Romatoid Artritli Premenopozal Kad›nlarda Vücut
Kompozisyonu ile Bölgesel KMY De¤erleri Aras›ndaki ‹liflki
Relationship Between Body Composition and Regional BMD in
Premenopausal Women with Rheumatoid Arthritis
Amaç: Bu çal›flma romatoid artritli (RA) premenopozal kad›nlarda vücut kompozisyonu ile bölgesel kemik mineral yo¤unlu¤u (KMY) de¤erleri aras›ndaki iliflkiyi araflt›rmak için düzenlendi.
Gereç ve Yöntemler: Bu çal›flmaya 23 RA hastas› ile yafl ve cinsiyet aç›s›ndan onlara efl de¤er olan 31 sa¤l›kl› kontrol dahil edildi. Hastalar›n klinik ve laboratuvar de¤erlendirmeleri kaydedildi. Fonksiyonel özürlülü¤ün ölçülmesinde Sa¤l›k De¤erlendirme Anke-ti (HAQ) kullan›ld›. KMY de¤erleri Dual Energy X-Ray AbsorpAnke-tiometri (DXA) ile belirlendi. Bölgesel KMY (üst ekstremiteler ve alt ekstremiteler), L1-L4 lomber omurga KMY’si, femur boynu KMY’si ve total vücut KMY’si analiz edildi. Bölgesel kas kütlesi (üst ekstremiteler ve alt ekstremiteler), total kas kütlesi, bölgesel ya¤ kütlesi (üst ekstremiteler ve alt ekstremiteler), total ya¤ kütlesi ve vücut ya¤ yüzdesi de DXA ile ölçüldü.
Bulgular: RA’l› hastalarda tüm vücut bölgelerindeki KMY de¤erleri kontrollere göre anlaml› derecede düflüktü. Ancak vücut kom-pozisyonu k›s›mlar› iki grup aras›nda farkl› de¤ildi. RA’l› hastalarda alt ekstremite, femur boynu ve total vücut KMY’si vücut a¤›r-l›¤›ndan ba¤›ms›z olarak total ve alt ekstremite kas kütlesi taraf›ndan etkilenmiflti. Hastal›k karekteristikleri aras›nda, hastal›k sü-resi ve HAQ skorlar› KMY de¤erleriyle koreleydi.
Sonuç: Bölgesel ve total ya¤ kütlesi KMY de¤erleriyle iliflkili gözükmemektedir. RA’l› premenopozal kad›nlarda alt ekstremitele-rin ve total vücudun kas kütlesi tüm vücut, femur boynu ve alt ekstremite bölgeleekstremitele-rindeki KMY’nin anlaml› belirteçleri olabilir.
(Osteoporoz Dünyas›ndan 2009;15:29-33)
Anahtar kelimeler: Romatoid artrit, premenopoz, vücut kompozisyonu, kemik mineral yo¤unlu¤u
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii//AAddddrreessss ffoorr CCoorrrreessppoonnddeennccee:: Dr. Saliha Karatay, Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, Erzurum, Türkiye Tel.: +90 442 231 70 75 E-posta: skaratay73@hotmail.com GGeelliiflfl TTaarriihhii//RReecceeiivveedd:: 29.12.2008 KKaabbuull TTaarriihhii//AAcccceepptteedd:: 22.06.2009
Saliha Karatay, Mustafa Y›ld›r›m*, Meltem Alkan Meliko¤lu, Bedri Seven*, Kadir Y›ld›r›m, Kaz›m fienel
Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon ve *Nükleer T›p Anabilim Dal›, Erzurum, Türkiye
Summary
Özet
Aim: This study was performed to investigate the relationship between body composition and regional bone mineral density (BMD) in premenopausal women with rheumatoid arthritis (RA).
Material and Methods: 23 RA patients and 31 age and sex-matched healthy controls were recruited in this study. Clinical and laboratory assessments of patients were recorded. Health assessment questionnaire (HAQ) was used in the assessment of functio-nal disability. BMD values were measured by dual energy X-ray absorptiometry (DXA). The regiofunctio-nal BMD (upper and lower extremities), L1-L4 lumbar spine BMD, femoral neck BMD and total body BMD were analyzed. Also, regional lean mass (upper and lower extremities), total lean mass of body, regional fat mass (upper and lower extremities), body fat mass, percentage of body fat were measured with DXA.
