MUZAFFER TAN
DR., ANKARA Ü. ÝLAHÝYAT FAKÜLTESÝ tanmuzaffer@yahoo.com
ESRA GÖZELER
AR. GÖR., ANKARA Ü. ÝLAHYYAT FAKÜLTESÝ esragozeler@yahoo.com
Religious Education and the Theology of Religions: The Relationship between the Self-understanding of Religion and Religious Education Today, 27 Temmuz-1 A?ustos 2008, Ankara
ISREV'in 2006 yýlýnda Hollanda'nýn Driebergen þehrinde düzenlenen 15. toplantýsýnda aday ülkeler arasýnda 16. toplantý için yapýlan oylama sonucu dönem baþkaný olarak Ankara Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dekaný Prof. Dr. Mualla Selçuk seçilmiþtir. Bu nedenle 16. ISREV toplantýsý Ankara Üni-versitesi'nin ev sahipliðinde, Prof. Dr. Mualla Selçuk baþkanlýðýnda 27 Tem-muz-1 Aðustos 2008 tarihleri arasýnda Ankara'da gerçekleþtirilmiþtir.
ISREV, Uluslararasý Din Eðitimi ve Deðerler Semineri, bir sivil toplum kuruluþu olup 1978 yýlýnda Ýngiltere'de kurulmuþtur. ISREV dünyadaki din eðitimi çalýþmalarý yapan öncü kuruluþlardan biridir. Bugün 30 ülkeden 200'e yakýn üyesi olan bu kuruluþun üyeleri Yahudilik, Hýristiyanlýk, Ýslamiyet ve Budizm gibi dinlere mensup din eðitimcilerinin yanýnda seküler uzmanlar-dan oluþmaktadýr. ISREV'in amacý din eðitim ile ilgili kaliteli araþtýrmalar yapmayý geliþtirmek; bu alanda yetiþmekte olan din eðitimcilerini araþtýrma yapmaya teþvik etmek ve bu tür araþtýrmalarýn sonuçlarýný seminer toplan-týlarýyla üyeler arasýnda paylaþmaya açmaktýr. Bu amaçla her iki yýlda bir farklý bir ülkede Din Eðitimi ile ilgili sadece üyelerinin katýlabildiði toplantý-lar düzenlemektedir.1 Toplantý dili Ýngilizce'dir.
1 ISREV ve daha önceki toplantýlarý hakkýnda daha fazla bilgi için www.isrev.bham.ac.uk adresi-ne bakýlabilir.
Bu sene ki toplantýya; ABD, Almanya, Türkiye, Ýngiltere, Ýsrail, Estonya, Litvanya, Danimarka, Rusya, Finlandiya, Avustralya, Kanada, Norveç, Ken-ya ve Güney Afrika gibi 27 farklý ülkeden 105 bilim insaný katýldý. Toplantý-da bildiriler "Din Eðitimi ve Dinlerin Teolojisi: Dinin Kendini Anlama ve Günümüz Din Eðitimi Arasýndaki Ýliþkisi" çerçevesinde sunuldu. Bu çerçeve-de "Birlikte Barýþ Ýçerisinçerçeve-de Yaþamak", "Dinler Arasý Eðitimçerçeve-de Karþýlaþýlan Bazý Problemler", "Hoþgörü ve Din Eðitimi", "Ahlak Eðitimi", "Din Eðitimi ve Demokrasi", "Ders Kitaplarýnda Dinlerin Anlatýlmasý", "Ötekini Anlama", "Din Eðitiminin Dünya Barýþýna Katkýsý" gibi konular ele alýndý.
Program, 27 Temmuz 2008 Pazar günü katýlýmcýlarýn seminere resmi kayýtlarý ile baþladý. Ayný gün akþamý Devlet Bakaný Sayýn Prof. Dr. M. Sait Yazýcýoðlu'nun iþtirakleriyle toplantýnýn resmi açýlýþý yapýldý. Prof. Dr. M. Sait Yazýcýoðlu, açýlýþ konuþmasýnda katýlýmcýlara Türkiye'deki Din Eðitimi'nin tarihi ve Ýlahiyat Fakültelerinin iþlevi hakkýnda genel bilgiler sundu. Açýlýþ oturumuna Yüksek Öðretim Kurulu üyesi Prof. Dr. Halis Ayhan ve Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nusret Aras da katýldý.
