Hakemlerin İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz Kararı Verme Yetkisi   (s. 209-224)

HAKEMLERİN İHTiYATi TEDBiR

vE

İHTiYATİ

HACİZ

KARARI VERME YETKİSİ

Doç. Dr. Ziya AKINCI*

Giriş

Tahkim yolu, özellikle milletlerarası

dcarı

iüşkileıden kaynaklanan uluşmazlıklaıda tercih edilen bir çözüm yoludur.

Tal*im

yolunun kendine özgü bİr _çok avantajlan bulunmakta ve buıılar arasında özellikle karann

ten-fiz

edilebilİne imkaru. uygulamac an cezbetİnektedir. Gerçekten, taİıkimle

ilgili

milletlerarası sözleşmeleı hakem kararlannın tenfizini, yabarrcı

mü-keme kararlanrırn tenfizinden _çok daha kolay hale getirmiştirı.

Milletlerarası ticari taİıkimin avantajlan özetlenecek olursa, tahkim yolunun tarafsız bir çözüm yolu olması2, esnek ve taraflara geniş serbesti

tanıyan bir yargılama usulü olması, taraflann devlet yargısııun aksine yargı-lama usulüne uygulanacak hukuku, yargılama dilini3, yargılamuun hangi

*

D-E.Ü. Hukuk Faküttesi. Devtetler Özel Huİuku Anablim Dalı Öğıeüm Üyesi

1

Ömeğn ka§ıl*lılık koşutu açısından ele aüıdrğında, Türkiye çok az sayıda &vlet ile mahkeıne karaılarının tanıİıması husuşuııda ikili anlaşma akdettiği hıkie, New York

Sözleşmesi'ııe taraf oı8n bit devlette verilnek koşuluyla, hakem kaİaİlarüın hemen tüm ülkelerde ıenfız edilınesi mümkün olacaktır.

2

Ziıa, normal olara!ç milletleraıası ticaıi ilişkinin taısflanndan hiç biıi, uyuşmazlığn

diğer l!ıafırr milli matüemelerinde çözülmesini arzulamıyacakttı. Özellikle taıaflaıdan

btinin devlet otduğu sözleşmelerde, uyl§madığm taraf d6,1etin mahkemel€rinde

çözül-me§i, diğef taİaf açısmd8n çeşitli §ahncaıata sebep olablecekü. Uyuşmazhğn

taraİlanı-dan birinin devlet olduğu duıumlaıda, söz konusu devlet mükemele.inin uyuşmazlık için ye&ili olması dı.numunda ortaya çüacnk teıeddütler, hskimlerin kendi devleüerine kaşı

ne deııli tırafsız ve bağımsız otabileceğinden, uyuşmazlığa t.ııf olan devletin yaıgılınu-kan yasalrın bile değiştiİebiıme güciinc süip olınasına vannçayı ksdaİ bil çok §ebebe dayındırılabiliı.

3

Özeıüikıe, milletleıerası ticaıi yazışmalann çokluğu ve heı selıöılln keıdine özgü termi_

no§isi dikkate alındığında, ilgili evrakın matüemenin diline terci.lme edilnesi ve hı

ter-cüm€ dolayısıyle ç*acak ütilaflar düşünülürse, yer8ılama diıini §€çebiımenin, t8rafıara sağladığı kolaylık anlışılacaktr.

2|0 Doç. Dr, Ziya AKINCI

ülkede yapılacağını. uyuşm^zlığ çözecek hakemleria kendilerinin belirleye-bilmesis, hakemleriJı bu alanda deneyimli, uzman kişilerden oluşnası ve milletlerarası ticari tahkimde

hızlı

yargılama yapılınasl hususlan öncelikle

akla gelmektedit'

Avantajlannı bu şekilde özetlediğimiz tahkim kurumu ile

ilgili

en

tar-tışmalı konulardan biri, hakemlerin ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz karan verip veremeyecekleri ıneselesidir. Milletlerarası ücari tahkim uygulaması ve çeşitli hukuk sistemlerinde hakemlere bu yetkinin verilmesi hususundaki

eğilimler, bu husustaki tartışmalann arEnaslna neden olrnaktadır.

Bu

çalrş-mamızda hakemlerin ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararı Verme yetkisi, mukayeseli hukuk, Tüıkiyenin taraf _{olduğu çok} taraflı sözleşmeler ve millet-lerarası standart tatıkim kurallan dikkate alınarak inceleme konusu yap

a-caktır. Aynca, milletlerarası ticaıi tahkimle

ilgili

bu gelişmeler ka§ısında

mesele, Tiıİk Hukuku açısından değeılendirilecektir.

1.

GENEL

OLARAK

Bir

uyuşmazhğın ortaya çıkmasl

ile

davanın sona ermesi arasındaki süre,

bazı

durumlarda uzun olabilir.

i$e,

bu gibi

durumlarda davacrnın davayı kazanması halinde elde edebileceği haklarının önceden güvenceye alınması gerekebilir.

Bu

amaçla

söz

konusu olabilecek tedbirler, para

alacak]annın güVenceye alınmasına yarayan ihtiyati haciz ve para dışındaki

haklann korunmasına yarayan diğer tedbirler olmak olmak üzere iki klslmda incelenmektedir7.

4

Milletlerat8§ı ticaİet hukuku, kendi içerisiııde gelişen ve kendine özgü bir çok özellikleıt

§ahip biı göıünüm arzetmekrcdiı. Bu sebeple, taraflıııı daha ziyade iç hukut meseleleıi üzetinde yoğunlaş8n devlet yaıgısı yoine, milleılerarası ticaİet hukuku alanındı

uzmın-lşmış ve bu alana özgü gelişmeleri yakından takip eden hakemleri uyuşmadığın gözü-münde y€ıkilendimeıoi, soruna sağlıklı ve hıdı çözüm bulunabilınesi açsuıdan öıemli

bt avantaj olacakhİ.

5

MilletleraI8sı ticari kahkimin taraflaıa sonduğu esnekliğe il\kin omeklo geııişleülebiliı. Örneğin, dıııuşma günlerinin beliİtenme§inde, talaİl8İa uygun olan günün telcih

ediım€-sinde devlet yaıgısına nazaIan çok daha duysılı davIan ması, duıuşma yerinin malüeme s.lonunu dışııda olabilne§i v§.

6

Uyuşmazlığm hıztı _$zülmesi, zamarun şebep olabileceği zaİarıan önl€yeİek taİafl8İın

uyuşniıdığı daha az masr.fla çözmclğine imkın verccekü. Yine, uyuşmazlığn mahıem

kılması, hakem kaıaına kaışı başvuıulabilecek yolların kısıüanabilııesi, milletleıaıası tiç9İi tahkimi, devl€t yaıgısırıa nazııan dahı ovantajlı duıuma getiımektediı.