Results: BMD values of all body sites were significantly lower in RA patients versus the controls, while body composition determinants were no different between the two groups. BMD of lower extremities, femoral neck and total body were affected by lean mass of lower extremities and total body as independent from body weight in RA patients. Disease duration and HAQ scores were correlated with BMD values among the disease characteristics.
Conclusion: Regional and total fat mass does not appear as relationship with BMD values. Lean mass of lower extremities and total body may be significant determinants of BMD on regions of femoral neck, lower limbs and total body in premenopausal women with RA. (From the World of Osteoporosis 2009;15:29-33)
Key words: Rheumatoid arthritis, premenopause, body composition, bone mineral density
Girifl
Romatoid artrit (RA), eklem hasar›, erozyonlar ve defor-mitelere neden olabilen, kronik, enflamatuvar bir hasta-l›kt›r (1). RA’l› hastalarda sistemik ve periartiküler oste-oporoz s›k görülmektedir (2). Osteoste-oporoz k›r›k riskini, morbidite ve mortalite oranlar›n› artt›rmaktad›r (3,4). Ge-nel kemik kayb›n›n etyopatogenezinde, kronik enflamas-yon, kemik y›k›m›na neden olan sitokinlerde art›fl, kemik kayb›n› etkileyebilen glukokortikoid gibi ilaçlar›n kullan›-m›, fiziksel yetersizlikler gibi çeflitli faktörler etkili olmakta-d›r (5-7). Günümüzde osteoporoz, kemik mineral yo¤un-lu¤unun (KMY) dual enerji X-ray absorptiometri (DXA) ile ölçülmesiyle belirlenmektedir (4). Kemik kütlesini ve KMY’yi etkileyen bir çok faktör bulunmaktad›r (8). Bu faktörler aras›ndaki önemli bir etken vücut a¤›rl›¤›d›r. Vü-cut a¤›rl›¤› büyük ölçüde, ya¤ kütlesi, kas ve kemik kütle-si taraf›ndan oluflturulmaktad›r. Bu nedenle vücut kom-pozisyonunun KMY de¤erlerini etkiledi¤i düflünülmekte-dir. Ancak ya¤ miktar› ya da kas kütlesinden hangisinin KMY’yi daha çok etkiledi¤i kesin olarak belli de¤ildir. Ayr›ca fiziksel aktivitelerin de vücut kompozisyonunu ve KMY de¤erlerini etkiledi¤i bilinmektedir. Douchi ve ar-kadafllar› (9) sedanter kad›nlarda vücut ya¤ kütlesinin da-ha fazla oldu¤unu ve bunun da egzersizli kad›nlardan farkl› olarak KMY ile korele oldu¤unu rapor etmifltir. RA gibi hastan›n fiziksel aktivitelerini etkileyebilen ve diza-biliteye yol açabilen hastal›klarda da vücut kompozisyo-nu etkilenebilir.
RA’da KMY de¤erleri birçok çal›flmayla araflt›r›lm›flt›r. Ça-l›flmalar›n ço¤unda hem bölgesel hem de total KMY de-¤erleri sa¤l›kl› kontrollere göre daha düflük olarak bulun-mufltur (2,5,6). Bu KMY de¤erlerine ya¤ miktar› ya da kas kütlesinin etkileri de göz önünde bulundurulmal›d›r. Sa¤l›kl› kiflilerde vücut kompozisyonu ile KMY aras›ndaki iliflkiyi araflt›ran çok say›da çal›flma olmas›na karfl›n (9-11), RA’da bu say› oldukça s›n›rl›d›r. RA’da vücut kompozisyo-nunu araflt›ran çal›flmalar ya kar›fl›k yafl grubundaki ka-d›nlar› ya da postmenopozal dönemdeki kaka-d›nlar› içer-mektedir (12,13). Premenopozal RA hastalar›ndaki du-rum ise yeterince araflt›r›lmam›flt›r. Oysa baz› faktörler yaflam›n belirli dönemlerinde KMY’yi di¤er dönemlere göre daha fazla etkileyebilir. Bu nedenlerle bu çal›flma premenopozal dönemdeki RA hastalar›nda vücut kom-pozisyonu ile bölgesel KMY de¤erleri aras›ndaki iliflkiyi araflt›rmak için düzenlenmifltir.
