İstanbul'da merkez kütüphane

Q

İstanbul'a merkez kütüphane

Haydi belediye! Haydi Bakanlık! Haydi zenginler! Yeni nesil, dünya

ile yarışacaksa bunu bilgi, kitap ve kütüphane ile başarabilir.

İstanbul'u büyük kütüphanesizlik utancından kurtaralım!

Necati Ağıralioğlu*

K

itapsız bilg i v e bilim olm az. Hatta iyi san atkar v e m e sle k sah ib i d e yetişm ez. K ütüphaneler ise, kitap­ ların konduğu v e insanların faydalanm asına sunul­ duğu yerlerdir. Kütüphanenin İngilizce karşılığı

“library“

olup “Librarius” tan türetilmiştir Bu k elim e Latince'dir v e ki­ taplarla ilgili anlam ındadır. L atince’d e kitap anlam ında “li- b e r " kullanılır. Türkiye T ü rkçe'sin d e b a z e n kütüphane y erin e kitaplık k elim esi g e ç e r.

Tablo-1

d e görüldü ğü gibi.Türk- ç e ’nin d iğ e r le h çe le rin d e d e çoğunlukla aynı k elim e g e ç e r - : fidir (1). B urada d iğ e r le h ç e le r le uyum sağ lam ak v e bird en ç o k kitabı ifad e etm ek için ço ğ u l köklü olan kütüphane tercih edilmiştir.

T-ah™

Azerbaycan Başkurt

Kazak

Kırgız

Kelime Kitabhana Kitaphana Kitaphana Kitaphana

Lehçe

Özbek

Tatar

Türkmen

Uygur

Kelime Kitaphana Kitaphana Kitaphana Kütuphana

Tablo-1 Türkçe lehçelerinde kütüphane karşılığında kul­

lanılan kelimeler.

G ünüm üzde kütüp hanelerde s a d e c e kitaplar değil, bilim v e sanat d erg ilen , sözlükler, ansiklopediler, haritalar, Sim ler, fotoğraflar, b e lg e le r, disketler, m ikrofilmler, C D ’ 1er, m üzik ve s e s arşıvlen , antika v e m etal paralar, lisan öğ ren m e I laboratuvarlan v e günlük g a z e te le r g ib i ç o k farklı b ilg i kay­ n ak lan insanların faydasına sunulmaktadır. A y n ca m ekânlar, bilgisayarlar v e optik okuyucular g ib i m o d ern m akin e v e teçhizatlarla donatılm aktadırlar. Şü ph esiz bunların için d e kü­ tüphanenin zenginliğini g ö steren en önem lileri,

kitap sayı­

sı

v e a b o n e olunm uş

bilimsel dergi

sayısıdır. Bu bak ım ­ dan cahillikle m ü cad eled en , m add i v e m anevi kalkınm aya k ad ar p e k ç o k h e d e fe ulaşm ada, kütüphanelerin önem li y e ­ ri vardır. Bu yazıda İstanbul’ un kütüphane durumu ü zerin d e

i

durulacaktır.

1- Biraz geçmiş

Dünya tarihinde zam an zam an kitapların, hatta kütüp­ h an elerin yakıldığım biliyoruz. İstanbul, fethedildikten sonra, b a b a s ı gibi, âlim v e sanatkârları koruyan, dünyanın çeşitli yerlerin d eki sanatkârları, bilg in leri davet ed ip İstanbul’a g e ­ tirten, çeşitli dillerden tercü m eler yaptıran v e kütüphaneler kuran Fatih tara&ndan k ısa zam anda, dünyanın bilim m erk ezi haline getirilm iştir (2).

O çağ lard a

Fatih Saltan Mehmet’in

b ir kütüphanesi i olduğu,

Yavuz Saltan Selim’ın

se fe rle re g id erk en ö z el kü­

tüphanesini yarımda taşıttığı bilinm ektedir. İstanbul'da iyi ku­ rulup işletilen b u ilim m ekanizm ası az zam an sonra tıkan­ mıştır.

Kanuni

zam anında, 1538 de, öğretim yolsuzluğuna e n g e l olab ilm ek için b ir kanun yapılm ış olm ası, b u m ekaniz- ! m anın o zam an bozulm aya başlad ığ ım g ö sterm ek ted ir (3).

İstanbul’d a , halka a çık kütüp hanelerden e n önem lisi olan

Beyazıt Devlet Kütüphanesi

1884 d e açılm ıştır 1732

B aşkent A nkara v e İzm ir’d eki durum d a İstanbul’dan farksızdır.

