ïfy A R Z U K A R A M A N I Photo M A N U E L Ç IT A K
ŞAKIR PAŞA’NIN TORUNU OLMAKLA BAŞLAYAN BİR HAYAT; İKİSİ DE UNLU
BİRER RESSAM OLAN TEYZELER: ALİYE BERGER VE FAHRÜNİSSA ZEİD.
DAYI İSE HEPİMİZİN TANIDIĞI HALİKARNAS BALIKÇISI CEVAT ŞAKİR...
ATATÜRK'ÜN YAKIN ARKADAŞI KILIÇ ALİ'YLE EVLİLİK. VE ÇAMURU SIRLA
YOĞURAN, ATEŞLE VAREDEN KIRK YILIN ARDINDA FÜREYA KORAL.
BORN INTO A FIRMAMENT OF CELEBRITIES FÜREYA KORAL’S LIFE HAS BEEN
ONE CREATIVITY, MOULDING, GLAZING AND FIRING
THE CLAY WHICH IS HER CHOSEN MEDIUM.
TT-5 tZ0fcl
Ç
ocukken ailemle birlikte gittiğimiz sergi açılışlarından aklımda kalanlar bol sigara dumanı, yoğun bir uğultu ve devamlı boşalıp dolan ince uzun içki bardaklarıdır. Bu karmaşa as-
— lında o yaşlarda beni çok bunaltırdı ama şim
di geriye dönüp baktığımda içime nedense tatlı bir sıcaklık yayıldığını hissediyorum. Sonra birden çeşit li insanlar gözümün önünde belirivermeye başlıyor. Sanıyorum bu sıcaklığın nedeni bu insanlar.
Füreya Koral, görüntüleri adeta beynimin içine ka zılmış bu kişilikler arasında o özel yerini daima ko ruyan bir kişi. Her zaman bakımlı ve modeli hiç de ğişmeyen gümüşî saçları, yüzünden eksik olmayan makyajı, sade ama şık giysileri, zarif endamı, koca man yüzükleri, kalın ses tonu ve kendine özgü ko nuşma üslubuyla bu hoş İstanbul hanımefendisi ser gi açılışlarının en canlı kişiliklerinden biridir benim için.
Füreya Koral bugün çevremizde artık çok fazla rast lamadığımız eski İstanbul kuşağının bir "ferdi". Fark lı bir İstanbul'u solumuş olduğu öyle belli ki, hem de kimler, kimlerle birlikte. Kendisi Şakir Paşa'nın torunu. Dayısı Cevat Şakir Kabaağaçlı. Teyzesi ise ünlü ressam ve yine her şeyiyle unutulmaz bir kadın olan Aliye Berger. Ünlü ressam Fahrünissa Zeid
y memories o f the exhibition openings to which my parents took me as a child consist largely of clouds of cigarette smoke, the hum o f conversation, a n d tall slender glasses continually being emptied and filled. At the time, I felt a hearty dislike o f these occasions, hut looking hack I remember them with an affection centering around the figures who materialise out of the general confusion. Fureya Koral stands out most clearey in my memory,
her silver grey hair always ne atly g ro o m ed in the sam e style, her fa ce carefully made up, her graceful figure simply but elegantly dressed, the hu g e rings on h er fingers, her deep voice and unmistakeab- le style o f speech. This char ming lady is my most vivid recollection o f those opening cocktail parties.
The "old school" o f Istanbul gentility to which Fureyya Ko
ral belongs is an endangered species which breathed the air
Zarif endamı, kocaman yüzükleri, kalın ses
tonu ve kendine özgü konuşma üslubuyla bir
İstanbul hanımefendisi..
The huge rings on her fingers, her deep voice
and unmistakeable style o f speech... She comes
o f a distinguished Ottoman Family.
öbür teyzesi. Onun kızı tiyatro oyuncusu Şirin Dev rim de kuzeni oluyor. Nötre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi'ni bitirmiş. Edebiyat Fakültesi Felsefe B ö lü m ü 'n d e eğitim görm üş. A tatürk'ün yakın arkadaşı Kılıç Ali'yle evlenmiş.
