Yalınçevre Köyü (Hadim,Konya) batısının stratigrafik ve sedimantolojik özellikleri

(1)

T.C.

BALIKESĠR ÜNĠVERSĠTESĠ

FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

JEOLOJĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ ANABĠLĠM DALI

YALINÇEVRE KÖYÜ (HADĠM, KONYA) BATISININ

STRATĠGRAFĠK VE SEDĠMANTOLOJĠK

ÖZELLĠKLERĠ

ġENAY GĠRGĠN

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Jüri Üyeleri : Doç. Dr. Ali Murat KILIÇ (Tez DanıĢmanı) Prof. Dr. Zafer ASLAN

Doç. Dr. Zeki Ünal YÜMÜN

(2)

KABUL VE ONAY SAYFASI

ġenay GĠRGĠN tarafından hazırlanan “YALINÇEVRE KÖYÜ (HADĠM, KONYA) BATISININ STRATĠGRAFĠK VE SEDĠMANTOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠ” adlı tez çalıĢmasının savunma sınavı 31 Ocak 2020 tarihinde yapılmıĢ olup aĢağıda verilen jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak kabul edilmiĢtir.

Jüri Üyeleri Ġmza

DanıĢman

Doç. Dr. Ali Murat KILIÇ Balıkesir Üniversitesi Üye

Prof. Dr. Zafer ASLAN Balıkesir Üniversitesi Üye

Doç. Dr. Zeki Ünal YÜMÜN

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi

Jüri üyeleri tarafından kabul edilmiĢ olan bu tez Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulunca onanmıĢtır.

Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü

(3)

ETĠK BEYAN

Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tez Yazım Kurallarına uygun olarak tarafımca hazırlanan “Yalınçevre Köyü (Hadim, Konya) Batısının Stratigrafik ve Sedimantolojik Özellikleri” baĢlıklı tezde;

- Tüm bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, - Kullanılan veriler ve sonuçlarda herhangi bir değiĢiklik yapmadığımı,

- Tüm bilgi ve sonuçları bilimsel araĢtırma ve etik ilkelere uygun Ģekilde sunduğumu, - Yararlandığım eserlere atıfta bulunarak kaynak gösterdiğimi,

beyan eder, aksinin ortaya çıkması durumunda her türlü yasal sonucu kabul ederim.

ġenay GĠRGĠN (imza)

(4)

Bu tez çalıĢması Balıkesir Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Birimi tarafından (2017/022-B) nolu proje ile desteklenmiĢtir.

(5)

i

ÖZET

YALINÇEVRE KÖYÜ (HADĠM, KONYA) BATISININ STRATĠGRAFĠK VE SEDĠMANTOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠ

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ ġENAY GĠRGĠN

BALIKESĠR ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ JEOLOJĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ ANABĠLĠM DALI

(TEZ DANIġMANI: DOÇ. DR. ALĠ MURAT KILIÇ) BALIKESĠR, OCAK - 2020

Bu çalıĢmada Orta Toroslarda yüzeyleyen Bozkır Birliği kapsamında bulunan Triyas yaĢlı kireçtaĢlarının stratigrafik ve sedimantolojik özellikleri incelenmiĢtir.

KayabaĢı Formasyonu, altta dolomit, neritik kireçtaĢı, resifal kireçtaĢı mercekli değiĢen boyutlarda kırıntılılar, üstte ise çakmaktaĢı yumrulu, pelesipod ve radyolarya kavkılı pelajik kireçtaĢı ile iki farklı seviyeyi içerir. BaĢkıĢla karıĢığı ile Huğlu grubunun Dedemli Formasyonu tarafından tektonik olarak üstlenmektedir. Bolkar Dağı Birliğinin Üst Senoniyen yaĢlı Söğüt Formasyonuna ait kırıntılıları tektonik olarak üstler. Formasyonun kalınlığı tip kesit yerinde 450 m. civarındadır. Formasyon çoğunlukla kıt fosilidir ancak tip kesit yerindeki Ģeyl ara katkılı karbonatlardan meydana gelen alt kısımlarında kaprolit, ostrakod ve nadir olarak kristalleĢmiĢ bentonik foraminifer içermesine rağmen yaĢ bulgusu verebilecek ayırtman fosil içermez. Formasyonun baĢvuru kesit yerinde Üst Triyas’ı (olasıklı Noriyen) ifade eden bentonik foraminiferler bulunur. Ġstifin üst seviyesinde yer alan kumtaĢı-Ģeyl ardıĢığı kapsamında resifal kireçtaĢı mercekleri, sünger, krinoid, alg, mercan, lamellibranĢ gibi makrofosillere ek olarak Üst Triyas da yaĢamıĢ büyük Megalodontidae içerir. Formasyon Ģelften kıta yamacı havza ortamına geçiĢi ifade eder. Bu çalıĢma kapsamında Yalınçevre Köyünün (Hadim, Konya) batısında yüzeyleyen Triyas yaĢlı kireçtaĢlarının petrografik ve mikrofasiyes özellikleri incelenmiĢ ve havza ortamını yansıtan Karbonat ÇamurtaĢı / Mikritli fasiyes ve açık Ģelf ortamını yansıtan Ekstraklastlı - Ġntraklastlı VaketaĢı / Ekstraklastlı intramikritli fasiyes olmak üzere iki mikrofasiyes tanımlanmıĢtır.

ANAHTAR KELĠMELER: Triyas, Korualan, KayabaĢı, Orta Toroslar

(6)

ii

ABSTRACT

STRATIGRAPHIC AND SEDIMENTOLOGICAL FEATURES OF THE WESTERN SIDE OF YALINÇEVRE VILLAGE (HADĠM, KONYA)

MSC THESIS ġENAY GIRGIN

BALIKESIR UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE GEOLOGICAL ENGINEERING

(SUPERVISOR: ASSOC. PROF. DR. ALĠ MURAT KILIÇ ) BALIKESĠR, JANUARY - 2020

In this study, stratigraphic and sedimantological properties of the Triassic limestones of the Bozkır Unit in the Western part of Yalınçevre Village (Hadim, Konya) were investigated. The KayabaĢı Formation consists of two different levels, with dolomite, neritic limestone, reefal limestone lenses of varying sizes at the bottom, and pelagic cherty limestones which contain bivalves and radiolaria. It is tectonically overlied by the Dedemli Formation of Huğlu Group and overlied the Upper Senonian Söğüt Formation of the Bolkar Mountain Unit tectonically. The thickness of the formation is around 450 m. The formation, in its type section, doesn’t contain fossil that may give an absolute age but rarely caprolite, ostracod and crystallized bentonic foraminifera in the lower parts of shale intercalated carbonates. There are Upper Triassic (probably Norian) benthonic foraminifera at the reference section of the formation. In the upper level of the sequence, in sandstone-shale intercalation part, there are reefal limestone lenses which contain macrofossils such as sponges, crinoids, algae, corals and bivalvia, as well as large Upper Triassic Megalodontidae. Formation refers to the transition from shelf to continental slope basin environment.

In this study, petrographic and microfacies characteristics of Triassic limestones outcropped west beside Yalınçevre Village (Hadim, Konya) were investigated and two microfacies were determined; Carbonate Mudstone / Micritic facies which is reflects the basin environment and Extraclastic - Intraclastic vakestone / Extraclastic intramicrite facies which reflects the open shelf conditions.

KEYWORDS: Triassic, Korualan, KayabaĢı, Central Taurids

(7)

iii

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa ÖZET ... i ABSTRACT ... ii ĠÇĠNDEKĠLER ... iii ġEKĠL LĠSTESĠ ... iv ÖNSÖZ ... vi 1. GĠRĠġ ... 1 1.1 ÇalıĢmanın Amacı ... 1

1.2 ÇalıĢma Alanının Yeri ... 1

1.3 ÇalıĢma Yöntemleri ... 2

1.3.1 Arazi Öncesi Büro ÇalıĢmaları ... 2

1.3.2 Saha ÇalıĢmaları ... 2

1.3.3 Laboratuvar ÇalıĢmaları ... 2

1.3.4 Arazi Sonrası Büro ÇalıĢmaları ... 3

1.4 Öncel ÇalıĢmalar ... 3

2. TOROSLARIN JEOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠ ... 6

2.1 Bolkardağı Birliği ... 9

2.2 Aladağ Birliği ... 10

2.3 Geyik Dağı Birliği ... 11

2.4 Alanya Birliği ... 12 2.5 Antalya Birliği ... 12 2.6 Bozkır Birliği ... 13 3. BÖLGESEL JEOLOJĠ ... 14 4. STRATĠGRAFĠ ... 17 4.1 Korualan Grubu ... 18 4.1.1 KayabaĢı Formasyonu ... 18

4.1.1.1 KayabaĢı Formasyonundan Ölçülen Stratigrafi Kesitleri ... 27

4.1.2 BaĢkıĢla KarıĢığı ... 33

4.2 Huğlu Grubu ... 34

4.2.1 Dedemli Formasyonu ... 34

4.2.2 Mahmut Tepesi KireçtaĢı ... 36

4.2.3 Kovanlık KarıĢığı ... 36

4.3 Boyalı Tepe Grubu ... 37

4.3.1 Kuztepe KireçtaĢı ... 37

4.3.2 Asar Tepe KireçtaĢı ... 38

4.4 Soğucak KireçtaĢı ... 39

5. PETROGRAFĠ ... 41

6. BOZKIR HADĠM-TAġKENT CĠVARININ JEOLOJĠK EVRĠMĠ ... 82

7. SONUÇLAR ... 90

8. KAYNAKLAR ... 93

(8)

iv

ġEKĠL LĠSTESĠ

Sayfa

ġekil 1.1: ÇalıĢma alanı yer bulduru haritası. ... 1

ġekil 2.1: Toros kuĢağında yer alan birliklerin yayılımı gösteren jeoloji haritası. ... 6

ġekil 2.2: Birliklerin ayırtman özelliklerinin deneĢtirmeli çizelgesi. ... 8

ġekil 3.1: Bozkır-Hadim-TaĢkent civarınında yer alan tektonik birlikler... 15

ġekil 3.2: ÇalıĢma alanında bulunan tektono-stratigrafi birliklerini gösteren jeoloji haritası. ... 16

