THE OPINIONS OF LAW SCHOOL STUDENTS ON THE ISSUE OF EUTHANASIA

Hukuk Fakiiltesi Ogrencilerinin Otanaziye

Ba1o

§

l

Ozkara E*, Yemi§cigil A*, Dalgl~ M*

*Dokuz Eyliil Oniversitesi TIP Fakiiltesi Adli TIP Anabilim Dab

iZMiR

Out

Diinyada ge§itli platformlarda yogun olarak tartl§Ilan Otanazi konusunda iilkemizdeki hukuk9ularm bu kavramm yasal ve toplumsal boyutuyla ilgili gOrii§leri konusunda bilgi sahibi olmak amaclyla hukuk fakilltesi son smd ogrencilerinin konuya bakl§l irdelendi.

1998-1999 ogretim Yllmda Dokuz Bylill Universitesi Hukuk Fakilltesi son slmfindaki 482 ogrenciye Otanazi konusundan haberlilikleri, bilgi diizeyleri ve Otanaziye bakl§lanm Ols;mek amaclyla 11 soruluk s;oktan se9meli anket formu doldurtuldu. BIde edilen veriler SPSS programmda degerJendirildi.

Hukuk fakilltesi son slmftaki 482 ogrenciye uygulanan anket 9alI§masmda; katllImcllarm %85,3 'iiniin (n=411) Otanazi tammmi "Giiniimiiz tlbbmm iyile§me umudu ta§lmadlgl, ilerleyici, aCI verici ve Oldiiriicii bir hastallga yakalanan ki§i i9in kapmlmaz ve lzdlrap verici bir siire9 olan oliimiin kendi istegiyle daha uygun §artlarda ve aCISlZ olarak bir hekim yardlmlyla gergekle§tirilmesidir." §eklinde yaptlgl, %64, Tsinin (n=312) insanm kendi ya§aml iizerine karar verme hakkl oldugunu belirttigi saptandl. Ankete katllanlann %52,1 'inin (n=251) Otanazinin yasalla§maSlnI istedigi, %43,8'inin (n=211) Otanazi uyg u-layan hekime ceza verilmemesi gerektigini dii§iindiigii saptandl. KatliJmcllann %36.5'inin (n=J76) Otanaziye kar§l olmadlgl, %41,5'inin ise (n=200) istismar edilebilir oimasi nedeniyle Otanaziye kar§l oldugu gorilldii. "Hangi ko§ullarda ya§amlnIZl siirdiirmek istersiniz?" sorusunda katllImcllann % 41,9 (n=202)'u ko§ullar ne olursa oisun ya§amak istediklerini belirtirmi§tir. Anketi yamtlayanlann biiyiik bir 90gunlugu %86(n=414) iilke-mizde Otanazinin tartl§llmasma taraftar olduklannI belirtmi§tir.

Ankete katllan ogrencilerde Otanazi kavramma olumlu yakla§lm; insanm kendi ya§aml iizerine karar verme hakkl oldugu belirtilerek (%64,7), belli kriterleri ta§lyan hastalara bu segenegin verilmesi 9eT9evesinde yaygm olarak gozlenmi§tir. KatilImcilarda onceJikle Otanazinin istismar edilebiJecegi yoniindeki kaygllar olmakla birlikte (%41,5) bu konunun illkemizde tartl§IIarak gerekli yasaJ diizenlemelerin yapilmasl gorii§ii buna kar§l pkanlara oranla daha fazla gozlenmi§tir (%52,1). 9aJl§mamlza katilanlarm %86'SI iilkemizde Otanazinin tartl§llmasmm yararlI olacagmi belirtmi§tir. Bu konuda yapIlml§ diger 9all§malarda da belirtildigi gibi; otanazi konusu iilkemizde s;e§itli platformlarda tartl§llarak geli§mi§ iilkelerle iilkemizin ko§ullan arasmdaki farklIlIklar da gozoniine almarak toplum-sal yapimiza uygun olacak §ekilde ele almmalIdir.

Anabtar kelimeler: Otanazi, hukuk fakiiltesi ogrencisi, adli tIP Summary

The Opinions Of

School Students On

Issue Of

Euthanasia

In order to accumulate information about the evaluation of legal and social dimensions of euthanasia, which has been an internationally discussed issue in different platforms, the

Ozkara E, Yemi§cigil A, Dalgu;

opinions of senior law school students have been investigated.

