GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
UYGULAMALI SANATLAR EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
GRAFİK EĞİTİMİ BİLİM DALI
GRAFİK TASARIM EĞİTİMİ VEREN FAKÜLTELERİN
AMBALAJ TASARIMINA YÖNELİK OKUTULAN DERSLERİN
İÇERİKLERİNİN İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
Ali Atıf POLAT
Ankara Şubat, 2011
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
UYGULAMALI SANATLAR EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
GRAFİK EĞİTİMİ BİLİM DALI
GRAFİK TASARIM EĞİTİMİ VEREN FAKÜLTELERİN
AMBALAJ TASARIMINA YÖNELİK OKUTULAN DERSLERİN
İÇERİKLERİNİN İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Ali Atıf POLAT
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mustafa KINIK
Ankara Şubat, 2011
i
Ali Atıf POLAT’ın “Grafik Tasarım Eğitimi Veren Fakültelerin Ambalaj Tasarımına Yönelik Okutulan Derslerin İçeriklerinin İncelenmesi” başlıklı tezi
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ tarihinde, jürimiz tarafından Uygulamalı Sanatlar Eğitimi
Ana Bilim Dalı Grafik Eğitimi Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Başkan: ... ...
Üye (Tez Danışmanı): …... ...
ii
ÖNSÖZ
Günümüz koşulları bireylerin eskiye oranla daha fazla bilgiyle donatılmalarını ve uygulama yetisine sahip olabilmelerine yönelik ileri düzey eğitilmelerini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle, eğitimin gerekliliğine inanan bütün çağdaş ülkelerde eğitim öğretim programları ile ilgili araştırmalar yapılmaktadır. Bu araştırmalarda özellikle öğretim programlarının sürekli gözden geçirilerek geliştirilmesine yönelik çalışmaların yapıldığı görülmektedir.
Grafik eğitimi ve eğitimciliği endüstriyel anlamda sektöre hizmeti de gerekli kılmaktadır. Bu doğrultuda alınan eğitimin üzerine güncel bilgilerinde konulması ve zamanla mesleki körlüğe yakalanılmaması adına, hizmet verilen toplum ve sektördeki gelişmelere de hakim olunması gerekmektedir.
Bu bağlamda üniversitelerdeki eğitim sürecinde istihdam alanlarıyla entegre program yürütme gerekliliğini desteklemek adına araştırma yapma imkanı buldum. Çalışmamızı yönlendiren ve destekleyen tez danışmanın sayın Yrd. Doç. Dr. Mustafa KINIK’a, yardımları ve kılavuzluğu için çok teşekkür ederim.
Çalışmalarım sırasında yardımcı olan ağabeyim Yrd. Doç. Dr. Harun Hilmi POLAT’a, desteklerini esirgemeyen değerli arkadaşlarım Yrd. Doç. Dr. Uğur ATAN’a, Yrd. Doç. Dr. Ahmet DALKIRAN ve Yrd. Doç. Dr. M. Salih
GÜRAN’a, istatistik ve analizlerdeki yardımları için saygıdeğer hocam Prof. Dr. Abdullah KOÇAK’a teşekkürlerimi sunarım.
Akademik çalışmalarım süresince destek ve sabırları için sevgili eşim Şengül POLAT’a, kıymetli oğullarım Süleyman Kayra POLAT ve Ahmet Kayral POLAT’a sonsuz minnettarım.
Çalışmalarım sırasında kıymetli zamanlarını ayıran sektör çalışanlarına, yöneticilerine ve ilgili fakültelerin yöneticileri ile öğretim elemanlarına, kısaca emeğini esirgemeyen herkese teşekkürü borç bilirim.
iii
ÖZET
GRAFĠK TASARIM EĞĠTĠMĠ VEREN FAKÜLTELERĠN AMBALAJ TASARIMINA YÖNELĠK OKUTULAN DERSLERĠN
ĠÇERĠKLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ POLAT, Ali Atıf
Yüksek Lisans, Grafik Eğitimi Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Mustafa KINIK
ġubat-2011, 99 sayfa
AraĢtırmanın genel amacı; üniversitelerde grafik tasarım eğitimi veren fakültelerin ambalaj tasarımı dersi içeriklerinin, sektörün ihtiyaçlarına uygunluğu açısından incelenmesidir.
AraĢtırmada nicel ve nitel araĢtırma yöntemlerinden faydalanılmıĢtır. Ankara’da ki beĢ üniversitede bulunan güzel sanatlar fakülteleri ile güzel sanatlar ve mimarlık fakültelerinin lisans programlarında yer alan ambalaj tasarımı derslerinin içerikleri incelenmiĢtir. Bununla birlikte ambalaj tasarımı dersi ile ilgili yirmi öğretim elemanına ve ambalaj sektöründeki yirmi iĢverene uzman görüĢ ve önerilerini tespit etmeye yönelik anket uygulanmıĢtır. Elde edilen veriler SPSS programı yardımı ile analiz edilip, tablo Ģeklinde frekans ve yüzde olarak ortaya konulmuĢtur.
AraĢtırma sonucunda; eğitim kurumları, öğretim elemanları ve sektör iĢverenleri için önerilere yer verilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Tasarım, grafik tasarım, ambalaj grafiği, ambalaj tasarımı, ambalaj tasarımı dersi.
iv
COURSE CONTENT EVALUATION OF PACKAGE DESIGN COURSES IN FACULTIES
GIVING GRAPHICS DESIGN TRAINING POLAT, Ali Atıf
Postgradute, Major Department of Study of Graphic Education Thesis Advisor: Assistant Professor Dr. Mustafa KINIK
February 2011, 99 pages
The overall objective of the study is the content evaluation of package design courses given in faculties with graphical design education on account of their compliance to the needs of the graphics sector.
Quantitative and qualitative study methods have been implemented for the study of course content of degree level package design courses in Faculties of Fine Arts, Faculties of Art and Faculties of Architecture of five universities in Ankara. In addition to this, a survey has been conducted with twenty educational staff related to package design and twenty employers in the package sector in order to determine expert opinions. The obtained data has been analyzed through SPSS software and presented as frequency and percentage tables.
At the conclusion of the study, suggestions have been included for educational institutions and staff and for employers in the sector as well.
Keywords: Design, graphic design, package graphics, package design, package design course.
v İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ ……… ii ÖZET ………..………. iii ABSTRACT ……….. iv İÇİNDEKİLER ……..………...……… v
TABLOLAR LİSTESİ ……….………. viii
ŞEKİLLER LİSTESİ ………. xii
I. BÖLÜM 1. GİRİŞ ………..……….………..……. 1 1.1. Problem Durumu ………..…….……….….... 1 1.2. Araştırmanın Amacı ………..……….... 2 1.3. Araştırmanın Önemi ………..……….... 3 1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları ………..……… 4 1.5. Varsayımlar ………..……….… 4 1.6. Tanımlar ………..………..………. 5 1.7. İlgili Araştırmalar ……….………..………. 5 II. BÖLÜM 2. TEMEL KAVRAMLAR ………..…..……….……... 8 2.1. Eğitim ………..…...……… 8
2.1.2. Eğitimde Yeniden Yapılanma …….…..………..………... 9
2.1.2.1. Yeniden Yapılanma Amaçları ve Beklenen Sonuçlar …….…..………..………. 9
2.1.3. Klasik Öğrenme Kuramları ve Öğretim İlkeleri …….…. 10
2.1.3.1. Davranışçı Kuramlar ………. 11
2.1.3.2. Bilişsel Kuramlar ……….….….. 12
2.1.3.3. Duyuşsal Kuramlar ……….……. 13
vi
2.1.5. Eğitimde Planlama ……….………. 15
2.1.6. Eğitimde Program Geliştirme ……….………… 15
2.1.7. Eğitimde Program Değerlendirme ………. 17
2.1.8. İhtiyaç ve İhtiyaç Analizi ……….… 17
2.1.9. İletişim ………. 18
2.1.10 İletişim ve Grafik Tasarım ……….... 19
2.2. Ambalaj ……….……… 20
2.2.1. Ambalajın Kapsamı ……….……..…. 21
2.2.2. Ambalaj, Ürün ve Marka ……….………. 22
2.2.3. Ambalaj ve Eğitim ……….……. 23
2.2.4. Ambalaj Tasarımı Dersi ……….... 24
III. BÖLÜM 3. YÖNTEM ………..………..……….. 25 3.1. Araştırmanın Modeli ……….………. 25 3.2. Evren ve Örneklem ……….…… 25 3.3. Verilerin Toplanması ………. 26 3.4. Verilerin Analizi ……….……… 26 IV. BÖLÜM 4. BULGULAR VE YORUM ………..…..……….………... 28 4.1. Ders Programları ……….………… 29
4.1.1. Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Ders Programı ……….…………. 29
4.1.2. Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Görsel Sanatlar ve Tasarım Bölümü Ders Programı ……….... 30
4.1.3. Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Ders Programı …….. 33
4.1.4. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Ders Programı ………….….. 34
4.1.5. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü Ders Programı ………..………..…... 35
vii
4.1.6. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü
Ders Programı ……….…. 38
4.2. Dersi İçerikleri ……….….. 42
4.2.1. Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Ders İçeriği …….……….. 42
4.2.2. Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Görsel Sanatlar ve Tasarım Bölümü Ders İçeriği ……….... 43
4.2.3. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Ders İçeriği ……….….. 43
4.2.4. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü Ders İçeriği ………..………..…....….. 44
4.2.5. TOBB ETÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Ders İçeriği ………..…… 45
4.3. Öğretim Elemanı Uzman Görüşü ve Önerileri ………..….. 45
4.4. İşveren Uzman Görüşü ve Önerileri ………... 51
V. BÖLÜM 5. SONUÇ VE ÖNERİLER ………..……….……… 62
5.1. Sonuç ……… 62
5.1.1. Ambalaj Tasarımı Ders İçerikleri İnceleme Sonuçları 62 5.1.2. Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Sonuçları ……… 63
5.1.3. İşveren Uzman Görüşü Sonuçları ……… 67
5.2 Öneriler ………. 72
5.2.1. Eğitim Kurumları İçin Öneriler ……… 73
5.2.2. Öğretim Elemanları İçin Öneriler ……… 74
5.2.3. İşverenler İçin Öneriler ……….………... 74
KAYNAKÇA ……….… 76
EKLER ………. 80
EK 1 Ders İçerikleri Talep Dokümanı ………..……… 80
EK 2 Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Formu ……… 81
viii
Sayfa Tablo 1: Ankara’daki üniversiteler ………..………..…..… 28
