Ahmet Emin Yalman'ın gazetecilikte elli yılının panoraması

(1)

V A T_ A N —

a ' l . ' u r , d . » U I M i l l

1907

• BcyıiRlu Alman mektebinden dlpıoma

1 * • Sanalı gazetesi yazı heyetine giriyor. BabIâli tercüme odasına ila hiiiefa oluyor.

1914

« Memlekete döııiiyor. l ıılversilede sosyoloji

1 ' ' “ • el h i Vlnll i. .ıHo i . l o l l . 1(1 . » . . „ l i t ...

1915

11916

rlhl. Mıılkiyede istatistik muallim muavini, Tanin ga zetesinin yazı işleri ııııidürü oluyor.

(Taniıı) in harp m uhabiri sıfatlyie bütün Alman cep helerini dolaşıyor.

Sabah gazetesine başmuharrir. Üniversitede İstatistik muallim) oluyor.

yalman, C.H.P. iktidarının son Başvekili Şemsettin Guualtajla bir ko nuşma sırasında.

Yalman bir U.l\ Kongresinde üyelerle konuşuyor.

GAZETECİLİKTE

ELLİ YILININ

PANORAMASI

1908

1909

1910

1911

. Yen! Gazete yazı heyetine giriyor, Huknk mektebine * devama başlıyor.

, Yeni Gazete başmakale muharriri oluyor. Ayan mec- ■ lisi İngilizce mütercimliği yapıyor.

, Yılın sonlarında Amerikada tahsile gitmek üzere * müsabakaya giriyor ve kazanıyor.

1914

* Amerikada Columbia Üniversitesinde sosyo.

* loji, tarih ve ikiisat tahsii ediyor, gazetecilik mektebimi e bazı derslere giriyor, t eni Gaze, teııiıı, sonra İkdamın New kork muhabirliği ni yapıyor.

İ K

*

Taha Toros Arşivi

M A H K E M E S İN D E

®ar*' lsllklâl mahkemesinde, müstakil ve muhalif İstanbul gazete cileri arasında k alman da vardı, resimde iııı gazetecilerden bir kıs mı görülüyor. (Yalman ayakta duranlardan sagdaıı fleüueti. Hürriyet Partisi lideri Fevzi I.fitfi ı- ı — uıaııogli sağdan birinci, kel İd Kbüzziya sağdan üçüncü), oturanlar sağdan soi-> » —

tak Vbttiilkadir Kentali, askerî hâkim Münir t»— •*

İSTİKLÂL

BAYARLA -

Ahmet Tiııln Yalman D. P. ııin kurulmasını ve ge.

üşmesini yakından takip edeıı gazetecilerin ha sında geliyordu. 14 mayıs devriminden en çok sevinç duyan da Yalman oldu. Yalman Bay arın muhalefet yıllarındaki siyasi gezilerinden pek çoğuna katıldı. Cumhurrelsi seçildikten sonra da Ba.varııı gezile rine iştirak etti. Kesimde Karabiikte bir okula yapılan ziyaret sıra

sında Bay ar ve Yalman birlikte görülüyorlar

'*

5

.

1917

1918

1919

»akit gazetesini Kuruyor, Üniversiteye ilâve olar Mülkiye istatistik muallimliğini atıyor.

Mütareke devrinin şiddetli mücadelelerine atılıyor.

Tevkif ve Kütahyayaya nefyoluuuyor.

1920 - 1922 :

1922

1923

1925

Malta menfasında.

İstiklâl Harbinin cephelerinde Atatürk bütün hayatı, nın hikâyesini anlatıyor.

Cephelerden dönünce Rezzan Arif {tanımla evleniyor,

(katan) m ilk kuruluşu.

1925

1926

1927-1935

(katan) dı'ger m üstakil ve m uhalif gazetelerle be raber kapanıyor, kalman Elâzığ İstiklâl mahkemesin, de muhakeme ediliyor, borael kararı alıyor.

Mahkemeden dönüşte biricik oğlu Tunç lîezmi doğu yor.

Carnıeğie sulh vakfı tarafından harbin iktisadi ve İç.

Unut

tarlhiuc dair tertiplenen külliyatta Türkiye hak-kındaki cildi yazıyor.

İş ve ticaret hayatında.

Atatürk gazelccilige dönüş lznlııl (Kaynak) gazetesini çıkarıyor.

Tan gazetesinde başmuharrir.

veriyor, haftalık

1936

1936 - 1938

1938" 1939

* Vpw vork Türk sergisinde neşriyat müdürü

1940

1941

1942

Ç IIİIC A R T T A M C O N İP A __ Yalman 13 Kasım 953 Malatya sui-3 U I A A 5 I İMİM y D I N K A kastından sonra Malatya hastahane sinde süratli ve başarılı bir operasyonla kendini muhakkak bir ölüm-

den kurtaran Dr. Salâhaddin Başla beraber.