In this observational-cross-sectional study, a questionaire including 11 questions wa~ applied to 482 senior students of DEU law school, in order to assess their opinion aboUl euthanasia. The data was evaluated using SPSS statistic pragramme.

Amongs the students 36.5 % (n=176) were not against the euthanasia, while 41.5 % (n=200) were against the issue because of the possibility of exploitation. When the question

'In which conditions you would like to stay alive?' has been <lsked to the participants, the 41.9 % (n=202) of them felt that they would like to live under all circumstances. 64.7 %

(n=311) of the participants have stated that' A human being has the right to decide for the

future of his even life, and 41.5 % (n=200) of them have felt that euthanasia is an issue open

to exploitation, however it must be discussed and necessary legal regulations have to be for

-malised in our country 52.1% (n=251). In adition, 86 % (n=414) of the participants stated that euthanasia should be discussed in our country. As suggested in other studies related with this issue, the euthanasia has to be discussed in different platforms in our country con-sidering the differences between the conditions of developed countries and Turkey, as well as the social structure of our population.

Key words: Euthanasia, law school students, forensic medicine.

Giri§

btanazi ozellikle Avrupa ve ABD'de bir s;ok boyutuyla tartl§llmakta; Hollanda, ABD, A vustralya gibi tilkelerde yogun olarak uygulanmaktadlr (1-7). Bu s;alI§ma dtinyada tJbbi,

dini, felsefi ve yasal boyutlanyla tartl§Ilan bir uygulama olan otanazi konusuna tilkemiz insammn bakl§ as;lsml ortaya koymaya yonelik planlanan s;alI§malann ilk ayagml olu§tur -maktadlr. <;ah§mamlzda Hukuk egitimi almakta olan ki§ilerin otanaziden haberlilikleri,

i:itanazinin yasal boyutu ve i:itanazi konusundaki beklentileri ele alInml§tJr. Ara§tJnnamlz

tilkemiz ko§ullan goz ontine ahnarak i:itanazi konusuna uygun bir yakla§lm getinne

dti§tincesine yonelik olarak yapIlml§tJr.

~veYontem

1998-1999 ogretim Ylli sonunda Dokuz Eyltil Universitesi Hukuk Faktiltesi son slmfmdaki 482 ogrenciye 11 soruluk s;oktan ses;meli anket fonnu verilerek yazdi yamtlan

ahnml§, elde edilen veriler SPSS programmda degerlendirilmi§tir. Baglmslz degi§ken olarak katthmcilann ya§ ve cinsiyeti, baglmh degi§ken olarak; otanazi tamml, i:itanazinin yasal boyutu, otanazi uygulanmasl istemine tamk olup olmadlklan, otanaziye bakl§l, otanaziyle ilgili beklentileri incelenmi§tir.

Bulgu1ar

Hukuk faktiltesi son smlftaki 482 ogrenciyle yapJlan II soruluk s;oktan ses;meli anket s;ah§masmda; ogrencilerin %95,2'sinin (n==459) 20-30 ya§ araligmda, %3,Tsi (n=18) 30-40 ya§ araligmda, %0,4 (n=2) 40-50 ya§ arahgmda oldugu, 3 kahlimcmm da bu soruyu yamtla -madlklan saptanml§tIr. Kattlimcilann %51,5'inin (n=248) erkek, %41,9'unun (n=202) kadm oldugu, %6,4'iintin (n=31) ise cinsiyet belirtmedigi gortilmti§ttir.

btanazi tammlyla ilgili soruda katJlimcllann %85,3'tintin (n=411) "Giintimtiz tlbbmm

.iyile§me umudu ta§lmadlgl, ilerleyici, aCl verici ve Oldtiriicti bir hastahga yakalanan ki§inin; kas;mllmaz ve Izdlrap verici bir stires; olan 6ltimiinii kendi istegiyle daha uygun §artlarda ve aCISlZ olarak bir hekim yardlmlyla gers;ekle§tirilmesidir." ses;enegini i§aretledikleri sap-tanml§ttr.

ki§i de bu konuda gorii§ bildirmemi§tir.