Seminer beþ gün boyunca bütün katýlýmcýlarýn katýlacaðý prestij oturum-larý ile baþladý. Gün içerisindeki diðer toplantýlar ve sunulan tebliðler eþ zamanlý olarak beþ farklý salonda gerçekleþtirildi.2
28 Temmuz 2008 Pazartesi günü Prof. Dr. Mualla Selçuk'un baþkanlýðýn-da gerçekleþtirilen genel oturumbaþkanlýðýn-da Prof. Dr. Recep Kaymakcan, "Is modern Islam compatible with modern religious education? Critical evaluation of teaching Islam in Turkish religious education" adlý tebliði sundu. Tebliðinde Ýslam'ýn öðretilme modeli ile Türkiye'de okullardaki din eðitimi ders prog-ramlarý arasýndaki iliþkiyi inceleyen Kaymakcan, Ýslam'ýn öðretilme modeli-ni 'ilmihal merkezli yaklaþým' olarak modeli-niteleyerek bunun okullardaki din eði-timi üzerinde büyük etkisi olduðunu ifade etti. Kaymakcan, bu geleneksel yaklaþýmýn teslimiyetçi (confessional), bilgi merkezli (informative), eðitim açýsýndan zayýf ve teolojik bir yöne sahip olduðunu dile getirdi. Bu anlamda, Kaymakcan, Türkiye'de okullarda verilen geleneksel din öðretiminin toplu-mun pedagojik ve teolojik açýdan ihtiyaçlarýný karþýlamada yetersiz olduðu-nu ve bu sebeple 2000, 2005 ve 2006 yýllarýnda, yeni deðiþikliklere ve kar-þýlaþýlan zorluklara çözüm teþkil etmesi amacýyla ilk ve orta öðretimde din eðitimi alanýnda modern Ýslam'ý öne çýkaran yeni müfredatlarýn hazýrlandý-ðýný belirtti. Kaymakcan tebliðinde temelde, ilmihal merkezli din öðretimi ile önceki din eðitimi müfredatlarý ve okullardaki ders kitaplarýnýn mukaye-sesi; modern Ýslam'ýn öðretimi ile yeni din eðitimi müfredatý arasýndaki
ki; batýlý anlamda modern ve çoðulcu din anlayýþý ile ýlýmlý Ýslam anlayýþýna deðindi.
Katýlýmcýlar, ayný gün akþamý Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nus-ret Aras'ýn ev sahipliðinde, Ankara Üniversitesi Rektörlüðü bahçesinde dü-zenlenen resepsiyona katýldýlar. Katýlýmcýlara, Prof. Dr. Nusret Aras tarafýn-dan Ankara Üniversitesinin tarihçesi, fakülteleri ve projeleri ile ilgili bir su-num yapýldý.
29 Temmuz 2008 Salý günü, Friedrich Schweitzer'in baþkanlýðýnda ger-çekleþtirilen genel oturumda Cornelia Roux, "Religious education and the theology of religions: The relationship between the self understanding of religion and religious education today" adlý tebliði sundu. Din öðretimi ve öðreniminin bireyin kendi inandýðý din ile baþkalarýnýn dinlerine dair yorum ve algýlamalarýný etkilemeye yönelik bir yaklaþým içinde olduðunu belirten Roux, bilhassa çok dinli eðitim ile kiþinin kendisini ve baþkalarýný anlamasý-nýn, yorum ve algýlamalarda devamlý olarak gel-gitlerin yaþadýðý üretken bir süreç olarak nitelenebileceðini belirtti. Bu gel-git þeklindeki dalgalanma, Roux'a göre, din öðretimi ve öðreniminde ayný zamanda öðretmenin ya da öðrencinin kendi kimliði üzerinde de etkili olabilir. Bu nedenle, öz kimlik sürecinin bir parçasý olarak dinî edebiyatýn (religious literacy) geliþiminin önemini; kiþinin bilgisini arttýracak, baþkalarýyla konuþma ya da diyalog yollarýný açmada kullanabileceði özgün sorular sorarak ve dolayýsýyla bilgi üreterek hermeneutik bir öðrenme sürecini empoze etmesi olarak ifade eden Roux, dinî edebiyatýn, farklý dinî ve sosyal ortamlara katýlmak için dinî bi-linç sürecini gerekli kýldýðýný söyledi. Daima yorumlayýcý bir süreç olarak nitelenen anlamada kiþinin algýlama ve ön yargýlarýnýn söz konusu yorum-larda etkili olduðunu dile getiren Roux, özet olarak teorik ve pratik açýdan din öðretim ve eðitiminin anlaþýlmasý için hermeneutik bir çerçeve ve dinî edebiyatýn geliþiminin, dinî eðitime katký saðlamaya yönelik bir amacý ol-masý gerektiðini öne sürerek, hermeneutik ve dinî edebiyatýn din öðretimi ve öðreniminde anahtar unsurlar olduðunu ifade etti.