Gereç ve Yöntemler
American College of Rheumatology (ACR) kriterlerine (14) sahip 23 premenopozal RA hastas› ile 31 premeno-pozal dönemdeki sa¤l›kl› kad›n bu çal›flmaya dahil edildi. Çal›flmaya kat›lan tüm bireyler çal›flma protokolü hakk›n-da bilgilendirildi ve Helsinki Deklerasyonuna uygun flekil-de yaz›l› onamlar› al›nd›.
RA hastalar› ve sa¤l›kl› kontrollerden menopozda olan-lar, mensturasyon düzensizli¤i olanolan-lar, sigara kullanan-lar, alkol ba¤›ml›l›¤› olankullanan-lar, kemik kütlesini etkileyebile-cek glukokortikoid, methotrexate, oral kondraseptif,
ti-roid hormonu, antikonvülzan gibi ilaçlar› önceden ya da halihaz›rda kullananlar, a¤›r fiziksel egzersiz yapanlar ça-l›flmaya dahil edilmedi.
Vücut a¤›rl›¤› ve boy ölçülerek vücut kütle indeksi (VK‹) hesapland› (kg/m2). KMY ve vücut kompozisyonu
para-metreleri DXA ile ölçüldü (DXA, Hologic QDR-4500W, S/N 48403). Çal›flmada bölgesel KMY (üst ekstremiteler ve alt ekstremiteler), L1-L4 lomber omurga, femur boynu ve to-tal vücut KMY’si, analiz edildi. Bölgesel (üst ekstremiteler ve alt ekstremiteler) ve total kas ile ya¤ kütleleri, vücut ya¤ yüzdesi de yine DXA ile belirlendi.
‹statistiksel analiz Windows program›nda SPSS 10.0 paket program›yla düzenlendi. Gruplar aras› karfl›laflt›rmalarda Mann-Whitney U testi kullan›ld›. KMY de¤erleri, vücut kompozisyonu ve klinik parametreler aras›ndaki korelas-yonlar Pearson ve Parsiyel korelasyon testleriyle analiz edildi. p<0,05 de¤erleri istatistiksel olarak anlaml› kabul edildi.
Bulgular
RA hastalar› ve sa¤l›kl› kontrollerin demografik özellikle-ri ve KMY de¤erleözellikle-ri Tablo 1’de gösteözellikle-rildi. RA hastalar›n-da tüm bölgelerdeki KMY de¤erleri sa¤l›kl› kontrollere göre göre anlaml› derecede daha düflüktü. Gruplar ara-s›nda VK‹ skorlar›, kas kütlesi, ya¤ kütlesi ve vücut ya¤ yüzdesi aç›s›ndan anlaml› bir fark yoktu (p>0,05). Tablo 2’de RA hastalar›ndaki bölgesel KMY de¤erleri ile demografik ve klinik veriler aras›ndaki korelasyon sonuç-lar› gösterildi. VK‹ skorsonuç-lar› ve vücut a¤›rl›¤›, tüm bölgeler-deki KMY de¤erleriyle pozitif yönde koreleydi. Hastal›k süresi ve HAQ skorlar› ise bölgesel KMY de¤erleriyle ne-gatif koreleydi.
Tablo 3’te RA hastalar›ndaki bölgesel KMY de¤erleri ile vücut kompozisyonu parametreleri aras›ndaki korelasyon bilgileri verildi. Total vücudun ve alt ekstremitelerin KMY de¤erleri, bölgesel ve total kas kütlesiyle koreleydi. Buna ek olarak, solda alt ekstremite ve femur boynu KMY de-¤erleri, alt ekstremite ya¤ kütlesiyle de koreleydi. Tablo 4’te parsiyel korelasyon sonuçlar› gösterildi. RA hastalar›nda alt ekstremite KMY de¤erleri, vücut a¤›rl›¤›-na göre düzeltme yap›ld›ktan sonra bile bölgesel kas kütlesiyle pozitif koreleydi. Ancak hastal›k süresi ve HAQ skorlar› dikkate al›nd›¤›nda korelasyon kayboluyordu.