Anketin 5. sorusunda otanazi karanlll kimin verebilecegine ili§kin gorti§lerde katlhmcllar %45,4 (n=219) oralllnda "kendi iradesi dl§mda bu karann verilemeyecegi", %45,2 (n::::218) oranmda bu karan "ailesi ve hekimin" verebilecegi see;:eneklerini i§are tle-mi§tir (Tablo 1).

Tablo 1: 5. soru. Oliimciil, aCl verici bir hastaiIga yakalanml§ bi1inci

kaybolmu§ yeti§kin bir ki§i i9in sozkonusu olursa Otanazi karanm kim vermelidir?

n

Bo§ 7 1.5

Ailesi 38 7.9

Ailesi ve hekimi 218 45.2

Kendi iradesi dl§1nda bu karar verilemez 219 45.4

Toplam 482 100.0

Anketin 6. sorusunda ogrencilerin %52,1 'inin (n=251) otanazi konusunda yasal dtizen-lemeye gidilmesini isterken %44,4'tintin (n=214) buna kar§l oldugu, 17 ogrencinin de bu soruyu yamtlamadlklan gozlenmi§tir.

Katlbmcllann %36,5'i (n=176) otanazi uygulamasma kar§l olmadlgml, %63,S'i (n=306) ise bazl gerekgeler nedeniyle kar§l oldugunu belirtmi§tir. Ogrencilerin uygulamaya kar§l e;:lkma gerekgeleri incelendiginde; istismar edilebilir olmasmm %41,5 (n=200) oralllyia ilk SlraYl aldlgl, bunu %16,3 (n=79) ile dini nedenlerin, %7 (n=34) ile yasal olmamasmm izle-digi gortilmti§ttir.

Otanazi uygdayan hekimin cezaSl ne olmabdlr? Sorusuna katlhmcllann %43,8'inin (n=211) cez~ verilmemesi gerektigini belirttikleri saptandl (Grafik 1).

Ogrencilerin %89,4'ti (n=431) gevrelerinde hie;: otanazi istegiy Ie kar§lla§madlklarml, % 1O;2'si (n=49) boyle bir istekle kar§lla§tlklarml belirtirken 2 ki§i bu soruyu yamtslz blrakml§tlr.

26,6

•

adam oldiirme suc;unun

cezaSl

uygulanmah

o

ce

za

veri

1m

em eli

ill

inti

hara yardlm suvunun

cezasl uygulanmah

IllliI

bl.lnlann

hrlifligi dl~mda

ir

cezam

verilmemeli

Ozkara E, Yemi§cigil A, Dalgl~ M

Anketin 10. slrada yoneltilen "a§agldaki durumlardan hangisinde ya§ammlzl bu olumsuz

duruma ragmen slirdiirmek istersiniz?" sorusunda katIhmcllann %41,9'u (n=202) her

durumda ya§amak istediklerini belirtmi§tir (Tablo 2).

Tablo 2: 10. soru. A§agJdakiJerin hangisinde ya§amlDIZl bu olumsuz duruma ragmen siirdiirmek istersiniz?

Bo§

Bir ekstremite (kol veya bacak) kaybJ jki ekstremite kaybl

Tekerlekli sandaJyeye baglJ Total felr;li (quadripJeji)

n

32

52

10.8

38

7.9

14

2.9

jyiJe§mesi miimkiin olmayan ilerleyici ve oliimciii bir hastalIkta

49

89

18.5

Her durumda ya§amak isterim 202

41.9

Toplam

482

6. Soruda yoneltilen "otanazi sec;:enegi yasal olarak verilmeli miT' sorusuna verilen

yamtlarla 8. Soruda yoneltilen "sizce otanazi uygulayan hekimin cezaSI ne olmahdlr?" sorusuna verilen yallltlar SPSS veri tabanmda kar§lla§tlnlarak Tablo 3' de verilmi§tir.

Ankete katllan ogrencilerin %86 'SI (n=414) iilkemizde otanazinin tartI§Ilmasml yararh bulduklanlll belirtmi§tir (Grafik 2).