İsta n b u l'u n ilk ö z el g a le risi olan Maya Sanat Galerisi'nin sahibi Adalet Cimcoz, Eyüboğlu'lar, Me lih Cevdet'ler, Oktal Rifat'lar Mazhar Fuat'lar en ya kın dostları olmuş. Kısacası Füreya hep kültürle, sa natla içiçe yaşamış ömrü boyunca. Ama sanatı bilfiil yapmaya başlaması, ellerinin seramik çamuruyla ta nışması çok farklı bir ortamda olmuş. 1947 yılında İsviçre'de Leyson Sanatoryumu'na gitmiş tedavi ol maya. Önce resim çalışmış ama seramik çamuruyla tanıştıktan sonra iş değişmiş.
Sanatoryumdan çıktıktan sonra Lozan'da bir süre bir seramik atölyesinde çalışmalarını sürdürmüş. 1949 yı lında Paris'e yerleşmiş. Burada da işin tekniğine
va-° f bygone İstanbul. She comes o f a distinguished Ottoman family, the granddaughter o f Şakir Pasha, a prominent Turkish diplomat and historian, and niece o f the novelist Cevat Şakir Kabaağaçlı. Two of her aunts, Aliye Berger and Fahrünissa Zeid, are famous painters, and she is a cousin o f the actress Şirin Devrim. She m arried to Kılıç Ali, a close f r ie n d o f Mustafa K em al Atatürk, fo u n d e r o f
modem Turkey.
Füreya Koral was educated at Notre Dame de Sion Lycée fo r girls in Istanbul, and went on to read phi losophy at university.
Although she had many close friends in the Turkish art world, it was not until 1947, at the age o f 37, that she first got her hands around a lump of clay. As a patient at the Leyson Sanatorium in Switzer land, she started painting and went on to experi ment with clay. She was so enamoured of this
me-8 2
S K Y L IF E KASIM N O V E M B E R 1992
kıf olmuş. Fırın kullanmayı öğrenmiş, çamurla daha yakından tanışmış. 1951 yılında da çeşitli formlardan ve duvar panolarından oluşan ilk sergisini bu kentte açmış. Türk sanatının çeşitli konularından, motifle rinden yararlanarak yaptığı işler çok ilgi görmüş. Sonra Türkiye'ye gelmiş ve atölyesini kurmuş, tabii teknik açıdan birçok zorlukla ve yokluklarla müca dele ederek. Böylece kendi ülkesinin sanat dünyası nı farklı bir sanat dalıyla yakından tanıştırmış Füreya
dium that after leaving the sanatorium she worked at a ceramics studio in Lausanne.
In 1949 she settled in Paris and got down to seri ous study o f ceramic techniques a nd firing. Her first exhibition o f ceramic sculpture and wall p a
nels, using elements and motifs from Turkish art, o pened in Paris in 1 9 5 1 . The exhibition was warmly received, and she went on to open her own studio in Turkey.
Baykuşlar...
Kuş, Füreya Koral için önemli bir motif. İsviçre'deyken çamurla yaptığı ilk figür de bir
kuşmuş. Bunu düşününce 40 seramik sanatçısının Füreya'nın
Maçka Sanat Galerisi'ndeki 40. sanat yılını kutlama sergisi için kuş motifi taşıyan panolar yapmış olmaları da ayrı bir anlam taşıyor.
"Ateş ve Sır" adını verdiği kitapta Ferit Edgü'nün sanatçının kuşları için dediği gibi "Öyle bakıyorlar bizlere, bizlerin onlara bakmadığımız kadar içten, içerden / Işıklar söndüğünde görülmez olduklarında / Uçuyorlar, dolaşıyorlar, kendi yaşamlarını yaşıyorlar.
Koral. Bugün 30 yılı aşkın bir süredir seramik yapan sanatçılar Füreya için "o bizim pirimizdir" diyorlar. Gerçekten de o yıllarda fabrikasyon fonksiyonel se ramiği tanıyan Türkiye, çağdaş seramik sanatının vardığı noktayı Füreya ile birlikte tanımış. Füreya'nın atölyesi pek çok genç akademi öğrencisinin de feyz aldığı bir yer haline gelmiş.
Sanatçının çalışmaları formlarla ve küçük duvar pa nolarıyla sınırlı değil elbet. 1950'lı yılların sonundan 1970'lerin ortalarına dek ulaşan bir zaman süreci i- çinde çeşitli otellerin, bankaların, çarşıların duvarla rını seramiklerle kaplamış. İstanbul Manifaturacılar Çarşısı, Divan Oteli, Ankara Marmara Oteli, Iş Ban kası Ayazpaşa şubesi bunlardan bazıları. Aslında te peden tırnağa çinilerle kaplı duvarlara alışık olan bir ülkeye farklı bir tarz getirmiş, farklı bir üslup getir miş bu yolla. Hem de her zamanki yalın ve abartısız diliyle. Bunun dışında çok sayıda kişisel sergi,
kar-Ceramics was a neglected area o f modem art in Turkey, and Füreya Koral had to battle with many technical problems, not least the lack o f the right equipment.