ġekil 3.3: ÇalıĢma alanında bulunan tektono-stratigrafi birliklerin göreli yapısal konumları. ... 16

ġekil 4.1: ÇalıĢma alanında yüzeylemekte olan Bozkır Birliğine ait tektonik dilimlerin göreli yapısal konumları. ... 18

ġekil 4.2: ÇalıĢma alanı ve çevresinin jeoloji haritası. ... 20

ġekil 4.3: Korualan grubunun dikme kesiti... 21

ġekil 4.4: ÇalıĢma alanında ölçülen stratigrafi kesitlerinin tabanı.. ... 22

ġekil 4.5: Korualan Grubu – Bozkır Birliği dokanağı.. ... 22

ġekil 4.6: Korualan Grubu – Bozkır Birliği dokanağı (Yakın Görünüm)... 23

ġekil 4.7: Korualan Grubu tabanında yer alan kalın tabakalı kireçtaĢları.. ... 23

ġekil 4.8: Korualan Grubu alt seviyelerinde gözlenen tam kıvrım.. ... 24

ġekil 4.9: Korualan Grubunda gözlenen orta-kalın tabakalı kireçtaĢları ile dalgalı-yumrulu tabakalı kireçtaĢlarının faylı dokanak iliĢkisi.. ... 24

ġekil 4.10: Korualan Grubu kireçtaĢlarında gözlenen dalgalı tabakalanma.. ... 25

ġekil 4.11: Korualan Grubunda gözlenen yumrulu kireçtaĢları ile orta tabakalı kireçtaĢlarının faylı dokanak iliĢkisi.. ... 25

ġekil 4.12: Korualan Grubu kireçtaĢlarında gözlenen Halobia’lar. . ... 26

ġekil 4.13: ÇalıĢma alanında ölçülen stratigrafi kesitlerinin tavanı... ... 26

ġekil 4.14: Yalınçevre A ölçülü stratigrafi kesiti. ... 27

ġekil 4.15: Yalınçevre B-1 ölçülü stratigrafi kesiti. ... 28

ġekil 4.21: Huğlu grubunun BeyĢehir ve Bozkır civarındaki yüzeylemlerinin dikme kesitleri. ... 35

ġekil 4.22: Bozkır ve BeyĢehir civarında Boyalı Tepe Grubuna ait yüzeylemelerin dikme kesitleri. ... 38

ġekil 5.1: Yalınçevre Köyü (Hadim, Konya) batısında, KayabaĢı Formasyonundan derlenen numunelerin ince kesit görüntüleri.. ... 41

(9)

v

ġekil 5.6: Yalınçevre Köyü (Hadim, Konya) batısında, KayabaĢı Formasyonundan

derlenen numunelerin ince kesit görüntüleri.. ... 46

ġekil 5.8: YÇTA-1701 nolu numunenin ince kesit görüntüsü. ... 48

ġekil 5.11: YÇTB-1701 nolu numunenin ince kesit görüntüsü. ... 51

ġekil 5.38: Dunham’ın (1962) doku ağırlıklı sınıflaması. ... 79

ġekil 5.39: Folk’un (1959) bileĢen ağırlıklı sınıflaması. ... 79

ġekil 5.40: Alnaji’nin (2002) karbonat fasiyes kuĢakları tanımlamaları. ... 80

ġekil 5.41: YÇTA ve YÇTB ölçülü stratigrafi kesitlerinin karbonat fasiyesi dağılımı. ... 81

(10)

vi

ÖNSÖZ

“Yalınçevre Köyü (Hadim, Konya) Batısının Stratigrafik ve Sedimantolojik Özellikleri” baĢlıklı bu çalıĢma Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmıĢtır. Tez baĢlangıcında Korualan Grubu kayalarının Hadim (Konya) kuzeyindeki yüzeylemelerinin genel jeolojik (baĢlıca tektonik) özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıĢsa da tezin son yarıyılında önceki tez danıĢmanının iĢlerinin yoğunluğu gerekçesiyle danıĢmanlığı bırakması üzerine istenilen amaçların önemli bir kısmına ulaĢılamamıĢtır.

Yalınçevre Köyü batısında ölçülen stratigrafi kesitlerinden derlenen numunelerin sedimantolojik ve stratigrafik özelliklerinin verildiği bu çalıĢma kapsamda; öncelikle tez çalıĢmasının her aĢamasında yardım ve desteğini esirgemeyen danıĢman hocam Sayın Doç. Dr. Ali Murat KILIÇ’a (BAÜN),

Tezin laboratuvar, yazım ve çizim aĢamalarında göstermiĢ oldukları yardım ve desteklerinden dolayı Jeo. Yük. Müh. Saniye ġENTÜRK (BAÜN) ve Jeo. Yük. Müh. Gencer ġENTÜRK’e (BAÜN),

Paleontolojik ince kesitlerin determinasyon ve yorumlanması süreçlerinde verdiği desteklerden dolayı sayın Kemal ERDOĞAN’a (M.T.A. Genel Müdürlüğü),

Petrografik ince kesitlerin incelenmesi ve tanımlanması süreçlerinde verdiği desteklerden dolayı Öğr. Gör. Dr. Cüneyt BĠRCAN’a (BAÜN) ve

Yüksek Lisans eğitimim boyunca desteklerini esirgemeyen aileme çok teĢekkür ederim.

(11)

1

1. GĠRĠġ

1.1 ÇalıĢmanın Amacı

Bu çalıĢma 2016-2020 tarihleri arasında, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak tamamlanmıĢtır. “Yalınçevre Köyü (Hadim, Konya) Batısının Stratigrafik ve Sedimantolojik Özellikleri” adlı bu çalıĢma kapsamında Yalınçevre Köyü (Hadim, Konya) civarında yüzeyleyen Triyas yaĢlı kireçtaĢlarının stratigrafik ve petrografik özellikleri ortaya konulmaya çalıĢılmıĢtır.

1.2 ÇalıĢma Alanının Yeri

ÇalıĢma alanı, Yalınçevre Köyünün (Hadim, Konya) batısında ve 1/25.000 ölçekli Konya N28-c4 paftasında yer alır (ġekil 1.1).

(12)

2 1.3 ÇalıĢma Yöntemleri

Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı kapsamında Yalınçevre Köyünün (Hadim, Konya) batısında gerçekleĢtirilen bu çalıĢma, arazi öncesi büro çalıĢmaları, saha çalıĢmaları, laboratuvar çalıĢmaları ve arazi sonrası büro çalıĢmaları olmak üzere dört safhada tamamlanmıĢtır.

1.3.1 Arazi Öncesi Büro ÇalıĢmaları

Arazi çalıĢması öncesi, çalıĢılacak bölgenin genel jeolojisi ile alakalı bilimsel araĢtırmalar derlenmiĢ ve okunup notlar çıkarılmıĢ olup, çalıĢma alanını içine alan haritalar (topografik ve jeoloji) derlenmiĢtir. Bu kapsamda ayrıca ölçülü stratigrafi kesitlerinin alınacağı lokasyonlar belirlenmiĢtir.

1.3.2 Saha ÇalıĢmaları

2017 yılı yaz döneminde gerçekleĢtirilen arazi çalıĢmalarında çalıĢma alanı ve yakın çevresindeki kayaçlar incelenmiĢ, Yalınçevre Köyünün hemen batısındaki kireçtaĢlarından yedi adet stratigrafi kesiti ölçülmüĢ ve bu kapsamda 56 adet örnek alınmıĢtır. Bu çalıĢmalar kapsamında yapısal deformasyona uğramayan, iyi tabakalanma gösteren, taban-tavan iliĢkileri ile dokanakların iyi gözlenebildiği, fosil içerme olasılığı yüksek olan yerlerden stratigrafi kesitleri ölçülmüĢ ve örneklenmiĢtir. Ölçülü stratigrafi kesiti alımı sırasında örnek alımı tabakalanma doğrultusuna dik biçimde gerçekleĢtirilmeye çalıĢılmıĢtır.

1.3.3 Laboratuvar ÇalıĢmaları

Laboratuvar çalıĢmaları, örneklerin mikroskobik inceleme için hazırlanması, mikroskopta incelenmesi ve fotoğraflanması süreçleri kapsamında gerçekleĢtirilmeye çalıĢılmıĢtır. Arazide derlenen örneklerin foraminifer içeriklerinin tespiti amacıyla ince kesitler Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Ġnce Kesit Laboratuvarında yaptırılmıĢtır. Ġnce kesitlerin mikroskop incelemeleri Balıkesir Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Paleontoloji Laboratuvarında gerçekleĢtirilmiĢtir.

Arazi çalıĢması sırasında derlenen örnekler ayrıca konodont içeriklerinin tespiti amacıyla Balıkesir Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Paleontoloji Laboratuvarında yaĢ elek analizine tabi tutulmuĢtur. Bu kapsamda örnekler öncelikle 2-3 cm3 boyutlarında kırılmıĢ ve % 10’luk asetik asit çözeltisinde bekletilmiĢ ve bu süre

(13)

3

sonunda asit kalıntısı (rezidü) 75 µ ve 1 mm.’lik eleklerden geçirilmiĢtir. Bu iĢlem sonunda 1 mm.’lik elek üstünde kalan kalıntı filtre kağıdında kurutulup üstten aydınlatmalı mikroskop altında incelenmiĢtir. Bir sonraki aĢamada elde edilen mikrofosillerin aynı mikroskopta fotoğrafları alınmıĢtır.

1.3.4 Arazi Sonrası Büro ÇalıĢmaları

Bu aĢamada elde edilen verilerin tamamı bilgisayar ortamında düzenlenmiĢ ve Microsoft Word programı ile yazılmıĢtır. Ayrıca ölçülü stratigrafi kesitleri ile jeoloji haritalarının tamamı bilgisayar ortamında CorelDraw-X6 programı ile çizilmiĢtir.

1.4 Öncel ÇalıĢmalar

ÇalıĢma alanı ve yakın çevresinde jeolojik amaçlı çok sayıda araĢtırma gerçekleĢtirilmiĢ olup bunlar aĢağıda özetle verilmeye çalıĢılmıĢtır.