Katýlýmcýlar, ayný gün akþamý Diyanet Ýþleri Baþkaný Prof. Dr. Ali Barda-koðlu'nun davetleriyle Diyanet Ýþleri Baþkanlýðýnda düzenlenen akþam ye-meðine katýldýlar. Prof. Dr. Ali Bardakoðlu, Diyanet Ýþleri Baþkanlýðýnýn tarih-çesi, sorumluluklarý ve projeleri ile ilgili katýlýmcýlara bir konuþma yapmýþtýr. 30 Temmuz 2008 Çarþamba günü, Jeff Astley "A theological reflection on the nature of religious truth" baþlýklý tebliði sundu. Roseanne McDougall'ýn baþkanlýðýný yaptýðý genel oturumda, Astley temelde dinî geleneklerde kul-lanýlan hakikat (truth) sözcüðünün çeþitli anlamlarý ve bunun öðretme gö-revi (teaching task) ve eðitim süreçleri arasýnda elde edilen farklý iliþkileri
etkileme biçimleri üzerinde durdu. Konuþmacý ayrýca dinî anlayýþ kavramý ile bir dinî anlama ifadesi arasýndaki farklýlýklar; hakikatin belirgin bir þekil-de dinî ya da manevi anlamý hakkýndaki iddialar; dinsel dilin farklý düzey-lerdeki fonksiyonlarý ve inancýn doðasýna dair deðiþen anlayýþlarýn farkýnda olmanýn önemi; dinlerin çeþitliliðinin fark edildiði usuller ve bu çeþitlilikler vasýtasýyla farklý yollara dair müzakere çabalarýnýn yapýlacak tartýþmalar üzerinde etkili olabileceðine vurgu yaptý. Hakikate dair muhtelif görüþler ve dine dair farklý algýlama biçimlerini de deðerlendiren Astley, bunu yaþamýn anlamý ve nihai kurtuluþa dair duyulan endiþe noktasýnda mihenk taþý ola-rak gördüðünü ifade ederek, bu endiþenin evrensel oluþunun din öðretimi için temel gerekçeyi oluþturduðunu dile getirdi.
Katýlýmcýlar, bu oturumdan sonra Türkiye'nin ve Ankara'nýn kültürel mi-rasýný daha yakýndan tanýmak amacýyla Beypazarý ilçesine bir gezi gerçek-leþtirdiler. Ayný gün akþamý, Yrd. Doç. Dr. Bayram Akdoðan ve Öðretim Gö-revlisi Fatih Koca, katýlýmcýlara Tasavvuf Musikisinin örneklerini yorumla-dýlar. Bu programa sema gösterisi de eþlik etmiþtir.