Tart›flma
Bu çal›flmada RA hastalar›nda sa¤l›kl› kontrollere göre, lomber omurga, femur boynu, bölgesel ve total KMY de-¤erlerinin tümünde anlaml› bir azalma tespit edildi. RA hastalar›nda KMY de¤erlerini araflt›ran çok say›da çal›flma bulunmaktad›r. Bu çal›flmalar›n ço¤unda RA’l› hastalar›n lomber omurga, femur boynu ve distal radiyus bölgelerin-de kontrollere göre daha düflük kemik kütlesine sahip ol-duklar› rapor edilmifltir (2,5,6). Azalm›fl KMY de¤erleri, in flamatuvar sitokinler, hastal›k aktivitesi, dizabilite, kulla-n›lan ilaçlar gibi birçok faktöre ba¤lanm›flt›r (15,16). Bizim çal›flmam›zda gruplar aras›nda kas kütlesi, ya¤ miktar› ve vücut ya¤ yüzdesi aç›s›ndan anlaml› bir fark bulunamad›. RA’da vücut kompozisyonunu araflt›ran
Bu farkl›l›klar›n muhtemel nedenleri, çal›flmalardaki va-kalar›n yaflam stili, g›da al›m›, menopoz durumlar› ve yafl da¤›l›mlar›ndaki heterojenlik olabilir. Bizim çal›flma-m›za vücut kompozisyonu ve KMY de¤erlerindeki me-nopoz etkilerini d›fllamak amac›yla prememe-nopozal dö-nemdeki kad›nlar dahil edilmifltir.
Bu çal›flmada alt ekstremitenin ve tüm vücut kas kütle-sinin; alt ekstremite, femur boynu ve total KMY de¤er-leriyle korele oldu¤unu tespit ettik. Üstelik bu iliflkiler vücut a¤›rl›¤›ndan da ba¤›ms›zd›. fiahin ve arkadafllar›-n›n (19) 51 postmenopozal dönemdeki RA hastas›nda yapt›klar› bir çal›flmada da total kas kütlesinin femur boynu ve total KMY de¤erleriyle korele oldu¤u rapor edilmifltir. Ijuin ve arkadafllar›n›n (20) bir çal›flmas›nda ise premenopozal kad›nlarda vücut kas kütlesiyle alt ekstremite, tüm vücut ve pelvis KMY’leri aras›nda an-laml› bir iliflki bulunmufltur. Bu iliflki postmenopozal ka-d›nlarda tespit edilememifltir. Bizim sonuçlar›m›z Mat-suo ve arkadafllar›n›n (21) bölgesel kas kütlesiyle bölge-sel KMY de¤erleri aras›nda anlaml› bir korelasyonu gös-terdikleri raporlarla da uyumludur. Fiziksel aktivitenin erkeklerde kad›nlardan, premenopozal dönemde de
tedir. Fiziksel aktivite erkeklerde oldu¤u gibi premeno-pozal kad›nlarda da kas kütlesini ve KMY’yi artt›rmak-tad›r (20,22,23). Yürümeyle en çok etkilenen, vücut a¤›rl›¤›n› da tafl›yan, alt ekstremitelerin kas kütlesidir. Yürümenin kalça KMY de¤erlerini artt›rd›¤› da bilin-mektedir (24,25). Bu nedenle, alt ekstremitelerin kas kütlesi, a¤›rl›k bindirme ve kemiklere yap›flma yerlerin-deki biyomekanik etkiler nedeniyle KMY de¤erlerine katk›da bulunabilir.