Özgül (1976), “Torosların Bazı Temel Jeoloji Özellikleri” baĢlıklı çalıĢmasında Toroslarda kambriyen-tersiyer zaman aralığında çökelmiĢ kaya birimlerini değiĢik havza koĢullarına ve stratigrafi özelliklerine göre Bolkar Dağı Birliği, Aladağ Birliği, Geyik Dağı Birliği, Alanya Birliği, Bozkır Birliği ve Antalya Birliği olarak adlandırmıĢtır.

Koçyiğit (1977), “Karaman-Ermenek (Konya) Arasındaki Bölgenin Tektoniği” baĢlıklı çalıĢmasında bölgenin tektonik bakımdan, Miyosen sedimantasyonu ile yaĢıt düĢey devinimlere bağlı olarak geliĢen kısa çekim faylarıyla karakterize edildiğini ortaya koymuĢtur. Daha önceki araĢtırmacılar tarafından (Niehoff, 1960) bir uyumsuzluk düzlemi olarak yorumlanmıĢ olan Coka Tepe-Akkirse Tepe Mekanik Dokanağının öyle olmayıp, anormal bir dokanak (olası yatay devinim) olduğunu saptamıĢtır. Ayrıca Alpin orojenik devinimlerinin Rodanik ve Laramiyen (?) evrelerini saptamıĢtır.

Gedik vd. (1979), “Mut-Ermenek-Silifke Yöresinin Jeolojisi ve Petrol Olanakları” baĢlıklı çalıĢmalarında Mut-Silifke-Ermenek Havzasında dokuz bin kilometrelik 1/25.000 ölçeğindeki detaylı jeoloji haritası yapmıĢlardır. Ayrıca toplam 14.233 m. civarında kalınlığa sahip 12 adet kesit ölçerek, bunların yardımıyla havzanın stratigrafik istifini ve tortul kayaların çökelme ortamlarını saptamıĢlardır.

(14)

4

Korkmaz vd. (1991), “Türkiye'deki Bazı Tortul Havzalara Petrol Potansiyeli Açısından Bir Bakış” baĢlıklı çalıĢmalarında ülkemizin değiĢik bölgelerinde yer alan bazı tortul havzaların çeĢitli jeolojik özellikleri ile petrol potansiyellerini, güncel bilgi ve geliĢmelerin yardımıyla yeniden yorumlamaya çalıĢmıĢlardır.

Özgül (1997), “Bozkır-Hadim-Taşkent (Orta Torosların Kuzey Kesimi) Dolayında Yer Alan Tektono-Stratigrafik Birliklerin Stratigrafisi” baĢlıklı çalıĢmasında yapısal ve metamorfizma özellikleri açısından farklı ortam koĢullarını yansıtan bu birlikleri daha ayrıntılı incelemiĢ olup, Geyik Dağı Birliğinin diğer tüm birliklerin altında göreli otokton olarak konumlandığını saptamıĢtır.

Turan vd. (2007), “Toroslarda Hadim Bölgesinin Paleotektonik Dönem Jeolojik Evrimi” baĢlıklı çalıĢmalarında Jura istiflerinin, Paleozoyik-Mesozoyik istifleri üzerinde Erken Kimmeriyen orojenik hareketlerinin izi olması bakımından önemli olan açılı bir uyumsuzlukla baĢladığını saptamıĢlardır.

Aksu (2009), “Gülpınar-Afşar (Taşkent KKD’su, Konya) Tektono-Stratigrafisi” baĢlıklı Lisansüstü tez çalıĢmasında Torosları oluĢturan birliklerden Aladağ Birliğini, Bozkır Birliğini, Bolkar Dağı Birliğini ve bunlara ait formasyonların dokanak iliĢkilerini ortaya koymaya çalıĢmıĢ ve haritalanmalarını sağlamıĢtır.

Esirtgen (2009), “Bucakkışla Bölgesinin (Karaman Güneybatısı Orta Toroslar) Tektonik Evrimi” baĢlıklı çalıĢmasında Bozkır birliğine ait yaĢları Triyas’tan Kretase’ye kadar değiĢen genelde birbirleriyle tektonik iliĢkili ve üst üste binmiĢ konumda olan üç grup, üç nap, yedi formasyon tespit etmiĢtir.

Aksu ve Demirkol (2010), “Gülpınar-Afşar (Taşkent KKD’su, Konya) Tektono-Stratigrafisi” baĢlıklı çalıĢmalarında Ekinlik ile Söğüt formasyonları birbirleri ile Oduncu fayı olarak adlandırdıkları sağ yönlü doğrultu atımlı fay karakterindeki tektonik oluĢum ile yan yana gelmiĢ olduğunu saptamıĢlardır.

Kurtul (2010), “Bağbaşı-Dereiçi Çevresinin (Hadim Kuzeyi-Konya) Tektono-Stratigrafisi” baĢlıklı Lisansüstü tez çalıĢmasında Orta Toroslarda yer alan birliklerden bölgenin göreli otoktonu Geyik Dağı Birliği ile allokton birimlere ait Bozkır Birliği içerisindeki

(15)

5

formasyonlar saptamıĢ ve haritalanmasını yapmıĢtır. Ayrıca bölgede otokton birimlere ait Çaltepe formasyonunda alt-orta Kambriyen, otokton birimlere ait TaĢkent karıĢığında Üst Kretase yaĢ aralığında kayaçlara rastlamıĢtır.

Özbek (2014), “Orta ve Doğu Toroslarda Bulunan Karbonat Yan kayaçlı Pb-Zn Cevher Oluşumlarının Alterasyon Mineralojisi ve Duraylı İzotop Nitelikleri” baĢlıklı yüksek lisans çalıĢmasında yoğun yüzeysel alterasyon ortamlarında, galenin diğer birincil sülfit mineralleri olan sfalerit, pirit, kalkopirite oranla, daha yüksek duraylılığa sahip en yaygın sülfit minerali olduğunu saptamıĢtır. Aladağ cevherleĢmelerinde kurĢunun, Bolkardağ cevherleĢmelerinde çinkonun nispeten daha bol bulunduğunu gözlemlemiĢtir.

(16)

6

2. TOROSLARIN JEOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠ

Toroslar Kambriyen-Neojen aralığında çökelmiĢ kaya birimlerinden oluĢur ve kuĢak devamınca birbirinden değiĢik havza koĢullarını temsil eden “birlikler” yer alır(ġekil 2.1). Birlikler metamorfizma ve stratigrafi özellikleri, kapsadıkları kaya birimleri ve günümüzdeki yapısal konumlarıyla birbirinden ayrılırlar. Söz konusu birlikler Bolkardağı Birliği, Aladağ Birliği, Geyik Dağı Birliği, Alanya Birliği, Bozkır Birliği ve Antalya Birliği olarak adlandırılır. Antalya ve Bozkır Birliklerinin büyük bir kısmı bazik denizaltı volkanitleri, ofiyolitleri ve derin deniz çökellerini kapsar. Alanya, Aladağ, Bolkar Dağı ve Geyik Dağı Birlikleri Ģelf tipi karbonat ve kırıntılı kayalardan oluĢur. Göreli otokton konumlu Geyik Dağı Birliği allokton birlikler tarafından üstlenir. Her birlik tüm kuĢak boyunca korunan kendine has ayırt edici özellikleriyle diğerlerinden ayrılır. Buna karĢın bazı birlikler ise ortam, kaya türü, stratigrafi iliĢkileri ve diğer bazı özellikleri bakımından birbirleriyle benzerlik gösterirler (ġekil 2.2). Toros kuĢağının değiĢik bölümlerinden seçilmiĢ yerlerde, birliklerin günümüzdeki konumları ve birbirleriyle olan iliĢkileri aĢağıdaki gibidir (Özgül, 1976).

ġekil 2.1: Toros kuĢağında yer alan birliklerin yayılımını gösteren jeoloji haritası (Özgül, 1976’dan değiĢtirilerek).

(17)

7

Batı Toroslarda Antalya Birliği, Geyik Dağı Birliği, Bolkar Dağı Birliği ve Bozkır Birliği yer alır. Bolkar Dağı Birliği’nin ayırt edici özelliklerini taĢıyan metamorfitler, Menderes Masifi’nin örtüsünü meydana getirir ve bölgenin kuzeyinde yer alır. Milas kuzeyinde yüzeyleyen Menderes Masifi’nin gnayslarıyla ilksel iliĢkili olan Ģist ve mermerler Bolkar Dağı Birliği kapsamında değerlendirilir (BaĢarır, 1970; Boray vd., 1975). Bu alanda Bozkır Birliği kuzeyde Milas civarında Bolkar Dağı Birliği’nin Paleosen olistostromu üstünde (Boray vd., 1975), güneyde de Göcek (Fethiye) civarında yüzeylemekte olan Geyik Dağı Birliği’nin Miyosen kırıntıları üstünde yer alır (Brunn vd., 1971; Graciansky, 1972). Batı Torosların en yüksek bölgesi olan Bey Dağlarını oluĢturan Üst Kretase karbonatları (Lefevre, 1966; Poisson, 1967; Brunn vd., 1971) ve Lütesiyen biyoklastları (Pisoni, 1967) Geyik Dağı Birliği’nin benzer yaĢlı birimleriyle sahte benzerlik sunar. Antalya Körfezi’nin kuzey kesimi ile batısındaki Eğridir Gölü’nün güney kısmında bulunan Antalya Birliği’nin kaya birimi toplulukları, Bey Dağları’nın doğu tarafında Geyik Dağı Birliği’nin Eosen kırıntılılarının üstünde bulunur (Lefevre ve Marcoux, 1970). Geyik Dağı ve Bolkar Dağı Birlikleri Batı Toroslarda bulunun diğer birliklere göre otokton konumludur. Güneyde Geyik Dağı Birliği’nin üzerinde yer alan Bozkır Birliği, kuzeyde Bolkar Dağı Birliği’nin üzerinde gözlenir. Antalya Birliği ise Geyik Dağı Birliği’nin üstünde allokton konumda yer alır (Özgül, 1976).