Tablo-3

d e A nkara’daki önem li kütüphanelerde kitap say ılan verilmiştir. A nkara'daki

Milli Kütüphane

1948 yılında açılm ış olup Türkiye'de e n ç o k kitap bulunanı­ dır. Buradaki kitap sayısı d a henüz milyona ulaşmam ıştır. İz­ m ir’d e bulunan İzm ir Milli Kütüphanesindeki, kitap sayısı 3 5 0 .0 0 0 v e süreli yayın say ısı 4 .8 0 0 ’dür (6). Ankara Üniver­

sitesi ile O rta D oğu Tfeknik Üniversitesi kütüpha­ n e lerin d ek i a b o n e olunmuş d erg i sayısı 1995 yılına g ö re sırasıyla 56 7 v e 1 2 6 2 ’dir(7).

Tablo-2 ve 3

d eki v erilerd en görüldüğü g ibi

kitap sayısı henü z m ilyona ulaşm ış kütüphane­ m iz bulunm am aktadır. D iğ er şeh irler v e üniver­ sitelerd ek i kütüp hanelerde 2 0 0 .0 0 0 d en az ki­ tap v e 1000'd en az d erg i bulunduğu için bunla­ rın d e ğ e rle ri tabloya eklenm em iştir. 1995 yılma g ö re Türkiye'deki bütün ün iversitelerde bulu­ nan toplam kitap v e süreli yayın sayılan sırasıy­ la 4.7 milyon v e 2 5 5 0 0 ’d ür(7).

Bir kütüphaneyi zen gin leştirm ek uzun zam an ve ç o k para gerektirir. Çünkü kitaplar g ibi d iğ er kaynaklar d a ç o k pahalıdır. S ö z gelişi, b ir kita­ b ın fiyatı 10 ile 2 0 0 d olar arasınd a d eğ işm ek te­ dir.

A tıf Efendi Kitaplığı

Fotoğraf: Edibe Buğra

d e kurulan Süleym aniye Kütüphanesi, bu gü n d e 7 2 .0 0 0 ’d en fazla yazm a e s e r le dikkatleri çek m ek ted ir v e 1956 yılında y enid en d ü zen len erek hizm ete su n u lm ııştu r(4). So n yüz yıl­ da, İstanbul'da yalnız

Atatürk Kitaplığı

açılmıştır. Bu kü­ tüphane V eh bi K oç tarafından 1 9 7 0 ’i yıllarda kurulm uştur(5).

2- İstanbul'da bugünkü durum

1 9 5 0 ’lerd e b ir milyon olan İstanbul şe h ir nüfusu, 2 0 0 0 Nüfus Sayım ı g e ç ic i sonuçlarına g ö re 9 milyonu aşmıştır. Bu nüfusu ile İstanbul, dünyadaki p e k ç o k ülkenin önüne g e ç ­ miştir. İstanbul’d a 6 devlet üniversitesi v e bunlardan fazla va­ kıf üniversitesi vardır. Ş e h ir sa d e ce , M arm ara B ölgesinin d e ­

4- Komşu ülkelerde durum

T ürkiye’nin kom şularında bulunan bazı kütüp­ h a n eler v e bunların kitap sayılan

Tablo-4

d e gösterilm iştir(6). Bazı ülkelerin g ü çlerin e göre, kütüphane durumu şaşırtıcı g elebilir. Eski d em ir p e rd e için­ d eki ü lk elerd e bütün e se rle rd e n b ire r orijinal nüsha M osko­ va'da saklanm ış ve ucuz olsun diye fıer birin d en b ire r foto­ kopi çe k ile re k d iğ e r m erk ezlere gönderilm iştir

5- Avrupa ve Asya ülkelerinde durum

Avrupa v e Asya'da bulunan b a z ı ülkelerin kütüphane­ lerinin kitap sayısı ile b ir kısm ının a b o n e olduklan d erg i s a ­ y ılan

Tablo-5

d e verilm iştir (6). G örüldüğü g ib i çoğu nd a 2 .0 0 0 .0 0 0 ’dan az kitap v e 1 0 .0 0 0 'den az süreli yayın bulun­ m am aktadır.

Kütüphane Adt

Milli K. Ankara Ü. K. ÖDTÜ K. TBMM K.

Kitap Sayısı

936.000 750.000 284.000 255.000

Tablo-3 Ankara'daki Kütüphanelerde Kitap Sayılan.