7

§. Üstündağ; Medeni Yargılana

ilıiıt,

lştanbul 1989, 480 vd.

Kırı,

Mcdaıi Usul Ilukııku, C.IJI, Arüs[ı l99l, 3049 vd.

Hakemlerin lhıiyaıi Tedbır ve lhtiyti Haciz Kararıverme Yeıkisi

2|l

Hakemlerin ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz karan veıebilme yetkisi,

milli

hukuk sistemlerinde

fa*lı

dıizenlemeye tebi tufulİnuştur. Buna göre,

aşağıda inceleneceği üzeİe, bazt hukuk sistemleri hakemleıe ihtiyati tedbir

ve haciz karan verme yetkisi tanırken. bazı hukuk sistemleri, bu yetkinin yalnlzca mükemelerde olmasını tercih etrnektedir. Yine

beliıırıek

gerekir

ki,

tükimin

yerli veya milletlerarası olması da, ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz karar verme yetkisinde etkili olmaktadır. Ömeğin, İsviçre Hukuku'nda,

1969 tarilıli Kantonlararası Hukuk uyannca, bu tür tedbirler alabilme yetkisi,

pİensip _{olaıak yahızca} devlet yargısında iken, taıaflann bu yetkinin

hakem-lere devreditmesini kararlaştırabilecekleri düzerılenı4iştif

.

Buna

kaşılık,

1989 tarihli

Milletlerarası

Özel

Hukuk

Hakkındaki

lsviçre

Federal Kanunu'nun 183. Paragrafı uyiınnca, tahkimde taraf olan kişilerden biri

İsviçre'de mukim değilse, "taraflar aksini kararlaşurmadılqa, taraflardan

biı,inin talebi üzeriııe hakenıler ihtiyaıi ıedbir veya ihtiyati haciz kararı verebilirler'a.

2.1

Mukıyeseli

Hukuk Açısından

2.1.1 Hakemlere lhtiyati Tedbir ve lhiyati Haciz

Karan

verme Yetkisi

Tanınıoyan Hukuklar

nıtiyati tedbir ve haciz yetkisi bir taraftan davacırun davayı kazanması

hünde

elde edebileceği hakkrnm önceden _{$ivenceye alınması} için gerckli

tedbirlerin alınmasın temin edeıken, - diğer taraftan,

düa

yargılama

sonuç-lanmadan somut etkiler doğurması itibariyle, önemli bir yetki olarak

kaşı-mıza çıkmaktadır. Önıeğin, haksız rekabet teşkil ettiği ileri,süriilen

davra-ruşın yasaklanmasına yönelik olarak verilen bir ihtiyati tedbir, davaya konu olan talebin, dava sonuçlaıımadan (hatta başlamadan) elde edilİnesi anlamF

na gelecektir. Buna bağlı olaıak, böylesine önemli sonuçlar doğuran ihüyati tedbir ve haciz karan verme yetkisinin hakemlere verilmesi bir _{çok hukuk} sisteminde terredüde kaşılanmıştır.

8

lsviçre Kantonlaraıası Tahkim Kanunu (Concoıdat) m.26.

9

P. Laive: "T/ıe New Swiss Lo,,| orı Intefnalional Arbitratioı" (1988) 4 Aıbitıation

Intemational,4; M. Blessinç "The Inlernariohal Laıı] in Swilzerland"; (t988) 5 Joumal of International fubitİation, 9.

2.

MiLLETLERARASI

TiCARİ TAHKİM

UYGULAMASINDA

iHTiYATi

TEDBİR

VE

İHTiYATİ

HACiz

KARARI VERME

YETKiSi

212 Doç. Dr. Ziya AKINCI Hukuk sistemleri incelendiği zaman, hakemlerin ihtiyaü tedbir Verme

yetkileri hususunda faİ*lılıklar bulunduğu görüknektedirlo.

Bıezilyall,

Yu-nan12, (yerli hakem kararlan açısmdan) İsviçrel3 Hukuklanııda ihtiyati tedbir ve haciz yetkisinin yalnızca mahkemelere verildiği, hakemlerin bu hususta

yetkiye

süip

olmadıklan görülmektedir. Alman Medeni Usul Hukuku'nun

1036. paragrafi hakemlerin ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz karan

vereme-yecekİerini ifade etrnektedirl4. isveç Hukuku da ihtiyati tedbir veye ihüyati haciz karan verme yetkisinin devlet yargısına ait olduğunu kabul etrnekte-dirl5. Avusfurya Hukukunda da hakemlerin bu yetkiye sahip olnadıklan,

ancak hakemin veya Oazı acil durumlarda) taraflardan birinin başvurusu

üzerine bu tür tedbir karan talebi için mahkemeye müracaat edilebileceği belirtilmektedirl6. Hakemleıe ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz karan verme yetkisi tanmayan hukuklar arasında Almanyal7, Arjantinıa, Avushıryaıg, Çekoslavakya2o,

Çin2l,

Danimark a22, Firılandiy a23, Irak24, işanya25,

l0 ı1 12 l3 l4 15 16 |,l l8 l9 20

H. smit: '?royiJlorıal Relief in Inıernational Conımercial Arbitration: The ICC Rules

anl Other Proposed Rules (1981) l American Review of Intemational Arbi&ation 393.

Brezilya Medeni Usul Kanunu m.1086-1087. (1976)

I

Yeaıbook of Commeıcial Aİbihation 39.

Yunan Medeni Usul Kanunu m.685.

concordat m.26.

R.Zöller: Zvilprozessoıdnung, 14 Aufl., Köln l984, ArLl036.

L. Heuınan: curfenı ıŞsues in Swedish Arbiıraıioı, Deventer l99l, 83; Aıbitraıion in Sweden. Stockholm Chambeı ofCommerce Stockholm 1984, 99.

Aıbitration Law in Europe, ICC Seıvices, Paris l 98 1 , 2 1 .

Intemational Handbook on Commercial Arbitration, "National Report Germany" 12.

Intemational Handbook on Commercial Aıbiıtation. "Nationa| Reporl Argenrina" 15,

Intemational Handbook on Commercial Arbitraıion, "National Report Austıia" 9.

Intemational Handbook on Commercial Aıbitration, "National Repoıt Czechoslovakia" 23.

(1991) 16 Yeabook of Commercial Aıbitration 47.

Intemational Handbook on commercial Arbiıration, "National Repon D€nmaİk" l5.