Orta Torosların Alanya-Hadim ilçeleri arasındaki bölgede tüm birlikler gözlenir. Geyik Dağı Birliği bölgede bulunan birliklerin taban kısmında ve bu birliklere kıyasla otokton konumlu bulunur. Ancak Geyik Dağı Birliği’nin bölgenin kuzeybatısında Sultan Dağları’ndaki Kambriyen yaĢlı Ģeyllerinin tabanında yapısal pencereler kapsamında Jura-Kretase kireçtaĢları yüzeyler. Bu Jura-Jura-Kretase kireçtaĢları kaya türü özellikleri bakımından Bolkar Dağı Birliği’nin aynı yaĢlı kireçtaĢlarıyla benzerdir (Özgül, 1976).

Orta Torosların kuzey kesiminde Bolkar Dağı ve Aladağ Birlikleri, Geyik Dağı Birliği’nin Lütesiyen-Üst Eosen (?) olistostromu üzerinde allokton konumlu Ģekilde bulunur. Hadim yöresinde Bozkır Birliği, Bolkar Dağı Birliği’nin Maastrihtiyen-Paleosen (?) olistostromu üzerinde (Özgül, 1971) ve SeydiĢehir bölgesinde ise Aladağ Birliği’nin Maestrihtiyen-Paleosen (?) olistostromu üzerinde yer alır (Gutnic vd., 1968).

(18)

8

ġekil 2.2: Birliklerin ayırtman özelliklerinin deneĢtirmeli çizelgesi (Özgül, 1976). Orta Torosların güney bölümünde Antalya Birliği, Geyik Dağı Birliği’nin Eosen yaĢlı fliĢinin üstünde yer alır. Daha güneyde bulunan Alanya Birliği ise Antalya Birliği üzerinde yatay konumlu Ģekilde allokton örtüler oluĢturur (Özgül, 1976).

Doğu Toroslarda Bozkır, Aladağ, Bolkar Dağı ve Geyik Dağı Birlikleri yer alır. Yahyalı ilçesinden geçen vadi, Bolkar Dağı ve Aladağ Birliklerini kabaca ayırır. Vadinin doğu yamacında Bolkar Dağı Birliği’nin Ģistleri üzerinde Aladağ Birliği’nin en yaĢlı birimi olan Üst Devoniyen yaĢlı karbonatlı ve kırıntılı kayalar yer alır. Aladağ’ın büyük bölümü Aladağ Birliği’nin ayırt edici kaya birimlerini kapsar. Aladağ’ın doğusunda Blumenthal’in (1956) BaĢyayla koridoru olarak adlandırdığı alanda, Bozkır Birliği’nin ofiyolitli ve bloklu birimi, K-G doğrultusunda dar bir Ģerit biçiminde uzanır. Üst Triyas kireçtaĢı ve Globotruncana’lı Senoniyen pelajik kireçtaĢı blokları, bu ofiyolitli birim kapsamında bulunur. BaĢyayla koridorunun doğusunda Geyik Dağı Birliği, batısında ise Aladağ Birliği

(19)

9

yer alır. Bozkır Birliği ve Aladağ Birliği dokanağı yüksek eğimlidir ancak buna rağmen Bozkır Birliği ile üstünde bulunan Geyik Dağı Birliği düĢük eğimli bir dokanağa sahiptir (Özgül, 1976).

Kuzeydoğu Toroslar (Munzur Dağları) Torosların kuzeydoğu kısmında Munzur Dağları ile bunun güneyindeki kaya birimleri üç ayrı birlik oluĢturur. Munzur Dağını oluĢturan Mezozoyik (Triyas-Üst Kretase) kireçtaĢları Geyik Dağı Birliğinin benzer yaĢlı kireçtaĢlarıyla aynı kaya türü özellikleri gösterir. Munzur Dağının güney ve kuzeyinde yer alan ofiyolitli seri Bozkır Birliğiyle, bölgenin güney bölümünde yoğun Ģekilde görülen metamorfitler ise Alanya Birliğiyle stratigrafi ve kaya türü iliĢkileri açısından benzer özellikler gösterir. Ofiyolitli seri (Bozkır Birliği) kapsamında Munzur kireçtaĢı (Geyik Dağı Birliği) allokton olarak bulunur, güneyde bulunan metamorfitler ise ofiyolitli birimin tabanında yer alır (Özgül, 1976).

2.1 Bolkardağı Birliği

Birlik adını Orta Toroslarda bulunan Bolkar Dağı’ndan alır ve Toros kuĢağının en kuzeyinde yer alır (ġekil 2.1). Konya ilinin güneyinde yer alan Bozkır-Hadim ilçeleri dolayındaki Bolkar Dağı Birliği’nin yüzeylemeleri Güney Ġç Anadolu Birliği tanınır (Özgül, 1971). Ancak daha sonra Özgül (1976) tarafından birliğin ayırt edici kaya birimlerini içeren ve Torosların en yüksek dağlarından olan Bolkar Dağı’nın adını kullanmayı tercih etmiĢtir. Menderes masifi ve olasılıkla KırĢehir Masifi’nin örtüsünü oluĢturan birlik çoğunlukla yeĢil Ģist fasiyesli metamorfitleri kapsar (ġekil 2.2). Bolkar Dağı Birliği’nin fosil içeren en yaĢlı birimi brakiyopod ve mercan içeren Devoniyen Ģist ve mermerleridir (Özgül, 1971). Karbonifer Ģist, kuvarsit ve kireçtaĢıyla, Permiyen kuvarsit ara katkılı yeniden kristalleĢmiĢ kireçtaĢı ile temsil edilir. Triyas ise Ģeyl, kuvarsit, kireçtaĢı ve dolomit, metamorfizma gösteren alanlarda mermer ara katkılı, yeĢil kloritli, serizitli Ģistlerle temsil edilir. Taban çakıltaĢları Liyas ile baĢlar ve Jura ve Kretase karbonatlı kayaları kapsar. Üst Kretase (Senomaniyen-Turoniyen) Rudistli kireçtaĢıyla, Maastrihtiyen ise pelajik kireçtaĢı ile temsil edilir. Birliğin en üst birimini Maastrihtiyen veya Paleosen yaĢlı olistostrom fasiyesindeki kayalar oluĢturur. Milas (Muğla) batısından baĢlayan Bolkar Dağı Birliği doğuya doğru Denizli, Afyon, Konya, Bolkar Dağı ve Niğde dolayına değin uzanır (Özgül, 1976). Orta-Üst Devoniyen-Paleojen aralığında çökelen kaya birimlerini kapsar. Devoniyen-Üst Kretase’de (Senomaniyen-Turoniyen) Ģelf tipi karbonat ve kırıntılı kayalarla, Maastrihtiyen ve Paleosen ise olistostrom fasiyesinde kayalarla temsil edilir.

(20)

10

Bazı bölgelerde ise Maastrihtiyen pelajik kireçtaĢı ile baĢlar. Üst Paleozoyik ve Mesozoyik zaman aralığında epirojenik hareketler etkilidir. Permiyen, yer yer Triyas, Liyas, bazen Jura, Senomaniyen-Turoniyen, Maastrihtiyen ve Paleosen yaĢındaki kayaların tabanında uyumsuzluk gözlenir. Çoğunlukla yeĢil Ģist fasiyesinde metamorfizma sunar ve bölgelere göre metamorfizma etkisi değiĢip, derinliğe bağlı olarak artar. Metamorfizmaya maruz kalmıĢ olan en genç kaya birimi Paleosen yaĢlıdır. Permiyen mikrofaunası çok zengindir (Özgül, 1976). Menderes masifi ile Batı Toroslarda ilksel iliĢkilidir ve masifin örtüsünü oluĢturur. (BaĢarır, 1970; Boray vd., 1975; Özgül, 1976’dan).

2.2 Aladağ Birliği

Birlik adını, Orta Torosların doğu bölümünde yer alan Aladağ’dan alır (ġekil 2.1). Üst Devoniyen-Üst Kretase aralığında oluĢmuĢ olan kırıntılı ve karbonat kayaları kapsar. Üst Devoniyen yaĢındaki Ģeyl, kumtaĢı, kuvarsit ve resifal kireçtaĢı birliğin en yaĢlı birimini oluĢturur (ġekil 2.2). Ayrıca bütün yüzeylemeleri alloktondur. Karbonifer aynı fasiyes ile temsil edilirken, Permiyen ise kuvarsit ara katkılı algli kireçtaĢı ile temsil edilir. Permiyenin tabanındaki 20-30 m. kalınlık ve uzun mesafeler boyunca yanal devamlılık ortaya koyan Girvanella’lı kireçtaĢı birlik adına ayırt edici bir kılavuz düzey oluĢturur. Triyas genellikle oolitli kireçtaĢı ile baĢlar. Skitiyen, Aniziyen yaĢlı alacalı renkli, Ģeyl-killi kireçtaĢı-kumtaĢı, Noriyen ise Resiyen yaĢlı çakıl taĢı ve kireçli kiltaĢı birimlerini içerir. Bolkar Dağı Birliğiyle benzer olarak Jura ve Kretase karbonatlı kayalarla temsil edilir. SeydiĢehir bölgesinde dolomit ile Liyas, kireçtaĢı ile Dogger ve Malm, rudistli kireçtaĢı ve pelajik Globotruncana’lı kireçtaĢı ile Senoniyen temsil edilir (Brunn vd., 1971). Birliğin en üstü Globotruncana’lı kireçtaĢıyla geçiĢli olan olistostrom fasiyesinde kırıntılı kayalardan oluĢur (Özgül, 1976).