6- Amerika'da durum

A m erika Birleşik Devletleri, kütüphanelerine ç o k b ü ­ yük yatırım lar yaparak bilim d e önderliğim sü rdürm ekte­ dir. 1999 yılında ABD v e K anada’daki bazı

kütüphanele-KiitUphane Adı

Beyazıt Devlet K. I.Ü K. ÎTÜ-tesi K. Boğaziçi Üniv. K Atatürk K. Süleymaniye K Millet K.

Kitap Sayısı

500.000 500.000 372.000 235.000 184 000 113.000 33.000

Tablo-2 İstanbul'daki Başlıca Kütüphaneler ve Kitap Sayılan(6).

ğil, bütün T ürkiye’nin bilim, kültür, tarih v e sanat m erk ezi du­ rumundadır. Bu m erk ez d ek i b a ş lıc a kütüphaneler v e bunlar­ daki kitap say ılan karşılaştırm ak için

Tablo-2

d e g ö steril­ m iştir (6). T ablod an görüldüğü g ib i e n esk i v e en zengin kü­ tüph aned e b ile kitap sayısı 5 0 0 .0 0 0 ‘i g eçm em iştir. D iğ er üniversite v e kuruluşların kütüphanelerindeki kitap sayılan d aha az olduğu için b u tabloya eklenm em iştir. 1995 yılm a g ö ­ re İstanbul Üniversitesi, İstanbul Teknik Ü niversitesi v e B o ğ a ­ ziçi Ü niversitesinin a b o n e olduklan d erg i say ılan sıra ile 535,

1262, 1200 d ür(7).

3- Ankara ve İzmir'deki durum

Kütüphane adı

Kitap sayısı

A zerbaycan Bilim ve Teknik K. 9.000.000 A zerbaycen Devlet K. 4.400.000

i

A zerbaycan Bilimler A kadem isi 2.5 0 0 .0 0 0 ! Bulgaristan M erkez Teknik K. 4.9 0 0 .0 0 0 Mısır Milli K. 1.500 00 0 Yunanistan Milli K. 2.500.000 Yunanistan Selanik Aristo Üniv K. 2 .000 0 0 0 İsrail HaryfaÜniv K . 1.050. 00 0 İsrail Kudüs Halk K. 750 00 0

Tabh-4 Türkiye Komşularındaki Kütüpha

Kitap Soydan.

Kütüphane adı

Kitap sayısı

Süreli Yayın sayısı

Paris milli K.

11

.

000.000

Hannover Üniv K. 4 .700.000 18.000

Japonya Metropolitan M erkez K. 1.400.000

10.000

Japonya K obe Üniv. K. 1.400.000

10.000

Kore Seul Milli Üniv. K. 2.900.000

British K 15.000.000

Kore Milli K. 3.6 0 0 .0 0 0 Kızgızistan Bilimsel Ve Teknik K. 5.850.000 Kazak Bilimler A kadem isi K. 5.400.000 Kazakistan Milli K. 6.100.000

Tablo-5 Avrupa ve Asya'da bazı kütüphanelerin kitap ve süreli yayın

soydan.

rin kitap sayısı, b ir yılda alınan kitap sayısı, a b o n e olunan d erg i sayısı, kütüphanede görevli sayısı ve kütüphane için b ir yılda ayrılan öd en e k ler

Tablo-6

d a gösterilm iştir (8).

B erk eley ’d eki Kaliforniya Ü niversitesi esk i rektörü olan

Clark Kerr,

Şu bat 2001 tarihli, "Sevgili Kütüphane D o stlan " hitabıyla başlayan, dünyanın h e r tarafına g ön derdi­ ğ i m ektubunda, "B e rk ele y Kampusunun e n anlam lı kaynağı onun kütüphanesidir ki b u h em Kaliforniya Eyaletinin kalbi, h em d e m uh teşem üniversitem izin k albid ir" dedikten sonra kütüphaneye d aha ö n c e kitap b ağ ışlayan dostlardan kütüp­ h a n elerin e se ç k in h ed iy elerle d e ste k olm alarım istem ek te­ d ir ( 9 ) . Bu kütüphanenin durumu

Tablo-6

d a 5 sırada g ö s­ terilmiştir.

