Kemalpaşa (İzmir) Yöresi Organik Bağ ve Meyve Bahçelerinde Besin Tuzaklarla
Yakalanan Apidae ve Vespidae (Hymenoptera) Türleri
Ahu ÜZÜM1 Rukiye TANYERİ1 Nilay GÜLPERÇİN2 Serdar TEZCAN3* Erol YILDIRIM4 1Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Bornova, İzmir, TÜRKİYE
2Ege Üniversitesi, Tabiat Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi, Bornova, İzmir, TÜRKİYE 3Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Bornova, İzmir, TÜRKİYE 4Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum, TÜRKİYE
*Sorumlu Yazar Geliş Tarihi : 09.01.2010
e-posta: serdar.tezcan@ege.edu.tr Kabul Tarihi : 05.02.2010
Özet
Bu çalışmada, Kemalpaşa (İzmir)’daki organik bağ ve meyve bahçelerinde 2007 yılı Haziran-Ekim aylarında besin tuzaklarla toplanan Hymenoptera takımına bağlı türler ele alınmıştır. Yapılan değerlendirme sonucunda, Hymenoptera takımına bağlı 2 familyaya ait 6 tür saptanmıştır. Bu türler Apis mellifera Linnaeus, 1758, Vespula germanica (Fabricius, 1793), Vespa crabro Linnaeus, 1758, Vespa orientalis Linnaeus, 1771, Polistes dominulus (Christ, 1791) ve Polistes gallicus (Linnaeus, 1767)’dur. Bunlar içinde Apis mellifera ve Vespula germanica’nın diğer türlere göre daha bol olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Sözcükler: Organik tarım, Hymenoptera, besin tuzak, biyolojik çeşitlilik
Notes on Apidae and Vespidae (Hymenoptera) Species Collected by Bait Traps in Organic
Vineyard and Orchards of Kemalpaşa (İzmir), Western Turkey
Abstract
Hymenoptera species collected by bait traps during the months of June-October in organic vineyard and orchards in Kemalpaşa district, (İzmir) of Western Turkey were evaluated in this study. As a result, six species belonging 2007 to two families of Hymenoptera were determined. Those were Apis mellifera Linnaeus, 1758, Vespula germanica (Fabricius, 1793), Vespa crabro Linnaeus, 1758, Vespa orientalis Linnaeus, 1771, Polistes dominulus (Christ, 1791) and Polistes gallicus (Linnaeus, 1767). Among those Apis mellifera and Vespula germanica were more abundant than the others.
Keywords: Organic agriculture, Hymenoptera, bait trap, biodiversity
GİRİŞ
Tarımda kimyasal savaşa son 70 yılda yoğun olarak ve artan oranda başvurulması, başta tarım ekosistemleri olmak üzere tüm dünya ölçeğinde pek çok sorunu beraberinde getirmiştir. Bu sorunların çözümünde son yıllarda entegre ürün yönetimi ve iyi tarım uygulamaları üzerinde durulmaya başlanmıştır. Özellikle son 20 yıllık dönemde gerek dünyada ve gerekse Türkiye’de bir alternatif olarak organik tarımın önemi artmaya başlamış ve bu bağlamda tarımsal ekosistemlerin biyolojik çeşitliliğinin izlenmesiyle birlikte, zararlıların ekolojik yöntemlerle yönetimi üzerinde durulması gündeme gelmiştir.
Türkiye’de organik tarımın uygulandığı alanların tür zenginliğini ortaya koymaya yönelik çalışmalar çok fazla olmayıp, kiraz bahçelerinde bazı çalışmalar [1-4] yürütülmüştür.
Bu konudaki bilgi eksikliğini gidermek üzere organik üretimin son yıllarda önem kazandığı Kemalpaşa (İzmir) yöresindeki organik bağ ve meyve bahçelerinde bulunan arı türlerinin besin tuzaklar kullanılarak belirlenmesi ve elde edilen bulguların değerlendirilmesi için bu çalışma yapılmıştır.
MATERYAL VE YÖNTEM
Çalışmalar Kemalpaşa (İzmir) İlçesinde bulunan organik üretim yapılan bağ, erik, armut ve şeftali bahçelerinde 2007 yılı Haziran-Eylül aylarında yürütülmüştür. Araştırma alanlarının her birine dörder adet besin tuzak yerleştirilmiştir. Besin tuzakların hazırlanmasında yaklaşık 9 litrelik karışım için 1 litre şarap, 250 ml sirke, 250 gr toz şeker ve 10 litre su kullanılmıştır [5]. Oluşan karışımdan yaklaşık 1 litrelik sıvı alınarak, 2,5 litrelik plastik kapların her birine konulmuş ve bu kaplar her bahçe veya bağdaki 4 ağaç
Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 3 (2):1-3, 2010
S. Tezcan ve ark. / Bibad, 3 (2): 1-3, 2010 2
veya omcada yerden 50-100 cm yüksekliğe asılmıştır. Bu tuzaklara yönelerek tuzak içine düşen örnekler ikişer haftalık aralıklarla süzülerek ayrılmış ve içlerindeki sıvı yenilenmiştir. Toplanan materyal laboratuvarda ayrılarak iğnelenmiş, her bir örneğe ilişkin bilgi etiketi ve tanı etiketi iğne üzerine iliştirilmiştir.