She blazed the trail for other Turkish ceramic ar tists, who describe her as their "patron saint". Many young students at the Academy o f Fine Arts were
inspired by her work.
Between the late 1950s and the mid-1970s, Füreya Koral's work was shown at num erous one-man and mixed exhibitions, and she undertook a suc cession o f commissions for wall panels in hotels, banks and shopping centres, such as the Istanbul Manifaturacılar Çarşısı, Divan Hotel, Ankara Mar
mara Hotel, and the İş Bankası Ayazpaşa branch. Walls covered in decorative ceramic tiles were a long-standing tradition in Turkish architecture, but Füreya Koral's panels with their plain
unclutte-8 3
ma sergiler, 1981 Kültür Bakanlığı Ödülü, Neşe Er- dok'la paylaştığı 1986 Se dat Simavi Vakfı Görsel Sanatlar Ödülü Füreya'nın sanatçı kariyerinin par çaları şüphesiz.
1973 yılında İstanbul Por selen Fabrikası'nda da de ğişik çalışm alar yapmış. Kahve ve çorba takımları hazırlamış. Böylece sanat çı elini endüstriyel serami ğe de değdirmiş.
Füreya'nın 1980'den sonra yapmaya başladığı evler de önemli bir yer tutuyor son dönem çalışm aları arasında. Seramik sanat çısı C and eğer Furtun, Füreya'nın bu evlerde fan tastik d ü n yasın ın tüm öğelerini birarada sundu ğunu söylüyor:
"Evlerin içindeki insanla rı, duvardaki a ğ açları, damlardaki kuşları ve ba lıkları ile her biri ayrı bir öykü taşıyan dünyalar su nar bize. Bana göre kuşlar Füreya Koral'ın özgür ru hunu, ağaçlar dengeli yal nızlığını, figürleri ise her zaman inandığı insanca değerleri yansıtmaktadır." diyor.
Kuş gerçekten sanatçı için önem li bir m otif. İsv iç re'deyken çamurla yaptığı ilk figür de bir kuşmuş. Bunu düşününce 40 sera m ik sa n a tçısın ın Füre- ya'nın Maçka Sanat Gale risindeki 40. sanat yılını kutlama sergisi için kuş m otifi taşıyan p an olar yapmış olmaları da ayrı bir anlam taşıyor.
Füreya Koral bugün tam 82 yaşında. O bir sembol. Ö zellikle de Türk sera mikçileri için. Sanatıyla, m ücadeleleriyle, çalışma aşkıyla, zarafetiyle gençler için öncü ve lider olma
özelliğini sürdürüyor. •
red, style were a new con cept.
In 1973 she trie d h er hand at in d u stria l de sign, with coffee and so up services designed f o r Istanbul Porcelain F ac tory.
In 1981 she was awar ded the Ministry o f Cul ture Prize, follow ed in 1986 by the Sedat Simavi Foundation Visual Arts Prize which she shared
with Neşe Erdok.
Füreya Koral began to make her ceramic houses in the 1980s. According to the ce ra m ic artist C a nd eğer Furtun, they combine all the elements o f a fantasy world: "The people, the trees against the walls, a nd the birds and fish on the roofs ma ke each house a miniatu re world telling its own story. I think, that birds reflect Füreya Koral'sfree spirit, the trees h er self- sufficiency, and the fig u res the human values by which she sets such sto re".
B irds in d e e d m ean a great deal to Füreya Ko ral. The first ceramic f i gure she sculpted in Swit zerland was a bird, and it is significant that the wall p a n els which she has done fo r the exhibiti on at Maçka Art Gallery celebrating her 40th j u bilee include bird motifs. Today Füreya Koral is 82 years o f age.
She is a symbolic figure, particularly fo r Turkish ceramic artists. Her unti ring determination, her dedication to h er work and her charming perso nality a re a n ideal to which y o u n g e r artists
rightly aspire. •
8 5
S K Y L IF E KASIM N O V E M B E R 1992
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