7- Ülke nüfusları ve milli gelirleri

K ütüphaneler konusunda karşılaştırm alı b ir fikir v er­ m e k için dünyadaki ülkelerin nüfusları v e kişi b aşın a milli g e ­ lirleri Batı Avrupa, O rta v e D oğu Avrupa, Asya, A m erika, Af­ rika v e O rta D oğu ülk eleri için sırasıyla

Tablo-7, Tahlo-8,

Tablo-9, Tablo-10 ve Tablo-11

d e verilm iştir! 10).

8- Bilimde ve kitapta Türkiye'nin yeri

2 0 0 0 yılı v erilerin e göre, Türkiye bilim sel m akale sayı­ sı bakım ından, Danim arka , Finlandiya v e Avustralya'dan sonra, 5 2 4 0 yayın ile 26. şu ad a, olm asına rağm en, kişi b a

Kütüphane Adı

Sırası

Kitap Sayısı

Bir Yılda Eklenen Kitap

Abone Dergi Sayısı

Görevli Sayısı

Yıllık Ödenek

Harvard Ü. 1 13.800.000 310.000 105.000 1015 75.000.000 Yale Üniv. 2 10 100.000 180.000 54.900 528 42.000.000 Kaliforniya Ü. (L A ) 3 7.200.000 210.000 94.700 415 37.000.000 Tbronto Üniv. 4 8.600.000 238.000 49.900 527 36.000.000 Kaliforniya Ü. (Berkeley) 5 8.800.000 155.000 79.100 439 36.000.000 Stanford 6 7.000.000 212.000 44.500 490 47.600.000

Tablo-6 A.B.D de Bazı Kütüphanelerin Kitap Sayıları.

ÜLKE

NTJFÜS,

Kişi başına

Milyon

gelir dolar

Avusturya 8.16 27.700 Belçika 10.27 25.700 Danimarka 5.36 34.800 Finlandiya 5.20 28.100 FVansa 59.66 25.900 Almanya 82.85 27.100 Yunanistan 10.58 12.400 İrlanda 3.81 29.800 Hollanda 15.93 26.900 Norveç 4.51 39.400 Portekiz 10.05 11.500 Ispanya 39.55 16.500 İsveç 8.88 31.000 İsviçre 7.28 29.400

Türkiye

66.19

3.210

Ingiltere 59.62 25.900

Tablo- 7 Batı Avrupa Devletleri

ülke

NÜFUS,

K işi B a ş ın a

Milyon

G elir, D olar

Bulgaristan 7.79 1.970 Ç ek Cumhuriyeti 10.25 5.790 Macaristan 10.00 5.830 Romanya 22.37 1.770 Rusya 145.08 1.740 Slovakya 5.41 4.660 Ukrayna 49.33 642

Tablo-8 Orta ve Doğu Avrupa

Ö t e le r i n a d ü şen yayın b a k ı m ı n d a n , Ürdün, Ukray­ na v e G ün ey A frika’dan so n ­ ra, 51. durum ­ dadır. Bu d e ­ ğ e r l e n d i r m e ­ d e yayının yapıldığını g ö steren a d re se g ö re ülk eler sıralan­ m aktadır. Nüfus b aşın a d üşen yayın bakım ından ilk ü ç sırayı, İsviçre, İsrail ve İsv eç almıştır. Toplam yayın sıralam asında ABD, Japonya ve Almanya sırasıyla 2 4 0 .0 0 0 ,1 2 7 .0 0 0 v e 8 3 .0 0 0 yayın ile dünyada ilk ü ç sırayı almışlardır. Türkiye m akale s a ­ yısında, 1 9 9 5 ’d e 34. sıradayken, 2 0 0 0 yılında 26. olmuştur. Türkiye, nüfus bakım ından ilk 15 ülke arasına girdiğine göre, henüz b u konuda dünya ortalam ası yakalanam am ıştır (11).

T ü rkiy ed e yılda yayınlanan kitap sayısı, 1935'd e 1741 iken, 1 9 9 5 ’d e 5 1 7 2 olmuştur. A ncak.kişi b aşın a yayınlanan ki­ tap azalmıştır. 19 3 5 ’d e 9 2 8 0 kişiye b ir kitap d üşerken, b u d e ­ ğ e r 1 9 9 5 d e 12089 kişiye b ir kitaba m m iştır(1 2 ).