Tablo 2: Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü ders programı …...……….... 29
Tablo 3: Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi Görsel Sanatlar ve Tasarım Bölümü ders programı ………..…... 31
Tablo 4: Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü ders programı ……….……… 33
Tablo 5: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü ders programı ………..………… 34
Tablo 6: Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü ders programı ……… 35
Tablo 7: TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü ders programı ……. 39
Tablo 8: Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi Grafik Bölümü Ambalaj Grafiği Tasarımı dersinin içeriği …….. 42
Tablo 9: Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Ambalaj Tasarımı I dersinin içeriği …. 43
Tablo 10: Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Ambalaj Tasarımı II dersinin içeriği .... 43
Tablo 11: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Ambalaj Tasarımı dersinin içeriği ………. 44
ix
Tablo 13: TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nin Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Ambalaj Tasarımı dersinin içeriği ……… 45
Tablo 14: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 1. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 45
Tablo 15: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 2. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 46
Tablo 16: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 3. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 46
Tablo 17: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 4. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 47
Tablo 18: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 5. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 47
Tablo 19: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 6. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 48
Tablo 20: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 7. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 48
Tablo 21: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 8. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 49
Tablo 22: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 9. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 49
Tablo 23: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 10. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 50
x
Tablo 25: Öğretim Elemanı Uzman Görüşü Anket Uygulaması 12. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 51
Tablo 26: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 1. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……….. 52
Tablo 27: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 2/1. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ….………... 52
Tablo 28: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 2/2. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ……… 53
Tablo 29: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 2/3. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 53
Tablo 30: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 2/4. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu .……….. 54
Tablo 31: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 2/5. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 54
Tablo 32: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 2/6. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 55
Tablo 33: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 3. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 55
Tablo 34: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 4. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 56
Tablo 35: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 5. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 56
xi
Tablo 37: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 7. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 58
Tablo 38: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 8. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 58
Tablo 39: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 9. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 59
Tablo 40: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 10. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 59
Tablo 41: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 11. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 60
Tablo 42: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 12. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 60
Tablo 43: İşveren Uzman Görüşü Anket Uygulaması 13. Soru Analiz Sonuçları Frekans ve Yüzde Tablosu ………... 61
xii
Sayfa Şekil 1: Eğitim basit programı modeli ……….…… 14
Şekil 2: Program geliştirme sürecinde yer alan ögeler ….………... 16
1. GİRİŞ
Bu bölümde problem durumu, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi, araştırmanın sınırlılıkları, varsayımlar, tanımlar ve ilgili araştırmalar yer almaktadır.
1.1. Problem Durumu
Bütünleşik pazarlama iletişimin en önemli unsuru olan ambalajlamanın, marka ve işletme imajına etkisi önemli bir yer tutmaktadır. Genel anlamda ambalaj tasarımının endüstriyel hazırlığıyla birlikte, tüketiciye aktarılması ve yasal olarak uyulması gereken bir çok ayrıntının uygulayıcıları tarafından bilinmiyor olması, yasalar önünde tasarımcılarını sorumluluktan kurtarmamaktadır. Bu bağlamda grafik tasarım ürünlerinden ambalaj tasarımında estetik değerlere, tasarım eleman ve ilkelerine bilgi ve uygulama yönünden ne kadar hakim olmak gerekiyor ise, bir o kadar veya daha fazlası etiketleme ve ambalajlamadaki yasal düzenlemeler ile pazarlama iletişimi ile ilgili bilgilere de hakim olma zorunluluğu kaçınılmaz bir gerçektir.
Grafik tasarım ve ambalaj tasarımı ile ilgili sektörel alt yapı insan kaynakları açısından incelendiğinde, grafik tasarım eğitimi almış ve teknolojiye hakim tasarımcılara ihtiyaç duyulduğu görülmektedir. Bu açığı da kapatacak en önemli eğitim kurumlarının üniversitelerin tasarım bölümleri olduğu söylenebilir.
Ambalaj tasarımı ile ilgili dersler; üniversitelerdeki, Güzel Sanatlar Fakülteleri, Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakülteleri ile İletişim Fakülteleri’nin Grafik, Grafik Tasarım ve Görsel İletişim Tasarımı bölümlerinde ana branş veya seçmeli ders olarak okutulmaktadır.
Ambalaj ile ilgili derslerin içerik ve uygulanışının incelmesi durumunda, karşılaşılan temel ihtiyaç öğrencilerin sanat eğitimi alt yapısını almış olması gerektiği söylenebilir. Görsel sanatlar eğitimi yanı sıra iletişim ve pazarlama konularının da ambalaj eğitimi için olmazsa olmaz olduğu bir gerçektir. İletişim ve pazarlama ile ilgili bölümün diğer dersleri veya ders konuları olarak, ambalaj tasarımı dersi verildiği yarıyıl veya öncesinde alınmalıdır. Diğer dersler ile ambalaj tasarımı dersi için gerekli bilgi ve donanım sağlanmaz ise ders kredisinin yıl ve dönemlere dağılımının ona göre planlanması gerekmektedir.
Bu bağlamda dersin eğitim öğretim süreci içersinde yeniden yapılanması, öğrenme ve öğretme etkinlikleri açısından değerlendirilmesi, sanat eğitimi sürecinin derse katkısı, öğretim elemanının güncel bilgi ve donanıma sahipliliğinin gerekliliği ile sektörle işbirliği sürecinin planlanmasının ele alınması, başarılı bir eğitim ve öğretim için gerektiği göz ardı edilemez.
1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın genel amacı; üniversitelerde grafik tasarım eğitimi veren fakültelerin ambalaj tasarımı dersi içeriklerinin, sektörün ihtiyaçlarına uygunluğu açısından incelenmesidir. Belirlenen bu amaç doğrultusunda şu sorulara cevap aranmıştır.
1. Ankara İli içerisinde eğitim veren kaç üniversite vardır?
2. Sanat eğitimi veren üniversitelerin ilgili fakültelerinden hangilerinin eğitim programlarında ambalaj tasarımı dersleri yer almaktadır.
3. Eğitim programlarında ambalaj tasarımı dersi, hangi yarıyıllarda ve haftalık kaç ders saati ile yer almaktadır.
4. Ambalaj tasarımı dersini yürüten ve alan ile ilgili öğretim elemanlarının görüş ve önerileri nelerdir?
5. Ambalaj sektörünün, ambalaj tasarımcısından ve sektöre yönelik öğrenci yetiştiren üniversitelerin ilgili fakültelerinden beklentileri nelerdir?
1.3. Araştırmanın Önemi
Ambalajın bir pazarlama aracı olarak önem kazanması, modern pazarlama anlayışının, alıcılar pazarının, self servis yönteminin ve süpermarketlerin gelişimi, çalışan kadınların sayısındaki artışlar, tüketici gelir ve refahında, ambalajlama endüstri ve teknolojisindeki gelişmeler, üretim çeşitlemesi ve ekonomik kalkınma gibi faktörlerden kaynaklanmıştır.
Aynı zamanda bir iletişim aracı olarak ambalajın tasarlanması ile ilgili eğitimin verildiği yüksek öğretim kurumlarındaki ilgili program ders içerik ve altyapılarının bilinçli hazırlanması, sektöre kazandırılacak insan kaynaklarının yeterliliği açısından önem arz etmektedir.