(l980) 6 Yearbook ofCommeıcial Aıbitration 47.

Intemational Handbook on Commeıcial Arbitration. "National Report lraq" 15.

Intemational Handbook on Commercial Arbitıation, "National Report spain" 13.

2l

22 23 24

Hakemlerin lhıiyaıi Tedbir ve lhlilaıi Haciz Kararı verme yeıHsi 213

isveç26, Japonya2?, çııyg}t28, Libya2g, Macaristan3o, Meksika31, Norveç32, Romanya33, Yeni Zellenda34 hukuklan sayılabilir.

2.L2

Hakemlere

lhtiyatl

Tedbir ve

lhtiyatl Haciz

Kaırarı

Verme

Y e ıkisi Tanıyan H ukuklar

Bazı hukuk sistemleri, ihtiyati tedbir ve haciz liann verilmesi hususun-da hakenıleri yetkili kılınaktadırlar. Bu hukuk sistemleıi uyarınca, madem

ki

iaraflar uyuşmazlıklannın

tükim

yolu ile çözülmesini istemişlerdir ve ha-kemlerin uyuşmazlğın esası hakkında karar vermeye yetkileri vaıdır, öyley-se, davacuun davayı kazanması halinde elde edebileceği haklanr[n önceden güvenceye alınması için gerekli tedbirlerin alınması yetkisi de, hakemlere ait olmalıdır.

Bazı hukuk sistemlerinin hakemlerin ihtiyati tedbir almabilmesine im-kan verdiği görülrnektedir. Hakemlere ihtiyati tedbir karan verme yetkisi

taİuyan hukuklann da, bu yetkiyi fari<lı koşıllarda kabul ettikleri göriİknek,

tedir. Buna gör€, bir kısım hukuk sistemlerinde hakemlerin itıtıyati tedbir karaf venme yetkileri, bir kural olarak açıkça kabul edilirken, diğer bazı hukuk sistemleri, ancak tarafarlann bu hususta hakemlere yetki vermeleri

dunrmunda, hakemlerin ihtiyaü tedbir karanna hükmedebilecekleri belirtil-mektedir.

Hollanda Medeni Usul Kanunu'nun 1051. maddesi uyannca, hakemle-rin ihtiyati tedbir karan vermesi, ancak taraflann bu hususta hakemlere yetki

vermesi durumunda mümkündtır. Buna

kaşük,

hakemlerin ihtiyati tedbir kararlannn üçiincü kişiler üzerinde etkili olamayacağı, zin, hakemlerin ihti-yati tedbir karan verme hususundaki iradenin, sadece tatıkim sözleşmesinin

İaraflanndan kaynaklandığ ifade edilmektedir3s.

26 27 28 29 30 Jl 32 33 34 35

Intemational Hındbook on Commercial Aıbitration, "Nationıl Report swedon" ı 1 .

Intemational Handbook on Commeıcial Arbitration, "National RePoİt Japan" 18.

Int€metional Handbook on commertial Albitration, "Nadonal R€poıt Kuwait".

(1980) 5 Yeaıbook Commeİcial fubitratiorı, 153.

(196) 1 Yeaıbook Commercial Aöitsation, 58.

Intemational Handbook on Commercial Aıbitrılion, "Nıtional Repoıt Mexico" 12.

lntem8tional Handbook on Commercial Arbitration, "National Rgport Norwıy" l l .

Intemational Handbook on Commercial Arbitration, "N8tionaı Report Romania" 10.

Intemational Handbook on Commercial Aöitsıtion, "National Repoıt New Zealand" 18,

2|4 Doç. Dr. Ziya AKINCI

1989

tarihli

Milletleraras!

Özel

Hukuk Hakklndaki İsviçre Federal Kanunu'nun

l83.

Paragrafi uyannca,

tükime

trraf

olan kişilerden biri

lsviçre _{de mukim değilse, "taraflar aksini kararlaşnrnadıkça, taraflardan}

bİrinİn ıalebi üzeine hakemle İhtiyati tedbir veya

ihğati

hacİz karan

vere-bitirler'a6 .

Hakemlere ihtiyati tedbir karan verme yetkisini taruyan diğer ükeleı€

önıek

_{.olarak ABD37. Bjlçika3ı, Cezayilg,}

Ekvatora0 Endonezya4t,

5ransaj2,

Güney

Aftika43,

Hindistan4,

ihgilteıeas, İran46, İrlaııda47, İsrail48,

Kore49, Mısır50, Polonya5l, Sutires2,

_şili53,

Venezugıın54

ve rilebili r.

22

Milletlerarası Andlaşmalar Açısından

Tatıkim

konuzundaki milletlerarası arüaşmalar dikkate atındığnda, hakemlerin ihtiyati tedbir veya haciz karan verme yeüilerine doğrudan veya dolaylı olarak değinildiği görtllmekte dir.

36

P. Lalive: ''[he New Swiss Loı,ı, orı Inlernarional Arbiraıion' (1988) 4 Arbiaation

Intğn&tional _,4; M. Blessing: "The New Inıernaıional Law in Switzerland''; (19s8) 5

Joumal of Intemational Arbitıation, 9.

37

Inıernaıioııal Handbook oı connlercial _{Arbııration'', "National Report United sıaıes''} 22.

38

L. Lascheı: Schiedsgericıbarheiı und einsweiliger Reclıısschüz

7a

gg, _{Band-Heft 3,}

Müncehen !986.273.

39

(1979) IV Yeaıbook of Commercial Aıbiıation 33.

40

(1978) Iv Yealbook ofCommercial Arbitration 83.

4|

lnıefualiorıal Harıdbook on Cooımercial Arbr'r.arron, "National Repoıt Indonesia'' 15.

42

lrııern rıional Hantrbook on _{Comıııercial Aİbİrarror, "National Report france'' l7.}

43

In erhoıiono' Hakdbook on Commercial Aröilraııbz, "National Reçnıt Souü Africa'' 9,

M

Intemoıionol Handbcıok on Conımercial A/ürjıariarı, "National Report India'' 15.

45

Inıernaıioıal Handbak on Conımerciol Arbrilaİbrı, "National ReportEngland,, 25.

46

(1979) IV Yeaıbook ofCommeıcial Arbiüaıion 94.

4'I

]nıernalional Haııdbook onConımerciaı Afbitralioı"'NaLional Report Leland'' 2.

48

Intenaıional Handbook on Comnırcial Arbiıralion, "National Report lsrael'' 5.

49

lnıernaıional Haııılbak on Commercial Arbiıraıion, "Nationııl Repoıt Korea'' l3.