Tartl§ma ve Sonu~

btanazi ozellikle Hollanda, ABD ve Avustralya gibi iilkelerde yogun olarak tartl§llmak-ta ve degi§ik yontemlerle uygulanmaktartl§llmak-tadlr. btartl§llmak-tanazinin tartl§llmak-talllmi iizerinde ozellikle ABD, Hollanda'da giincel tartl§malar ya§anmaktadlr. Genel anlamda otanazi talllmmm ic;:inde yer alan; 6liimciil, ilerleyici, aCI verici hastahk ogelerinden bazIlan olmadan da otanazi uygu-lanabilecegini kabul eden Hollanda Yiiksek Mahkemesi'nin karan etik aC;:ldan c;:ok §iddetli tartl§malar ba§latml§tIr. Bu karann verilmesine yol ac;:an Dr.Chabot Davasmda; Dr. Chabot terminal donemde olmayan ve aCISI somatik kokene dayanmayan major depresyonlu bir hastanm intihanna yardlm ettigi gerekc;:esiyle yargIlanml§, dava Hollanda Yiiksek

I

~

bo~

.

evet

DhaYlf

D kes

inli

kle

Grafik 2. Otenazinin iilkemizde tartI!jIlmaSInI yararlI buluyor musunuz? (degerler yiizde olarak verilmi!jtir)

Mahkemesine kadar gi

t-mi§tir. Yiiksek Mahkeme

aclSl somatik kokenli

olmayan ve oliimciil hasta olmayan hastalara da hekim yardlmh intiharl tamml§ ve

Dr. Chabot'u suc;:suz

bul-mu§tur. Ancak bu gorii§ Hollanda dl§lllda rag bet

gormemi§tir ve c;:ok ele §tiril-mi§tir (2). Anketimize ka-1l1anlann %85,3'ii (n=411) otanazi tammlyla ilgili

soru-da; otanaziyi tammlayan

ludur.

insanm kendi ya§aml iizerine karar vermesi ku§kusuz en dogal hakladlr. Ancak bu hak ya da ozerklik ki§inin oliimii ir;in sozkonusu oldugunda tartl§lhr hale gelmektedir (2,8,9).

Diinya Tabipler Birligi 1981 yilmda a~lkladlgl Lizbon Bildirgesi'nde "Hastanm tedaviyi

kabul veya reddetme hakkl oldugunu ve her hastamn saygm bir §ekilde olme hakkl oldugunu" belirtmi§tir. 1983 tarihli Venedik Bildirgesinde ise pasif otanazi uygulamasml

tammlaml§ ve kabul etmi§tir. Eyliil 1992 tarihli 44. Genel Kurulda; otanazi ve hekim

yardlmh intihann etik olmadlgml ancak hastamn tedaviyi reddetmesinin temel bir hak

oldugu ve hekimin bu duruma saygl duymasmm etik dl§1 bir davram§ olmadlgl gOrii§ii apklanml§tIr (10). <;ah~mamlzda da bu genel gorii§e uygun olarak katIhmcilann %64,Tsi

insanm kendi ya§aml iizerine karar verme hakkl oldugunu belirtirken %63,5'i otanazi uygu -lamasma kar§1 olduklanm belirtmi§tir. Tiirkiye'de yapllml§ r;ah§malarda bizim

~ah§mamlzla uyumlu olarak insamn kendi ya§aml iizerine karar verme harn oldugu bir

~ah§mada %65,8 ba§ka bir ~ah§mada ise %72 oramnda bildirilmi§tir (11,12).

btanaziyle ilgili yasal diizenleme yapilmasma yonelik tartl§malar da ~ok boyutlu olarak

siirmektedir (2,4,5,9). Bir ~ok iilkede konu tip ve hukuk alamndaki uzmanlar diizeyinde tartl§Ilmakta ve otanazinin yasalla§maslyla ilgili ~e§itli mesleklerdeki insanlann gOrii§leri

ara§tInlmaktadlr. Bu alanda en u~ omeklerin ya§andlgl Hollanda'da bile otanazi uygulamasl ceza yasasmm 293 ve 294. maddeleri uyannca su~ olarak nitelendirilmekte ancak 1994

yilmda r;lkanlan otanazi uygulamasmm bildirim prosediiriinii belirleyen yasaya

uyuldugunda hekime ceza verilmemektedir. ABD'de istemli aktif otanazi cinayet olarak