Batı Toroslarda yalnızca Fethiye’nin kuzey kesiminde izlenir. Bu bölgede Graciansky (1968) Karadağ Serisi olarak adlandırmıĢtır. Doğu Toroslarda Belemedik dolayında Belemedik Paleozoyik’i (Blumenthal, 1947b), Orta Toroslarda SeydiĢehir-Bozkır-Hadim dolayı ile Alanya-Anamur kuzeyinde Hadim Napı (Blumenthal, 1944), Bozkır-Hadim civarı için Orta Toros Birliği (Özgül, 1971), Aladağ-Yahyalı bölgesinde Siyah Aladağ Serisi (Blumenthal, 1941) olarak bilinir (Özgül, 1976). Üst Devoniyen-Maastrihtiyen de çökelmiĢ kaya birimlerini içerir. Üst Devoniyen-Üst Kretase Ģelf tipi karbonat ve kırıntılı kayalarla ifade edilir. Maastrihtiyen olistostrom fasiyesinin kırıntılı kayalarını içerir. Üst Triyas baĢlangıcı dıĢında, Üst Paleozoyik ve Mezozoyik boyunca çökelme görülür. Üst

(21)

11

Triyas olasılıkla Noriyen baĢı yer yer kalınlığı 500 m. dolayında olan çakıl taĢı birimini kapsar ve metamorfizma görülmez. Permiyen ve Triyas yaĢlı kayaları zengin çinko-kurĢun cevher yatakları kapsar. Karbonifer ve Alt Permiyen, kuĢak boyunca yüzlerce kilometre çıplak gözle izlenebilen Siphonophyilia, Fusiella, Girvanella, Pseudoschwagerina zonları gibi ayırtman biyozonları kapsar. Algler Permiyen’de çok iyi Ģekilde geliĢmiĢlerdir. KuĢak boyunca yüzeylediği tüm yerlerde allokton konumlu olarak gözlenen birlik, diğer birliklerin üzerinde yatay örtüler biçiminde görülür (Özgül, 1976).

2.3 Geyik Dağı Birliği

Birlik adını Orta Torosların batı kesiminde bulunan Geyik Dağı’ndan alır (ġekil 2.1). Kambriyen-Tersiyer zaman aralığındaki neredeyse tüm sistemleri ifade eden kaya birimlerini içerir. Tespit edilebilen en yaĢlı birimi Orta ve Üst Kambriyen yaĢlı alacalı renkli, yumrulu kireçtaĢıdır (Dean ve Monod, 1970; Özgül ve Gedik, 1973). Özgül (1976) yumrulu kireçtaĢının tabanında uyumlu Ģekilde bulunan dolomitli kireçtaĢında ve altta bulunan Ģistlerde fosil elde edememiĢtir. Ordovisiyen Ģeyl ve kumtaĢı ile; Silüriyen taban çakıltaĢı, graptolitli Ģeyl ve yumrulu kireçtaĢı ile; Devoniyen kumtaĢı, Ģeyl, dolomitli kireçtaĢı ve resifal kireçtaĢı ile; Karbonifer Ģeyl ara katkılı kireçtaĢı ile; Permiyen kuvarsit ara katkılı algli kireçtaĢı ile temsil edilir. Liyas, Dogger, Malm, Alt Kretase kalın ve neritik karbonatlı kayaları içerir. Maastrihtiyen-Paleosen resifal kireçtaĢıyla, Lütesiyen ise fliĢ fasiyesinde kayalarla temsil edilir. Birliğin en üstünü Üst Lütesiyen-Üst Eosen (?) olistostromu oluĢturur. Doğudan batıya Munzur Dağları dolayında, Sarız (Kayseri), Tufanbeyli, Saimbeyli, Feke, Aladağ doğusu, Ovacık (Silifke), Hadim-Bozkır, Geyik Dağı, Anamas Dağı, Sultan Dağı ve Bey Dağları’nda yaygın biçimde gözlenir (Özgül, 1976). Geyik Dağı Birliği’nin Hadim-Bozkır dolayındaki yüzeylemelerini Özgül (1971) Hadim Birliği olarak adlandırmıĢtır. Ancak daha sonra Hadim Birliği Özgül (1976) tarafından Geyik Dağı Birliği kapsamında değerlendirilmiĢtir. Geyik Dağı Birliği Kambriyen-Tersiyer zaman aralığında oluĢan kaya birimlerini kapsar. Kambriyen-Paleosen Ģelf türü kırıntılı ve karbonatlı kayalarla, Alt Eosen-Lütesiyen fliĢ ile ve Üst Lütesiyen-Üst Eosen (?) olistostrom fasiyesinde kayalarla temsil edilir (ġekil 2.2). Tufanbeyli bölgesinde Permiyen tabanında ve SeydiĢehir bölgesinde Maastrihtiyen tabanında yer yer boksit oluĢukları bulunur. Silüriyen, Permiyen, bazen Triyas, Liyas, Dogger-Malm, Maastrihtiyen ve Lütesiyen kayalarının tabanında uyumsuzluk görülür. KuĢağın güney bölümünde istiflenme kuzey’e göre daha eksiksizdir ve kuĢağın kuzey bölümünde yani Sultan Dağları, SeydiĢehir, Hadim dolayında Üst Paleozoyik ile yer yer Triyas’ı kapsayan büyük bir

(22)

12

stratigrafi boĢluğu yer alır. Birimin kaya birimleri metamorfizma göstermezler. KuĢağın kimi bölümlerinde Sultan Dağı, Aladağ doğusunda allokton, Ģekilde bulunurken kuĢağın büyük bir çoğunluğunda yani Beydağları, Geyik Dağı, SeydiĢehir, Hadim ve Tufanbeyli dolayında diğer birliklerin tabanında bulunur ve onlara kıyasla otokton konumlu biçimde yer alır (Özgül, 1976).

2.4 Alanya Birliği

Birlik adını yüzeylemelerinin en iyi gözlendiği Alanya ilçesinden alır (ġekil 2.1). Permiyen-Triyas zaman aralığındaki mermer ve yeĢil Ģistlerini kapsar. Birliğin yüzeylemeleri GündoğmuĢ (Antalya), Alanya, Anamur yörelerinde gözlenir (Özgül, 1976). Alanya dolayında bulunan yüzeylemeleri Blumenthal (1951) Alanya Masifi ismiyle incelemiĢtir (ġekil 2.2). Jura ve Kretase kayalarının gözlenmediği bu birlik Permiyen, Triyas ve Alt Tersiyer yaĢlı kaya birimlerini içerir. Derinliğe bağlı olarak artan metamorfizma gözlenir. Permiyen-Triyas zaman aralığı yeĢil Ģist ve mermerleri kapsar ve transgresif olan Paleojen (Paleosen?-Eosen) kayalarında metamorfizma gözlenmez. Alanya ve GündoğmuĢ yörelerinde Antalya Birliği üzerinde allokton örtüler oluĢturur (Özgül, 1976).

2.5 Antalya Birliği

Yüzeylemelerinin yoğun olarak gözlendiği Antalya ilinden adını alır ve Antalya ili batısındaki yüzeylemelerini Lefevre (1967) Antalya Napları Ģeklinde adlandırmıĢtır (ġekil 2.1 ve 2.2). Antalya Birliği’nin kapsadığı kaya birimlerini Brunn vd., (1971) üç grupta toplamıĢlardır; bunlar Alakırçay Grubu, Tahtalıdağ Grubu ve Çataltepe Grubu’dur. Alakırçay Grubu: Üst Triyas yaĢlı kireçtaĢı ara katkılı bazik denizaltı volkanitlerini, aynı yaĢlı çakmaklı kireçtaĢını, bitkili kumtaĢını, radyolaritleri, ofiyolitleri ve Üst Kretase yaĢındaki kırıntılı kayaları kapsar. Tahtalıdağ Grubu: Kambriyen-Kretase aralığında çökelmiĢ Ģelf tipi kırıntılı ve karbonatlı kayaları kapsar ve bu açısından Geyik Dağı Birliği ile benzer özellikler sunar. Çataltepe Grubu: Üst Triyas yaĢlı killi kireçtaĢı ve kumtaĢı, Jura-Kretase yaĢlı radyolarit ara katkılı neritik karbonatları kapsar. Çakıl boyutundan kilometre boyutuna değin farklı boyutlarda blok ve allokton kaya birimlerini kapsar. Üst Triyas yaĢındaki denizaltı volkanitleri ile pelajik çökellerle beraber aynı yaĢlı neritik kalın karbonatları gibi sığ ve derin deniz çökellerinin bloklarını bir arada bulundurur. Allokton biçimde Geyik Dağı Birliği’nin kaya birimlerini ve ofiyolitleri kapsar (Özgül, 1976).

(23)

13 2.6 Bozkır Birliği

Batı Toroslarda Bozkır Birliği’nin kaya birimi toplulukları, Karaman (Konya) bölgesinde ġist-Radyolarit formasyonu (Blumenthal, 1956), Hadim-Bozkır civarında Ofiyolitli Seri (Özgül, 1971), Orta Toroslarda BeyĢehir-SeydiĢehir civarında BeyĢehir-Hoyran Napı (Gutnic vd., 1968), Korkuteli civarında Doğu Likya Napları (Brunn vd., 1971), Fethiye-Köyceğiz civarında Batı Likya Napları (Graciansky, 1967; Brunn vd., 1971), Ģeklinde adlandırılır. Ancak Özgül (1976) değiĢik adların kullanmanın karıĢıklıklara sebep olmasından dolayı birliğin tümü için yüzeylemelerinin en iyi gözlendiği Bozkır ilçesinin adını tercih etmiĢtir (ġekil 2.1). Yüksek oranda farklı yaĢ, tür ve boyutlardaki blok ile allokton birimleri kapsar ve bu birimler Özgül (1976) tarafından baĢlıca dört grupta toplanırlar. Bu birimler; Boyalı Tepe Grubu, Huğlu Grubu, Gencek Grubu ve KayabaĢı Grubudur. Boyalı Tepe Grubu: birim Triyas-Alt Jura yaĢlı neritik kireçtaĢıyla baĢlar ve üste doğru Toarsiyen yaĢlı ammonitico rosso fasiyesli kireçtaĢı, Titoniyen Neokomiyen yaĢlı kalpionelli kireçtaĢı ve Üst Kretase’nin bütün katlarını kapsayan Globotruncana’lı çakmaklı kireçtaĢını içerir (Gutnic ve Monod, 1970). Kalınlığı 20 m. dolayında olan kireçtaĢı Toarsiyen-Santoniyen zaman aralığını ifade eder. Birim çok kalın olmamasına rağmen yüzlerce kilometre mesafelerde özelliğini kaybetmez. Huğlu Grubu: Üst Triyas-Senoniyen yaĢındaki çakmaklı kireçtaĢları ve onun altında yeĢil renkli kalın tüfitleri kapsar. Gencek Grubu: Olasılıkla Üst Permiyen ve Üst Triyas yaĢlı neritik kireçtaĢlarını kapsar. KayabaĢı Grubu: Üst Triyas yaĢlı resifal kireçtaĢı, radyolarit ve kumtaĢlarını kapsar (ġekil 2.2).Bozkır Birliği Toros kuĢağı boyunca doğudan batıya doğru Munzur dağları, Bolkar Dağı kuzeyi, Hadim, Bozkır, BeyĢehir, Sultan Dağlarının güneyi, Teke yarımadasının kuzey bölümü ve Milas güneyi dolayında yer alır (Özgül, 1976).