5o

Inıemaıioıal Handbcnk on Coııuııercial ArDiırcıbı, "National Report Eg}?t'' 30.

5l

lnlernaılonal Horıdbürk on Conırnercial Arbitra|ioh, "National Report Poland'' l6.

52

(1982) N. Yeaıbook ofCommercial Aıbiüaıion 43.

53

(1978) IV Yeaıbook ofCommercial Arbitsation 52.

Hakemterin lhıiyati Tedbir ye _{lhlilaıi Haciz Kararı} verme Yeıki§i 215

New York Sözleşmesi uyannca, uyuşmaztığın çöiümünde tahkim yo-lunun seçilmesi durumunda, devlet yaıgısına müracaat edilemeyecek,

uyuş-mazlrk hakemler tarafindan çözürrılenecektir. Sözleşmenin II.3. maddesi uyannca, ancak _{tahkim şaıtırıın} "hüHimden diişmüş, tesirsiz veya ıatbiki im,

İaısız"

olması durumunda, uyuşmazlığn ıahkim yolu ile çöziİmlenmesinden

vazgeçilebillr. Davacı tarafin, ihtiyati tedbir veya haciz talebiyle mahkemeye müracaat eEnesi durumunda, hükümden düşmüş, tesirsiz Veya tatbiki

imkan-sız

bir

_{tahkim şarğnın varhğrndan}

büsedilebilir mi?

New

York

Sözleş-mesi'ne taraf devlet hukukİan ve mahkemelerinin uygulamalan dikkate

alın-dtğında, bu nir tedbir talepleri için devlet yargısına müracaat edilmesi.

uyuş-mtlığın tütim

yvıu _{ile ğözülmesine} engel teşkil etmeyecektirss.

1961 Avrupa Sözleşmesi'nde bu durum, açıkça belirtihniştir.

Milletler-arası Ticari Hakemlik Hakkındaki Cenevre (Avıupa) Sözleşmesi'nin

VI

(4).

maddesi uyarmca,

"ihtiyal

veya muhafaza ıedbirleriniıı alınması için adli bir makama müracaat edilmesi hakenılik anlaşmasıyla telİf olunmaz mahi,

yettıe soyılamayacağı gibi, işin esas bakımından odli maııkemeye tevdi edil,

diği nnnasında da ahnmamahdır"

.

ı

Wash,ngton (ICSID)

Tatıkin

Sözleşmesi'nin 47. maddesinbe de,

ihti-yati tedbir imkanı tarxnmıştır. Buna göre, taraflar aksini kararlaştırmadıkça,

hakem heyeti gerekli durumlarda, her iki tarafın karşılıklı haklannı korumak için ihtiyati tedbirler tavsiye edebilir.

2.3 Milletlerarası

Ticari

Tahkim

gakkında Birleşmiş Milletler

(UNCITRAL)

Model Kanunıı Açısından

Bazı hukuk sistemleri, hakemlerin ihüyati tedbir alma yetkisine sahip olduğunu, bir kanun hükmü olarak açıkça ifade eünektedir.

Tükim

mev-zuatlannda,

UNCITRAL

Model Kanunu'nu esas almış ülkelerin hukukla-nnda (Avusturya, Bulgaristan, Kanada,

Kıbırs

Rum Kesimi, Hong Kong, İskoçya, Nijerya)

kiyle

bir yaklaşım görülmektedir. Gerçekten

UNCITRAL

Model Kanunu'nun 1?. maddesi, hakem heyetine ihtiyati tedbir alma yetkisi

tanımaktadır. Buna göre, aksi taraflarca kararlaştfümış olmadıkça, taraflar-dan birinin ist€ği üZerine, hakem hayeti uyuşmazhğn esasl ile

ilgili

olarak gerekli gördüğü tedbirleri alabilecektir.

UNCITRAL

Model Kanunu'nun 17.

iıaddesinde natemlere tanınan bu yetkinin üçüncü kişilere etkisi yoktur56. van den B€r8, l43.

Model Kanun Tasansı ile ilgili Çalışma Grubunu bu hususıı, tahkim kurumunun talailaı araslndaki özel bir anlaşmaya dayanmasına bağlamlştır. seventh seçİetariat Note, AI; CN.9/264, Art. l8, para.3.

55 56

2|6 Doç, Dr. Zya AKINCI Burada dikkati ç€ken bir nokta, Model Kanun'un hakemlerin vereceği

ihtiyaü tedbir karannın nasıl uygulanacağı hususunda bir açıklık içermenıe-sidir.

Belirğnek gerekir kıi,

UNCITRAL

Model Kanunu'nun söz konusu 17.

maddesi emredici nitelikte değildir.

Tanflir.

aralanrda yapacaklan anlaş-mada. hakem.terin ihliyati tedbir alma yetkisini kaldırabilirler.

Yine

Model Kanun'un 9. maddesi uyiırmca, taraflardan birinin uyuş-mazlık hakem önürıe gelmeden önce Vaya hakem önündeyken ihtiyati tedbir veya haciz talebiyle mahkemeye başvurması ve mahkemenin söz konusu

talebi kabul eEnesi, talıkim _şartına aykınlık teşkil etrneyecektjr. Model Kanunun 9. maddesi

iki

hususa işaret etınektedir. Birincisi, ihtiyati tedbir

veya ihtiyati haciz

talebiyle mat*emeye başvuran taraf, uyuşmazlığın tahkimde çözülmesinden feragat eEniş sayılmayacakttr. İkincisi ise, Model Kanun, tahkim yoluyla çözülmesi kararlaştınlmrş uyuşmazlıklar açısından mabkemlerin de ihtiyati tedbir karan verme yetkisine

süip

olduğunu

vurgu-lamaktadı157.

2.4 Milletlerarası standart

Kuralıır

Açısından

Millederarası ticari tahkim alarundaki standart kurallam büyük

bir

çoğunluğu hakemleıe ihtiyati tedbir

kann

verme yetkisinİ tanunaktadır.

UNCITRAL

Kurallan'nrn

26.

maddesi,

AAA58

Milletlerarası

Tükim

Kurallan'nın 34. maddesi, Londra Tahkim Divanı Kurallan'run 13. maddesi, bu tiir standart tahkim kunllanna ömek olarak gösterilebilir.

UNCITRAL

Tahkim Kurallaırun 26. maddesinde. taraüardan birinin talebi üzerine hakem heyetinin geİekli tedbirleri alabileceği belirtilirken, bu

tedbirler, çekişmeli malın üçiİncü

bir

kişiye yediemin sıfatıyla verilmesi veya bozulacak mallarm satrlna§ı olarak ömeklenmektedir. Aynca, ihtiyati tedbirin mat*emelerden de istenmesi mümkündür ve bu duruın, hakem

şar-tınıı

geçerliliğini etkilemeyecektirs9.