Bu bakış açısı ile yapılmış olan araştırma, ilgili ders program ve içeriklerinin grafik tasarım ve ambalaj tasarımı ile ilgili sektörel uygunluğunun tespitine katkı sağlayacaktır.
1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları
Bu araştırma; üniversitelerde grafik tasarım eğitimi veren fakültelerin ambalaj tasarımı dersi içeriklerinin incelenerek, araştırmanın örnekleminde yer verilen ilgili bölümlerin ders içeriklerinin sektörün ihtiyaçlarına uygunluğunun değerlendirilmesi üzerine odaklanmıştır. Bu çalışmanın amacına göre araştırmanın sınırlılıkları belirlenmiştir.
Araştırma; Ankara il sınırları içerisinde eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdüren üniversitelerin Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakülteleri; Grafik, Grafik
Tasarım ve Görsel İletişim Tasarımı bölümlerinin ambalaj tasarımı derslerinin içeriklerinin incelenmesi ile sınırlıdır.
Ambalaj tasarımı; Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü, Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Görsel Sanatlar ve Tasarım Bölümü Grafik Tasarım Programı, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü ve TOBB ETÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü lisans programlarında ders olarak yer aldığı görülmüştür.
1.5. Varsayımlar
Araştırmada, üniversitelerde grafik tasarım eğitimi veren fakültelerin ambalaj tasarımı dersi içeriklerinin, lisans eğitimi seviyesine ve sektörün ihtiyaçlarına uygunluğunun, tasarımcı yetiştirmeye katkısı ve istihdam açısından önemli rol oynadığı varsayımından hareket edilmiştir.
Bu bağlamda araştırma önerisindeki temel varsayımlar şunlardır:
1. Ambalaj Tasarımı ile ilgili sektöre nitelikli tasarımcı yetiştirme adına en önemli eğitim kurumlarının üniversitelerin tasarım bölümleri olduğudur.
2. Sektör her zaman nitelikli ve eğitimli tasarımcıya ihtiyaç duymaktadır.
3. Sektörün ihtiyaçlarına yönelik tasarımcılar yetiştirme, sektörün güncel ihtiyaçlarının belirlenip, sanat eğitiminin de gerekleri yerine getirilip, dinamik ve her zaman kendini güncelleyebilen, yeniden yapılanma ile uygun programların amaca ulaşmaya büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
4. Ölçme aracının yeterliliği için; ilgili programlardaki Ambalaj Dersi içerikleri ile ilgili dersi yürüten öğretim elemanlarının ve sektör işveren uzman görüşlerine başvurulması yeterli sayılmaktadır.
1.6. Tanımlar
Ambalaj: “Grafik sanat ürünleri içende üç boyutlu tasarım gerektiren ve
görsel estetiğin yanında, teknik detayları daha fazla özellik içeren bir çalışma türüdür” (Tepecik, 2002:86).
İletişim: “Gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki insan ya da insan
grubu/kitlesi arasında gerçekleşen bir duygu, düşünce, davranış ve bilgi alışverişi olarak tanımlanabilir” (Becer, 2008:11).
Marka: Haedrich ve diğerlerine göre genel anlamda marka sözcüğünden,
rekabet ortamında bir ürün ya da hizmeti benzer ürün ve hizmetlerden ayırt etmeye yarayan, o ürün ya da hizmetin kimliğini ifade eden bir “isim ya da işaret” anlaşılmaktadır (Aktaran: Ulufer, 2009:85).
Öğrenme: “Bireyin kendi yaşantısı yoluyla davranışında meydana gelen
değişmelerdir” (Senemoğlu, 2004:86).
Pazarlama: “Muhtemel tüketicinin zihninde marka inşa etmek demektir”
(Ries ve Ries, 2000:9).
Yeniden Yapılanma: “Sistemin değişen ihtiyaç ve beklentiler karşısında
yapısal değişiklikler yaparak işlevselliğini sürdürme, ayakta kalma çabasıdır” (Özden, 2009:12).
1.7. İlgili Araştırmalar
Ambalaj ile ilgili araştırmalar çoğunlukla endüstriyel açıdan incelenerek analiz edilen üretim açısından değerlendirilmesinde yoğunlaşmıştır. Çeşitli
araştırmalarda ise araştırmacılar ambalajın pazarlama iletişim açısından araştırma ve incelemelerini yapmışlardır. Bu tür araştırmalarla birlikte ambalaj tasarımının grafik sanatlar açısından değerlendirildiği, başarılı ambalajın satın alamaya etkisinin ortaya konulduğu ve tasarım eğitiminin gerekliliği konularının ele alındığı araştırmaların yapıldığı görülmüştür. Ambalaj tasarımı ile ilgili literatür taramasında incelenen araştırmalardan bazılarına aşağıda yer verilmiştir.
Şen (2007) tarafından yapılan “Ambalaja Yönelik Tüketici Tutumları ve Bir Uygulama” başlıklı araştırmasında; tutumlar, tüketici davranışlarını etkileyen faktörlerden biri olup, bu faktörlerin psikolojik boyutunu oluşturan önemli unsurlar arasında olduğunu vurgulamıştır. Araştırmanın temelini, ambalaja yönelik tüketici tutumları oluşturmaktadır. Araştırmada ambalaj ve tüketici davranışı kavramlarına ve bu kavramların birbirleriyle ilişkisine yer verildikten sonra, bir uygulama ile tüketicilerin ambalaja yönelik tutumları ölçülmeye çalışılmıştır.
Hidayetoğlu (2008) tarafından yapılan “Güzel Sanatlar Fakülteleri Lisans Programlarında Yer Alan İllüstrasyon Derslerinin Eleştirel Bir İncelenmesi” başlıklı araştırması, güzel sanatlar fakülteleri, lisans programlarında yer alan illüstrasyon derslerinde islenen konular (yapım teknikleri, çeşitleri) ile birlikte dersin işleniş biçimi ve uygulanan eğitimin, günümüz şartlarında ortaya çıkan ihtiyaçlara cevap verebilme açısından durumunun incelenmesi üzerinedir.
Göbel (2008) tarafından yapılan “Tüketicilerin Satın Alma Kararında Ambalajın Etkisi”nin araştırıldığı çalışmasında, süt ve süt ürünlerinde kullanılan ambalajlar ele alınmıştır. Araştırmanın uygulama safhasında hazırlanan anket yardımı ile Bolu ilinde tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilen 450 kişi üzerinde yapılan anketler sonucunda elde edilen veriler üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda tüketicilerin süt ve süt ürünleri satın alma kararında ambalajın etkisi konusunda, diğer etmenlerle birlikte çeşitli yönlerde etkilerinin olduğu bulgularına ulaşılmıştır.
Yalmancı (2009) tarafından yapılan “Ambalaj Tasarımı Derslerinin İş Piyasası İhtiyaçlarına Uygunluğu”nun araştırıldığı çalışmasında amacını; “grafik ve matbaa eğitimi veren yüksek öğretim kurumlarında ambalaj tasarım dersinin iş piyasası ihtiyaçlarına uygunluğunu ortaya koymak” olarak belirlemiştir.
Alkan (2009) tarafından yapılan “Kurumsal Kimliğin Ambalaj Tasarımına Etkileri”ni incelediği araştırmasında, ambalaj ve kimlik arasındaki ilişkiyi grafik tasarım açısında ele almıştır. Tarihi süreç içerindeki gelişim evreleriyle birlikte günümüz kurumsal kimliklerinin de incelendiği bir çok ürünün de değerlendirilmesiyle; ambalaj tasarımının etkilediği ve pazarlama alanlarında tüketiciyi yönlendirdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Grafik Eğitimi Bilim Dalı yüksek lisans tezi olarak gerçekleştirilen bu araştırmada, üniversitelerin ilgili fakültelerindeki bölümlerin lisans programlarında yer alan ambalaj tasarımına yönelik derslerin içerikleri incelenmiştir. Literatür taramasında Türkiye’de bu konu ve kapsamda yapılmış bir araştırmaya rastlanmamıştır. Araştırmanın, her an yeni yaklaşım ve teknolojilerin takip edilebilmesi, ilgili eğitim kurumlarındaki öğretim programlarının güncel bilgilerle donatılarak, alanına hakim tasarımcılar yetiştirilmesine katkı sağlayacağı ve literatüre zenginlik katacağı umulmaktadır.
II. BÖLÜM 2. TEMEL KAVRAMLAR
Bu bölümde araştırma konusu ile ilgili temel kavramlar yer almaktadır.
2.1. Eğitim
Eğitim, bireyin toplum hayatına hazırlanması amacıyla onun gerekli bilgi, beceri ve tutum kazanmasına ve kişiliğini geliştirmesine yardım etme sürecidir (Taymaz, 1992:2). İletişim kanalların her alanda kullanıldığı ve teknolojik gelişmelerin sektörleri olumlu ya da olumsuz etkilediği günümüzde eğitimle ilgili en önemli konulardan biri “bilgi”dir. Bilgi; algılama, işleme, değerlendirme, muhakeme sonucu zihinde üretilen, insanın dış dünyaya ilişkin algısını değiştiren veya bir bilinmeyeni açıklayan anlam parçası veya kümesi olarak tanımlanabilir (Özden, 2009:2).