31 Temmuz 2008 Perþembe günü, genel oturum, Leslie Francis baþkanlý-ðýnda "The meaning and characteristics of religious education in Israel: Bar-riers, advantages and limitations" baþlýðýný taþýyan tebliði ile Yaacov Yablon tarafýndan yapýldý. Konuþmasýnýn baþýnda Ýsrail eðitim sisteminin tarihi ge-liþiminden bahseden Yablon, 1953 yýlýnda Ýsrail'de eðitimin devlet eliyle ve-rilmesine dair yasal düzenlemeden sonra sistem içerisinde din ve dinî eðiti-min nasýl olacaðýna dair sorunun gündeme geldiðini belirterek, ulusal eði-tim sisteminde ebeveynlerin dinî, siyasi ya da ideolojik geçmiþine bakýlmak-sýzýn tüm çocuklara eðitim verildiðini belirtti. Ýsrail'de ebeveynlerin çocuk-larý için seçebileceði, dinî ve seküler olmak üzere iki farklý resmi eðitim biçi-minin var olduðunu, bununla birlikte ayrýca Ýsrail'de farklý toplum kesimle-rinin ihtiyaçlarýna cevap vermek amacýyla bu iki resmi eðitim modeli dýþýn-da, Eðitim Bakanlýðýnca onaylanmýþ baþka okullarda da eðitim-öðretim ala-bilme seçeneðinin olduðunu belirtti. Bu anlamda Ýsrail'in resmi eðitim siste-minin günümüzde üç çeþit Yahudi okullarýndan oluþtuðunu dile getiren Yab-lon, bunlarý Yahudi seküler okullar, Yahudi dinî okullarý ve Yahudi baðýmsýz okullar þeklinde sýraladý. Ýsrail'deki farklý toplum kesimlerinin faklý ihtiyaç-larýna cevap vermeye yönelik kurulmuþ olan bu okullar, kendi ders prog-ramlarýný yaptýklarý gibi öðretmenlerini de kendilerinin atadýklarý ifade edil-di. Bu farklý okullarýn sahip olduklarý farklý din eðitimi biçimlerini ve toplu-mun farklý kesimleri arasýndaki iliþkilere olan katkýlarýný ortaya koymaya çalýþan Yablon, Ýsrail'deki dinî eðitimin mahiyeti ve rolü üzerinde durarak bunlarýn sosyal ve ideolojik sonuçlarýna deðindi.
1 Aðustos 2008 Cuma günü, toplantýnýn beþinci ve son genel oturumu-nu, John Hull baþkanlýðýnda, Gloria Durka tarafýndan sunulan "Through the looking glass: An U.S. Roman Catholic view of theology of religions" baþlýk-lý teblið oluþturdu. Temelde Amerika Birleþik Devletlerinde Katolik Kilisesi-nin dinler teolojisine dair bakýþýný ele alan Durka, Katolik kilisesiKilisesi-nin dünya çapýnda karmaþýk bir tarihe sahip olduðunu ve bu anlamda Amerika Birleþik Devletleri Katolikliðinin kendine özgü bir durum arz ettiðini ifade etti. Kato-liklerin de çoðulculuðun ve rakip güçlerin arasýnda bütünlüklerini koruma sýkýntýsý yaþadýklarýný dile getirerek, tüm dinlerin sekülerleþme, insanlar ara-sýndaki ekonomik adaletsizlikler, çevre felaketleri, küreselleþme, göçler, bilgi teknolojisindeki hýzlý deðiþim ve savaþ gibi çaðýn sembollerinin (signs of time) meydan okumalarýyla karþý karþýya olduðunu ifade etti. Ona göre her ne kadar dinsel bellek karþýlýklý üzücü olay ve tecrübeler taþýsa da, dinler arasý diyalogu destekleme, teolojik araþtýrmalarý geliþtirme ve eðitim iþbirli-ði için gereklidir. Bu açýdan konuþmacý tebliiþbirli-ðinde asýl olarak Amerika Birle-þik Devleri Katolik tarihinin dünyayý iyileþtirme ve insanlýðýn geliþimine kat-kýda bulunmada diðerleriyle paylaþýlacak ortak vazife anlamýnda sunacak özel bir þeyi olup olmadýðý hususu üzerinde durdu. Eleþtirel teori merceðin-den kültürler ötesi ve çok kültürlü baðlamlarda dinler teolojisinin bir araya gelmesi ve ayrýlmasýna dair din eðitimcilerinin öðrenebileceði þeyler; sosyal ve politik faktörlerin Birleþik Devletler'de dinî geliþme ve eðitimi þekillen-dirmede etkisi üzerinde duran Durka, bu anlamda dinin bizzat anlaþýlmasý ve din eðitimi arasýndaki iliþkiye katkýsýný ortaya koymaya çalýþtý.