Milletlerarası Ticaret Odası Tahkim Kurallan'run 8.5. maddesi

uyann-ca, "taraİlar, doıyanın hakeme tevdünden ewel ve istisnai olarak da sonra,

5,I H.M. Holızmann

&

J.E. Neuhaus:

A

(Guide to be UNCITRAL Model L,qw on Inıernarional Convıercia] Arbıırction, l,egislaıive Hisıory ond Corıırıenıary, K||Jşüe\ l989.

Amer ican Ar bit rat i on As s <r iaı ion.

J. van Hof: comnenıory oıThe UNCITRAL Arbitation Rules, Deventeı

l9l,

l75; S.A, Bakerı T hc UNC IT RAL Albitraı ion Rules in Pla.ıice Der enğ, 1992, l33 ,

58 59

Hakemıerin lhıiyaıi Tedbir ve lhıilati Hacız Kararı verme Yetkisi

?l7

tarğlan

bağloyan tahkim sözleşmesine aykırı düşmedikçe ve hakemin bu nedenle haiz oıduğu yetkiyi İhıal etmedikçe, yetkılı bılıün yargı organları nezdinde ihüyati tedbir talebinde bulunabillrler. Böyle

bir

ıalep ve yargı organları tarafından alınan tedbirler, derhal Tahkim Divanı Sekretaryasına bildirilmelidir. Sekretarya da bu hususu hakme bildirecektir."

Amerikaıı

Tai*im

Birliği

Kurallanrun 31. maddesi incelendiğnde, hakemlere uyuşmazlık konuzu _{şey'in korurıması} için gerekli tedbirleri alma

hususunda ye&i verilınektedifo.

Londra Milletlenrası Tahkim Divanr Kurallan'nn l5.4. maddesi de,

taraflar aksini karaİlaştınnadtkça ve (tahkim usuliine) uyguluıacak hukukun emredici hiikmiilerinin sıruılamalanna t6bi olaıak bazı koruyucu tedbiler alabilecektif1.

Burada kaşımıza _{çıkan bir problem,} taraİlar

tükim

usuliıne uygulan-mak üzeıe her hangi bir milli hukuk sistemini seçmeyip, milli hukuklar dışı

kurallan ağf yapınca, hakemlerin ihtiyati tedbir Veya ihtiyaü haciz karan verebilİne yetkisi açısından herhangi

bir milli

hukuk sisteminin dikkate

ünıp

alınmayacağ mes€lesidir. Bu sorun, Dalmıa davasında ele alınmış ve

bu davada hakem olan

hof.

Lalive, söz konusu yetkinin mevcudiyet-ini

araş-tırmak için taraflanİı seçmiş olduğu kurallara baİılmasınrn yeterli olduğunu

belirtmi$if2.

Buna

kaşılık, Myle

bir durumun, özellikle taİıkim yeri iilke-sinin kamu düzenine aykın sayılabileceği ununimamüdır.

3.

TURK HUKUKUNDA DURUM

3.1 Genel

0larık

Tüık

Hukukunda matıkemelerin ihtiyati tedbir karan vermesine

ilişkin

esaslar

HMUK'nun

l01-1l3.

maddeleri arasında diizenlenmi$ir. İtıtiyati

tedbiı

söz konusu rcdbir için en az masrafla ve _{en çabuk neıede yeriırc}

getirilecekse o yer mahkemesinden veya esas dava için yetkili mahkemeden

istenebilir (HMUK. m. l04 }. 60

61

comm€rciat Aİbitation Rules of the American Aİbitation As§ociation, Aıt. 34.

Bkz. The Rules of Lındon Couıt of lıııemational Aöitrıtion, At, l3.ı: |5.2. ye |5.4.

Ayncı, bkz M. Rubınc§ammartıno:

'rreİnar,'orıa'

Arbİtaıiorl I4ü, Derenter ı990,

350-Dalnia Dairy lrtusties IJd v- Norloıal Booık oİ Paiisıaı, (19ü'1

V

Yearbalc

$

C oırııercial Aıbiıraıioı |7 6.

218 Doç. Dr. aya

AKNCI

32

Tahkimde İhtiyati

Tedbir

Ye

İhtiyati

Haciz

Karan

Verme

Yetkisi

Ta}ıkim alanında Tü*iye nin taraf _{olduğu çok} taraflr södeşmeler olan 1958

New

Yoık

Sözleşmesi, 1961 Avrupa Södeşmesi

ve

Washington Sözleşmesi (ICSID), Tüık taİıkim mevzuatırun bir parçasınr oluşturmaktadır.

Bu

sözleşnelerin, hakemlerin ilıtiyati tedbir ve ihtiyati haciz karaİr veıme

yetkisirr ilişkin yaklaşımlan yüanda incelenmişür.

HMUK

açı§ından konuya yaklaşıldığuıda, hakemlerin ihüyati tedbir ve

ihtiyaü haciz karan verme yetkileri

bulu

naİrıaktadır.

HMUK'un tükime

llişikin

511_513. maddeleri arasında hakemlerE

Myte

bir yetki tanıyan bir

hiıkilİn yoktur. Bu sebeple, Türk Hukukııhda ihtiyati tedbif ve ihtiyati haciz

verme yetkisinin mahkemeleıde olduğu kabul edilınektedif3.

Türt

Hukuku'nda hakemler ihtiyati karar verrne yetkisine

_süip

,değil_

dirler. Bu sebeple, bir uyuşmazlık talıkim yoluna havale edilmiş olsa

düi,

ihtiyaü tedbir karan verme yetkisi mükemelere ailtir. Uyuşınazlığn tahkim yolu ile $iziimleneceği öngöriildüğünde, ihtiyati tedbir için mükemeye mü_ racaat ediıecek ve tedbirin veril.mesinden itibaren on giın içerisinde

tahkinr

başvurmak gerekecektir. Tiirk hukukunda hakemler ihtiyati haciz kafan da

veıemezler. ihİyati haciz, uyuşınazlık trhkime havale edilıneden önce veril_ miş ise, davacırun yedi giİn içerisinde taİıkim yoluna başvurarak dava

açma-§ı gerckmektedir.

Bu sebeple, _{uyuşmazlığnın esasının tahkimde çözülmesi}

kararlaşEnl-masına rağnen, davacının ihtiyati tedbir talebiyle mahkemeye bEvurması, tahkim şaltının

geçrliliğini

her hangi _{bir şekilde etkilemeyecekir. Böyle} bir durumda, mahkemenin ihtiyati tedbir veya haciz talebini uygun görmesi du-rumunda, davacırun on giln içerisinde; talıkim _şartında karadaştııüdığ üzere

tahkim yoluna başvurarak, dava açmast gerekmektedir.

Tahkim yolu

ile

_çözülen

bir

uyuşmadıkta mahkeme ihtiyati tedbir

kann

vermiş bulunuyorsa,

HMUKhun

l 12. maddesi uyannca ihtiyati tedbir karan kalkacaktır. Böyle bir durumda, lehine karar verilen davacının, hakem karannın tenfizi veya tasdiki

için

geçecek süİenin dikkate alarak, yine

HMUK'nun

112. maddesi uyannca ihtiyati tedbir

kara

u veren

mal*eme-den tedbirin devamına karar vermesini istemesi yerinde olacaktır.

63

Kuru, C. IV,406l; _{C. Şanh:} "21 Nisaıı l%jl Tuihli Awııpa Anloşııosı ve TüıkTahkin

lİı*rıİı", Avrupa-New Yoİk sözt§meleri ve Tiiüİk Tahkim Hukuku Sempozyumu

Ankaıa 199Q |2,,T.Kslpiııi Bbleş,ııiş Milletler Millellerarası Ticata Hukıku

Hakemlerin lhtilati Tedbir ye _lhtiraıi Haciz Kararı verme YeıHsi 2|9

33

_{Uyuşmazlığın Tahkimde Çözüldüğü} Durumlarda

Karşılaşılabi-lecek Bazı problemler

j _{3.1 Hakcmlein İhtiyati Tedbir Kararını Kaldırma Yetkisi}

Yukanda, Tüık Hukukunda hakemlerin ihtiyati tedbir veya haciz karan verme yetkilefinin olmadığr ifade edildi. Acaba, hakemleı _şartlann

değiş-mesi sebebiyle mahkemenln verdiği ihtiyati tedbir Veya haciz kararırıı kaıdr-rabilirler mi?

Bilindiğ

_{gibi, şarlann} değişmesi durumunda ihtiyati tedbirin kaldınlması talebi, HMUK'nun 108/II. maddesi uyannca esasa bakan

mah-kemenin yetkisine girmektedir. Uyuşmazlrğın esasının tahkimde çözümesi-nin kararlaşEnlması durumunda, acaba ihtiyati tedbir veya haciz karannrn

şarılann değişmesi sebebiyle kaldınlrnası için hakemler yetkili olacak mıdır? Bu soruya olumsuz yanııt vermek doğru olacaktır.

Zin,

firk

hukukun-da gerek ihtiyati tedbir ve hacze ilişkin hiç bir hususta hakemlere her haııgi bir yetki tanınması söz konusu değildir. Başka bir deyişle, bu tür koruyucu tedbirlerle

ilgili

kararlar, münhasıran mahkemelere tanlnmıştır. Bu sebeple,

hakemlerin, -esasa bakan mahkemenin fonksiyonunu haiz olarak-, daha önce

mahkeme tarafindan verilmiş ihtiyati tedbir veya haciz karannın kaldınl-ması hususunda yeİkisi söz konu§u olmayacakfir.

3.3.2 ihtiyan Tedhir Kararına itiraz

lhüyati tedbir karanna itiraz, tahkim açısından farklı sonuçlar

doğura-bilir. Bilindiği

gibi, ihtiyati tedbir karannda itiraz, ihtiyati tedbir

kannnı

vercn mahkemeye yapılnaktadır. ihtiyati tedbir kafan dava açılmadan önce

verilmiş ve itirazdan önce esas haklunda dava açılmışsa, ihüyati tedbir kara_ nna itiraz, davaya bakan mahkemeye yapılacakor.

Uyuşnazlığın tahkimde göriılrnesi duumunda, ihtiyaü tedbir karan ile itirazlar neıeye yapılacaktıı1

Uyuşmazlığın trhkimde çözülmesi durumunda, yukandaki bilgiler

ışı-ğT nda, hakemlerin ihtiyati tedbir karan vermesi söz konusu olmayacaktır. Bu

durumda,

itinzın

hangi mahkemeye yapılacağı sorusu ile kaşılaşılabilir. Bu

soruya cevap veİebiknek için, öncelikle ihtiyati tedbir karan veren mahke-menin yetkisinin neden kalktığı meselesini incelemek gerekir. HUMK'nun

108, madde uyannca, ihtiyati tedbir karan alndıktan sonıa esasa ilişkin

da-viııın

açıIİnası durumunda, ihtiyati tedbir ile

ilgili

itirazlar artrk esasa bakan mahkemeye yapılmaktadır. Burada amaç, uyuşmazlığn esi§ına arttk ba§ka

220 Doç. Dr. Ziya

ARNCI

konu hakkrnda daha

ayrırıul

bilgiye sahip

olnası

sebebiyle, söz konusu itirazlan daha

iyi

değerlendiıebilmesidir. Ancak, uluşnazhğın

tükim

yolu

ile _çözülmesi durumunda, hakemlerin ihtiyaü tedbir hakknda karar Verme-leri söz konusu olamayacağı için, esasa bakan (ve dolayısıyla ihtiyati tedbir

hususundaki itirazlan daha iyi değerlendirebilecek) malıkeme söz konusu

ol-mayacaktır. Böyle bir duıumda, ihtiyati tedbir ile ilgili itirazlann, yine tedbir karannı veı€n mahkemeye yapılmaması için bir sebep söz konusu

oLnaya-cakhr. Dolayısıyla, u}uşmazlığın tahkim yolu

ile

_çöziilmesi durumunda,

ihtiyati tedbir

ile

ilgili

itirazlar, dava açılmadan önce ihtiyati tedbir karan

veren mahkemeye yapılabilecektir.

3 3 3 lhtiyati Tedbir Karaınnın Kendiliğindın Kalkması

Bilindiği üzere, HUMK'nun

l09[.

maddesinin üçtincü cümlesi uyann-ca, ihtiyati tedbir kararu[n verildiği tarihten itibaren on giİn içerisinde esas

hakkındaki davasınr açmazsa veya dava açma§ına rağmen dava açuğna

ilişkin belgeyi on gün içinde ihtiyati tedbir karaıın icra eden memura verip ihtiyati tedbir dosyasına koydurEnazsa, ıhtiyati tedbir, hiç bir işleme gerek

kalkmaksızın kalkacaktrr.

Aynı

_{şey, uyuşmazlığn tahkimde çözüdüğü} davalar açısından da söz konusudur.

Buna

kaşılık,

uyuşnazlığın milletlenrası ticari _taİıkimde

çöziımlen-diği hususlarda bazı problemlerle kaşılaşılabilir. Ömeğn, davacının,

davü-nın Tİiıkiye'de bulunan mallan için mahkemeden ihtiyati tedbir karan aldığı bir durumu ele alalım. Bu durumda. davacının tEdbir karanndan itibaren on gtin içerisinde uyuşmazlığn esası için yetkili mahkemede dava açması

ge-rekmektedir. Davacı bu süre içerisinde _{uyuşnazlığın çözüm yolu olan}

tah-kim

yoluna başvumıakla birlikte, tahkime konu olan davarun konusunun, ihtiyati tedbir kannnda belirtilenden tümüyle faİ*]ı olması duıumunda, davalı ne yapacakhr? Başka bir deyişle, bu durumda, davalırın ihtiyati

ted-birin kalkması gerektiği, zira, ta}ıkime konu olan davarırn konusunun, ihti-yati tedbir karanrunda belirtilenden tiimüyle farklı olduğu yolundaki

itirazla-nru nereye yapacaktıfl Davalının, ihtiyati tedbir karan veren mabkemeye müracaat eünesi durumunda mahkeme,

HMUK

uyannca, ihtiyati tedbir ver-rniş olduğunu ve arük kendisinin tedbir karannı kaldftnaya yetİili

olmadı-ğını ileri sürebilir. Bu durumda,

HMUK

l09. maddesinin, dava açılmadığı

zaman tedbirin kendiliğinden kalkacağını öngören hiikrniinden harcket eğnek yerinde olacakhr. Buna göre, tahkimde açılaır davaİırn ihtiyati tedbir

kararırıda belirtilenden faı*lı olduğı ifade edileıek

icn

memurundan tedbiri kaldırması istenecek, kaldırmaması durumunda ise _{şikayet yoluna gidilerek,}

Hakemlerin İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz KarariVerme YeıHsi 22|

taİıkimde açılan davanm, tedbir talebine dayanak teşkil edenle aynı olup

olmadığ,

icra tetkik mercii tarafindan incelenecekür. Burada icra teıkik merciinin incelemesi davann esasına girmek olarak değil, tedbir talebinde

ve

buna

ilişkin

olarak açılan davanrn konulannın ayru olup

olnadığrıı

tesbitten ibaret olacaktır.

3.4

Hıkemlere İhtiyati

Tedblr

ve

İhtiyati

Haciz

Karan

Verilmemesinin Değerlendirilmesi

j _{.4.1 Türk Hukukunda Tahkim} Kurumuna Olan Yaklaşım Açısından, Hakemlere ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kaİan veıme yetkisi veril-mbsi. tatıkim kurumunu

düa

etkili ve özerk kılacak sonuçlar yaratacakür.

Ancak, konunun

fiiık

Hukuku açısından değerlendiriknesi durumurıda,

Tİiık

Hukukunda

tükim

kurumuna olan yaklaşımın dikkate alrnması

ve

fiiıt

Hukukunun hakemlere Mylesine geniş yetkiler verilrnesine rıe kadar hazır

olduğunun sorgulanması gerekecektir. Gerçekten,

Tü*

tahkim uygulaması dikkate alındığında, gerek 533. maddede temyiz sebeplerinin sınrrlayıcı ola-rak sayılnasına rağmen Yargıtayın bu sebeplerin dışındaki halleri de bozma nedeni olarak dİİzerüemesi, gerek esasa Tüİk Hukukun uygularıdığı

duıum-larda Yargıtayın hakemlerin verdiği karaım doğru olup olmadığru esastan

denetlemesi,

Tüık

Hukukunda

tükimle

itgili bir çok temel problemin hala

çözülmeıniş olduğunu göstermektedif4. Bu koşullar alünda, hakemlere ihti_ yati tedbir ve ihtiyati haciz karan veıme yetkisi taİıımak gibi bir adım

at-mak, temel sorurılan hala-çözüın bekleyen talıkim kurumuna yeni problem-ler ilave etsnekten başka bir sonuç doğurmayacaktır.

3 .4 .2 Ü _çüncü Kişilein Etkilenmesi Açısından

Uyuşmazlığn tatıkim yolu ile _{çözülmesi hususundaki} ta}rkim sözleş-mesi, yalruzca taraflannı bağlayan bir sözleşmedir. Bu sebeple, yetkilerini

taraflar ara§ındaki arılaşmadan alan hakemlerin, tahkim şartı veya sözleş-mesine taraf olnayan

kişiler

hakkında sonuç doğuracak _şekilde ihtiyati

tedbir karan vermesi söz konusu olamaz. Bu §ebeple, hakenlerin, çekişmeli

olan ve üçüncü kişinin elinde bulunan malın yed'i emine teslim edilmesi

hususunda ihtiyati tedbir alması söz konusu olmayacaktr. Ayrıı _şekilde,

tah-kim yolu ile çözümlenen bir uyuşnadıkta davalı taraftn alacağırıln ihtiyaten

64

Z.

Akıncı: "Hakenıleriı Esasa tJyguladıkları Hukukuı Yaıgısınco De"etleaınesi",

3.4.3 Hakem H eyetinln Otuşnıasındaki Güçlikler

Açııındın

Milleüerarası ticari tahkimde hakemlerin usul{ıne göİe

taln

edilme-mesi, gerek hakem karannın iptaline, gerckse hakem İaranıun tenfizinin engellenmesine yol açacak sonuçlar doğurabilit'5. Bu sebeple, uyuşrnazlığı çözecek hakemin veya hakemlerin usuliine göı€ beliıtenınİsi UUytlk Onem taşımaktadır.

Hakemlerin belirlenmesi meselesi, özellikle tarafl _{ann uyuşmazlığı}

çö-zecek _{hakem hususunda anlaşamamalan veya daval tarunn}

_İ"ml

_hakemini

seçtiği durumlarda

_{özellik azeğnekedir. Öze}

_ikle

_bu

_gibi

_durumlarda,

uyuşmazlığ _{çözecek hakem veya hakem heyetinin beliıtenınesi önemli bir} süre kaybına sebep olmaktadır.

,

oysa

ihtiyati t€dbir _{veya ihtiyati haciz,}

_işlevi

_{itibanyla, davacınrn} davayı kazanması halinde elde edebileceği haklannırı, öncejen giivenceye ahnması amacın _{taşımaktadır. İtıtiyati tedbir}

_rann

_{verme yetkisinin} hakem-lere taıundığı _{durumlarda, hakem veya hakem heyetinin belirlenmesine} ka-dar geçecek_ _{süre içerisinde, tedbir ünmasıııı hakİı kılan sebepler}

gerçekle-şerek (ömeğin davalırun mallanru kaçırması), _{davacuun durumu rchHikeye}

girebilir.