BULGULAR
Çalışma sonunda toplanan materyal
değerlendirildiğinde Hymenoptera takımına bağlı altı türün besin tuzaklarla yakalandığı belirlenmiştir. Bu türlere ilişkin bazı bilgiler aşağıda verilmiştir.
Familya: Vespidae
Vespa orientalis Linnaeus, 1771
Akdeniz, Ege, Karadeniz, Doğu, Güneydoğu ve İç Anadolu Bölgelerinde yayılış gösteren bu türün, Adana, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Burdur, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Hatay, Isparta, İçel, İzmir, Kars, Kilis, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Muğla, Muş, Şanlıurfa’da bulunduğu bildirilmiştir [6-8]. Bu türe ait iki örnek, şeftali bahçesindeki tuzaklarda yakalanmıştır.
Vespa crabro Linnaeus, 1758
Bu türün Ankara, Artvin, Balıkesir, Bilecik, Bursa, Erzurum, İstanbul, İzmir, Karabük, Kars, Kastamonu, Konya, Manisa, Mersin, Samsun, Tekirdağ, Trabzon’da bulunduğu bilinmektedir [9-11]. Çalışma sırasında yakalanan toplam 12 örnek, erik ve şeftali bahçelerindeki tuzaklardan elde edilmiştir.
Vespula germanica (Fabricius, 1793)
Akdeniz, Ege, Karadeniz, Doğu, Güneydoğu ve İç Anadolu Bölgeleri’nde bulunan bu türün yayılış gösterdiği iller Adana, Afyon, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Bayburt, Burdur, Bursa, Çanakkale, Diyarbakır, Edirne, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Hatay, Isparta, İçel, İzmir, İzmit, Kahramanmaraş, Karabük, Kars, Kayseri, Kırşehir, Konya, Kütahya, Malatya, Mardin, Muğla, Muş, Ordu, Şanlıurfa, Tokat, Trabzon, Uşak, Yalova ve Yozgat’tır [7-11]. Çalışma sırasında yakalanan toplam 23 örnek, bağ ile armut, erik ve şeftali bahçelerindeki tuzaklardan elde edilmiştir.
Polistes dominulus (Christ, 1791)
Akdeniz, Ege, Karadeniz, Doğu, Güneydoğu ve İç Anadolu Bölgeleri’nde bulunan bu türün yayılış gösterdiği iller Amasya, Adıyaman, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Bursa, Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Eskişehir, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Hatay, Iğdır, Isparta, İçel, İstanbul, İzmir, İzmit, Kahramanmaraş, Kars, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Muğla, Rize, Samsun, Şanlıurfa, Tokat ve Van’dır [6, 8, 11]. Çalışma
sırasında yakalanan toplam 4 örnek bağ ile şeftali bahçesindeki tuzaklardan elde edilmiştir.
Polistes gallicus (Linnaeus, 1767)
Bu tür Akdeniz, Ege, Karadeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Orta Anadolu Bölgeleri’nde yayılış gösterir [10-12]. Çalışma sırasında yakalanan toplam 2 örnek armut ve erik bahçelerindeki tuzaklardan elde edilmiştir.
Familya: Apidae
Apis mellifera Linnaeus, 1758
Türkiye’nin tüm bölgelerinde çok yaygın olan ve tarımsal üretim amacıyla yetiştirilen bir türdür. Çalışma sırasında yakalanan toplam 62 örnek bağ alanlarıyla birlikte, armut, erik ve şeftali bahçelerindeki tuzaklardan elde edilmiştir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Çalışma sırasında toplanan örneklerin % 59.05’ini
Apis mellifera; % 21.91’ini Vespula germanica; %
11.43’ünü Vespa crabro; % 3.81’ini Polistes dominulus; % 1.90’ını Vespa orientalis ve % 1.90’ını Polistes
gallicus oluşturmaktadır. Bu türler içinde A. mellifera
ve V. germanica’nın diğer türlere göre daha bol olduğu görülmektedir.
