın açık donda oluşu anomalinin beyaz renk ge-nine bag-lı olarak şekillenmesi tezine uygundur.
Vak'a 3: Ziraat Fakültesi Zootekni Kürsüsü Prot. No. 861 inek Swiss-B'rown, sincabi donda 9 yaşında.
Anemnez: 9/12/1959 günü klinig-imize devamlı kızgınlık gösteri-yor, bög-ürüyor ve gebe kalmıyor şikayetiyle getirildi. Umumi durum muayenesinde ineg-in' huzursuz simrli sık sık bög-ürmekte oldugu tes-pit edildi. VuIva hiperemik ve ödemIi, pelvis ligamentleri çok gevşek kuyruk kaidesi çıkıntıIl.
AKKAYAN
Rectal palpasyon: Sol ovarium'da tahminen biri 3 dig-eri 2,5 cm. ça1J'larında iki adet kist tespit edildi.
Teşhis : Nymphomania. "
Tedavi: Rectal yolla kistleri patla:tmıya çalıştık mümkün olmadı, parenteral gonadotrophine koryonik enjeksiyonundan sonra rectal yol-la ufak kisti patyol-lattık ikincisini patlatl!lak yine mümkün olmadı. Pa-renteral hormon enjeksiyonuna devam etmemize rag-men büyük kisti patla~am~dık.
Zootekni Kürsüsü vaginal yolla müdahaleyi (kisti ig-ne ile delip içine hormon verrhe maniplasyonu) veya ovariectomie operasyonuna razı olmadı. Muhtemelen, ovarium kistik dejenerasyonlarının heredi-ter predispozisyonunu göz önÜınde tutarak ineg-i damızIıktan çıkardı.
Vak'a 4: Mezbahadan klinik talebelerine göstermek üzere getirdi-g-imiz uteruslar arasında (25/1/ 1960 günü ) bir double cervix'li inek ute-rusuna rası adı k (Resim 1).
uterusun iki tane orificium uteri ext.sı mevcuttu. Sağ taraftakinden demir bir çubuk kolayca geçtig-i halde soldakinden bir hayli zor geçti. Dikkatlice. açtığımız zaman iki kanalis cervisis'in bulundu~, bunların corpus uteriye açıldığı görüldü. Sağ ka;nalis. cervisis sola nazaran daha geniş ve büyüktü. Kanaatimizce sağ k!lnalis cervisis'ten normal dogum olmuş ve bu yüzden sağ daha gelişmiş' bir durum arzetmektedir, do-gumda güçlük tevlit etmemiştir.
Vak'a hakiki bir double cervix idi, zira iki kanal arasındaki sep-tum, comular kadar devam etmese bile, corpus uteriye kadar uzan-makta idi (Resim: 2).
ÖZET
Bu yazıda ineklerin herediter anomalileri «Hypoplasia, white hei-fer disease, hermaphrodismus, Free-martinisme, vulva ve gartİıer ka nallarının anormalliği, double cervix, gonatlarınolmayışı, Nymph mania, kan yakınlığı ve embryonik mortalite» hakkında literatür bil . verdik ve kÜnig-imizde müşahede etmek imkanım bulabildiğimiz dört vak'ayı (Free martin, Whtie heifer disease Nym-phomania ve double cervix) açıkladık.
Resume
Dans cette artiele, nous avons donne des renseignement litteratu res sur les anomalies hereditaires. chez des vaches «Hypoplasi~, whi heifer disease, hermaphrodisme, Free-martinisme, anomalies de vulve
HEREDİTEI\ ANOMALİLER
ot
et des canaux görtner, double cervix, anovarie, nyphomanie, consan-guinite, mortalite embryonigue» et naus avans explique les quatre cas , (Free-martinisme, whi~e-heifer disease, nymphom:mie et dauble cer-vix) que naus avans' pu observer dans notre clini'que.
_ (R~sim J.)
(Resim: 2)
427
•
AKKAYAN
LITERATCR
1 - Batu, S.: Umumi Zootekni III. Bası, Yeni Desen Matbaası, Ankara, 1959. 2 - Brion, A.: Vade-Mecnum du Veterinaire, Dixieme edition, Vigot freres editu.
re, Paris, 1958, (P. 262, P. 585).
3 - Derivaux, J. : Obstetrie Veterinaire, Vigot freres, editeuro Paris, 1957. 4 - Erk, H.: Eveil Hayvanların Genital Organ Hastalıkları (Jinekoloji), Güzel
İstanbul Matbaaşı, Ankara, 1957. 5 - Erk, H.: Ders Notları (1959).
6 - Gibbons, W. J.: İn!ertility in eattle, Mod,em Veterinary Practice Vol. 42, N. 1, (P. 3~33), 1961.
7 - Kobozieff, N. Pomriaskinsky, N. A.. Kobozieff; Dupont, A.: Genetique et sterilite. REC. de Med. Vet. tome CXIX NO.4 April, (P. 49.56), 1943. 8 - Lagerlöf, N.: Public Leeture on Obstetrios, Gynecology and Artifieial in.
sernination Cairo University Press, 19~.
9 - Lesbouyries, G.: Reproduction des Mammiferes Dornestiques Vigot freres, editeurs Paris, 1949.
LO - Lesbouyries, G.; Drieux, H.: Free - martinisrne. Ree de Med. Vet. Tome CXXVIII No: 9 Septenbre P. 737.752 Vigot freres, aditeures. Paris, 1952. II - Roberts, S. J.: Veterinary Obstetrics and Genital Diseases. Publised by the
Authon ithaca P. 355, 1956.
12 - Rosener, P.: Le traiternent des vaches pymphomanes par injektion de pro-lanssdans les kystes ovarien.s Rec. de Med. Vet. Torne CXXXIV P.? Vigot fireres editeurs, 1958.
13 - Tavernier, H.: Guide de pratique obstetricale chez les grandes Fernelles dornestiques. 2. edition vigQt freres ~diteurs Paris, 1955.