Artut (2007:89)’a göre; eğitim, insanları belli amaçlara göre yetiştirme sürecidir. Bu sürece etken toplumsal yapı, kültürlenme süreci ve sürecin kattıkları ile birlikte insanın kişiliği farklılaşmaktadır. Bu süreçte okulların eğitime katkısı büyüktür.
Eğitimcilerin temel amacı; süreç içerisinde en geçerli öğrenmeleri sağlamak ve mümkün olduğunca istem dışı hatalı öğrenmeleri bertaraf etmektir. Bu bağlamda geçerli öğrenmeyi sağlamak, geçerli eğitimcilerle mümkündür. “Öğretme, öğrenmeyi sağlama faaliyeti olduğuna göre; eğitim, geçerli öğrenmeleri sağlayan öğretim yoluyla gerçekleşmektedir” (Senemoğlu, 2004:86).
2.1.2. Eğitimde Yeniden Yapılanma
Çağımızdaki teknolojik ve toplumsal gelişmeler, bireylerin sahip olması gereken nitelikler konusundaki beklentilere de yön vermektedir. Bu beklentiler ise fertlerin eğitimiyle ilgili kurum ve kuruluşların eğitim programlarını, eğitimin temel amacına ulaşmadaki verimlik adına yeniden yapılandırmalarını gerekli kıldığı ifade edilebilir.
2.1.2.1. Yeniden Yapılanma Amaçları ve Beklenen Sonuçlar
Özden (2009:12)’e göre; sistemin değişen ihtiyaç ve beklentiler karşısında yapısal değişiklikler yaparak işlevselliğini sürdürme, ayakta kalma çabasıdır. Yeniden yapılanma çalışmaları, mevcut sistemin değiştirilip yeni bir sitemin getirilmesi anlamına gelmemekle birlikte, beklentiler doğrultusunda zamanın ve şartların durumuna göre köklü değişikliklerin yapılması söz konusu da olabilir.
Yeniden yapılanma eğitimin her yönüyle ele alınmasını gerekli kılar. Programlar bazında yapılan çalışmalar da ise ihtiyaç analizi sonrası, eğitim süreç ve sonuç ilişkisi içerisinde ele alınması gerekliliktir. Eğitimin çıktısı olan öğrencilerin niteliğinin geliştirilmesi için stratejik planlama gereklidir. Bu bağlamda çevresel etkenleri odak unsur olarak ele alıp geleceğe odaklanmayı öngören Stratejik Planlama yaklaşımını da değişimi yönetirken kullanılacak bir model olarak görebiliriz (Erdoğan, 2002:39). Temel anlamda araştırma konumuzla ilişikli olarak sanat eğitiminin amaçları da göz ardı edilmeden yeniden yapılandırmayı ele almak gerekir.
Günümüzde çağdaş sanat eğitiminin ana amacı öğrenciyi, kapasitesi doğrultusunda entelektüel, duygusal ve sosyal gelişme açısından destekleyerek onun kişisel istemlerine yanıt verebilme çabasını hedefler (Artut, 2007:116). Türkiye’de özellikle 1980’li yıllardan itibaren eğitimde “yeniden yapılanma” ihtiyacı sıklıkla gündeme getirilmiştir. Özel sektör ve bazı kamu kurumları teknolojik ve toplumsal gelişmeler doğrultusunda yeniden yapılanarak, değişen
ihtiyaç ve beklentilere daha etkili bir biçimde karşılık verebilmeye çalışmaktadırlar. “Bugünkü koşullar Türkiye’de eğitim sisteminin de kendisini yenilemesini, yeni ihtiyaçları karşılamasını zorunlu kılmaktadır” (Özden, 2009:11).
Temel anlamda eğitim sistemini oluşturan üç öğeden söz edilebilir. Eğitim kurumları içerisinde yeniden yapılanma çalışmalarından en üst düzey verimliliğin alınabilmesi için, aşağıda sunulan üç öğenin entegrasyonunun sağlanmasını zorunlu kılmaktadır.
Öğrenme ve Öğretme Etkinlikleri: Eğitim kurumlarının varlık nedeni
bireylerin eğitime ve öğretime olan ihtiyaçlarıdır. Bu ihtiyaçlar göz önüne alındığında genel anlamda okulların varlık nedeni öğrenciler ve onların aldıkları eğitimdir. Bu çerçevede öğrenme ve öğretme durumunu da program sağlamaktadır.
Öğretim Elemanı: Eğitim kurumlarında öğrenmeyi gerçekleştirecek,
ihtiyaçlar ve toplumsal beklentiler doğrultusunda insanları eğitecek olan öğretim elemanlarıdır.
Eğitim Kurumu Yönetimi: Eğitim öğretim sisteminin belinlenen amaçlar
doğrultusunda yürütülebilmesi, çoğunlukla okul yönetiminin başarısıyla doğru orantılıdır.
2.1.3. Klasik Öğrenme Kuramları ve Öğretim İlkeleri
Eğitim sisteminin iyileştirilmesi, yeniden yapılanma üzerindeki bilgi ve bulgular, öğrenme ve öğretme konusundaki paradigmaları değiştirmekle birlikte öğrencileri düşünmeye ve üretmeye teşvik edecek yeni uygulamalar ortaya koymayı zorunlu kılmaktadır (Özden, 2009:20).
İnsanlar yaşamları boyunca bulunduğu çevre ve iletişim araçlarının etkisi ile bilgi, beceri ve yaşamına yön verebilecek değerler kazanırlar. Öğrenmenin
temelini de bunlar oluşturur. Bu sebeple öğrenme eylemi süreklilik gösteren dinamik bir süreç olarak değerlendirilmelidir. Öğrenme sürecinde kişide oluşan düşünce, duyuş ve davranışların nasıl oluştuğu konusunda farkı görüşler bulunmaktadır. Öğrenme ile ilgili süreçleri açıklamaya çalışan üç klasik kuram; davranışçı, bilişse ve duyuşsal olarak adlandırılmaktadır.
2.1.3.1. Davranışçı Kuramlar
Davranışçı kuramlar, öğrenmenin uyarıcı ile davranış arasında bir bağ kurarak geliştiği ve pekiştirme yoluyla davranış değiştirmenin kabul eder (Özden, 2009:21). Öğrenmede öğrencinin aktif olması gerekir. Öğrenci, öğretim sırasında düzenlenen uyarıcıya tepkide bulunur. Bu tepkiler, pekiştirme ve kademeli yaklaşma yoluyla istenen davranışa dönüştürülür (Senemoğlu, 2004:381). Bu kuramda öğrencinin rolü göz ardı edilmektedir.
Davranışçılar, insanların karşılaştıkları problemlerin çözümünde geçmişte yaşadıkları durumları göz önüne alarak değerlendirdiklerini kabul ederler. İlk kez karşılaşılan bir problem durumunda ise insanların deneme yanılma yolu ile çözümler üreteceği kabul edilmektedir. Genel anlamda önemli olan, başlangıcı ve sonu belli, gözlenip ölçülebilen davranışlardır.
Davranışçı kuramların öğretim ilkeleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
1. Yaparak öğrenme esastır. Öğrenci, öğrenme sürecinde aktif olmalıdır. Öğrenmede, öğrencinin yaparak öğrenmesi esastır. Çünkü, öğrenci kendi yaptığı ile öğrenir.
2. Öğrenmede, pekiştirme önemli bir yer tutar. Pekiştirme, davranışların tekrar edilme sıklığını artıran uyarıcıların verilmesi işlemidir. Davranışlar, onları izleyen sonuçlardan etkilenir ve onlarla değiştirilir.
3. Becerilerin kazanılmasında ve öğrenilenlerin kalıcılığının sağlanmasında tekrar önemlidir. İnsan konuşma, müzik aleti çalma, yabancı bir dili konuşma v.b. becerileri tekrar yapmadan öğrenemez. Tekrar, öğrenmede gelişmeyi sağladığı sürece yararlıdır.
4. Öğrenmede güdülenmenin çok önemli bir yeri vardır. Öğrencinin bir davranışı öğrenebilmesi için o davranışı yapmaya istekli olması lazımdır. Bu nedenle, olumlu pekiştirme güdüleyici bir etkiye sahiptir (Özden, 2009:23).
2.1.3.2. Bilişsel Kuramlar
Senemoğlu (2004:382)’na göre; bilişsel yaklaşım çevre, duyusal kanıt, işleyen bellek (kısa süreli bellek), uzun süreli bellek arasında bilginin akışını düzenleyen, anlamlı öğrenmeyi geliştiren stratejilerin kullanımına önem vermektedir.