degerlendirilmektedir. Ceza yasalan hastanm nzasml cezaYI kaldlran veya azaltan bir neden olarak gormemektedir. Pasif otanazi 18 eyalette hukuka uygun olarak kabul edilmektedir. Ancak burada oliimciil olmayan hastanm tedavisini kesmek de pasif otanazi kavrammm i~inde degerlendirilmektedir. ABD'de 23 eyalette intihara yardlm sur; olarak tamm1anma-maktadlr. Yugoslavya' da onkologlar (n=30), aile hekimleri (n=31), tip ogrenci1eri (n=31) ve avukatlar (n=31) iizerinde yapIlan bir ~ah§mada otanazinin yasalla§masma; en ~ok avukat -1ann (%61) ardmdan onkologlann (%57) olumlu baktIklan goriilmii§tiir (9). <;ah§mamlzda hukuk ogrencilerinin %52,I'i (n=251) otanazinin iilkemizde yasalla§masma olumlu bakhklanm belirtmi§tir. btanazinin yasa1 diizen1emesini gerekli goren1erin %60,2'si (n=151) otanazi uygu1ayan hekime ceza veri1memesini savunarak bu gorii§lerindeki

kararhhklanm sergilemi§lerdir.

btanazi uygulamasml savunan1ar oldugu gibi buna §iddetle kar§l ~lkanlar da vardlr (1,2,3,5,13,14). <;ah§mamlzda katIhmcilarm %63,5'i r;e§itli gerek~elerle (bu gerekr;elerin ba§mda %41,5 ile istismar edi1ebilecegi ge1mekte) bugiinkii ko§ullarda otanazi uygula-masma kar§1 olduklanm belirtmi§tir.

ABD'de otanazi karan veremeyecek duruma(bilincin kaybedilmesi) gelmeden once insanlann hangi ko§ullar a1tmda ya§amml siirdiirecegini belirten ya§ama anla§masl(Living Will) konusunda tartl§malar yapilmaktadlr (2,8). <;ah§mamlzda oziinde bu kavramm sorgu-landlgl 10. soruya katIhmcIlann %41,9'u her durumda ya§amak istediklerini belirtmi§lerdir

(Tablo 3). Ancak bu sorunun yanltlannda "total fel~li(quadriplejik)" se~eneginin (%2,9) "bir ekstremite kaybl" se~eneginden (%10,8) daha az i§aretlenmi§ olmasl kullamlan hbbi

terminolojinin yeterli anla§Ilamadlgl yoniinde yorumlanml§tJr. btanazi "dayamlmaz aCI" kavramlyla birlikte tartl§Ilmaktadrr ancak biz aCI kavrammm sUbjektif olmaSI ve ankete katilan ki§inin hemen hayalinde canlandrramayacagl gerekr;esiyle ser;eneklerde aCI yerine

Ozkara E, Yemi~cigil A, Dalgl~ M

daha somut olan (ekstremite kaybl gibi ... ) durumlara yer verdik.

Tabla 3: 6. ve 8. sorulara verilen yamtlann kar§lla§tmlmasl.

6. Sam: Oliimeiil, ilerleyiei ve ael veriei hastaiIgl olan insanlara yataga bagjJ kalmadan, sosyal bir birey olmaswl saglayan( dii§iinme, yargllama, konu§ma, yardlmslz ya§ayabilme .. .)

ozelliklerini kaybedip Olmek yerine daha iyi durumdayken (kendisi ve fevresine lzdlrap ver-meden) kendi belirleyeeegi zaman ve ko§ullarda hayatwl sonlandmna sefenegi yasaJ olarak

verilmeli midir?

So Som: Sizee Otanazi uyguJayan hekimin eezaSl ne olmaiJdlr?

8. Soru~

6. Soru: BD§ Adam oldiinne Ceza intihara yardnn Bunlann ch§mda Toplmn

Jj sUfunun cezasl veri1memeli sUfunun cezasl hafif bir ceza

Bo§ 2 4 7 4 0 17

Evet 7 12 151 37 44 251

HaYlr 8 29 53 87 37 214

Toplam 17 45 211 128 81 482

Chi-Square Test: Pearson Chi-Square=82,322a (df=8), Likelihood Ratio=85,573 (df=8). btanaziyi uygulama yontemlerinin kar§ila§tmldlgl bir e;:ok yaymda ozellikle Physician-Assisted Suicide(hekim yardlmh intihar) ile aktif otanazinin daha az olarak da pasif otanazinin benzerlik ve farkhhklan iizerinde durularak her yontemle ashnda aylll sonuca

ula§ildlgl ancak hasta otonomisi ve eylemi uygulayan ae;:lsmdan farkhhklan oldugu bel ir-tilmektedir. Physician-Assisted Suicide yontemini hastallin kendi adma karar verme

hakkmm yani hasta otonomisinin ilerlemesi ya da intihann hbbile§tirilmesi olarak adlandlranlar bile vardrr (2,3,4,5,7,16,17,18,19). btanazi uygulama yontemleriyle ilgili

~artl§malarda aktif-pasif otanazi kavramlan yerine arlIk "oldiirme-oliime terk etme" kavramlan da kullallilinaktadif (4,5). Anketin 5. sorusuna veri len yallitiar incelendiginde; katillmcllann %45,4'U otanazi karannm ki§inin kendi iradesi dl§mda verilemeyecegini belirterek istemdl§l otanaziye bir ba§ka deyi§le biline;: kaybl olan· hastalarda uygulanan otanaziye degil hastanm kendi karanna dayah yani istemli otanaziye oncelik verdiklerini gostermi§lerdir. Bu see;:imlerini otanazinin kotiiye kullallilmasl olaslhgma kar§l tepki olarak

yorumlamaktaYlz. Katlhmcdann %45,2'si de otanazi karanlll hastallin ailesi ve hekiminin

verebilecegini belirterek pasif otanaziye olumlu baktlklanlll bildirmi§lerdir.

Diinyada otanazi tartl§malannm ba§langJcl antik e;:aga dek uzanmaktadlr. Platon, Pisagor

Aristo gibi 0 donemin onemli dii§iiniirleri ki§inin ya§aml terk etme hakh olup olmadlgml sorgulaml§lardlr. Bu konuyla ilgili giincel tartl§malarda otanazinin etik, hukuki, dini,

toplumsal boyutlan ve insan saghgma, saghk sistemlerine, bilimsel geli§meye etkileri ele ahnmaktadlr. Olgu bazmda omeklerle yenidogan anomalili bebeklerde, oliimciil olmayan kronik hastahklarda, bilinci kapali ve ba§kalanna baglmh hastalarda, psikiyatri hastalannda otanazi tartl§Ilmakta ve otanaziyi uygulama yontemleri (aktif-pasif otanazi-hekim yardlmh

intihar) kar§Ila§tmlmaktadlr (3-5,13-19).

Gee;:mi§ tarihli yaymlar olsa da otanazi iilkemizde son on yilda tartl§ilmaya ba§lanan ve e;:ok slk giindeme gelmeyen bir konudur (8,11,12,20,21). btanazi ile kar§ila§ma slkhgmm sorgulandlgl soruda kahhmcIlann %89,4'ii e;:evrelerinde hie;: otanazi istegiyle kar§ila§madIklanm bildirmi§tir. Ulkemizde otanazinin tartl§ilmaslyla ilgili olarak ankete

TIP mensuplanna yapllan bir ~ah§mada %64,5 oranmda bu tartl§malann sadece belli ~evre­

lerde yapIlmasmm uygun oldugu belirtilmi§tir (11). Hukuk egitimi alanlann bu tartl§malara

daha olumlu baktlklan gozlenmi§tir.

Ku§kusuz bizden ~ok farkh ko§ullardaki tilkelerin ~oztimlerini ithal etmek yerine her

konuda oldugu gibi otanazi konusunda da tilkemiz ko§ullan gozontine almarak tartl§malar yapilmasl ve bize ozgii ~oztimlerin geli§tirilmesi ~ok daha dogru bir yontemdir. Ozellikle i.ilkemizde heniiz insamn en temel haklanndan biri olan saghkh ya§ama hakkt bile tam bir gtivenceye kavu§turulmadan, herkesin saghk gtivencesinde oldugu Hollanda, A vustralya gibi tilkelerin otanaziye yakla§lmlannm bize ne Ol~tide uyacagl ~ok tartl§mahdlr. Otanazi konusunda bir ~ok tilkenin kendi ko§ullanm ve verilerini gozontine alarak kendi ko§ullanna gore bir yakla§lm geli§tinne ~abasl i~inde oimasl bizim de bu yondeki ~ah§malanmlza yol gosterici olmaktadlr (1,2,8,9,22).

Kaynaklar

1- Battin M. Voluntary Euthanasia and the Risks of Abuse: Can We Learn Anything from the Netherlands Law, Medicine & Health Care 1992; 20(\-2): 133-143.

2- inceoglu S. Olme Hakkl-Otanazi.l. baskdstanbul: Aynntl Yaymlan, 1999:135-254.

3- Dixon N. On the Difference between Physician-Assisted Suicide and Active EU::lanasia. The Hastings Center Report 1998; 28(5): 25-29.

4- Sulmasy PD. Killing and Allowing to Die: Another Look. The Journal of Law, ?Aedicine & Ethics 1998; 26(1): 55-65.

5- Gostin LO. Drawing a Line Between Killing and Letting Die: The Law, and La\>' Reform, on Medically Assisted Dying. 1993; 21(\): 94-101.

6- Euthanasia in Holland. http://www.euthanasia.org/dutch.htmI26.08.1999.

7- Salem T. Physician-Assisted Suicide Promoting Autonomy-Or Medicalizing Suicide The Hastings Center Report 1999; 29(3): 30-36.

g- Ege B, Yemi§cigil A, Akta§ EO. Otanazi Konusuna Toplumun Bakl§1 (Bir Anket <;alt§masl).8. Ulusal Adli Tip Giinleri 16-20 Ekim 1995 Poster Sunulan Kitabl; 183-189.

9- Radulovic S, Mojsilovic S. Attitudes of Oncologists, Family Doctors, Medical Students and Lawyers to

Euthanasia. St:pport Care Cancer 1998; 6(4): 4\0-415.

10- Tiirk Tabipler Birligi. Sagltkla ilgili Uiusiararasl Belgeler. Ankara 1998:27-41.

11- Giindiiz T, Oner S, <;:mar T, Din H. Hekimler Otenaziyi Savunuyorlar ml? Adli TIp Biilteni 1996; 1(2): 82-88. 12- Sozen~, Fincanci §K, ince H. Ancan N. Otanazi: Etik Bir Sorun (<;:alt§ma 2). 1. Ulusal Adli TIp Kongresi 1-4

Kaslm 1994 Poster Sunulan Kitabl; 307-311.

13- Preston TA. Professional Norms and Physician Attitudes Toward Euthanasia. TI,e Journal of Law, Medicine & Ethics 1994; 22( I): 36-40.

14- Cohen CB. Christian Perspectives on Assisted Suicide and Euthanasia: The Anglican Tradition. The Journal of Law, Medicine & Ethics 1996; 24(4): 369-380.

15- Powell T, Lowenstein B. Refusing Life-Sustaining Treatment After Catastrophic Injury: Ethical Implications. The Journal of Law, Medicine & Ethics 1996; 24(\): 54-61.

16- Weir RF. The Morality of Physician Assisted Suicide.Law, Medicine & Health Care 1992; 20(1-2): 116-127. 17- Grant E.R. Medical Futility: Legal and Ethical Aspects. Law, Medicine & Healt:l Care 1992; 20(4): 330-336. 18- Cohen CB, Cohen PJ. Required Reconsideration of "Do-Not-Resuscitate" Orders in the Operating Room and

Certain Other Treatment Settings. Law, Medicine & Health Care 1992; 20(4): 354-364.

19- Nelson JL. Critical Interests and Sources of Familial Decision-Making Authorit:' for Incapacitated Patients. The Journal of Law, Medicine & Ethics 1995; 23(2): 143-149.

20- Sozen §, Ancan N, ince N, Fincanci §K. Otenazi: Bir Etik Sorun. J. Adli Bilimler Kongresi 12-15 Nisan 1994 Kongre Kitabl; 61-65.

21- Bafra J, Polat O. Ya§amsal Desteklerin Kesilmesi veya Slmriandmlmasl Anlammda Euthanasia. J. Adli Bilimler Kongresi 12-15 Nisan 1994 Kongre Kitabl; 224-226.

22-, Vidal is A, Dardavessis T, Kaprinis G. Euthanasia in Greece: Moral and Ethical Dilemmas. Aging (Milano) 1998; 10 (2): 93-W1.

tleti§im. adresi: Erdem OZKARA

Dokuz Eyliil Dniversitesi TIp Fakiiltesi Adli TIp Anabilim Dah-izMiR