1945 :

1946 :

1947 :

1950 :

1952 :

1954 :

1956 :

1957 :

(Yatan) gazetesini ikinci defa olarak kuruyor.

(Berraklığa Doğru) serisi;le demokrasi mücadelesini açıyor.

Afrika • Portekiz - İngiltere . Kanada Amerika * Gttyaıt. Brezilya - seyahatini yapiyor ve Havalarda Elli Bin Kilo metre eserini yazıyor.

Birlenmiş Milletler konferansına gidiyor, (San Fransls. koda Ne Gördüm?) Kitabını yazıyor.

Demokrasi mücadelesinin yeni safhasına atılıyor.

.Sepilen on dört dinıya müııc\ verinden biri sıfat ı> iv ( ’leveland'dakl konferansa çağırılıyor \e orada «Dün ya Ameri katlan ne bekliyor?» mevzulu bir konferans veriyor.

Dünya Liberalleri Birliğinin Oxford'daki konferansına Kurucu sıfatlyie çağırılıyor ve icra! komiteye giriyor. Milletlerarası Basın Enstitüsünü kurmak üzeıe on beş dünya gazetecisinden btri sıfatlyie \ımvkiau Gazete Başmuharrirleri Cemiyeti ve Amerikan Ban sın Enstitüsü tarafından Anıerikaya çağrılıyor ve ye ni enstitünün icra! komitesine kuruluştauberi dahil kalıyor.

12

kasımda .Malatya da suikasde u gray or ve bir mucize kabilinden Iıayat • a kalıyor.

Cumhurrelsi Celâl Baharın ve Başvekil Adııaıı Mende resin beraberinde Anıerikaya iki seyahat yapıyor ve bir Nato gazeteciler heyetiyle beraber Kanada;ı do laşıyor.

(Benim Zamanımdaki Türkiye) adlı İngilizce eseri A- ıııerikada çıkıyor.

Sayguu antikomuııist kongresine delege sıfatlyie isti, râk ediyor ve tanı bir devri âlem seyahati yapıyor.

ATATÜRKLE

BERABER

Ahmet Emin Yalman İstiklâl Sava şı sırasında cephe boyunca dolaşma sına izin verilen tek gazetecidir. Mil li Mücadelenin başkomutanı Musta fa Kemal Faşa ile ilk uzun mülakatı yapan gazeteci de gene Yalmandır. Mustafa Kemal Paşa bu mülakatta hayatının uzun ve mufassal hikâye sini Ahmet Emin'e anlatmıştı. Bu gün tarihi bir vesika değeri taşıyan bu mülakat o günlerde büyük bir gazetecilik başarısı olarak karşılan mıştı. Yukarıdaki resimde Türklü ğün büyük kurtarıcısı Başmuhar ririmize hayatının hikâyesini anlatır

ken görülüyor.

V — ... t

Ahmet Emin Yalman C.H.P. Genci Başkanı ve Türkiyenin İkinci Cumlıurreisi İsmet İnönü ile.

DOSTUM AHMED

EM İN Y A L M A N

U \ T atan» m başmuharriri Ah-

V

met Emin Yalman bugün gazetecilik hayatının ellinci yildö. ııümünü kutluyor. Bundan dolayı sevinç içindedir. Uğradığı ukubet lere rağmen, gazetecilik gibi güç bir meslekte yarım asır sebat et mek kolay bir iş değildir; sevin mek hakkıdır.

Ahmet Emin Yalman benim en eski arkadaşımdır. Küçük birer ço cukken evlerimiz yanyana idi.

Yü-ENİS TAHSİN TİL

**ADENAUER'LE BİRLİKTE - * * « " " ‘t a S T X ™ " £**

El khart. A\ıuaıı milletvekili Prof csör Baade ve Yalman gülüşüyorlar Ahmet Emin Yalman Başbakan Adnan Menderes’le lıir sohbet sırasında

rümeği. haşarılığı bu evlerin bah çelerinde öğrendik, mektebe bu ev lerden gittik, tik . tahsili bitirince o. Alman mektebine devam etmeğe başladı, ben mektebimizde kaldım. Tahsil hayatımız bu suretle ayrıl dı. Evlerimiz, semtlerimiz de ayrıl dığındau eskisi gibi sık sık görü şemedik. Fakat aramızdaki dostluk kuvvetini kaybetmedi.

S

eneler çabuk geçti. Ahmet E- min, 1907 de Alman lisesin deki Alm an talebe arasında alman cadan birincilikle mektebi bitirdi. Sik sık saraya giden Alman sefare ti baştercümanı, bir gün sarayda bu m uvaffakiyetten büyük takdir le bahsedince Ahm et Emin iradei seniye ile ve elli kuruş maaş’ a BabIâli tercüme kalemine hülefa tayin edildi!.. Bu vazife hiç bir ba kımdan kendisini tatmin etmediğin den ayni zamanda «Sabah» gazete sinde de mütercim oldu. îki işine de aşkla, şevkle devam ediyordu. Halit Ziya Uşaklıgilin Meşrutiyetin ilânından sonra çıkan «Nesli Ce dit» adlı romanının başlıca kahra manlarından -biri «Vatan» m bu. günkü başmuharriridir.