“Bilişsel kuramlara göre öğrenme, doğrudan gözlemlenemeyen zihinsel bir süreçtir” (Özden, 2009:23). Davranışçı ve bilişsel kuram grubunda öğrenmede öğrencinin aktif olması gerektiğini vurgulamakla birlikte, öğretim sırasında öğrencilere temelde farklı roller yüklemektedir. Bilişsel yaklaşımda, öğrenme süreci ve bu süreçte öğrencinin rolü önemlidir. “Öğrenci, sadece çevreden gelen uyarıcılara karşı pekiştirilen tepkiyi gösteren kişi değil; aynı zamanda gelen bilgiyi kendisinde var olan bilişsel yapılara göre yeniden organize eden, anlamlandıran, yeni bilişsel yapılar geliştiren kişidir” (Senemoğlu, 2004:382).
Bilişsel kuramın temsilcileri olan Gestalt Okulu psikologları, Piaget ve Burner’e göre öğrenme, kişinin davranışını oluşturan yapı kapasitesinin gelişmesidir. Gestalt psikologlarının, algılama ile ilgili ileri sürdükleri ilkeler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
1. İnsanlar çevrelerini bir ahenk içerisinde görme eğilimindedirler. Bu nedenle gördüklerini bir bütün olarak algılarlar. Bütünü oluşturan parçaların, bütünle ve birbirleriyle olan ilişkisi önemlidir. Bir parçanın veya nesnenin algılanışı, onun bütünle ve diğer parçalarla olan ilişkisine göre değişir. Diğer bir deyişle eşya ve olaylar, parçası oldukları bütün içerisinde anlam kazanırlar.
2. İnsanların davranışı, içinde bulundukları durumu algılamalarına bağlı olarak değişir. Öğrenme, kişinin çevresini algılama ve yorumlama sürecidir. Bundan
dolayı, öğrenmede önemli olan kişinin olayları ve durumları anlaması, diğer bir deyişle, eşyaya ve olaylara anlam yüklemesidir.
3. Bütün, onu meydana getiren parçaların toplamından daha farklı ve büyüktür. Bundan dolayı bir konuyu oluşturan parçaların ayrı ayrı incelenmesi bütünü ortaya koymaz; tam tersine, bütünün kaybolmasına yol açar (Özden, 2009:25).
Öğrenmenin anlama, düşünme ve yorumlama gibi bilişsel boyutlarını vurgulayan bilişsel kuramlara göre öğretimde dikkat edilmesi gereken ilkeler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
1. Yeni öğrenmeler öncekilerin üzerine bina edilir… 2. Öğrenme bir anlam yüklem çabasıdır…
3. Öğrenme, uygulama şansı tanımalıdır… 4. Öğretmen otorite figürü olmamalıdır…
5. Öğrenme, öğretmen ve öğrencilerin karşılıklı etkileşimi ile gerçekleşir (Özden, 2009:27).
2.1.3.3. Duyuşsal Kuramlar
Duyuşsal alan kapsamında yer alan insan özellikleri; ilgi tutum, özgüven, herhangi bir şeyi sevme, ulusal ülkülere bağlılık, fikirlere karşı hoşgörülü olmak, zamanı etkili kullanmak gibi çeşitli duygu ve davranış eğilimlerini kapsamaktadır (Senemoğlu, 2004:406).
“Davranışçı kuramlar, öğrenmenin edimsel sonuçları; bilişsel kuramlar zihinsel sonuçlarıyla ilgilenirken; duyuşsal kuramlar, öğrenmenin benlik ve ahlâk gelişimi gibi duyuşsal sonuçlarıyla ilgilenir” (Özden, 2009:28).
2.1.4. Eğitim Programı
“En geniş anlamda eğitim programı, bir eğitim kurumunda çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağlanan milli eğitimin ve kurumun amaçlarının
gerçekleşmesine dönük tüm faaliyetleri kapsar” (Küçükahmet, 2004:9). Açıkça ifade edilecek olunursa, eğitim programı; öğretim ve öğrenme süreçlerini kapsayan öğretim programı ve öğretim programı dışındaki programların bütününüdür.
(Kerr ve Maccia’dan uyarlama) Şekil 1. Eğitim basit programı modeli (Küçükahmet, 2004:10).
Bir başka ifadeyle eğitim programı; konular listesi, ders içeriği, derslerin sıralanması, okul içinde ve dışında öğretilenleri tamamıdır (Demirel, 2003:10).
Bir eğitim programı en basit anlamda ele alındığında en az dört boyutunun olması gerekir. Bir eğitim programında en azından; niçin öğretelim? Ne öğretelim? Ne kadar öğrettik? Bu tür soruların cevapları yer almalıdır. Bu tür soruların cevaplarını veren program boyutları; amaç, muhteva, öğretim süreçleri ve değerlendirmedir. Ancak en basit program modelinde bile bu unsurların çok titiz bir çalışma sonucunda belirlenmesi gerekmektedir. Şekil1’de programın dört unsurunun etkileşimi gösterilmektedir (Küçükahmet, 2004:10).
2.1.5. Eğitimde Planlama
“Eğitimde planlama, genel anlamda, öğretim etkinliklerinin en rasyonel ve düzenli şekilde nasıl yürütüleceğinin önceden ortaya konmasıdır” (Demirel, 2003:11). Eğitimde önceden belirlenen hedeflere ulaşmak temel amaç olduğuna göre, eğitim sürecinde plansız ve programsız çalışmalar başarıdan uzaklaştıran en büyük etkendir.
2.1.6. Eğitimde Program Geliştirme
“Eğitim uygulamalı bir bilim alanıdır. Bu nedenle eğitim problemlerine masa başında ve kağıt üzerinde değil, problemin kaynağında, okulda veya eğitim sisteminin bütününde çözüm aramak gerekir” (Demirel, 2003:28).
Eğitimde program geliştirme, bilimsel araştırmaları sonucunda objektif değerlendirmeler ile elde edilen verilerin, programın amaç, içerik, öğretim süreçleri ve değerlendirme boyutlarındaki çalışmaların koordinasyonunu gerekli kılar. Program geliştirmenin sadece müfredat ve ders içeriklerinin ders saatine göre dağılımını güncellemek anlamına gelmediği söylenebilir.
Bir eğitim kurumunun başarısı, eğitimin olmazsa olmazı öğrencilerinin program amaçları doğrultusunda yetiştirilebilmeleriyle doğru orantılıdır.
Öğrencinin eğitim kurumunda mezun olması, o eğitim kurumunun başarısını ölçümlemede yeterli olmaz. Başarı, mezun olan fertlerin, almış oldukları programların ön gördüğü istihdam alanlarına yerleşme oranlarıyla değerlendirilmesi gerektiği söylenebilir.
Başarılı bir eğitim programı çağın ve toplumsal yapının gerektirdiği donanımlar ilişikli olarak her zaman sorgulanmalı ve geliştirilmelidir. Program geliştirme sürecinde, program ögelerinden hedef boyutunda bireyler için, neden eğitiyoruz sorusuna cevap aranmalıdır (Şekil 2).
Şekil 2. Program geliştirme sürecinde yer alan ögeler (Demirel, 2003:29).
Ertürk’e göre Şekil 2’de görülen program ögelerinden hedef boyutunda bireyler için, neden eğitiyoruz sorularına cevap aranır. Eğitim hedeflerini belirlemek özgün eğitim faaliyetlerinin dayanağıdır. Hedefler büyük ölçüde ülkenin eğitim felsefesini de ortaya koymaktadır. Eğitim programlarında amaçlar yerine hedef kavramanın kullanıldığı görülmektedir. Hedef kavramı yetiştirdiğiniz insanda bulunmasını uygun gördüğünüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte istendik özellikler olarak tanımlanmaktadır (Aktaran: Demirel, 2003:29).
Eğitimde program geliştirme, program değerlendirmeyi de içine alan ve süreklilik arz eden bir döngüdür. Bu nedenle programlar her aşamada ve çıktılarının faaliyet alanlarındaki tutunabilirlilikleri de göz ardı edilmemesi gerektiği unutulmamalıdır.
2.1.7. Eğitimde Program Değerlendirme
Bir eğitim programının en son aşaması olarak “değerlendirme süreçleri” amaca ulaşmada “ne kadar öğrettik?” (Küçükahmet, 2004:10) sorusuna cevap aramakla başlar. Her programda değerlendirme süreçleri programın özelliğine göre seçilmektedir. Yapılan değerlendirme biten eğitim faaliyetin son aşaması olmakla birlikte, yeni bir eğitim faaliyetinin de ilk aşamasını oluşturmaktadır.
Program çıktılarının belirlenen amaç doğrultusunda ele alınarak değerlendirilmesi, kısa vadede amaca ulaşılmış olarak görülebilir.
Eğitim programının değerlendirilmesi, program çıktılarının mesleki açıdan yeterlilik ve istihdam ilişkisi açısından da incelenmesi ile mümkün olmaktadır. Çıktılarının değerlendirilmesinde eğitim verilen alanla ilgili istihdam ve mesleki yeterlilik üzerine yapılan takip, araştırma ve analizler sonucunda ele alınması program geliştirme için gereklidir.