Giles ve arkadafllar› (26) taraf›ndan son zamanlarda ya-y›nlanan bir çal›flmada RA hastalar›nda vücut kompozis-yonu parametreleriyle dizabilitenin iliflkisi araflt›r›lm›fl-t›r. 197 hastan›n dahil edildi¤i çal›flmada dizabilite HAQ skorlar›yla ölçülmüfl ve HAQ skorlar›n›n bölgesel ya¤ ve kas kütleleriyle korelasyon gösterdi¤i rapor edilmifltir. Çeflitli yafl gruplar›na ait kad›n ve erkek RA hastalar›n›n dahil edildi¤i bu çal›flmada bölgesel KMY de¤erleri in-celenmemifltir. Bizim çal›flmam›zda HAQ skorlar› de¤er-lendirilmifl ve bu skorlar›n vücut kompozisyonu yan›nda bölgesel ve total KMY de¤erleriyle de iliflkisi incelenmifl-tir. HAQ skorlar›n›n, femur boynu ve bölgesel KMY de-¤erleriyle negatif korelasyona sahip oldu¤u bulunmufl-T
Taabblloo 11.. RA hastalar› ve kontrollerin demografik, klinik özellikleri, bölgesel ve total KMY de¤erleri (ortalama ± SS)
RA Grubu Kontrol Grubu p
Yafl (y›l) 45,86 ± 6,0 42,58 ± 8,1 p>0,05
A¤›rl›k (kg) 75,39 ± 16,0 78,00 ± 13,3 p>0,05 VK‹ (kg/m2) 31,90 ± 6,9 32,13 ± 6,0 p>0,05
Hastal›k süresi (ay) 70,42 ± 75,4 -
-HAQ 4,60 ± 4,2 -
-Vücut ya¤ kütlesi (kg) 29,54 ± 11,6 29,87 ± 8,8 p>0,05 Vücut kas kütlesi (kg) 41,54 ± 5,2 43,53 ± 5,0 p>0,05 Vücut ya¤ yüzdesi (%) 39,19 ± 7,6 38,74 ± 6,1 p>0,05 Sol üst ekstremite KMY (g/cm2) 0,664 ± 0,081 0,730 ± 0,052 p<0,01
Sa¤ üst ekstremite KMY (g/cm2) 0,697 ± 0,092 0,768 ± 0,067 p=0,01
Sol alt ekstremite KMY (g/cm2) 1,008 ± 0,113 1,098 ± 0,082 p<0,05
Sa¤ alt ekstremite KMY (g/cm2) 1,006 ± 0,134 1,096 ± 0,080 p<0,05
Total vücut KMY (g/cm2) 0,979 ± 0,112 1,073 ± 0,055 p<0,05
L1-L4 KMY (g/cm2) 0,860 ± 0,166 0,977 ± 0,102 p<0,05
Femur boynu KMY (g/cm2) 0,718 ± 0,130 0,818 ± 0,100 p<0,05
VK‹: vücut kütle indeksi, HAQ: health assessment questionnaire, KMY: kemik mineral yo¤unlu¤u
T
Taabblloo 22.. RA hastalar›nda demografik, klinik özelliklerle, bölgesel ve total KMY de¤erleri aras›ndaki Pearson korelasyon sonuçlar›
Sol Üst Ekstr. Sa¤ Üst Ekstr. Sol Alt Ekstr. Sa¤ Alt Ekstr. Total Femur
KMY KMY KMY KMY KMY L1-L4 KMY Boynu KMY
Yafl -0,547£ -0,408 -0,338 -0,473£ -0,440£ -0,361 -0,359
A¤›rl›k 0,598# 0,586# 0,568£ 0,555£ 0,324 0,225 0,385
VK‹ 0,534£ 0,510£ 0,461£ 0,462£ 0,251 0,177 0,380 Hastal›k süresi -0,336 -0,284 -0,577£ -0,561£ -0,231 -0,091 -0,605#
HAQ -0,511£ -0,490£ -0,702# -0,644# -0,433 -0,347 -0,667# VK‹: vücut kütle indeksi, HAQ: health assessment questionnaire, KMY: kemik mineral yo¤unlu¤u
£
tur. HAQ hasta fonksiyonlar›ndaki de¤iflikliklere duyar-l› bir fonksiyonel dizabilite indeksidir (27). HAQ ölçüm-leri, üst ve alt ekstremite fonksiyonlar›n› da sorgular. Bu nedenle, yüksek skorlarla belirlenmifl alt ekstremite fonksiyonlar›ndaki yetersizlik, bölgesel KMY’de azal-maya katk›da bulunabilir. ‹lginç olarak, hastal›k süresi yaln›zca alt ekstremite ve femur boynunun KMY de¤er-leri ve kas kütlesiyle negatif korele bulunmufltur. RA’da eklem hasar›n›n ve kemik kayb›n›n genelde erken evre-lerde, özellikle de hastal›¤›n ilk 1-2 y›l› içerisinde mey-dana geldi¤i bilinmektedir (5). Genellikle ilk ve en yay-g›n tutulan eklemler, el bilekleri ve parmak eklemleridir (1). Alt ekstremite büyük eklemleri s›kl›kla daha geç et-kilenmektedir. Bu nedenle artm›fl hastal›k süresi, alt ekstremite kas kütlesinde atrofiyle sonuçlanabilir. Buna ba¤l› olarak da, femur boynu ve alt ekstremite KMY’si azalabilir. Ek olarak, yürüme gibi alt ekstremite büyük eklemlerini etkileyebilen fiziksel aktivitelerde azalma da KMY’deki azalmaya katk›da bulunabilir.