ISREV Dönem Baþkaný Prof. Dr. Mualla Selçuk seminerde "Under what conditions can Islamic religious education promote an understanding of individualized religion?" adlý tebliði sunmuþtur. Prof. Dr. Mualla Selçuk teb-liðinde dinlerin, teolojik açýdan, deðiþtirilmesi olanaksýz temel ilkelere ve inançlara sahip olmasýna raðmen, herhangi bir dine inanan kiþilerin sosyal ve tarihsel baðlamlarýyla ilgili dinî kültürlerini taþýdýklarýný ifade ederek, bu yüzden din ve kültürün kaçýnýlmaz þekilde birbiriyle ilgili hale geldiðini dile getirdi. Özellikle, Ýslam'ýn temel kaynaklarýna dayanan bakýþ açýsýnýn ve ta-rih içinde oluþan ortak anlamanýn sosyal hayatýn her alanýnda var olan bir din istediðini söyleyen Selçuk, modern dönemlerde neyin din alanýna ait olduðu, neyin de bireysel olarak kaldýðý hususunun tartýþma konusu oldu-ðuna dikkat çekti. Ýslam din eðitiminin, dinî kimliði korumak ile modernite-nin taleplerine cevap verme gerilimi arasýnda kaldýðýný ve bu anlamda Ýs-lam'ýn esnekliði ve evrenselliði ile ilgili iddialarýn Ýslam din eðitiminde, eði-timcilerin önlerinde tartýþmalarý gereken zorluklar olarak durduðunu belirt-ti. Bu zorluklarýn din eðitimini baský altýnda mý tutacaðý, yoksa bu alanýn
bugünün pedagojisinde yeni düþüncelere mi kapý aralayabileceði sorusu-nu sorduktan sonra, bu merkezi soruyu cevaplandýrma sürecinde tebliðin-de Rabb-Abd ve Ýslam-Þeriat arasýndaki iliþkiye tebliðin-deðinen Selçuk, Kur'ani bir kavram olan hikmeti bireyselleþtirilen dinin çalýþan unsuru olarak ele aldý.
Ankara Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi öðretim üyesi Prof. Dr. Recai Do-ðan "Some considerations on the perception of Islam of other religions in Islamic religious in education history and in the present" adlý tebliði sundu. Prof. Dr. Recai Doðan tebliðinde, Osmanlýlarýn din anlayýþlarýnýn þekillen-mesinde önemli bir rol oynayan medreseler ve tekkeler çerçevesinde diðer dinlerin algýlanmasýný ele aldý. Prof. Dr. Recai Doðan, ayrýca toplantýda Dzintra Ilisko tarafýndan sunulan "The challenges for religious education in Latvia: Encountering the difference" isimli tebliði müzakere etti.
Ek: Sempozyumda Sunulan Tebliðler (Alfabetik sýra)
1. Alma Lanser van der Velde: "Rap and roots, youth and music in immig-rant churches"
2. Ann Casson: "The role of Roman Catholic schools in maintaining the 'Chain of Memory' and their pupils' perceptions of Catholic identity"
3. Annebelle Pithan: "Doing gender in written materials and text books for religious education"
4. Anta Filipsone: "Religious literacy or spiritual awareness?"
5. Antti Rasanen: "Religious instruction: The robust stone base of success-ful education
6. Arto Kallioniemi, Headmasters' conceptions of celebrating annual Ch-ristian festivals in comprehensive schools: A Finnish example"
7. Astrid Dinter: "Formation standards, action research and global lear-ning"
8. Bernd Krupka: "Confirmation 2008: A national survey on confirmants' and their teachers' expectations to confirmation classes and confirmation"
9. Bernd Schroeder: "Religious education and theology: How to deal with quests and claims of truth"
10. Brendan Hyde: "The religious-spiritual supermarket of Western cul-ture: Do children arbitrarily pick and choose their values and spiritual reso-urces?"
11. Brian Gates: "Stretching the theological imagination across the lifes-pan"
12. Bruce Grelle: "Worldview education, citizenship, and the competition of global ethics"
13. Carsten Gennerich: "Muslim and Christian adolescents evaluation of theological concepts: Is it the context or the faith traditions which make the difference?"
14. Christina Osbeck-Sidsel Lied: "Policies of religious plurality-The com-parative cases of Sweden and Norway"
15. Cornelia Roux: "Hermeneutics and religious literacy as prerequisites for religious teaching and learning"
16. David Lankshear: "Church in Wales schools: a perspective from within the church"
17. Denise Cush: "Children of the goddess: Pagan theology, the spiritua-lity of young pagans and the implications for religious education"
18. Dzintra Iliško: "The challenges for religious education in Latvia: Enco-untering the difference"
19. Elisabet Haakedal: "Pupils' workbooks in the Norwegian primary sc-hool: A comparison of the changing perspectives found in pupils' expressions of different religions and life views through half a century"
20. Elisabeth Arweck: "The interaction of the major religions at close qu-arters: Religiously mixed families in the UK"
21. Eunice Kamaara: "Reconstruction theology and religious education for world peace and unity"
22. Fedor Kozyrev: "Ivan Ilyin's phenomenological approach to religion and its pedagogical implications"
23. Fred Mwesigwa: "Moral education: An alternative to the divisive pri-mary and secondary school Christian religious education and Islamic religio-us education curriculum"
24. Friedrich Schweitzer: "Principled pluralism and theology's contributi-on to religious educaticontributi-on: A Protestant perspective"
25. Gabriel Moran: "Leadership in religious organizations"
26. Geir Skeie: "Teachers and researchers cooperating in developing religi-ous education"
27. Gerdien Bertram: "Troost, living together in peace? The impact of Dutch schools for secondary education on pupils' perceptions of religious diversity" 28. Gloria Durka: "Through the looking glass: A Roman Catholic view from the United States"
29. Günter Schmidt: "Christian versus religious education"
30. Hans Georg Ziebertz: "Xenophobia among youth in Europe: results of a ten-country-survey"
31. Hans Günter Heimbrock: "Perceiving the other-How to deal with sa-meness, difference and diversity in religious education and in the intercul-tural encounter"
32. Heike Lindner: "'if you want to understand other people…' Intercultural and inter-religious dialogue, and the Protestant responsibilities for education"
33. Heinz Streib-Adem Aygün: "Religious socialization and faith deve-lopment of adolescents in Turkey and Germany: results from cross-cultural research"
34. Howard Summers: "How do exclusive religious private schools in South Africa cope with religious diversity?"
35. Hrisanti Bulugea: "An instrument designed to examine the educational value of some patristic texts and their degree of relevance to present day pupils" 36. Ina TerAvest-Cok Bakker: "Self-understandings of religious educati-on teachers as ceducati-ontributieducati-ons to school identity"
37. Inge Versteegt: "'We are a Christian school, so...' Teachers' perspecti-ves on religious education and religious diversity in the classroom"
38. Jeff Astley: "On teaching the truth 'in' and 'about' religion: a theolo-gical reflection"
39. John Fisher: "Life's experiences colour the way teachers and student-s view the impact of student-schoolstudent-s on the student-spiritual well-being of student-studentstudent-s"
40. John Hull: "The prophetic tradition of Christian and Jewish faith and the ethical transformation of teaching"
41. John Valk: "Worldviews, worldview communities and higher education" 42. Judith Everington: "'I thought theories just helped you write essays but this has changed me': The role of theory and research in the develop-ment of beginning religious education teachers"