Varış, program geliştirmenin şu dört özelliğine dikkati çekmektedir.
1. Program geliştirme operasyonel bir süreçtir. Bununla program geliştirme ve uygulamanın iç içe olduğu anlatılır.
2. Program geliştirme kapsamlı bir süreçtir, ifadesi ile program geliştirme ile ilgili tüm faktörlerin göz önünde tutulması ve geliştirilmesi kastedilir. 3. Program geliştirme devamlı bir süreçtir, derken programın sosyakültürel ve
bilimsel verilerin ışığında sürekli olarak geliştirilmesi gerektiği ifade edilir. 4. Program geliştirme bir araştırma sürecidir, çünkü program geliştirme objektif
verilerin elde edilmesini gerektiren uygulamalı süreçtir (Aktaran: Küçükahmet, 2004:22).
2.1.8. İhtiyaç ve İhtiyaç Analizi
İhtiyaç, bir eksikliği göstermektedir. Bireysel ve/veya toplumsal olarak, amaçlara ve arzu edilen durumlara göre değişkenlik gösterir. Birey olarak ele
alınması durumunda tüm insanlar için geçerli bir durum olarak doğumdan gelen bir durumdur. İhtiyaçları hiyerarşik bir sıra ile gösteren Maslow, bazı ihtiyaçların diğer ihtiyaçlardan daha önce giderilmesi gerektiğini savunmaktadır.
Genel anlamda ihtiyaçlar şu şekilde sıralanabilir; fiziksel, güvenlik, ait olma, saygı, kendini gerçekleştirme, merakı giderme ve estetik ihtiyaçlar.
Bu bağlamda eğitim ihtiyacı, bireyin mevcut durumu ile istenilen durum arasındaki farktır denilebilir.
Sosyal hayatın gerekleri, toplumsal yapının, ülkenin ve uluslararası değişkenlerin ihtiyaçları analiz etmede göz ardı edilmemesi gerekir. İhtiyaçlar değişken bir yapıya sahiptir.
Eğitim açısından ihtiyaç analizi, istihdam alanlarının ihtiyaçlarının doğru tespiti ile mümkündür. Eğitim programları, ihtiyaç analizleri doğrultusunda yeniden yapılandırılması amaçlar doğrultusunda hedefe ulaşmada başarıyı arttırmaktadır. Bir diğer başarıyı artırıcı unsur içeriktir. “İçerik, program hedefleri doğrultusunda seçilmiş konular bütünüdür. Bu boyutta programda belirlenen hedeflere ulaşabilmek için ne öğrenelim sorusuna yanıt aranır. Bu aşamada içerik düzenlemesi ve seçimi önemli bir sorun olmaktadır” (Demirel, 2003:34).
2.1.9. İletişim
Genel anlamda iletişim, gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki insan ya da insan grubu/kitlesi arasında gerçekleşen bir duygu, düşünce, davranış ve bilgi alışverişi olarak tanımlanabilir (Becer, 2008:11).
İletişim öğrenilen bir faaliyettir. “İletişim faaliyetinin özelliği, bireyi yakın ve uzak çevresi ile bütünleştirmesidir…. İletişim faaliyetinin önemli bir özelliği de, iletişim becerilerinin sonradan öğrenilmiş olmasıdır” (Teker, 2009:26). İnsanlar sadece iletişim kurmayı öğrenmezler. Bununla birlikte iletişimin nasıl kurulması gerektiğini öğrenmek amacıyla, iletişim kanallarından yararlanırlar.
Eğitim buna en iyi örnektir. Sanat eğitimi ile de görsel iletişim yöntemleri öğrenilir.
İletişimin amacı belirlendikten sonra; hedef kitleye mesajı iletecek doğru sözcük ve/veya görsel organizasyonla birlikte seçilecek doğru iletişim kanalı başarı için gerekliliktir. Ayrıca iletişim sürecini oluşturan; gönderici, mesaj, iletişim aracı, alıcı ve geri bildirimlerden herhangi biri işlevini yerine getirememesi durumunda amaca ulaşılamaz. İletişimin gerçekleştiği süreç içerisindeki aşamalarda hedef kitleyle bağı engelleyen gürültü ve parazit kaynağı oluşabilir (Şekil 3).
Şekil 3. İletişim sürecinde oluşan gürültüler (Becer, 2008:15).
İletişim sürecinin her aşaması bilinçli bir şekilde planlanıp yönetilerek; doğru seçim, doğru tasarım ve doğru yatırım ile hedefe ulaşmak, zaman ve maliyet açısında verimliliği göz ardı edilmemiş olur.
2.1.10. İletişim ve Grafik Tasarım
İnsan toplumsal bir varlıktır ve çevresiyle iletişim kurmak zorundadır. Bu yüzden iletişim insanın var oluşuyla birlikte ortaya çıktığı kabul edilir. Ve iletişim kendi içerisinde de bir süreçtir. Bu iletişim sürecinde hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın şu tür sorulara cevap aranır; kim?, kime?, ne söylüyor?, neden söylüyor?... İletişimin nasıl, nerede, ne zaman kurulacağını öğrenmek yine iletişimle sağlanmaktadır. İletişimin üç türü vardır. Bunlar, sözel iletişim, yazılı
iletişim ve görsel iletişimdir. Kullanıldığı yer, zaman ve ayrılan bütçeye göre iletişim türünün etkinliği tartışılır. Bunlar içerisinde, doğru kullanılması durumunda en etkili olan iletişim türü; görsel iletişimdir. Görsel iletişim bir diğer anlamda grafik tasarım olarak adlandırılır.
“Grafik Tasarım, görsel bir iletişim sanatıdır” (Becer, 2008:33). Grafik sözcüğü uluslararası literatürde de genel geçer olarak ortak bir ifadede kullanılmaktadır. Dolayısıyla tanımda tüm insanların aynı yorumu çıkaracağı biçimde netleşmiştir. Bu yorum: grafik sözcüğünün, yazmak, çizmek ve çoğaltmak anlamına geldiğini ifade etmektedir (Tepecik, 2002:17).
“Bir iletişim şekli olan grafiğin gerçek anlamda değer kazanması yazının keşfiyle olmuştur (Kınık, 2005:VII). Grafik tasarımın uygulama alanları olarak tipografi, grafik simgeler, afiş, kitap tasarımları, illüstrasyon, ambalaj ve reklamcılık bilinçli kullanıldığında kitleleri etkileme gücüne sahip bir iletişim aracıdır.
2.2. Ambalaj
Sarmış olduğu ürünün içeriğini ve çevresini koruyan, taşınma ve depolanmasını, satışını, kullanılmasını kolaylaştıran, ileride kısmen veya tamamen atılabilecek veya geri dönüşlü bir malzemeyle kaplanması, sarılması, örtülmesi ya da birleştirilmesi için yapılan üründür (Tek, 1999:372).
Bir diğer tanıma göre ambalaj, tüketicinin başka ürünlerle karşılaştırma olanağı bulduğu; üzerinde üretim tarihi, son kullanma tarihi, tüketim ya da kullanım şekli, zararlı ya da yan etkileri v.b. konularda bilinçlendiği ve ürünü en iyi şekilde koruyan, insan sağlığına ve doğaya zararlı olmayan maddelerden üretilen; boyut, ağırlık, kalite açısından standart olan üründür (Balcıoğlu, 1994:10).
“Her ambalaj, süpermarket rafında benzer markalarla rekabet halindedir (Becer, 2008:205). Süpermarketlerin ve diğer self-servis mağazaların gelişmesi ve
sayıca artması ambalaja geleneksel görevinden çok daha fazla, pazarlama görevini yüklemiştir. Günümüzde ambalaj bir iletişim aracı olarak ürünün önemli bir boyutunu oluşturmaktadır (Odabaşı ve Oyman, 2002:243).
Ambalaj tekniklerindeki gelişme ve ambalaja katılan estetik ögeler, ambalajı, tüketicinin fazladan para ödemeyi kabul edebileceği ikinci bir ürün haline getirmiştir. Özellikle kozmetik sektöründe görülen bu durum sonucunda üreticiler, üründen çok içerisinde ürünün sunulacağı ambalaja ağırlık vermektedirler.
2.2.1. Ambalajın Kapsamı
Grafik tasarım içerisinde ambalaj grafiği özel bir uzmanlık alanıdır. Tasarım ajansları, grafik atölyeler ve ambalaj sektörünün çeşitli kademelerinde ambalaj konusunda uzmanlaşmış tasarımcılar görev almaktadır.