A

hmet Emin. Meşrutiyetin i. lânından sonra «Sabah» da çok kalmadı. Abdullah Zühtü Bey tarafından kurulan «Yeni Gazete» de evvelâ yazı işleri müdürü, sonra 20 yaşında iken, başmuharrir ol du. Fakat bu vazife İçin tahsilini yeter görmedi. Hükümet yüksek tahsil yapmak üzere Amer,kaya beş talebe gönderilmesine karar ve rince açılan müsabaka imtihanı na girdi, müsabakayı kazanarak A- merikaya gitti ;oıada dört sene kaldı. Columbia Üniversitesindeki tahsilini ayni üniversitedeki gaze tecilik mektebini bitirince. Birinci

Dünya Harbinin arifesinde, mem lekete döndü. Bir taraftan Ziya Gökalp Beyin muavini sıfatiyle Ü. niversitede çalışırken diğer taraf, tan tekrar gazeteciliğe başladı. «Ta nin» in harp muhabiri ve yazı iş leri müdürü, «Sabah, Vakit, eski Vatan» da başmuharrir oldu. 1940 danberi de bugünkü «Vatan» in başmuharriridir.

A

hmet Emini sevenler çoktur, fakat sevmiyenler de vardır. Bence Emin bir idealisttir. İdeali insanların birbirini sevmesi, birbi rinin haklarına riayet etmesidir. 1942 de gazetecilerimizden bir he yet Amerikaya gitmişti. Heyet dön düğü zaman seyahate iştirak eden bir arkadaş. Akşam matbaasında bizi ziyarete gelmişti. Seyahat in tihalarını anlatırken sordum:

— Emin ne yaptı?

— Emin m i?.. Uğradığımız hor şehirde, fikir âlemine mensup bir kaç şahsiyetle bir araya gelerek in. sanlar arasında m uhabbet köprüsü kurulması için görüştü. Meğer ne kadar da çok tanıdığı varmış!..

Merhum Necmeddm Sadak anlat m ıştı: Bir gün Meclis koridorunda birkaç mebusun A hm et Emmi çe kiştirdiğini görmüş. İçlerinden biri kendisini maddî m enfaat peşinde koşmakla itham edince Necmeddm Sadak dayanamamış, şunları söyle m iş:

— İşte bunda yanılıyorsunuz... Ahmet Eminin fikirlerini, yazıları nı tenkid edebilirsiniz, fakat ken disini maddî m enfaat peşinde koş makla k a fiy e n itham edemezsi niz.

Ahm et Eminin hayatını yakın dan bildiğim için ben de bu m ü talâaya iştirak ederim. «Vatan» baş muharririnin dikili bir çubuğu bi le yoktur.

A

hm et Emin, henüz pek kü çükken, gazeteci olmağı ak lına koymuştu. Onun teşvikiyle bir

SllPftfs

ZİNDANI

ZİYARET

-Yalmanın içinde iki sene mahbus kaldığı Polverista zindanı (sonraki bir ziyaret esnasında çekilmiş bir

resim)

kaç arkadaş bir araya gelerek «Se- merei Sâyi Etfal» adlı el yazması bir gazete çıkarmağa başladık. A h m et Emin ayrıca «Niyet» adlı bir gazete de çıkarıyordu. İki gazete- nin devamlı bir okuyucusu vardı: Ahmet Eminin amcası... Çocuğu ol madığından kardeşinin oğlunu öz evlâdı gibi seven bu zat, tam mâ. nasiyle kâmil bir insandı. Yeğeni nin arkadaşlarına da evlât m uame lesi ederdi. Rahatça çalışmamız i- çin bize bir oda tahsis etmişti. Ga zeteleri çıkardığımız zaman en bü yüğümüz 12 yaşında idi.

Vatan’m başmuharriri, hiç b;r günah işlememiş olduğunu tahmin ettiğim amcasının çok hayır dua sını almıştır. Geçirdiği tehlikeleri ucuz atlatmasında muhakkak ki bunun tesiri vardır. İkinci Dünya Harbi esnasında üç defa, yerini bir subaya vermek için, bindiği tayya reden indirilmiş, seyahate ertesi gün devam etmiştir. İndirildiği tay yarelerden üçü de düşerek parça lanmış, içindekilerden kimse kur- tulamıştır.

Beş kurşun yediği halde Malatya suikasdmden ucuz kurtulmasında da muhakkak mübarek amcasının hayır duasının tesiri vardır.

Eski arkadaşımın gazetecilik ha yatının ellinci yıldönümünü kut lar. kendisine uzun m üddet başrılı çlışmalar temenni ederim.