İncelenen türler kültür bitkilerinin yetiştirildiği alanlara göre incelendiğinde V. germanica ve A. mellifera türlerinin bağ alanlarının yanısıra armut, erik ve şeftali bahçelerinde de bulunduğu dikkati çekmiştir. V. crabro erik ve şeftali, P. dominulus bağ ve şeftali, P. gallicus armut ve erik, V. orientalis ise sadece şeftali alanlarından örneklenmiştir. Buna göre şeftali bahçesi, beş türle en fazla böcek türünün toplandığı bahçe olarak dikkati çekmiştir. Bu kültürü dört türle erik ve üçer türle armut ve bağ alanları izlemiştir.
Bahçelerdeki birey sayılarının toplam birey sayısına göre oransal durumuna bakıldığında bu oranın şeftali bahçesi için % 40.95, armut bahçesi için % 31.43, erik bahçesi için % 17.14 ve bağ için % 10.48 olduğu anlaşılmaktadır.
Şeftali bahçesinin gerek tür ve gerekse yakalanan birey sayısı açısından ilk sırayı aldığı ortaya çıkmış olup, diğer kültürler sonraki sıraları almıştır.
Daha önce bu konuda bilgi olmaması nedeniyle elde edilen bu bulguların tür çeşitliliği açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Gelecekte farklı lokalitelerdeki organik üretim alanlarında yürütülecek araştırmalarla bu konudaki bilgilerin artmasının ve türlerin ekolojik işlevlerinin ortaya konmasına yönelik çalışmaların yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
3 S. Tezcan ve ark. / Bibad, 3 (2): 1-3, 2010
KAYNAKLAR
[1] Tezcan, S., Ferrer, J., Keskin, B., 2000. Contribution to the study of tenebrionid beetles (Coleoptera, Tenebrionidae) in ecological cherry orchards in İzmir and Manisa provinces of Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 24 (4): 243-248.
[2] Okyar, Z., Tezcan, S., 2001. On the noctuid fauna (Lepidoptera: Noctuidae) of ecological cherry orchards in western Turkey. Zoology in the Middle East, 22: 95-102.
[3] Tezcan, S., Önder, F., 2003. İzmir ve Manisa İlleri ekolojik kiraz bahçelerinin faunası üzerinde araştırmalar: Heteroptera takımına bağlı türler üzerinde bir değerlendirme. Anadolu, 13 (1): 124-131.
[4] Tezcan, S., Yıldırım, E., 2004. On the Vespidae, Sphecidae, Scoliidae, Megachilidae and Apidae (Hymenoptera) fauna of ecologically managed cherry orchards in western Turkey. 241-247, “Perspectives on Biosystematics and Biodiversity, Prof. T. C. Narendran Commemoration Volume” (Eds.: K. Rajmohana, K. Sudheer, P. G. Kumar, S. Santhosh), Published by SERSA, India, 1-666. [5] Tezcan, S., 2006. Yaprakbükenle savaşta besin
tuzakların kullanımı. Ege Üniversitesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi. Çiftçi Broşürü: 60: 1-4. (http://www.tuam.ege. edu. tr).
[6] Madl, M., 1997. Über Vespidae, Pompilidae, Scoliidae und Tiphiidae der Türkei (Hymenoptera)
Linzer biologie Beitrage, 29 (2): 823-827.
[7] Yıldırım, E., Özbek, H., 1999. Türkiye’nin Vespoidea (Hymenoptera, Aculeata) Faunası Üzerinde Bir Değerlendirme (Yeni Kayıtlar ve Bazı Türler İçin Yeni Lokaliteler). Turkish Journal of Zoology, 23 (2): 591-604.
[8] Tüzün, A., Kekillioğlu, A., 2003. Ankara Vespidae (Insecta, Hymenoptera) Türleri Üzerine Faunistik Çalışmalar ve Ekolojik Gözlemler Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 22: 97-105.
[9] Yıldırım, E., Özbek, H., 1992. Systematic and faunistic studies on Vespinae (Hymenoptera, Vespoidea, Vespidae) species of Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 16 (4): 227-242.
[10] Yıldırım, E., Kojima, J., 1999. Distributional checklist of the species of the family Vespidae (Insecta: Hymenoptera; Aculeata) of Turkey. Natural History Bulletin of Ibaraki University, 3: 19-50.
[11] Tezcan, S., Karsavuran, Y., Pehlivan, E., Anlaş, S., Yıldırım, E., 2005. Contribution to the knowledge of Vespidae (Hymenoptera: Aculeata) fauna of Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 29 (2): 101-110.
[12] Yıldırım, E., Özbek, H., 1993. Polistinae (Hymenoptera: Vespidae) of Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 17 (3): 141-156.