Günümüz koşullarında her ürün kendi kendini satabilme özellikleriyle donatılmalıdır. Ürünü koruyan ve tüketiciye sunulan ambalaj, bu nedenle büyük önem kazanmıştır. Reklam yapılmamış ürünler bile bir ambalaj içinde piyasaya sunulur. Ambalaj; çekici, bilgi verici ve kaliteyi tanımlayıcı olmalı, mümkünse ürünü göstermelidir. Ürünün özellikleri ve kalitesi, tasarım üzerinde açıkça belirtilmelidir. Ambalaj içindeki ürünü temsil eden fotoğraf ya da illüstrasyon abartıdan uzak olmalı ve yanlış mesaj vermemelidir. Örneğin: iki tavuk budu içeren bir ambalaj üzerinde üç tavuk budu resmi konulmamalıdır (Becer, 2008:205).
Ambalaj genel anlamda; kullanım yeri, ürünün özellikleri, saklama ve nakliye biçimi, üretim bütçesi ve pazarlama stratejisine göre, kullanılacak materyalleri ve katmanları değişiklik göstermektedir. Bu bağlamda ambalaj; 4 değişik düzeydeki materyallerden oluşmaktadır:
1-Birincil Ambalaj: Ürünü doğrudan içine alan birincil, iç ambalaja
üzerinde bulundurur. Bilgilendirici ve ürünü tanımlayıcı yönüyle tüketici için önemlidir.
2-İkincil Ambalaj: Birincil ambalajı ve ürünün korunmasında ki önemli
işlevinin yanı sıra taşıma amaçlı kullanılan ambalaj olarak tanımlanabilir.
3- Nakliye Ambalajı: Ürünün üretim yerinde ve tüketiciye ulaştırılması
sürecinde; taşıma ve tanıma için kullanılan dış ambalaj olarak tanımlanabilir. Genel olarak birincil ve ikincil ambalajları içerisinde bulundurabilecek formattaki koli, kutu, karton ve kasalar olarak tanımlanabilir.
4-Taşıma Ambalajı: Konteynır: Ulusal ve uluslararası ticarette aktif
kullanılan, uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) tarafından kabul edilen tip ve ölçülere uygun her türlü hava, kara ve deniz nakliye araçlarıyla taşınabilen, bir çok boyuttaki eşyanın tek bir yükleme ve taşıma birimi haline gelmesini sağlayan, bağımsız kullanılabilen, bir araçtan diğerine kendine özgü ekipmanlarla kolayca aktarılabilen, tekrar kullanımını sağlayacak yapıda sağlam yapılan dikdörtgen prizma yapısına sahip metal nakliye kabinleridir.
2.2.2. Ambalaj, Ürün ve Marka
Haedrich ve diğerlerine göre genel anlamda marka sözcüğünden, rekabet ortamında bir ürün ya da hizmeti benzer ürün ve hizmetlerden ayırt etmeye yarayan, o ürün ya da hizmetin kimliğini ifade eden bir “isim ya da işaret” anlaşılmaktadır (Aktaran: Ulufer, 2009:85).
Genel anlamda marka, nihai tüketici tarafından isim ya da işaretler olarak algılansa da, pazarlama karması içerisinde ürün veya hizmet ile ilgili her türlü faaliyetler bütününün hedef kitlece kabulünden ibarettir. Marka ürün ya da hizmete artı değer katar. Markalaşma, her türlü iletişim kanalı planlı bir şekilde, amaca hizmet edecek yapı taşlarının kullanımı ile hedefe ulaşma süreci hızlandırılmış olur. Bu süreçte en önemli iletişim yöntemlerinden biri grafik tasarım kapsamına giren görsel iletişim ürünleridir. Markalaşma bir süreç olmakla
birlikte, etkinliğinin devamı için de iletişim kanallarının kapatılmayıp, tutundurma faaliyetlerinin de aktif bir şekilde kullanımı gereklidir.
Pazarlama iletişiminde, günümüz satış kanalları, tüketici alışkanlıkları ve ticari yapı incelendiğinde ürün önemlidir. Aynı zamanda marka ile ilgili ilk iletişim ürünle sağlanmaktadır. Ürününde mesajı doğru iletmesi, hedef kitlece algılanışı ambalajlarının başarısıyla doğru orantılıdır. Kısacası marka konumlandırmada ve reklamın temel amacı satışı artırmada ürün ambalajı önemli bir unsurdur.
2.2.3. Ambalaj ve Eğitim
Genel olarak eğitim bir toplumun yeniliklere ve çağdaş uygarlığa ayak uydurmasının en önemli araçlarından biridir (Özsoy, 2007:25).
Ambalaj, grafik sanat ürünleri içinde üç boyutlu tasarım gerektiren ve görsel estetiğin yanında, teknik detayları daha fazla özellik içeren çalışma türlerindendir (Tepecik, 2002:86).
Kınık’a (2005) göre, “bir grafik tasarımcı ortaya çıkardığı ürününü hem fiyat, hem baskı kalitesi açısından denetleyebilmelidir. Bunu yapabilmesi için matbaa teknolojisini bilmesi gerekir” (s.85).
Tasarım alanı ilgili eğitimlerde toplumun sosyal ve ekonomik yapısı, pazarlama iletişim kanaları ve üretim teknolojileri konularının programlar içerisinde ele alınması gerekmektedir. Ambalaj tasarımı eğitim programının, diğer grafik tasarım ürünleri ile ilgili eğitim programlarından farklı olarak; pazarlama iletişim kanalları, tüketici davranışları, piyasa ekonomik yapısı ve üretim teknolojileri alanlarındaki yetkinlik üzerine eğitim alanlarının sektöre uyum sağlaması ve başarılı olması mümkün olmaktadır.
2.2.4. Ambalaj Tasarımı Dersi
Ambalaj ile ilgi eğitimler üniversitelerin güzel sanatlar fakülteleri, güzel sanatlar tasarım ve mimarlık fakülteleri ve teknik eğitim fakülteleri ile meslek yüksel okullarının ilgili bölümlerinde verilmektedir. Teknik eğitim fakülteleri ile meslek yüksek okullarında verilen program yapıları teknik alt yapıda, uygulama ve operatörlük alanlarında çalışmak üzere sektöre eleman yetiştirilmektedir. Sanat eğitimi veren fakültelerin grafik tasarım programlarında ise genel anlamda tasarım ve uygulama alanlarında sektörde tasarımcı, sanat yönetmeni ve/veya yaratıcı yönetmen olarak hizmet etmekle birlikte, uzmanlık alanları ile ilgili birimlerde yöneticilik hizmeti de vermektedir.
Ambalaj sektörünün tasarım alanında çalışmak üzere, grafik tasarımcıdan, yardımcı grafikere, operatörden trafikere ambalaj ile ilgili tasarım, üretim ve kalite kontrol konularına hakim personele her zaman ihtiyaç duymaktadır. Üretim sektöründe de yapılan en büyük yatırım, insana yapılan yatırımdır. Özellikle tasarlama eylemi için teknik bilgi yanı sıra yetenek ile ilişki çok yönlü düşünme ve mesajları planlı bir eylem olarak görselleştirme yetisini kişilere kazandırmak basite alınacak bir konu değildir.
Tasarım eğitimi veren kişilerde olduğu gibi, ambalaj tasarımı dersini yürüten eğitimcilerin de sektörde tasarımcı olarak hizmet vermeleri, ambalaj tasarımı dersinin hazırlanan içerik doğrultusunda öğrenciye aktarılacak bilgilerin güncelliğini sağlamaktadır. Aynı zamanda ambalaj tasarımı dersi alan öğrencilerin, profesyonel piyasada tasarımcı olarak hizmet veren öğretim elemanından ders almaları derse katılım ve motivasyonunu olumlu etkilemektedir.
Üretim sektörleri gelişmiş ülkelerde ambalaj tasarımı eğitimi ile ilgili dersler, tasarımın ve tasarımcının faydasına göre, sanayi ile işbirliği programları çerçevesinde ele alınmaktadır. Bununla birlikte sadece ders olarak değil, mühendislik fakültesi ve ambalaj okulları açılacak kadar talebin olduğu bilinmektedir.
III. BÖLÜM 3. YÖNTEM
Bu bölümde araştırmanın modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve verilerin analizi alt başlıkları bulunmaktadır.
3.1. Araştırmanın Modeli
Araştırmada nicel araştırma yöntemi uygulanmıştır. Ankara’da ki beş üniversitede bulunan güzel sanatlar fakülteleri ile güzel sanatlar ve mimarlık fakültelerinin lisans programlarında yer alan ambalaj tasarımı dersi konuları ve işlenişi incelenmiştir. Öğretim elemanları ve sektörle ilgili işveren görüş ve önerilerine başvurulmuş, anket ve doküman incelemesinden yararlanılmıştır. Bu bağlamda ambalaj tasarımı dersi ile ilgili 20 öğretim elemanı ve ambalaj sektöründeki 20 işverenle yapılan, uzman görüş ve önerileri tespit etmeye yönelik anket uygulaması ile elde edilen veriler tablo şeklinde verilerek frekans ve yüzde olarak ortaya konulmuştur.