43. Julian Stern: "The spirit of the school: monologue and dialogue in and beyond religious education"
44. Karen Aylward: "Children's conceptualistions of Jesus" 45. Karin Sporre: "Epistemology from out of a broken body?"
46. Karlo Meyer: "Teaching liturgy-Observations of processes of learning" 47. Kath Engebretson: "Some challenges to inter-faith education in the school and university setting"
48. Kevin Wanden: "Teachers perception of the purpose of classroom re-ligious education"
49. Lars Laird Eriksen: "Learning to be Norwegian: Religion and natio-nal identity in religious education in Norway"
50. Leo van der Tuin: "Inter-religious education for an inter-religious society? Does learning from religion lead to inter-religious thinking and tolerance? A Dutch perspective"
51. Leona English: "Responding to the gaze: Critiquing a curriculum that looks inward"
52. Leslie Francis: "Alternative spiritualities: different personalities? An empirical enquiry among 4- to 16-year-old students"
53. Liam Gearon: "Religion, governance and education"
54. Mandy Robbins: "Personality, religion and paranormal belief: a study among teenagers in Northern Ireland"
55. Manfred Pirner: "German religious education in English-Content and language integrated learning (CLIL) as a chance for promoting intercultural learning in religious education"
56. Marian de Souza: "The dual role of unconscious learning in engen-dering and hinengen-dering spiritual growth: Implications for religious education in pluralist contexts"
57. Marie von der Lippe: "Tolerance and religious education"
58. Mario D'Souza: "The pursuit of the common good in pluralist socie-ties: The summons to religious education"
59. Mark Keith Hillis: "Covenant connection: Aboriginal and non-abori-ginal Christians in the struggle for indigenous theology in the Uniting Church in Australia"
60. Martin Ubani: "Reaching for one's own tradition with education-The case of Finland"
61. Mary Hayward: "Re-visiting commitment and religious education" 62. Mette Buchardt: "'Religion'/'Culture' as identity politics, knowledge production and social economy in school"
63. Michael Buchanan: "Preparing for curriculum change in religious education"
64. Mualla Selçuk: "Under what conditions can Islamic religious educa-tion promote an understanding of individualized religion?"
65. Nam Soon Song: "Stories of Korean-Canadian youth: implications for youth ministry"
66. Nigel Fancourt: "'Picking up tips from other people's religion': pupils' understandings of the goals of religious education in England"
67. Oddrun Bråten: "The contribution of secular religious studies to the development of multi-faith approaches to religious education in England and Norway"
68. Paul McQuillan: "Leading Australian Catholic schools in an era of religious diversity"
69. Peta Goldburg: "From syllabus development to classroom practice in study of religion"
70. Peter Schreiner: "Europeanization of education, the place of religion and the role of religious education"
71. Petro du Preez: "Dialogical religion education in South Africa today" 72. Pille Valk: "Religion in education: Pupils' perspectives. introduction of a comparative study in 8 European countries"
73. Recai Doðan: "Some evaluations on the perceptions of religion in Islamic thought about the conceptualization of other religions (An Ottoman example)"
74. Recep Kaymakcan: "Is modern Islam compatible with modern religi-ous education? Critical evaluation of teaching Islam in Turkish religireligi-ous education"
75. Reinhold Boschki: "Memory as a key concept in inter-religious edu-cation"
76. Reinhold Mokrosch: "Right-wing extremism amongst Turkish and German young adults in Europe. Is it based on religious motivation?"
77. Rene Ferguson: "Democracy and religious education in public scho-ols in South Africa: Where are we now?"
78. Robert Hurley: "Religious education and the theology of religions: What the choice of methodology reveals"
79. Roseanne McDougall: "'Religious Literacy' in the university curriculum" 80. Satoko Fujiwara: "The representations of our religions and other people's religions in the textbooks of eleven different countries"
81. Þeyma Arslan: "A holistic approach in education from a perspective of the Islamic understanding of the human being"
82. Sherry Blumberg: "Face to face-The need for technology-free space in religious education"
83. Shira Iluz-David Resnick: "How does teaching bible for the matricu-lation examination in the Israeli state religious school system correspond to teacher instructional goals?"
84. Stefan Altmeyer: "The language of holocaust remembrance in edu-cational contexts"
85. Sturla Sagberg: "Children's spirituality in Norwegian kindergartens" 86. Trond Enger: "Faith meets faith"
87. Ulrich Schwab: "Coming together? Young people and adults in the churches"
88. Valentin Kozhuharov: "Theology and worldview as definers of religi-ous education in an Orthodox Christian context"
89. Vladimir Fedorov: "Religious education as a significant means of pre-venting ethno-religious conflicts in Russia"
90. Wilna Meijer: "Slot, silence and concentration: The reader between letter and spirit"
91. Wolfram Weisse: "Religion and education. A contribution to dialo-gue or a factor of conflict? The European project REDCo"
92. Yaacov Katz: "Religious education in the Israeli state educational sy-stem: different religions, different ideologies, similar values"
93. Yaacov Yablon: "The Meaning and Characteristics of Religious Educa-tion in Israel: Barriers, LimitaEduca-tions and Advantages"
94. Yisrael Rich and Elli Schachter: "Identity education: its meaning and measurement in Jewish religious secondary schools"
95. Zehavit Gross: "The role of silencing in the school socialization of Jewish, Christian-Arab, Muslim and Bedouin girls in Israel"