.

_

S9nuç olarak, ihtiyati tedbir Ve ihtiyati haciz kafan verme yetkisinin

PreTı!ıde

olduğu olduğu durumlarda, bu ttir _{koruyucu tedbirler için,}

önce-lH..h*:1

v.eya _{hakem heyetinin oluşmasuın beiienmesi geıekecektir.}

Ancak,

Myle

bir bekleyiş. ihtiyati tedbir _{veya ihtiyaü haciz kıirumlanndaıı} beklenen korumaıun _{gerçekleşmesine m6ni olabilecİktir.}

222

Doç. Dr. Zya AKNCI

haczinde, davalrya borçlu olan üçtincü kişiye, alacağı

davüya

ödememe hususunda talimat VeriImektedir. Böylece burada da, ihtiyati tedbir ve hac-zin, üçüncü kişiye etkisi söz konusu olmaktadır. Bu gibi dururrılar, hakem kanrlarıııın yalnızca _{tamflar üzerinde etkiler doğurması prensibi ile}

bağdaş-mayacak sonuçlar yaratacaktır.

65

New York Sözleşrnesi m. V (l) (d). Geniş bilgi için bkz. Z. A kıncı, Milleılerufası Ticari

Sonuç

Konu mukayeseli hukuk açısmdan incelendiğinde, uygulama ve

öğre-üde, hakemlere ihtiyati tedbir alma yetkisi verme hususunda

bir

eğilimin

varlığı _{dikkati çekmektedif6. Bununla} beraber, hakemlere btiyle

bir

yetki verilmesi bir _çok açıdan teİeddütleri beraberinde geürecekür. zira, tahkim

şarğ Veya sözleşmesi. pıensip olarak yaIİuzca taratlan açısmdan bağlayıcı sonuçlar doğurmasına rağmen, üçüncü kişilerin de bu dır koru)ucu

kararlar-dan etkilenmesi söz konusu olabilecektir. Aynca, hakem veya hakem

heye-tinin

atanmasına kadar geçecek olan süre,

bu ttir

koruyucu tedbirlerin iımacına üaşmiısı için çok geç olabilecektir. Yine, Türk hukukunda tahkim kurumuna olan yaklaşım dikkate alınüğırıda, kanunda belirtilmeyen temyiz sebeplerinin kabul edilmesi, hakem kararırun esastan incelenmesi

gibi

bir çok temel problemin çöziılrnemiş olduğu görillmektedir. Bu koşullaİ aıunda, hakemlere ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz karan vemıe yetkisinin tannması-nın pek futarh bir gelişme olmayacağ da açıktır. Kaldı ki, hakemlere ihtiyati tedbir karan verme yetkisi taıunsa dahi, taraflann ihüyati tedbir karannı yerine getirmekten kaçınmalan durumunda, yine _{_devlet} yargısma miiracaat etıne zorurıluluğu doğacağıru unutmamak gerekif7. Bütiin bu hususlar dik-kate alındığında, ihtiyaü haciz ve ihtiyati tedbir karan verme yeıkisinin

mü-kemelerde kalmasuun daha yerinde olacağı söylerıebilir.

Hakemıerın lhıiyati Tedbir ve lhtiraıi Haciz Kararıverme Yeıkisi 223

67

Uygutamda kimi zarnan, hakemleriı vermiş olduğu ihtiyati hakem kaİ8İlerıt!ın yeIine getiıilmemesi durumunda, sözleşmenin ihlal edilmiş saylacağı hususunda §özleşmeye hiıküm konulmatİa" buna bağlı olarat da clzai _şart ön8öriilnekt€dt. §talev, l 10.

224 Doç. Dr. Zya AKINCI

KAYNAKÇA

Akıncı, Z.: Milletlerarası Ticai Hakem Kararları ve Tenfn, Ankua 1994.

Akıncı, z,: "Vendiği Üıkede lpıaı Edilen Hakem Kararlarının Türkiye'de Tenfui",

(1994) İzmir Barosu Dergisi.

Akıncı,

Z.:

"Hakemlerin Esasa UyguladıHarı Hukukuı Devlet Yargısınca Deneılenmesi", Baider, (1994), C.

XV[,

S, 3.

Baker, S.A.: Tlıe UNCITRAL Arbiıratlon Rules in Praclire, Deventer, 1992,|33,

BeıT, AJ.van den ,: _{The Netherlands Arbiıraıion Acı 1986 Deventer Antıverp 1987.}

Blessing, M.: "The New Inıernaıional law in Swiızerland"; (1988) 5 Journal Of

Intemational Aİbitration.

Heuman, L.: Current Issues in Swedish Arbiıration, Deyefiü |99l,83i'Arbiıraıion

in Sweden, Sıockholm Chamber of Comrıerce, Stockholm 1984.

Hof,

JJ.

van: Coıımenıary on The UNCITRAL Arbiıration Rules, Deventer

l99l.

Hoıtzmann, H.M.

&

Neuhaus, J.E.z A Guide ,o ıhe UNCITRAL Model Law on Internaıional commerci^l Arbilraıion, Legislative Hislory and commentary, Kluwer,l999.

Kalpsüz, T.: Birleşmiş Milletler Milletıerarası Ticarel Huhlku Komişonınun

Tahkim Hükijmlerine Göre Cereyan Eden Tahkim, l990 Ankaıa.

Kıırıı,B.:

Medeni Usul Hukulaı, CIl|, Atıkara l99l.

Lalive, P::_"The New Swiss

lıw

on lnıernational Arbiıration" (1988) 4 AlbrEadon Intemational.

Rubino-sammartano.M.: I nıernaıional Arbiıraıion Law, Deventer l990.

Smit, H.: "Proyisional Reliğ in Inıernational Commercial Aıbiıraıion: The ICC Rules and oıher Proposed Ru/es"; (1981)

l

American Revie\r, of International

Arbitraüon.

Stalev,

Z.:

"Inıeim Measures oİ Protection

in

ıhe Context of Arbiıration", Intemational Arbitration

in a

Changing world, Intemational Council for commercial fubitration congres§ series No. 6.

Şanlı, C.: "2] Nisan 1961 Tarihli Avrupa Anlaşması ve Türk Tahkim Huhıku": Avrupa-New

Yo*

Sözleşxıeleri ve Tüırk Tahkim Hukuku Sempozyumu, Ankara 1990.

Üstündağ, S.: Mede ni Yarglama Huhıkı, İsıanbul I 989