Kırmızı renge sahip olan derin denizel pelajik kireçtaĢı ve radyolaritleri kapsar. 20-30 m. civarında toplam kalınlığı olmalarına karĢın bunların bir kısmı Jura’dan Üst Kretase’ye kadar hemen hemen tüm katları temsil eden mikrofaunayı kapsarlar ve yüzlerce kilometre yanal devamlılıkta bu özelliklerini yitirmezler. Farklı boyutlarda ofiyolit (peridotit, serpantin, dunit) bloklarını, bazik denizaltı volkanitlerini ve tüfleri kapsar. Bolkar Dağı Birliği’ne ait allokton kaya birimlerini kapsar. KuĢak devamınca Geyik Dağı, Bolkar Dağı ve Aladağ Birliklerinin Maestrihtiyen-Lütesiyen yaĢlı olistostromları içerisinde ya/yada üzerinde bulunur (Özgül, 1976).

(24)

14

3. BÖLGESEL JEOLOJĠ

1940’lı yıllardan itibaren, Toros kuĢağının önemli jeoloji özelliklerini ortaya koyan ve inceleme açısından uygun önemli kısımlarından biri olan Orta Toroslar yoğun araĢtırmalara konu edilmiĢ olup buna göre metamorfizma, stratigrafi ve yapısal özellikleri bakımından farklı ortam Ģartlarını gösteren ve kuĢak boyunca devamlılık sunan, birbirleri ile tektonik dokanaklı kaya birimi topluluklarını kapsar (Özgül, 1997). Özgül, (1976) bu toplulukları Geyik Dağı Birliği, Aladağ Birliği, Bolkar Dağı Birliği, Bozkır Birliği, Alanya Birliği ve Antalya Birliği Ģeklinde adlandırmıĢtır (ġekil 3.1). Çoğunlukla Senoniyen, Lütesiyen hareketleriyle yüzlerce kilometre yatay yer değiĢtirmeler ile üst üste yerleĢen bu toplulukların her biri ayrı bir tektono-stratigrafi birimi niteliği taĢır. Doğu ve Batı Toroslar’da da gözlenebilen bu birliklerden güneyde bulunan Antalya Birliği ile kuzeyde bulunan Bozkır Birliği derin deniz çökellerini ve ofiyolitleri, Aladağ, Bolkar Dağı, Alanya ve Geyik Dağı Birlikleri ise baĢlıca Ģelf tipi kırıntılı ve karbonatlı kayaları içerir ayrıca göreli yerli konumlu olan Geyik Dağı Birliği yabancı birlikler tarafından üstlenir (Özgül, 1997). Özgül, (1984)’e göre Orta Torosların tektono-stratigrafi birliklerinin göreli yapısal konumları ile stratigrafi özellikleri bakımından, birliklerin tümünün Kambriyen-Erken Triyas sonu aralığında, birkaç bin km. geniĢliğinde olan tek bir platform meydana getirdikleri, bu platformun Anisiyen baĢında güneyde Antalya Birliği (Antalya Napları; Marcoux, 1978), kuzeyde ise Bozkır Birliğine denk gelen bölümlerinde riftleĢme-okyanuslaĢma sürecine geçildiği ve Antalya-Bozkır Birlikleri ile ifade edilen Tetis Okyanusunun Senoniyen’de kuzey ve güney kollarının kapandığı bu durumdan ötürü Alanya Birliğinin Antalya Birliğini güneyden, Bozkır Birliğinin ise Bolkar Dağı ve Aladağ Birliklerini kuzeyden üzerlediği fikri kabul edilmektedir. Özgül, (1997), Geç Senoniyen-Erken Tersiyer zaman aralığında, kuzeyde Geyik Dağı ile Aladağ Birliklerinin arasında pelajik kireçtaĢı, ofiyolit ve ıraksak türbiditleri içeren Dipsiz Göl Ofiyolitli KarıĢığının ortaya çıktığı, kısa ömürlü bir havzanın oluĢmuĢ olabileceğini ve bu havzanın Lütesiyende kapanmasına bağlı olarak, Antalya Birliğinin sırtında Alanya Birliği olmasına karĢın güneyden kuzeye; Aladağ ve Bolkar Dağı Birliklerinin ise sırtlarında Bozkır Birliği olmasına rağmen kuzeyden güneye doğru, birbirlerine zıt yönlerde ilerleyerek Geyik Dağı Birliğini üstlediklerini belirtir (Özgül, 1997).

(25)

15

ġekil 3.1: a) Bozkır-Hadim-TaĢkent civarınında yer alan tektonik birlikler, b) ÇalıĢma alanının Orta Toroslardaki konumu, c) ÇalıĢma alanının paftalara gore dağılımı

(Özgül, 1984; Yalçın vd., 2016’dan değiĢtirilerek).

Ġnceleme alanının da içerisinde olduğu Bozkır-Hadim-TaĢkent ilçeleri çevre civarında, yukarıda söz edilen tektono-stratigrafik birliklerden Bozkır Birliği, Bolkar Dağı Birliği, Aladağ Birliği, Geyik Dağı Birliği ve Dipsiz Göl Ofiyolitli KarıĢığı bulunur (ġekil 3.2, 3.3) (Özgül, 1997).

(26)

16

ġekil 3.2: ÇalıĢma alanında bulunan tektono-stratigrafi birliklerini gösteren jeoloji haritası (Özgül, 1997).

ġekil 3.3: ÇalıĢma alanında bulunan tektono-stratigrafi birliklerin göreli yapısal konumları (Özgül, 1997).

(27)

17

4. STRATĠGRAFĠ

Triyas-Kretase zaman aralığında çökelmiĢ olan, volkanik, volkanosedimanter ve sedimanter kayaçlarla beraber, daha yaĢlı birliklerin kayaçlarının farklı boyutlarda blok ve dilimlerini kapsayan Bozkır Birliği büyük bir karıĢık (melanj) görünümündedir. Birçok araĢtırmaya konu olan Bozkır Birliğinin Bozkır-Hadim-TaĢkent civarı dıĢındaki Toroslar’ın farklı kesimlerinde yer alan yüzeylemeleri, Batı Likya Napları (Graciansky, 1972), Korkuteli civarında Doğu Likya Napları (Brunn vd., 1971); Orta Toroslar’da BeyĢehir-SeydiĢehir civarında BeyĢehir-Hoyran Napı (Gutnic vd., 1979), Hadim-Bozkır civarında Ofiyolitli seri (Özgül, 1971), Karaman (Konya) dolayında ġist-Radyolarit formasyonu (Blumenthal, 1956) ve Hadim-TaĢkent civarında Triyas birimleri kapsayan napları BucakkıĢla Tektonik Dilimi ile Huğlu Grubu (Alan vd., 2014) Ģeklinde bilinir. Bozkır Birliği, tek bir kaya biriminden meydana gelen büyük bloklara ek olarak geniĢ zaman aralıklarını ifade eden ve farklı kaya birimlerinden oluĢan dilimleri içerir. Bunlar örneğin, Orta-Üst Triyas yaĢlı deniz altı volkanitleri ile onu geçiĢli Ģekilde üstleyen ve Geç Triyas-Geç Kretase aralığında devamlı bir havza çökelimini ortaya koyan pelajik kireçtaĢı istifi, Üst Triyas-Liyas neritik, yer yer resifal fasiyeste kireçtaĢı ve onu çökel iliĢkisiyle üstleyen Jura-Kretase zaman aralığını ifade eden planktonik foraminiferli kırmızı mikritlerden meydana gelen kondanse kireçtaĢı dilimleridir (Özgül, 1997).

Ġnceleme alanında, Bozkır Birliği günümüzdeki yapısal konumları bakımından alttan üste doğru, Üst Triyas yaĢlı Korualan Grubu (KayabaĢı Formasyonu, BaĢkıĢla KarıĢığı), Üst Triyas-Üst Kretase yaĢlı Huğlu Grubu (Dedemli Formasyonu, Mahmut Tepesi KireçtaĢı, Kovanlık KarıĢığı) ve Jura-Kretase yaĢlı Boyalı Tepe Grubu (Kuztepe KireçtaĢı, Asar Tepe KireçtaĢı) ve Soğucak KireçtaĢı gibi adlandırılan birbirleriyle tektonik iliĢkili dört tektonik dilime ayrılır (ġekil 4.1) (Özgül, 1997).

(28)

18

ġekil 4.1: ÇalıĢma alanında yüzeylemekte olan Bozkır Birliğine ait tektonik dilimlerin göreli yapısal konumları (Özgül, 1997).

4.1 Korualan Grubu

4.1.1 KayabaĢı Formasyonu

KayabaĢı Formasyonu adını Söğüt köyünün yaklaĢık 1 km. batısında yer alan KayabaĢı tepesinden alır. Formasyon altta dolomit, bentonik foraminiferli-kireçtaĢı, kumtaĢı-Ģeyl ardıĢığından meydana gelen sığ deniz çökellerini, üst kısımlarda ise çakmaktaĢı ara katmanlı, radyolaryalı pelajik kireçtaĢlarını içerir (ġekil 4.4-4.13). KayabaĢı tepesinin doğu yamacı tip kesit yeridir ve baĢvuru kesit yeri Yalınçevre köyünün batısında ki köy yolu civarındadır. Formasyon altta dolomit, neritik kireçtaĢı, resifal kireçtaĢı mercekli değiĢen boyutlarda kırıntılılar, üst seviyelerde ise çakmaktaĢı yumrulu, pelesipod ve radyolarya kavkılı pelajik kireçtaĢı ile birbirinden farklı iki seviyeyi içerir (ġekil 4.3). BaĢkıĢla karıĢığı ve Huğlu grubunun Dedemli Formasyonu tarafından tektonik olarak üstlenmekte olup, Üst Senoniyen yaĢlı Söğüt Formasyonuna (Bolkar Dağı Birliği) ait kırıntılıları tektonik olarak üstler (ġekil 4.2). Formasyonun kalınlığı alttan ve üstten tektonik dokanaklarla

(29)

19

sınırlanmasından ötürü yer yer değiĢir ancak tip kesit yerinde 450 m. kalınlığındadır. Formasyon çoğunlukla kıt fosilidir ancak tip kesit yerindeki Ģeyl ara katkılı karbonatlardan meydana gelen alt kısımlarında kaprolit, ostrakod ve nadir olarak kristalleĢmiĢ bentonik foraminifer içermesine rağmen yaĢ bulgusu verebilecek ayırtman fosil içermez. Formasyonun baĢvuru kesit yerinde Üst Triyas’ı (olasıklı Noriyen) ifade eden bentonik foraminiferler bulunur. Ġstifin üst seviyesinde yer alan kumtaĢı-Ģeyl ardıĢığı kapsamında resifal kireçtaĢı mercekleri, sünger, krinoid, alg, mercan, lamellibranĢ gibi makrofosillere ek olarak Üst Triyas da yaĢamıĢ büyük Megalodontidae içerir. Formasyon Ģelften kıta yamacı havza ortamına geçiĢi ifade eder (Özgül, 1997).

(30)

20

ġekil 4.2: ÇalıĢma alanı ve çevresinin jeoloji haritası (Andrew ve Robertson, 2002’den değiĢtirilerek).

(31)

21

(32)

22

ġekil 4.4: ÇalıĢma alanında ölçülen stratigrafi kesitlerinin tabanı. Yalınçevre Köyü batısı. Kuzeye bakıĢ.

ġekil 4.5: Korualan Grubu – Bozkır Birliği dokanağı. Yalınçevre Köyü batısı. KKB’ya bakıĢ.

(33)

23

ġekil 4.6: Korualan Grubu – Bozkır Birliği dokanağı (yakın görünüm). Yalınçevre Köyü batısı. KKD’ya bakıĢ.

ġekil 4.7: Korualan Grubu tabanında yer alan kalın tabakalı kireçtaĢları. Yalınçevre Köyü batısı. KKD’ya bakıĢ.

(34)

24

ġekil 4.8: Korualan Grubu alt seviyelerinde gözlenen tam kıvrım. Yalınçevre Köyü batısı. KKD’ya bakıĢ.

ġekil 4.9: Korualan Grubunda gözlenen orta-kalın tabakalı kireçtaĢları ile dalgalı-yumrulu tabakalı kireçtaĢlarının faylı dokanak iliĢkisi. Yalınçevre Köyü batısı. KD’ya

(35)

25

ġekil 4.10: Korualan Grubu kireçtaĢlarında gözlenen dalgalı tabakalanma. Yalınçevre Köyü batısı. KD’ya bakıĢ.

ġekil 4.11: Korualan Grubunda gözlenen yumrulu kireçtaĢları ile orta tabakalı kireçtaĢlarının faylı dokanak iliĢkisi. Yalınçevre Köyü batısı. KD’ya

(36)

26

ġekil 4.12: Korualan Grubu kireçtaĢlarında gözlenen Halobia’lar. Yalınçevre Köyü batısı. KD’ya bakıĢ.

ġekil 4.13: ÇalıĢma alanında ölçülen stratigrafi kesitlerinin tavanı. Korualan – Dedemli Fm. Dokanağı. Yalınçevre Köyü batısı. KKB’ya bakıĢ.

(37)

27

4.1.1.1 KayabaĢı Formasyonundan Ölçülen Stratigrafi Kesitleri

KayabaĢı Formasyonunun Yalınçevre Köyü batısındaki yüzeylemelerinden ölçülen stratigrafi kesitleri aĢağıda verilmiĢtir (ġekil 4.14-4.20).

ġekil 4.14: Yalınçevre A ölçülü stratigrafi kesiti.

Yalınçevre ÖSK-A, Bozkır (Konya) ilçesinin yaklaĢık 30 km. güneyinde bulunan Yalınçevre (Konya)-Dedemli (Konya) yol ayrımında yer alır (ġekil 4.14). Kesitin baĢlangıç koordinatı, 36 S 0442263 D/ 4097856 K’dir ve K75°D doğrultuludur. Kesit tabanda silisiklastiklerle ardalanmalı orta-kalın tabakalı gri renkli kireçtaĢından oluĢmakta olup üste doğru bitümlü seviyeler gözlenmektedir. Kesitin bitiĢ koordinatı, 36 S 0442224 D/ 4097837 K’dir.

(38)

28

ġekil 4.15: Yalınçevre B-1 ölçülü stratigrafi kesiti.

Yalınçevre ÖSK-B-1, Bozkır (Konya) ilçesinin yaklaĢık 30 km. güneyinde bulunan Yalınçevre (Konya)-Dedemli (Konya) yol ayrımında yer alır (ġekil 4.15). Kesitin baĢlangıç koordinatı, 36 S 0442184 D/ 4097819 K’dir ve K80°D doğrultuludur. Kesit değiĢken kalınlıklarda açık gri renkli, yer yer çört nodülleri içeren kireçtaĢından oluĢmakta olup üst seviyelere doğru çört, Ģeyl ara tabakalı pembe, mor, mavimsi gri kireçtaĢı seviyeleri yer almaktadır. Kesitin bitiĢ koordinatı, 36 S 0442109 D/ 4097814 K’dir.

(39)

29

Yalınçevre ÖSK-B-2, Bozkır (Konya) ilçesinin yaklaĢık 30 km. güneyinde bulunan Yalınçevre (Konya)-Dedemli (Konya) yol ayrımında yer alır (ġekil 4.16). Kesitin baĢlangıç koordinatı, 36 S 0442109 D/ 4097814 K’dir ve K73°D doğrultuludur. Kesit silisiklastiklerle ardalanmalı yumrulu kireçtaĢından meydana gelmektedir ve üste doğru silisiklastikler kapsamında yer yer kireçtaĢı mercekleri gözlenmektedir. Kesitin bitiĢ koordinatı, 36 S 0442076 D/ 4097801 K’dir.

(40)

30

Yalınçevre ÖSK-B-3, Bozkır (Konya) ilçesinin yaklaĢık 30 km. güneyinde bulunan Yalınçevre (Konya)-Dedemli (Konya) yol ayrımında yer alır (ġekil 4.17). Kesitin baĢlangıç koordinatı, 36 S 0441982 D/ 4097829 K’dir ve B-D doğrultuludur. Kesit altta yumrulu kireçtaĢı seviyesiyle baĢlamaktadır ve orta seviyelerde kalın tabakalı mavimsi gri kireçtaĢı yer almaktadır. Kesitin üst seviyelerinde ise koyu gri dolomitli kireçtaĢları gözlenmektedir. Kesitin bitiĢ koordinatı, 36 S 0441851 D/ 4097827 K’dir.

(41)

31

Yalınçevre ÖSK-B-4, Bozkır (Konya) ilçesinin yaklaĢık 30 km. güneyinde bulunan Yalınçevre (Konya)-Dedemli (Konya) yol ayrımında yer alır (ġekil 4.18). Kesitin baĢlangıç koordinatı, 36 S 0441851 D/ 4097827 K’dir ve K40°B doğrultuludur. Kesit altta kireçtaĢı seviyesiyle baĢlamakta olup üste doğru gidildikçe kırıntılılar yer almaktadır. Üst seviyeler yer yer çört ara katkılı orta-kalın tabakalı koyu gri kireçtaĢından oluĢmaktadır. Kesitin bitiĢ koordinatı, 36 S 0441731 D/ 4097914 K’dir.

(42)

32

Yalınçevre ÖSK-B-5, Bozkır (Konya) ilçesinin yaklaĢık 30 km. güneyinde bulunan Yalınçevre (Konya)-Dedemli (Konya) yol ayrımında yer alır (ġekil 4.19). Kesitin baĢlangıç koordinatı, 36 S 0441731 D / 4097914 K’dir ve K25°B doğrultuludur. Kesit açık gri orta-kalın tabakalı kireçtaĢıyla baĢlamaktadır. Orta ve üst seviyelerde ise çörtlü açık gri kireçtaĢları ile ince tabakalı, bordo-kahverengi radyolaritler yer almaktadır. Kesitin bitiĢ koordinatı, 36 S 0441697 D / 4097960 K’dir.

(43)

33

Yalınçevre ÖSK-B-6, Bozkır (Konya) ilçesinin yaklaĢık 30 km. güneyinde bulunan Yalınçevre (Konya)-Dedemli (Konya) yol ayrımında yer alır (ġekil 4.20). Kesitin baĢlangıç koordinatı, 36 S 0441697 D / 4097960 K’dir ve K18°B doğrultuludur. Kesit çörtlü kireçtaĢı seviyelerden meydana gelmektedir. Kesitin bitiĢ koordinatı, 36 S 0441676 D / 4097997 K’dir.