Sonuç olarak, RA’l› premenopozal kad›nlarda tüm böl-gelerdeki KMY de¤erleri sa¤l›kl› premenopozal kad›n-lara göre anlaml› derecede düflüktür. Vücut kompozis-yonu parametreleri ise iki grup aras›nda anlaml› de¤il-dir. Alt ekstremite ve total vücut kas kütlesi, alt ekstre-mitenin, femur boynunun ve tüm vücudun KMY de¤er-lerini etkileyebilen faktörlerdir. Bu konunun klinik anla-m›n› aç›klamaya yönelik daha kapsaml› çal›flmalara ihti-yaç bulunmaktad›r.
Kaynaklar
1. Scott DL, Steer S. The course of established rheumatoid art-hritis. Best Pract Res Clin Rheumatol 2007;21:943-67. 2. Deodhar AA, Woolf AD. Bone mass measurement and
bo-ne metabolism in rheumatoid arthritis: a review. Br J Rhe-umatol 1996;35:309-22.
3. Nolla JM, Fiter J, Gómez-Vaquero C, Alegre JJ, Valverde J, Roig-Escofet D. Value of clinical factors in selecting postme-nopausal women with rheumatoid arthritis for bone densi-tometry. Ann Rheum Dis 2001;60:799-801.
4. Geusens P. Osteoporosis: clinical features. Review Minerva Med 2008;99:167-75.
5. Laan RFJM, Buijs WCAM, Verbeek ALM. Bone mineral den-sity in patients with recent onset rheumatoid arthritis. Inf-luence of disease activity and functional capacity. Ann Rhe-um Dis 1993;52:21-6.
6. Karatay S, Erdal A, Levent A, Y›ld›r›m K; fienel K. Bone mi-neral density and disease activity in patients with rheuma-toid arthritis treated with low dose prednisolone. Pain Cli-nic 2002;14:235-41.
7. Walsh NC, Crotti TN, Goldring SR, Gravallese EM. Rheuma-tic diseases: the effects of inflammation on bone. Immunol Rev. 2005;208:228-51.
8. Hassager C, Chritiansen C. Influence of soft tissue body com-position on bone mass and metabolism. Bone 1989;10:414-9. 9. Douchi T, Matsuo T, Uto H, Kuwahata T, Oki T, Nagata Y. Le-an body mass Le-and bone mineral density in physically exerci-sing postmenopausal women. Maturitas 2003;45:185-90. 10. Winters KM, Snow CM. Body composition predicts bone
mi-neral density and balance in premenopausal women. J Wo-mens Health Gend Based Med 2000;9:865-72.
11. Orozco P, Nolla JM. Associations between body morpho-logy and bone mineral density in premenopausal women. Eur J Epidemiol 1997;13:919-24.