Yıllarca çözüm leri; bilg id e, bilim de, te c rü b e d e değil; kendi adam ım ızı kayırm ada, slo gan d a veya hizipte aram ışız. Bundan yaklaşık sek iz yüz yıl ö n ce

Yunus Emre,

g e r ç e ğ i aram anın ve bilgi ile bilim in d iğ e r yollardan d aha ileri olduğu­ nu ,

"Şeriat, tarikat yoldur varana, Hakikat, m arifet ondan iç e ru ”

şiiri insanoğlunun kulağına söylem iştir. Bugün h e r türlü bilg i kitaplardan öğrenilebilm ekte. G a lib a insanlık “m arifet "d ö n e ­ m ini yaşıyor. Onun için b u ç a ğ a insanlar bilg i ç a ğ ı d em işler, Bilgi çağ ın ı d a k açırm ak istem eyen Türkiye, b u işin esasın ı oluşturacak kütüphanelere y eterin ce ön em verm elidir.

9- İstanbul'da merkez kütüphane

ihtiyacı

İstanbul'un nüfusu, üniversite v e d iğ er eğitim kurum la- n sayısı, kültür v e tarih şe h ri olm ası dikkate alınırsa, v e b u durumu dünyadaki b e n z e r şeh irlerle karşılaştırılırsa, kütüp- ■ han elerinin p e k yetersiz olduğu anlaşılır. Ö te yandan m evcut kütüphanelerinin durumu, m ekân, bilg i kaynağı, m akine ve teçhizat, p erso n el v e işletm e açılarından d a hiç iç a çıcı değil- dir(13, 14, 15). İstanbul'daki kütüphanelerin h e r birinin ayrı ay n zen ginleştirilm esinin ç o k bü yük m ali kaynak israfına s e ­ b e p o lacağ ı açıktır. Bunun yerine, ço k zengin b ir kütüphane kurulm ası ve işletilm esi d aha verim li olacaktır. D iğ e r kütüpha­ n e le r her an el a lto d a bulundurulm ası g erek li kitap ve d iğ er bilgi kaynaklan sağlayarak m ali kaynaklarını d aha verim li kullanabilirler.

10- Kütüphane arsası ve binası

M erk ez Kütüphane, sağ la n a ca k uygun b ir arsad a 20 milyonluk b ir şe h re hizm et v e re c e k ve bu am açla özel olarak tasarlanm ış b ir b in a olmalı. Y apılacak kütüphanenin yeri ula­ şım yollarına yakın olmalı. Bu arsa b e led iy e arazisi, hazine arazisi veya g en iş alanlı b ir üniversitenin kam p us alanı içind e olabilir. Hatta arsa özel kuruluşlardan sağlanabilir.

Binası, g en iş raf salonları, okum a salonları, konferans salonları ile planlanmalıdır. A yrıca g e le n okuyucular için y e­ terin ce p ark yeri bulunmalıdır. Bunun yanında, gün bo y u n ca çalışm ak isteyenler için y iy e ce k v e iç e c e k y erleri tasarım d a y er alsa iyi olur. B irkaç kısım dan o lu şacak binanın inşaatı b ir­

k a ç safhad a tam am lanabilir. Çün­ kü g e re k inşaat için, g e re k s e bilg i kaynaklan için, başlan g ıçta y e ­ terli m ali kaynak bulunmayabilir. Fakat y ap ılacak birin ci kısım dan sonra bin ad a hizm et verilm eye başlanabilir.

İstanbul Olimpi­

yat projesinin

e n önem li unsuru

olan

İkitelli'

d eki 5.8 kilom etre­ kare aland a ç o k am açlı dokuz te ­ sis y ap ılacak tır. Bunlard an en önem lisi 140 milyon dolara m al olan, 8 0 .0 0 0 kişilik v e 2 0 .0 0 0 otoparklık Atatürk Olimpiyat Stadıdır. Bu am açla bunlardan b a şk a d aha p e k ço k te sis yapılm aktad ır(16). Sp oru n yanında, kalıcı e s e r le r olan kitap v e kütüphanenin ülkem izd e hiç d e ğ e ­ ri yok m udur? Yapılacak binaların m im arisi kültürümüzü yan­ sıtacak tarzda v e güzellikte olursa, b u yeni n esillere estetik zevk v e güven d uygusu sağlar. Bina yapım ında h e r binaya d e ste k sağlayan kişi veya kuruluşun adı o binaya verilirse, m a ­ li d e ste k sağlanabilir.