3.2. Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini; Üniversitelerin Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakülteleri; Grafik, Grafik Tasarım ve Görsel İletişim Tasarımı Bölümlerinin ders içerikleri oluşturacaktır. Araştırmanı örneklemini ise; Ankara İl sınırları içerisinde eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdüren üniversitelerden, ambalaj tasarımı eğitimi veren fakültelerinin ilgili bölümleri oluşturmuştur.
Araştırmada, Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü, Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım
ve Mimarlık Fakültesi Görsel Sanatlar ve Tasarım Bölümü Grafik Tasarım Programı, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü ve TOBB ETÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü lisans programlarında ders olarak yer alan ambalaj tasarımı derslerinin içerikleri incelenmiştir.
3.3. Verilerin Toplanması
Araştırma sürecinde çeşitli kütüphanelerde ve internet ortamındaki yazılı ve görsel dokümanlara ulaşılmış, ilgili literatür taraması yapılmıştır. YÖK Dokümantasyon Merkezi’ndeki kayıtlarda yer alan ilgili çalışmalar incelenerek, araştırmada nicel ve nitel veri toplama teknikleri kullanılmıştır.
Bu araştırmada veri toplama aracı olarak; ambalaj tasarımına yönelik okutulan derslerin içerikleri ilgili fakülte yönetimlerinden ders içerikleri (Ek-1) talep edilerek alınmıştır. Ambalaj tasarımına yönelik okutulan derleri yürüten ve yürütmüş olan öğretim elemanlarının görüşlerini ölçmek ve önerilerini belirlemek amacıyla “Öğretim Elemanı Uzman Görüşü” anket formu kullanılmıştır (Ek-2). Ambalaj sanayisinde hizmet veren kuruluşların yöneticileri ve/veya ilgili birim amirlerinin görüşlerini ölçmek ve önerilerini belirlemek amacıyla da “İşveren Uzman Görüşü” anket formu kullanılmıştır (Ek-3). Bilim uzmanları yardımıyla hazırlanan anketler, alan uzmanlar gözetiminde gerçekleştirilmiştir.
3.4. Verilerin Analizi
Araştırmada, öğretim elemanı ve sektör çalışanları uzman görüşlerine başvurmak için kullanılan derecelendirme ölçekli verilerin istatistiksel analizi için yüzde ve frekans kullanılmıştır. Anket soruları, beşli skala üzerinden cevaplandırılmış olup, öğretim elemanı ile sektör çalışanı uzman görüş ve
önerilerinden veri elde edilmiştir. Elde edilen veriler SPSS programında analiz edilip tablo şeklinde verilerek frekans ve yüzde olarak ortaya konulmuştur.
“Öğretim Elemanı Uzman Görüşü” ve “İşveren Uzman Görüşü” anket uygulaması ile elde edilen öneriler uzman görüşü olarak kullanılmıştır.
4. BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde, araĢtırmanın örnekleminde belirtilen; Ankara Ġl sınırları içerisinde eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdüren üniversiteler tespit edilmiĢtir (Tablo 1).
Üniversite[1]
Kuruluş[2] Ġlçe Türü[1] Ağ Sayfası Dili Öğrenci[1]
Ankara 1946 Çankaya Devlet ankara.edu.tr Türkçe 41.547
Atılım 1996 GölbaĢı Vakıf atilim.edu.tr Ġngilizce 5.268
BaĢkent 1994 Çankaya Vakıf baskent.edu.tr Türkçe 9.005
Bilkent 1984 Çankaya Vakıf bilkent.edu.tr Ġngilizce 12.206
Çankaya 1997 Çankaya Vakıf cankaya.edu.tr Ġngilizce 3.844
Gazi 1926 Çankaya Devlet gazi.edu.tr Türkçe 57.834
Hacettepe 1967 Çankaya Devlet hacettepe.edu.tr
Türkçe, Ġngilizce, Almanca, Fransızca
29.727
ODTÜ 1956 Çankaya Devlet odtu.edu.tr Ġngilizce 22.110
TOBB ETÜ 2003 YenimahalleVakıf etu.edu.tr Türkçe 1.221
Turgut Özal 2009 Keçiören Vakıf turgutozal.edu.trTürkçe 0
Ufuk 1999 Çankaya Vakıf ufuk.edu.tr Türkçe 975
1. "Yükseköğretim Kurumu resmi sitesi, 2006 - 2007 Öğretim Yılı Üniversitelerin Öğrenci Sayıları sayfası" ((Türkçe)). 30 Haziran 2009 tarihinde eriĢilmiĢtir.
2. "Yükseköğretim Kurumu resmi sitesi, KuruluĢ Yıllarına Göre Üniversiteler sayfası" ((Türkçe)). 30 Haziran 2009 tarihinde eriĢilmiĢtir.
Tablo 1. Ankara’daki üniversiteler (2010).
Tespit edilen bu üniversitelerden; Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi’nin Grafik Tasarım Bölümü’nde, BaĢkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi’nin Görsel Sanatlar ve Tasarım Bölümü’nde, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nin Görsel ĠletiĢim Tasarımı Bölümü’nde, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nin Grafik Bölümü’nde ve TOBB ETÜ Güzel Sanatlar Fakültesi’nin Görsel ĠletiĢim Tasarımı Bölümü’nde ambalaj tasarımı ders olarak yer almaktadır.
4.1. Ders Programları
4.1.1. Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü Ders Programı
AraĢtırmamız kapsamında incelediğimiz ve vakıf (özel) üniversitelerinden olan, Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi’nin Grafik Tasarım Bölümü’nün ders programında GRF 303 ders koduyla yer alan Ambalaj Grafiği Tasarımı isimli dersin, üçüncü yıl güz döneminde verildiği görülmektedir (Tablo 2).
LĠSANS DERS PROGRAMI
Üniversite: Atılım Üniversitesi
Fakülte : Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Bölüm : Grafik Tasarım Bölümü
BĠRĠNCĠ YIL Birinci Yarıyıl
GRF 101 - Temel Sanat Eğit. I GRF 103 - Desen I GRF 105 - Teknik Resim-Perspektif GRF 107 - Kültür Tarihi GSĠ 101 - Yabancı Dil I GRF 110 - Yaz Stajı I Ġkinci Yarıyıl
GRF102 - Temel Sanat Eğit. II GRF104 - Desen II GRF106 - Artistik Anatomi GRF108 - Sanat Tarihi ĠKĠNCĠ YIL Üçüncü Yarıyıl GRF 201 - Grafik Tasarım I GRF 203 - Yazı Tasarımı GRF 205 - Fotoğraf GRF 207 - Renk Bilgisi GRF 209 - Türk Sanat Tarihi GRF211 - Seçmeli Ders Dördüncü Yarıyıl GRF 202 - Grafik Tasarım II GRF 204 - Tipografi GRF 208 - Özgün Baskı GRF 210 - 19. ve 20.yy Av. GRF 212 - Seçmeli Ders GRF 214 - Yaz Stajı II GRF206 - Ġllüstrasyon
ÜÇÜNCÜ YIL BeĢinci Yarıyıl
GRF 311 - Tasarım Psikolojisi GRF 301 - Grafik Tas. Proje I GRF 303 - Ambalaj Grafiği Tas. GRF 305 - Bilg. Des. Tas. I GRF 307 - STV Grafiği GRF 309 - Serigrafi GRF 313 - Seçmeli Ders
Altıncı Yarıyıl
GRF 302 - Grafik Tas. Proje II GRF 304 - Endüstri Grafiği GRF 306 - Bilg. Des. Tas. II GRF 308 - Web Grafik Tasarımı GRF 310 - Grafik Üretim Teknikleri GRF 312 - Semiyotik
GRF 314 - Seçmeli Ders
DÖRDÜNCÜ YIL Yedinci Yarıyıl
GRF 401 - Diploma Projesi I GRF 403 - Ġnteraktif Grafik Tasarım GRF 405 - Tanıtım Grafiği
GRF 407 - Sanat Sosyolojisi GRF 409 - Grafik Sanatı Tarihi GRF 411 - Ajans ĠĢletme GRF 413 - Seçmeli Ders Sekizinci Yarıyıl GRF 402 - Diploma Projesi II GRF 404 - Masa Üstü Yayıncılık GRF 406 - Reklam Analizi GRF 408 - ÇağdaĢ Sanat Akım. GRF 412 - ĠĢ Hukuku
GRF 414 - Seçmeli Ders GRF 410 - Portfolyo Tasarımı
Tablo 2. Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü ders programı (2010).
4.1.2. Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Görsel Sanatlar ve Tasarım Bölümü Ders Programı
AraĢtırmamız kapsamında incelediğimiz ve vakıf (özel) üniversitelerinden olan, BaĢkent Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Fakültesi’nin Görsel Sanatlar ve Tasarım Bölümü’nün ders programında GRA 423 ve GRA 424 ders koduyla yer alan Ambalaj Tasarımı I-II isimli derslerin, dördüncü yıl güz ve yaz dönemlerinde verildiği görülmektedir (Tablo 3).