T
Taabblloo 33.. RA hastalar›nda vücut kompozisyonu parametreleriyle, bölgesel ve total KMY de¤erleri aras›ndaki Pearson korelasyon sonuçlar›
RA Grubu
Vücut Kompozisyonu Bölgesel KMY Total KMY Femoral KMY
Sol üst ekstremite ya¤ kütlesi 0,378 0,208 -0,073 Sa¤ üst ekstremite ya¤ kütlesi 0,361 0,221 -0,067 Sol alt ekstremite ya¤ kütlesi 0,546£ 0,270 0,423
Sa¤ alt ekstremite ya¤ kütlesi 0,424 0,303 0,466£
Total ya¤ kütlesi - 0,213 0,248
Vücut ya¤ yüzdesi (%) - 0,105 0,168
Sol üst ekstremite kas kütlesi 0,433 0,289 0,176 Sa¤ üst ekstremite kas kütlesi 0,438 0,348 0,305 Sol alt ekstremite kas kütlesi 0,637# 0,394 0,562#
Sa¤ alt ekstremite kas kütlesi 0,681ϕ 0,462£ 0,583#
Total kas kütlesi - 0,465£ 0,593#
KMY: kemik mineral yo¤unlu¤u,£p<0,05, #p<0,01, ϕp=0,001
T
Taabblloo 44.. RA hastalar›nda parsiyel korelasyon test sonuçlar›
Sol Alt Ekstremite Kas Kütlesi Sa¤ Alt Ekstremite Kas Kütlesi Vücut a¤›rl›¤› için düzeltildikten sonra
Sol alt ekstremite KMY 0,562£ 0,535£
Sa¤ alt ekstremite KMY 0,567£ 0,598#
Hastal›k süresi ve HAQ skorlar› için düzeltildikten sonra
Sol alt ekstremite KMY 0,366 0,364
Sa¤ alt ekstremite KMY 0,418 0,490
sition and bone mineral density in women with rheumato-id arthritis. Rev Assoc Med Bras 2007;53:135-41.
13. Madsen OR, Egsmose C, Hansen B, Sørensen OH. Soft tissu-e composition, quadrictissu-eps strtissu-ength, bontissu-e quality and bontissu-e mass in rheumatoid arthritis. Clin Exp Rheumatol. 1998;16:27-32.
14. Arnett FC, Edworthy SM, Bloch DA, et al. The American Rheumatism Association 1987 revised criteria for the classi-fication of rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 1988;31:315-24.
15. Franck H, Gottwalt J. Associations with subregional BMD-measurements in patients with rheumatoid arthritis. Rheumatol Int 2008;29:47-51.
16. Madsen OR. Significance of physical activity for bone mass and fracture risk in patients with rheumatoid arthritis. Ugeskr Laeger 2002;164:4528-31.
17. Rall LC, Walsmith JM, Snydman L, Reichlin S, Veldhuis JD, Kehayias JJ, et al. Cachexia in rheumatoid arthritis is not explained by decreased growth hormone secretion. Arthri-tis Rheum 2002;46:2574-7.
18. Westhovens R, Nijs J, Taelman V, Dequeker J. Body composi-tion in rheumatoid arthritis. Br J Rheumatol 1997;36:444-8. 19. Sahin G, Guler H, Incel N, Sezgin M, As I. Soft tissue
composi-tion, axial bone mineral density, and grip strength in post-menopausal Turkish women with early rheumatoid arthritis: Is lean body mass a predictor of bone mineral density in rheumatoid arthritis? Int J Fertil Womens Med 2006;51:70-4.
Difference in the effects of body composition on bone mi-neral density between pre- and postmenopausal women. Maturitas 2002;43:239-44.
21. Matsuo T, Douchi T, Nakae M, Uto H, Oki T, Nagata Y. Re-lationship of upper body fat distribution to higher regional lean mass and bone mineral density. J Bone Miner Metab 2003;21:179-83.
22. Kirchengast S, Peterson B, Hauser G, Knogler W. Body com-position characteristics are associated with the bone density of the proximal femur end in middle- and old-aged women and men. Maturitas 2001;39:133-45.
23. Plasqui G. The role of physical activity in rheumatoid arthri-tis Physiol Behav 2008;94:270-5.
24. Bonaiuti D, Shea B, Iovine R, Negrini S, Robinson V, Kemper HC. Exercise for preventing and treating osteoporosis in postmenopausal women. Cochrane Database Syst Rev 2002;3:CD000333.
25. Greendale GA, Barrett-Connor E, Edelstein S, Ingles S, Haile R. Lifetime leisure exercise and osteoporosis The Rancho Bernardo study. Am J Epidemiol 1995;10:951-9.
26. Giles JT, Bartlett SJ, Andersen RE, Fontaine KR, Bathon JM. Association of body composition with disability in rheuma-toid arthritis: impact of appendicular fat and lean tissue mass. Arthritis Rheum 2008;59:1407-15.
27. Fries JF, Spitz P, Kraines RG. Measurement of patient outco-me in arthritis. Arthritis Rheum 1980;23:137-45.