11- Kitaplar ve diğer kaynaklar

K urulacak kütüphaneye kitap v e g erek li d iğ e r kaynak­ la n sağ lam ak ç o k p ara v e zam an gerektirir. Kitap okum aya m eraklı, tanıdığım ız b a z ı aydın şah ıslar ev lerd e kitaplarını k o ­ y a ca k y er bulam am aktadırlar. Hatta bildiğim iz b ir k a çı kitap­ ları için aynı ap artm and a ayrı daire tutmuşlardır. Bu insanlar, kend ilerind en sonra kitaplarının kapanın elind e k a lacağ ı veya d eğ e rin i bilm eyen k im seler tarafından yok e d ile c e ğ i en d işe ­ sini taşm aktadırlar. Bunun için hayatta iken kitaplarını b e lli bir kütüphaneye b ağ ışlam ak istem ekted irler. A ncak p e k ço k kü­ tüph aned e bağ ışlan an veya yeni g e le n kitaplar için y e r bulun­ m am aktadır. Yapılacak kam panyalarla sa ğ la n a ca k b u kitap b a ğ ışla n kitapların zen g in leşm esin e katkıda bulunabilir. Batı dünyasında “okuduğunuz h e r kitap v e d erg iy i n e olur n e ol­ m az diye ev lerd e depolam ayın; bırakınız, on lan uzm an lan kü­ tüp h anelerd e korusun v e saklasın lar” g örü şü yaygındır.

12- Kütüphane işletilmesi

T esisi yapm aktan d aha zoru onu işletm ektir. Ü lkem izde p e k ç o k kütüphane s a d e c e m ek ân veya kitap bakım ından d e ­ ğil, p erson el, çalışm a saatleri, işletm e şek li açısınd an d a y e­ tersizdir. B irkaç yıl ö n ce sin e ait b ilg ilere g ö re İstanbul, B eya­ zıt’ta b ir uzm anlık kü­

tüphanesi olan

Hakkı

Tarık Us

'ta ısınm a,

odun s o b a s ı ile sa ğ ­ lanm aktadır.

Üniver­

site kütüphaneleri

genellik le s a d e c e k en ­ di m ensu plarına açık ­ tır. Bunlardan m ezun­ lar dahi faydalanam az. Ç a lışm a sa a tle ri v e g ün leri kısıtlıdır. M e­ m urlar uzm an olsa b i­ le hevessizdir. Fotoko­ pi, mikrofilm, CD g ib i h iz m etler ço ğ u n d a yoktur. A çık raf sistem i ve optik okuyucu sis­ tem i g etirilm em iştir, O kul k itap lık ları v e Kültür B ak an lığ ın a b a ğ lı k ü tü p h an elerin durumu h e r k e s ç e b i­ lin m e k te d ir 14, 15). G e lişm iş ü lk elerd ek i k ü tü p h an elerd e işlet­ m e ç o k iyidir. P erso ­ n e l k ü tü p h an ecilik

ÜLKE

NÜFUS,

Kişi Başına

Milyon

Gelir, Dolar

Avustralya 19.39 22.900 Çin 1.278 909 Hong Kong 7.19 23.400 Hindistan 1.017 488 Endonezya 214.39 815 Japonya 127.45 38.000 Kazakistan 14.87 1.160 Malezya 23.53 4.090 Yeni Zelanda 3.87 14.700 Pakistan 141.45 481 Fılipinler 80.06 979 Singapur 3.95 26.600 Güney Kore 47.68 10.800 Tayvan 22.31 16.300 Tâyland 63.05 2.100

Tablo-9 Asya ülkelerinde Nüfus ve Gelir

Durumu

ÜLKE

NÜFUS,

Kişi Başına

Milyon

Gelir, Dolar

ABD 278.06 37.900 Kanada 31.16 24.400 Arjantin 37.51 8.000 Polonya 38,68 4.860 Brezilya 167.55 4.270 Şili 15.41 4.730 Kolombiya 43.02 2.080 Meksika 98.82 4.690

Tablo

- 7 0

Kuzey ve Latin Amerika

________________________________— ---— _____________________

eğitim i görm üştür. M üdürü e n az doktora sev iy esin d e eğitim g örm ü ş kurum un v e toplumun

en itibarlı kişilerinden

biridir. Protokolde y eri ö n sıralardadır. Kütüpha­ ne, kurum un vitrini olduğu için orad a ça lı­ şa n insanlar hizm ete e n hevesli olanlardan seçilir. K ütüphanelerin k apısı 7 ’d en 7 0 'e h e rk e s e açıktır. G irişte kim lik b ile sorul­ m az. S a d e c e ödünç kitap alm ak istenilirse kim lik sorulur. Ç o ­ ğ u sa b a h sek izd en akşam 2 4 ’e kad ar vardiya usulü ile hizm et verir. Sıcaklık, n em v e ışık durum u özel şartlara g ö re ayarla­ n a b ilm e k t e d ir ^ ) . İstanbul’d a işte b u şa rtla n sağ lay acak m o­ d e rn b ir m e rk e z kütüphaneye ihtiyaç var.