4.1.2 BaĢkıĢla KarıĢığı

Formasyon adını yüzeylemelerinin yaygın olduğu bölgede bulunan BaĢkıĢla köyünden alır. Birim pelajik kireçtaĢı, radyolarit, andezitik volkanit, yeĢil tüf ve moloz akıntılı kırıntılıların düzensiz karıĢımından meydana gelir. Birim düzenli bir istiflenme sunmadığı için tip kesit yeri gözlenmez ancak Damlapınar köyünün batısından geçmekte olan ve birimi keserek Göksu çayına ulaĢan Karakaya ile doğuda bulunan Pamuk dereleri arasındaki bölgede yüzeylemeleri yaygın olarak gözlenir. BaĢvuru kesit yeri Korualan köyünün doğusunda yer alan Yalnızkaya tepesi ve civarında yer almakta olup radyolarit ve pelajik kireçtaĢları yaygın olarak gözlenir. Formasyon, esas olarak radyolarit, radyolaryalı ve pelesipod kavkı izli pelajik kireçtaĢı, nadir olarak ise yeĢil tüf ve volkanit bloklarıyla moloz akıntılı ince malzemeli kırıntılıların karıĢımından meydana gelen karıĢık (melange) özelliği gösterir (ġekil 4.3). Birim çoğunlukla, olasılıkla Bozkır Birliğinin diğer

(44)

34

dilimlerinden türemiĢ olan kaya birimleriyle benzer özelliklerde ve boyutları yüzlerce metre civarında olabilen blokların kaotik bir karıĢığı görünümündedir. KarıĢık kapsamında kimi yerlerde izlenen yeĢil tüf ve andezitik volkanitlerin, Dedemli Formasyonunun volkanitleriyle, radyolarit ara tabakalı pelajik kireçtaĢlarının Mahmut Tepesi KireçtaĢıyla, neritik kireçtaĢlarının ise Boyalı Tepe Formasyonunun alt düzeyleriyle yakın benzerlik göstermesi bu durma örnektir. Birimin alt dokanağı tip kesit yerinde gözlenmez, ancak Korualan köyünün kuzeyinde Yalnızkaya tepesi civarında yüzeyleyen ve BaĢkıĢla KarıĢığı kapsamında değerlendirilen radyolarit, pelajik karbonat ve kırıntılılar KayabaĢı Formasyonunun üstünde bulunur. Bozkır Birliğinin Huğlu Grubu, BaĢkıĢla karıĢığını tektonik olarak üstler. Birimim kalınlığı, tektonik dokanaklarla sınırlanması ve düzenli bir istiflenme göstermemesinden ötürü yer yer farklılık gösterir. Yalnızkaya tepesi civarında bulunan yüzeylemesinin kalınlığı 400-500 m. civarındadır. Korualan köyünün kuzeyinde yer alan yüzeylemelerinde radyolaryalı, kırmızı ve krem rengi kireçtaĢı tabakaları, seyrek Ģekilde Üst Triyasın ayırtman lamellibranĢlarından Halobia sp. cinsini içerir. KarıĢığın Pamuk deresi kumtaĢı üyesi kapsamında bulunan yuvarlanmıĢ kireçtaĢı çakılları Orta-Üst Triyas’ı gösteren Glomospira sp. ve Ġnvolutinid foraminifer içerir. Triyas-Senoniyen aralığında devamlı havza çökelimini ifade eden dilimlerin bloklarını içeren karıĢığın oluĢum yaĢı, Senoniyen veya daha genç olmalıdır (Özgül, 1997).

4.2 Huğlu Grubu

4.2.1 Dedemli Formasyonu

Büyük oranda tüf, tüfit ve daha az olarak da bazik volkanitlerden meydana gelen formasyon Bozkır Birliğinin ayırtman kaya birimlerinden biridir, ayrıca seyrek Ģekilde kireçtaĢı, radyolarit ve kırıntılı ata katkılıdır. Formasyonun tip kesit yeri Soğucak köyü doğusunda yer alır. Ġnceleme alanının güneydoğusunda Pamuk deresi ve Yılangömü-Göçer köyleri arasında kalan bölgedeki yüzeylemesi, Karaman-Ermenek arasında Gökdeniz (1981) tarafından incelenen Tozlubeleni kesiti ve Monod (1977) tarafından BeyĢehir bölgesinde incelenen Huğlu kesiti fosmasyonun baĢvuru kesit yerleridir. Formasyon Bozkır Birliğinin arazide rahatlıkla takip edilebilen ayırtman kaya birimlerindendir. Bazı yüzeylemelerinde boylanmamıĢ kireçtaĢı blok ve çakıllı, kil-kum hamurlu, moloz akması birikintileri içeren kırıntılı seviyeyle baĢlamakta olan formasyonun, seyrek kireçtaĢı ve kırıntılı ara katkılarının dıĢında kalan kısmı tamamıyla diyabaz, tüfit, tüf, ve az oranda andezitik deniz altı volkanitlerinden meydana gelir (ġekil 4.21). Formasyonun arazide kolay izlenebilen baĢlıca kaya türünü, açıklı koyulu yeĢil renkli tüf ve tüfitler meydana

(45)

35

getirir. Çoğunlukla BaĢkıĢla KarıĢığını, tip kesit yeri ve civarında da KayabaĢı Formasyonunu tektonik dokanaklı Ģekilde üstler. Üstte bulunan Mahmut Tepesi KireçtaĢına, en üst kısmında bulunan yaklaĢık olarak 50 m. kalınlığa sahip olan seyrek Ģekilde yeĢil tüf ve spilitik volkanit ara katkılı kireçtaĢı-Ģeyl ardıĢık seviyesi ile geçer. Tip kesit yerindeki ölçülen kalınlığı 1275 m.’dir. Seyrek kireçtaĢı ara tabakaları ince pelesipod ve radyolarya kavkı izlerini içeren formasyonun fosil kapsamı düĢüktür. Tip kesit yerindeki yüzeylemesinde üst seviyelerde bulunan kireçtaĢı ara katmanlarında Karniyen-Noriyen aralığını ifade eden küçük boyutlu Holobia sp. cinsleri bulunur. TaĢkent ilçesinin güney batısında bulunan yüzeylemesinde, yeĢil volkanitler kapsamındaki bir stromatolitli kireçtaĢı bloğu Noriyen-Resiyen’i ifade eden Aulotortus gr. sinuosus, Aulotortus spp., Auloconus permodiscoides içerir. Dedemli Formasyonu’nun yaĢı fosil bulgularına göre Anisiyen-Noriyen’dir. Formasyon, andezit-trakit bileĢiminde yastık lav ve tüf yapılı spilitik volkanitleri içeren andezitik volkanizmanın etkin durumda olduğu denizel koĢulları gösterir (Özgül, 1997).

ġekil 4.21: Huğlu grubunun BeyĢehir ve Bozkır civarındaki yüzeylemlerinin dikme kesitleri (Özgül, 1997). 1) Grubun BeyĢehir civarındaki yüzeylemelerinin dikme kesiti 2) Grubun Bozkır civarındaki formasyonlarının birleĢtirilmiĢ

(46)

36 4.2.2 Mahmut Tepesi KireçtaĢı

Mahmut Tepesi KireçtaĢı radyolaryalı ve çakmaktaĢı ara katmanlı pelajik kireçtaĢlarından meydana gelir. Üçpınar kasabasının güneydoğusunda bulunan Mahmut tepesi hem tip kesit yeridir hem de birime adını verir. Bozkır-Hadim karayolunu kesen Tilki deresi ile Acılar ve Ulupınar köyleri arasındaki Asar dağının güney kısmında incelemeye uygun yüzeylemeleri vardır. ÇakmaktaĢı ara tabakalı, alt seviyelerinde ince Ģeyl ara katkılı, tamamıyla pelajik kireçtaĢından meydana gelen Mahmut Tepesi KireçtaĢı en üst seviyesinde bulunan, 5-8 m. kalınlığa sahip olan kırmızı, ince tabakalı mikrit seviyesi ile sona erer (ġekil 4.21). Mahmut Tepesi KireçtaĢı Ġnce Ģeyl ara katkılı pelajik kireçtaĢı tabakalarıyla, Dedemli Formasyonunun yeĢil tüf ve spilitik volkanit ara katkılı Ģeyl-pelajik kireçtaĢı ardıĢık seviyesini uyumlu ve geçiĢli Ģekilde üstler. Birim Kovanlık karıĢığı ile çökel iliĢkisiyle üstlenir. Formasyonun kalınlığı tip kesit yerinde yaklaĢık 90 m. dir. Üst Triyas-Üst Kretase’yi temsil eden Mahmut Tepesi KireçtaĢı, bazı seviyelerinde küçük boyutlu ammonit, planktonik foraminifer ile ince lamellibranĢ (Halobia sp.) vb. pelajik fosilleri içermesine rağmen kılavuz fosil kapsamı zayıftır. Formasyonun Asar dağında bulunan baĢvuru kesit yerindeki yüzeylemesinin alt düzeylerinden baĢlayarak yaklaĢık 100 m. lik kısmında Dogger-Barremiyen zaman aralığını temsil eden, Globochaete alpine, Ophtalmidium sp. ve belirsiz ammonit kırıntıları, kesitin kireçtaĢı istifinin en üst seviyesindeki kırmızı mikrit tabakalarında Geç Santoniyen-Orta Maestrihtiyen aralığını temsil eden Globotruncana linneiana, G. arca ?, Globigerinelloides sp., Hedbergella sp. ve formasyonun üst seviyesini meydana getiren yaklaĢık olarak 10 m. kalınlığa sahip olan kırmızı mikrit seviyesinin alt katmanlarında Koniasiyen-Santoniyen zaman aralığını temsil eden Globotruncana of. Concavata primitiva, G. tricarinata benzeri planktonik foraminiferler bulunur. Orta Geç Triyastan Senoniyene kadar devam eden geniĢ bir zaman aralığında devamlılık ortaya koyan, karadan getirimin çok sınırlı ve çökelme hızının çok düĢük olduğu yamaç-havza Ģartlarını gösterir (Özgül, 1997).

4.2.3 Kovanlık KarıĢığı

Kovanlık KarıĢığı farklı kaya türü özellikleri sunan, değiĢik yaĢ ve büyüklükte blokların düzensiz karıĢımından meydana gelir. Yüzeylemelerinin yaygın Ģekilde görüldüğü bölgede bulunan Kovanlık köyünden adını alır. Birim düzenli istiflenme sunmadığından tip kesit yeri belli değildir. Üçpınar, Soğucak, Kovanlık ve Gülvet köylerini bağlayan köy yolu devamınca, karıĢığın farklı kayaları yer alır. Birim esas olarak pelajik kireçtaĢı, radyolarit, neritik kireçtaĢı, spilitik volkanit, dolomit gibi farklı boyutlu blok ve dilimlerin düzensiz