13- Kim yapar?

Ç eşitli ülkelerd en y u k an d a v erilen ö rn ek lere göre, kü­ tüph aneleri çeşitli kuruluşlar tarafından yapılm ış v e işletilm ek­ tedirler. Bu husus kütüphane adlarından d a anlaşılm aktadır İstanbul M erk ez Kütüphanesi için,

Kültür Bakanlığı

veya d iğ e r

Bakanlıklar, Belediye, Valilik, Üniversiteler, di­

ğer kişi ve kuruluşlar

h a rek ete g eçe b ilir. A y n ca Türkiye

Bilim sel ve Teknik A raştırm a Kurumu(TÜBÎTAK), Türkiye Bi­ lim ler Akadem isi(TÜ BA) g ib i kam u kuruluşlan v e özel sek tör k u ru şlan ile k işiler d e b ö y le b ir çalışm ay a ö n cü ya d a d e s ­ tek çi olabilirler.

Türkiye Bilim ler A kadem isi d eyin ce,

Yahya Kemal’in

17 Ekim 1913 d e Peyam G azetesin d e yayınlanan yazışım h a ­ tırladım. D evletin sıkıntılı b u dönem ind e, Batılı b ir yazara ait hayalle ilgili b ir kitap okurken, so k a ğ a çık ıp Saray bu rnü nd an batıya d o ğ ru sah ild e yürürken ç o k şeritli yollar yapıldı­ ğını v e b u yolun k ara tarafında g üzel m im ari ile m uhteşem yapılar kurulduğunu ve bunların b ir tanesinin E ncü m en -i Da- niş (Bilim ler A kadem isi) olduğunu hayal e d e r(1 8 ). Hani n e re ­ d e ? K um kapı’d a bulunan 2 0 0 dönüm hazin e arsası kütüphane için ayrılam az mı?

İstanbul Büyük Şehiz Belediyesi

nin p e k ço k ö ğ ­

ren ciy e bu rs verd iği bilinm ektedir. Artık Türkiye’d e kurum lar daha üst sev iy ed e d e kalıcı e s e r le r v erm ek durum undadırlar

Bu kişi ve kuruluşlan sayın ca, aklım a g eld i: 1 9 4 0 ’h yıl­ larda, ikisi d e T fab zon m illetvekili olan B aşb ak an

Haşan Sa­

ka

ile B a şb a k a n Yardım cısı

Faik Ahmet Barutçu,

se ç im b ö l­ g e le rin d e b ir g eziy e çıkarlar. Yoldan g e ç e rk e n tarlasın da ç a ­ lışan b ir hem şeh rilerin i g örü p yanlarına çağırtırlar. Heyette- kiler çiftçiye sorarlar:

- Bu zaû an tanıyor m usun? -H ayır.

- Bak, b u B aşb ak an Sayın falancı; şu onun yardım cısı S a ­ yın filancı., d eyin ce, çiftçi

- Anladık; am a n e iş y ap arlar? der.

14- Sonuç

Ü lkede

yazılı kültüre

tam g e ç e m e m e k te kü­ tüphane eksikliğinin rolü y ok m udur? Kitap oku­ m anın veya okuyarak öğ ren m en in zevkini v e hu­ zurunu yeni n e sillere aktaram am akta, m od ern kütüphanelerin yokluğunun payı yok mudur? Ö ğretim üy esi olarak, yurt dışına ilk gittiğim izde ve oradaki m o d ern kütüphaneleri g örü n ce, en ç o k hayıflandığım ız husus, b iz d e m o d e m anlam ­ d a kütüp hane olu ştu rm ad an ’ ü n iv ersitelerd en ad eta kitapsız ve kütüphanesiz ö ğ ren ci m ezun etm ek te olduğumuzdur. Hatta, d aha ö n ce orala­ rı g ören id arecileri içim izd en suçlam ışızdır. An­ c a k yurda döndükten sonra, b u konuda b iz n e

-Yazının devam ı 20. Sayfada

ÜLKE

NÜFUS,

Milyon

Kişi Başına

Gelir, Dolar

Kenya 30.45 355 Nijerya 114.34 355 Güney Afrika 44.68 3.050 Cezayir 31.48 1.600 Mısır 66.99 1.430 Iran 66.01 1.220 Irak 23.72 7.87 İsrail 6.43 17.400 Ürdün 6.89 1.230 Lübnan 6.89 5 0 4 0

Tablo-11 Afrika ve Orta Doğu Ülkeleri

739/19

İstanbul'a merkez

kütüphane

Baştarafı 19. sayfada

le r yaptık?

Türkiye 70 üniversitesi ve çeşitli kuruluşları ile bilgi, ve tek n olo jid e b e lli y erlere g elm ek istiyor. İstanbul 10 mil­ yona yaklaşan nüfusu.ve 2 0 ’y e yakın y ü k sek öğretim kuru­ mu ile ülkenin yaklaşık altıda b irin e hizm et verm ektedir. A ncak İstanbul’un kitap say ısı 5 0 0 .0 0 0 ’d en fazla olan kütüp­ h an esi yok. Kütüphanelerdeki d erg i a b o n e sayısı d a g eliş­ m iş ü lk elere g ö re yok d e n e c e k k ad ar az. Kitap sayısı, 2 m ilyondan az, d erg i sayısı 10 b in d en düşük olan kütüpha­ n e le r dünya standardında sayılmıyor, insanım ız v e özellikle yeni n esil dünya ile y arışacak sa, bunu kitap v e kütüphane ile başarabilir, inanıyoruz ki, toplum daki çeşitli çü rü m eler­ d en sonra ortaya çık a c a k yeni oluşum un ilk filizleri kurula­ c a k b u m erk ez kütüphane ile y ü kselecektir.

İstanbul’un

Fethinin 550. yılı

olan

2003 yılına

yetiştirilecek

İstan­

bul Merkez Kütüphanesi

ülkem izin b u yüz yılda k aza­

n a c a ğ ı e n önem li k alıcı e se rle rd e n birisi olacaktır. KAYNAKLAR

1) Ercılasun. A.B. ve diğerleri, Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayınlan, 1991 2) Dokmeci. V. And Korça. P, Planning Istanbul's Public Library System, Int. Inf. And Libr. Rev. 24, 28S -289. 1992. 3) Ayverdi, S., Ebedî ve Manevi Dünyası içinde Fatih, İstanbul Enstitüsü 2. Baskı. 1968. 4) Banarlı. N.S.. Süleymamye Kütüphanesi, Hümyet Gazetesi. 4 Mayıs .1957.5) Meydan Larousse, Büyük Lügat ve Ansiklopedi, 1970.6) The World of Learning, Europa Publications. The Gesham Press, 51st Edition 2001. 7) Cumhurbaş­ kanlığı Genel Sekreterliği, Bilim Teknoloji ve Üniversiteler. Başbakan­ lık Basımevi. 1996.8) The Cronicle of Higher Education Almanac. Au­ gust 27, 1999. 9) Kerr. K Kütüphane Dosüan Mektubu, Kaliforniya. Şubat 2001. 10) Eishburn., D., The World in 2001, The Economist. 2001. ll)Tanyeli, C.. Balcı. M.. Bilimde Dünya Sıralamasında Gerçek Yerimiz nerede? Cumhuriyet Bilim Teknik Dergisi, 17 Mart 2001. 12) Varlık Dergisi, Ocak 2001. 13) Dökmecı. V. ve Korça, P, Bilgi Çağı ve Kütüphanelerimiz, Cumhuriyet Gazetesi. 12 Ağustos, 1992. 14) Hız­ lan, D., Kütüphaneciler Siyah Kurdele Taktı. Hürriyet Gazetesi, 27 Mart 2001.15) Hızlan, D., Okul Kitaplıkları İflas Etti, Hürriyet Gazete­ si, 12 Mart 2001. 16) Hürriyet Gazetesi, Pazar, Hafta Sonu, 11 Mart, 2001.17) Ağıralioğlu, N.. Türkiye Üniversitelerinde Verim, Mühendis­ ler Vakfı. 1997. 18) Beyatlı Y.K., Aziz İstanbul, Milli E.G.ve S. Bakanlı­ ğı, 1988.

* Prof. Dr, ITÜ inşaat Fakültesi

necati@ itu .edu .tr

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi