ĠLKÖĞRETĠM ANA BĠLĠM DALI SOSYAL BĠLGĠLER BĠLĠM DALI
SOSYAL BĠLGĠLERDE YAPILANDIRMACI YAKLAġIMLA KAVRAM ÖĞRETĠMĠNE YÖNELĠK MODEL GELĠġTĠRME
DOKTORA TEZĠ
Hazırlayan AyĢegül TURAL
Ankara Aralık, 2011
GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ ĠLKÖĞRETĠM ANA BĠLĠM DALI SOSYAL BĠLGĠLER BĠLĠM DALI
SOSYAL BĠLGĠLERDE YAPILANDIRMACI YAKLAġIMLA KAVRAM ÖĞRETĠMĠNE YÖNELĠK MODEL GELĠġTĠRME
DOKTORA TEZĠ
AyĢegül TURAL
DanıĢman: YRD. DOÇ. DR. A. KÜRġAT GÖKKAYA
Ankara Aralık, 2011
Günümüzde her alanda yaĢanan hızlı değiĢimle birlikte, eğitim alanında da birçok geliĢme meydana gelmiĢtir. Modern bir eğitim anlayıĢı benimsenerek, geliĢtirilen yeni yaklaĢım ve anlayıĢlar ıĢığında eğitim-öğretim süreci daha verimli hale getirilmiĢtir. Bu noktada yapılan çalıĢmalara ve eğitimin geliĢim sürecine dair fikirler de göz önüne alındığında ‘Yapılandırmacı YaklaĢımın çok ayrı bir yerinin olduğu anlaĢılmaktadır. 2004 yılında öğretim programlarının da Yapılandırmacı AnlayıĢ çerçevesinde revize edilmiĢ olması, çalıĢmamızı destekler niteliktedir.
Bu çalıĢmada Yapılandırmacı YaklaĢım temelinde hazırlanan kavram öğretimine yönelik öğretim tasarım modeli ile belirli bir ürüne ulaĢmak amaçlanarak, Ġlköğretim 6.Sınıf ‘Demokrasinin Serüveni’ Ünitesi içerisinden seçilmiĢ bazı kavramların öğretimine yönelik uygulamalar yapılmıĢtır. Öğrencilerin kavramlarla ilgili fikir, bilgi ve baĢarıları uygulama öncesi ve sonrası bakımından karĢılaĢtırılarak, öğretim süreci hakkında belli sonuçlara ulaĢılmaya çalıĢılmıĢ ve çeĢitli önerilere yer verilmiĢtir.
Bu çalıĢmayı hazırlama süreci boyunca, bana her zaman destek olan sevgili aileme; araĢtırmanın her aĢamasında değerli fikirleriyle bana yol göstererek, desteğini esirgemeyen saygıdeğer hocam ve tez danıĢmanın Sayın Yrd. Doç. Dr. A. KürĢat GÖKKAYA’ ya sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.
AraĢtırma süreci boyunca bana destek olup, değerli önerileri ile bu süreçte yanımda olan değerli hocalarım Prof. Dr. Hamza KELEġ ve Doç. Dr. Cengiz DÖNMEZ’ e teĢekkürlerimi sunarım.
Doktora eğitimim boyunca bana yol gösteren, ufkumu açan fikir ve önerileri ile destek olan baĢta değerli hocam Prof. Dr. ġefika KURNAZ olmak üzere, tüm değerli bölüm hocalarıma çok teĢekkür ederim.
AraĢtırmada kullanılan ölçeklerin geliĢtirilmesi aĢamasında bana destek olan, insani yaklaĢımı ve hoĢgörülü yaklaĢımı ile yol gösteren değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Mehmet ġEREN’ e, araĢtırmanın uygulama sürecinde yardımcı olan değerli hocam Atatürk Ġlköğretim
ÇalıĢmanın alana katkı sağlaması dileği ile. ANKARA-2011 AYġEGÜL TURAL
ÖZET
SOSYAL BĠLGĠLERDE YAPILANDIRMACI YAKLAġIMLA KAVRAM ÖĞRETĠMĠNE YÖNELĠK MODEL GELĠġTĠRME
TURAL, AyĢegül
Doktora, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. A. KürĢat GÖKKAYA
Aralık- 2011, 205 Sayfa
Bu araĢtırmanın amacı, Yapılandırmacı YaklaĢıma dayalı olarak hazırlanan kavram öğretimine yönelik öğretim tasarımı modelinin, kavram öğretimi açısından etkisini araĢtırmaktır. Bu temel hedeften hareketle, ilköğretim 6. sınıf öğrencileri ile araĢtırmacı tarafından seçilmiĢ olan belirli kavramların öğretimi üzerinde çalıĢılmıĢtır.
AraĢtırma bağımsız gruplar ön test- son test odaklı deneysel model benimsenerek, pilot ve esas uygulama Ģeklinde iki basamaktan oluĢmaktadır. Pilot uygulama 2010-2011 eğitim öğretim yılında Ankara ili Sincan Ġlçesinde bulunan ilköğretim okullarında 6. sınıf öğrencileri ile (N=180) gerçekleĢtirilmiĢtir. Esas uygulama ise yine 2010-2011 eğitim öğretim yılında Ankara Ġli Sincan Ġlçesinde bulunan ve araĢtırmacı tarafından seçilen bir ilköğretim okulundaki 6. sınıf öğrencileri (N=48) ile yürütülmüĢtür.
AraĢtırma beĢ bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde çalıĢmanın amacı, önemi, problem durumu vb. üzerinde durularak genel bir giriĢ yapılmıĢtır. Ġkinci bölümde kavramsal çerçeve ele alınmıĢ olup, üçüncü bölümde yöntem ve veri toplama sürecine değinilmiĢtir. Dördüncü bölümde araĢtırmadan elde edilen bulgulara ve bulguların analizlerine yer verilmiĢtir. Son olarak beĢinci bölümde araĢtırma sonuçlarına ve bunlara dayalı olarak sunulan önerilere yer verilmiĢtir.
bunu testi destekleyici olarak YapılandırılmıĢ GörüĢme Formu kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın örneklemi, Ankara Ġli Sincan Ġlçesinde bulunan Atatürk Ġlköğretim Okulu’nda 6. sınıflarda öğrenim gören toplam 48 öğrenciden oluĢmuĢtur.
AraĢtırmada kullanılan ölçme araçları, araĢtırmacı tarafından geliĢtirilmiĢtir. Kavram BaĢarı Testi toplam 25 maddeden oluĢmakta olup, anlamlılık değeri 0,76 olarak bulunmuĢtur. Bu ölçme aracını destekleyici biçimde araĢtırmanın amacına tam olarak ulaĢabilmek ve öğretim süreci açısından daha belirgin fikirlere ulaĢabilmek adına GörüĢme Formu, Kavram yanılgısı testi, Günlük Öz Değerlendirme Formu, örnek etkinlikler ve çalıĢma yaprakları düzenlenmiĢtir. AraĢtırmada kullanılan tüm ölçme araçlarının hazırlanması aĢamasında uzman görüĢüne baĢvurulmuĢ ve uzman önerileri dikkate alınmıĢtır.
AraĢtırma sonucunda öğrencilerin seçilmiĢ olan kavramlara yönelik algı, bilgi ve baĢarı düzeylerinde artıĢ görülmüĢ olup, kavram öğretimine yönelik hazırlanmıĢ olan öğretim tasarımı modelinin Sosyal Bilgiler Dersini destekler nitelikte olduğu görülmüĢtür.
ABSTRACT
MODEL DEVELOPMENT FOR CONCEPT TEACHING WITH CONSTRUCTĠVĠST APPROACH IN SOCIAL STUDIES
TURAL, AyĢegül
PhD., Social Studies Education Department Thesis Advisor: Yrd. Doç. Dr. A. KürĢat GÖKKAYA
December- 2011, 205 pages
The aim of the research is to examine the effects of the teaching models related to the concept teaching based on Constructivist Approach on Concept Teaching. Fallowing this main objective, it was focused on the teaching of the specific concepts chosen by the 6th graders students and the researcher.
The research was performed in two steps as pilot and main implementation by internalizing experimental model focused on independent group pre-test and post-test. Plot implementation was performed with the 6th graders students (N=180) studying at the primary schools in Ankara Sincan, during 2010-2011 Academic year. As for the main implementation, the research was performed with the 6th graders students (N=48) studying at the specific primary school chosen by the researcher in Ankara Sincan, during 2010-2011 Academic year.
Research consists of five sections. The first section of the research is an introduction focused on the aim and the importance of the work, the case problems etc. Conceptual framework was dealt with in the second section, method and the process of data collection were referred in the third section and in the fourth section, the data obtained from the research was examined and data analysis was performed. Finally the fifth section includes suggestions related to the results of the research.
During the process of data collection, quantitative methods were utilized. The Concept Achievement Test and Constructed Interview Form were used as support. The sample consists of 48 6th grade students studying at Atatürk Primary School, located in Ankara Sincan .
The measuring system was developed by the researcher. The Concept Achievement Test consists of 25 view points and the level of significance was found to be 0,76. To be able to reach the aim of the research accurately and to be able to reach the more distinctive opinions about the teaching process, the followings were employed: Interview Form, Concept Test Errors, A Daily Self Evaluation Form, Sample Activities and Worksheets. The aforementioned were prepared to support the measuring system. The opinions of experts were obtained and their suggestions were taken into consideration during the process of preparing all the resources for measuring.
As a result of the research it was identified that there is a development in the level of success, perception and knowledge towards the chosen concepts. It was also detected that the teaching model of Concept Teaching has the quality to support Social Study Lessons.
ĠÇĠNDEKĠLER BaĢlıklar Sayfa No JÜRĠ ONAY SAYFASI…………..………..i ÖNSÖZ……….ii-iii ÖZET ………....iv-v ABSTRACT………vi-vii ĠÇĠNDEKĠLER………viii-xi TABLOLAR LĠSTESĠ………...xii
ġEKĠLLER LĠSTESĠ ………...xiii
GRAFĠKLER LĠSTESĠ……….xiv KISALTMALAR LĠSTESĠ………xv I. BÖLÜM………..1 GĠRĠġ………1 1.1. Problem Durumu………1-4 1.2. AraĢtırmanın Amacı………...4 1.3. AraĢtırmanın Önemi………...4-5 1.4. Sınırlılıklar……….5 1.5. Varsayımlar……….…5-6 1.6. Tanımlar………..6-7 II. BÖLÜM………....8 KAVRAMSAL ÇERÇEVE………..8 2.1. Öğrenme………...8 2.1.1.Öğrenmenin Tanımı………...8 2.1.2.Öğrenme Süreci………..8 2.1.3. Öğrenme YaklaĢımları………..9 2.1.3.1.DavranıĢsal Öğrenme………..9 2.1.3.2.BiliĢsel Öğrenme………...10 2.1.3.3. DuyuĢsal Öğrenme………...10
2.2.1.Programın Vizyonu………..11
2.2.2.Programın Amaçları……….…11
2.2.3.Öğrenme Alanları……….12
2.2.4.Programın Temel Öğeleri………...12
2.2.4.1.Beceri………...12-13 2.2.4.2.Kavram………...………..13-15 2.2.4.3.Değer……….16
2.2.5.Programın Uygulanmasına Yönelik Öneriler…….………..17
2.3.Yapılandırmacı YaklaĢım……….………..17
2.3.1. Yapılandırmacı YaklaĢımın Tanımı………...……17-19 2.3.2. Yapılandırmacı YaklaĢımın Temel Özellikleri…………..…………...…….19-20 2.3.3. Yapılandırmacı YaklaĢımın Temel Ġlkeleri………...…21
2.3.4.Yapılandırmacı YaklaĢımın Öğrenme Ġlkeleri……….………...…21-22 2.3.5. Yapılandırmacı YaklaĢımın Temel Felsefesi……….22-23 2.3.6. Yapılandırmacı YaklaĢıma Göre Bilgi………23
2.3.7. Yapılandırmacı YaklaĢıma Göre Öğretmen………...23-25 2.3.8. Yapılandırmacı YaklaĢıma Göre Öğrenci……….……..25
2.3.9. Yapılandırmacı YaklaĢıma Göre Öğrenme Ortamı……….26
2.3.10. Yapılandırmacı YaklaĢıma Göre Öğrenme-Öğretme Süreci…………..….26-27 2.3.11. Yapılandırmacı YaklaĢıma Göre Ölçme-Değerlendirme………..27
2.3.12.Yapılandırmacı YaklaĢım ve Geleneksel Öğretim YaklaĢımının KarĢılaĢtırılması………...27-29 2.3.13. Yapılandırmacı YaklaĢımın Türleri……….29-32 2.3.14.Yapılandırmacı Öğretim Modelleri………...………32-34 2.3.15.Yapılandırmacı YaklaĢım ile Birlikte Kullanılabilecek Yöntem ve Teknikler..34
2.3.16. Yapılandırmacı YaklaĢımın Ġlgi Görmesinin Nedenleri………..…34-35 2.4.Kavram……….……...35
2.4.1.Kavramın Tanımı………...………..35
2.4.1.1.Kavramın Özellikleri……….………36
2.4.1.2.Kavramın Önemi……….…….……….37 2.4.1.3.Kavram Türleri ve Kavramların Sınıflandırılması…..………….…37-38
2.4.2.1.Kavram Öğretim Süreci ve AĢamaları………..……40 2.4.2.2.Kavram Öğretiminde Strateji ve Yöntemler ……….…40 2.4.2.3.Kavram Öğretiminde Değerlendirme………...41-42 2.4.3. Kavram Öğrenme………...42-43 2.4.4.Kavram Yanılgısı………..……43 2.4.5. Kavram Öğretiminin Sınırlılıkları………..43-44 2.4.6. Kavram Öğretiminin Yararları………..…..44 2.4.7. Sosyal Bilgiler Dersinde Kavram Öğretiminin Önemi………..44-45 2.4.8. Kavram Öğretimi Ġle Öne Çıkan YaklaĢımlar……….45 2.5. Öğretim Modeli……….….45 2.5.1.Öğretim Tasarım Modeli ve Sınıflandırılması………....45-46 2.5.2. Öğretim Tasarım Süreci ve Tarihsel GeliĢimi………...…47-48 2.5.3. Yapılandırmacı YaklaĢıma Dayalı Kavram Öğretim Modeli……....48-49 2.5.4. Yapılandırmacı YaklaĢıma Dayalı Kavram Öğretim Modeli’nin Ana Hatları………...49-50 2.5.5. Yapılandırmacı YaklaĢıma Dayalı Kavram Öğretim Modeli’nin Temel Ġlkeleri………..…..…50 2.6. Ġlgili AraĢtırmalar……….….…….51 2.6.1. Sosyal Bilgiler Alanında Yapılan AraĢtırmalar……….…51-55 2.6.2. Diğer Alanlarda Yapılan AraĢtırmalar……….………..56-62 III. BÖLÜM……….………62 YÖNTEM……….62 3.1. AraĢtırmanın Modeli ………..…62-65 3.2. Evren ve Örneklem……….65-72 3.3. Veri Toplama Araçları………...72 3.3.1. Kavram BaĢarı Testi……….….73-74 3.3.2. YapılandırılmıĢ GörüĢme Formu…………..………..…75 3.3.3. KiĢisel Bilgi Formu……….……75 3.4. Verilerin Toplanması ……….…75-76 3.5. Verilerin Analizi……….…76-78
BULGULAR VE YORUM………...……78 4.1.Birinci alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum………..…79-80 4.2. Ġkinci alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum………..….80-81 4.3. Üçüncü alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum………...…81-82 4.4. Dördüncü alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum………..…..82-83 4.5. BeĢinci alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum………....83-84 4.6. Altıncı alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum……….84-85 4.7. Yedinci alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum………...86-87 4.8. Sekizinci alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum……….87-89 4.9. Dokuzuncu alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum……….89-91 4.10. Onuncu alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum……….91-93 4.11. On birinci alt probleme iliĢkin bulgular ve yorum……….….93-95 4.12.Öğrencilerin kavram yanılgılarına iliĢkin bulgular ve yorum………..96-97 4.13. GörüĢme Formu ile elde edilen verilere iliĢkin bulgular ve yorum…………97-98 V. BÖLÜM………...…98 SONUÇ VE ÖNERĠLER………....98 5.1. Sonuçlar………..98-102 5.2. Öneriler ……….……...103-106 KAYNAKÇA ……….107-127 EKLER………128-188
Tablo 1. Geleneksel ve Yapılandırmacı YaklaĢım Arasındaki Temel Farklılıklar…………...29
Tablo 2. Martorella’ya Göre Kavram Sınıflaması………38
Tablo 3. Öğretim Tasarım Sürecinin Tarihsel GeliĢimi………....47
Tablo4. Öğretim Tasarımı……….48
Tablo 5. ÇalıĢmanın AraĢtırma Deseni……….65
Tablo 6. Öğrencilerin Cinsiyetlerine göre Dağılımı……….66
Tablo 7. Öğrencilerin Doğum Yerlerine göre Dağılımı………67
Tablo 8. Öğrencilerin Aile Tipine göre Dağılımı………..67
Tablo 9. Öğrencilerin Gelir Durumuna göre Dağılımı………..68
Tablo 10. Öğrencilerin Baba Eğitim Durumuna göre Dağılımları………...69
Tablo 11. Öğrencilerin Anne Eğitim Durumuna göre Dağılımları………...70
Tablo 12. Öğrencilerin Sosyal Bilgiler Dersi BaĢarısına göre Dağılımları………..71
Tablo 13. Birinci Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………79
Tablo 14. Ġkinci Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………..80
Tablo 15. Üçüncü Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………...82
Tablo 16. Dördüncü Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………...82
Tablo 17. BeĢinci Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………...83
Tablo 18. Altıncı Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………85
Tablo 19. Yedinci Alt Probleme ĠliĢkin Yorum………....86
Tablo 20. Sekizinci Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………....88
Tablo 21. Dokuzuncu Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ……….…90
Tablo 22. Onuncu Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………...…92
Tablo 23. On Birinci Alt Probleme ĠliĢkin Yorum ………..94
Tablo 24. Öğrencilerin Kavram Yanılgılarına ĠliĢkin Yorum ……….….96
ġekil 1. Kavram Türleri……….………...………38
Grafik 1. Öğrencilerin Cinsiyet Bilgilerine Göre Dağılımları………..66
Grafik 2. Öğrencilerin Doğum Yeri Bilgilerine Göre Dağılımları……….………..67
Grafik 3. Öğrencilerin Aile Tipi Bilgilerine Göre Dağılımları………...68
Grafik 4. Öğrencilerin Gelir Durumu Bilgilerine Göre Dağılımları……….…69
Grafik 5. Öğrencilerin Baba Eğitim Durumu Bilgilerine Göre Dağılımları……….…70
Grafik 6. Öğrencilerin Anne Eğitim Durumu Bilgilerine Göre Dağılımları……….…71
Grafik 7. Öğrencilerin Sosyal Bilgiler Dersi BaĢarı Durumu Bilgisine Göre Dağılımları…...72
Grafik 8. Öğrencilerin Ön Test Puanlarına Göre Dağılımları………...80
KISALTMALAR VE SĠMGELER
M.E.B. : Milli Eğitim Bakanlığı
NCSS (National Council for the Social Studies): ABD Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi. OKS : Ortaöğretim Kurumlarına GeçiĢ Sistemi
SPSS : Statiscal Package for the Social Siciences Y.Y. : Yapılandırmacı YaklaĢım
f : Frekans % : Yüzde N : Denek Sayısı X : Aritmetik Ortalama S : Standart Sapma P : Anlamlılık Düzeyi
I. BÖLÜM
GİRİŞ
Bu bölümde, araştırmanın problem durumuna, amacına, önemine, sınırlılıklarına, varsayımlarına ve araştırmada sıklıkla kullanılan tanımlara yer verilmiştir.
1.1. Problem Durumu
Bu araştırmada, İlköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler dersi ‘Güç, Yönetim ve Toplum’ öğrenme alanı, ‘Demokrasinin Serüveni’ ünitesinde yapılacak olan deneysel uygulamada Yapılandırmacı Yaklaşıma dayalı model ve etkinliklerin öğrencilerin kavram kazanım düzey ve başarılarına yaptığı etki ile Geleneksel yönteme dayalı öğretimin kavram kazanım düzey ve başarılarına yaptığı etkiler karşılaştırılacaktır.
Bu noktada, ‘Bir üniteden seçilmiş belli kavramların öğretimi nasıl olmalıdır, kavramlar nasıl daha iyi öğretilebilir ve kazandırılabilir? Gibi sorulara yanıtlar aranacak, Yapılandırmacı Yaklaşım kullanılarak kavram kazanımına yönelik öğretim etkinlikleri daha üst bir aşamaya nasıl getirilebilir? Sorusu üzerinde çalışılacaktır.
Çalışmamıza konu olan İlköğretim 6. Sınıf ‘Demokrasinin Serüveni’ ünitesinden seçilmiş olan kavramlar şunlardır: • Demokrasi • Cumhuriyet • Eşitlik • Bilim • Hak • Hukuk • Kültür • Çağ • Millet • Kronoloji
Problem Cümlesi
İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında yer alan “Demokrasinin Serüveni” ünitesinde bulunan kavramların geleneksel öğretim yöntemi ve yapılandırmacı yaklaşımla geliştirilen model ve etkinliklerin kullanıldığı öğretim yöntemi ile öğretimi arasında öğrencilerin kavram kazanmaları bakımından anlamlı bir fark var mıdır?
Bu araştırma kapsamında şu alt problemlere de yanıt aranacaktır:
Alt Problemler:
1- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun ön test puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?
2- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun son test puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?
3- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin kullanıldığı deney grubunun ön test – son test puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?
4- Geleneksel öğretim metodunun uygulandığı kontrol grubunun ön test – son test puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?
5- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında cinsiyete göre anlamlı bir fark var mıdır?
6- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında doğum yerine göre anlamlı bir fark var mıdır?
7- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında aile tipine göre anlamlı bir fark var mıdır?
8- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında gelir durumuna göre anlamlı bir fark var mıdır?
9- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında anne eğitim durumuna göre anlamlı bir fark var mıdır?
10- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında baba eğitim durumuna göre anlamlı bir fark var mıdır?
11- Öğretim materyali olarak yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde geliştirilen model ve etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile geleneksel öğretimin yapıldığı kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında Sosyal Bilgiler Dersi akademik başarısına göre anlamlı bir fark var mıdır?
Öğrencilerin Sosyal Bilgiler Dersi Demokrasinin Serüveni Ünitesi içerisinden seçilen kavramlara yönelik kavram yanılgıları var mıdır?
Öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersine ve ders içerisinde kavram öğretimi çalışmalarına bakışı nasıldır?
Öğrencilerin Yapılandırmacı Yaklaşıma yönelik ilgileri ne düzeydedir?
Yapılandırmacı Yaklaşım nasıldır?
Yapılandırmacı Yaklaşım’a göre öğretmen ve öğrenci nitelikleri nelerdir?
Yapılandırmacı Yaklaşımı benimseyen sınıf ve bu sınıfta kullanılan öğretim yöntem-teknikleri, etkinlik ve materyalleri nasıl olmalıdır?
Yapılandırmacı Yaklaşım’a göre eğitim süreci ve ölçme-değerlendirme nasıl olmalıdır?
1.2. Araştırmanın Amacı
Araştırmada, İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin ‘Demokrasinin Serüveni’ Ünitesinden seçilmiş olan belirli kavramları etkili bir şekilde kazanabilmeleri, kendileri için anlaşılabilir ve hayata uygulanabilir düzeyde içselleştirebilmeleri, hata ve eksiklerini giderebilmeleri açısından anlamlı olabilecek bir kavram öğretimi için öğretim tasarım modeli, bir dizi etkinlik, uygulama ve çalışma yaprakları hazırlayıp, uygulamak, öğrenme sürecini daha verimli ve başarılı kılabilmek amaçlanmıştır.
Bu genel amaç doğrultusunda öğretim modeline dayalı olarak yapılan kavram öğretimi sürecinin etkililiği çeşitli değişkenler açısından da ele alınmıştır.
1.3. Araştırmanın Önemi
Araştırma için yapılan literatür taraması sonucunda, İlköğretim 6. Sınıf Öğrencileri düzeyinde ‘Demokrasinin Serüveni’ ünitesi kapsamında bulunan belli kavramların öğretimine yönelik ‘Sosyal Bilgilerde Yapılandırmacı Yaklaşımla Kavram Öğretimine Yönelik Model Geliştirme’ adlı bir çalışmaya rastlanılmamaktadır.
Bu araştırma ile Sosyal Bilgiler Derslerinin geliştirilmesi sürecine katkıda bulunulabileceği düşünülmektedir. Böylelikle, bu dersin uygulayıcısı olan öğretmenlere de derslerde Yapılandırmacı Yaklaşım ve bu yaklaşım ile desteklenmiş model ve etkinlikler kullanma noktasında fikir verilebileceği ön görülmektedir.
Aynı zamanda bu çalışma ile Sosyal Bilgiler Derslerinde Kavram Öğretimi’ne bakışın daha yaratıcı ve Yapılandırmacı Yaklaşım’a dayalı olması, bu yaklaşıma dayalı öğretim tasarımı modeli ile desteklenmiş olması da Sosyal Bilgiler dersleri için yeni ve bir o kadar da etkili olacağı düşünülen bir uygulamadır. Bu noktada günümüz eğitim yaklaşımları içerisinde en etkili öğretim yaklaşımlarının başında gelen Yapılandırmacı Yaklaşım’ın Sosyal Bilgiler derslerinde kullanımının önemi çok büyüktür.
Hazırlanmış olan model, etkinlik, çalışma yaprakları, ders tasarımları ve araştırmanın amacına hizmet eden ölçeklerin eğitim süreci boyutunda etkililiğinin ölçülebilmesi ve bu tür bir çalışmanın
Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Alanında henüz yapılamamış olması, bu çalışmanın alanında ve bundan sonraki çalışmalarda örnek olacağına olan inancımızı arttırmaktadır.
1.4. Sınırlılıklar
Bu araştırma;
• 2010-2011 eğitim-öğretim yılıyla,
• Araştırma sürecinde yararlanılan kaynaklarla,
• Konuya ilişkin literatür taraması ve ölçme araçlarıyla,
• Araştırmanın deneysel uygulama safhasında kullanılan yöntem, teknik, model ve materyallerle,
• Araştırma uygulamasının yapıldığı ‘Demokrasinin Serüveni’ ünitesiyle,
• Ankara İli, Merkez Sincan İlçesinde bulunan M.E.B.’na bağlı Atatürk İlköğretim Okulu 6. sınıf öğrencileriyle,
• Deneysel uygulamanın öncesi ve sonrasında, araştırmaya katılan öğrencilerin testlere verdikleri cevaplarla,
• Eğitim Bilimleri Enstitüsü Lisansüstü Yönetmeliği’nin belirlediği süre ile sınırlıdır.
1.5. Varsayımlar
1. Araştırma için seçilen örneklem, evreni temsil etmektedir. 2. Deney ve Kontrol Gruplarının hazır bulunuşluk düzeyleri eşittir.
3. Araştırmada kullanılan ölçme araçları, araştırmanın amacına ve konuya uygundur.
4. Araştırmanın başında ve sonunda uygulanan Kavram Başarı Testi, deneysel uygulama için seçilen kavramların ölçülmesi için yeterlidir.
5. Araştırmada kullanılan ölçme araçlarının hazırlanması aşamasında başvurulan uzman görüşleri yeterlidir.
7. Öğrencilerin testleri içtenlikle ve yansız bir şekilde yanıtladıkları varsayılmaktadır.
1.6. Tanımlar
‘Sosyal Bilgilerde Yapılandırmacı Yaklaşımla Kavram Öğretimine Yönelik Model Geliştirme’ başlıklı araştırmamızın içerisinde sıklıkla kullanılan belli başlı tanımlara bu bölümde yer verilmiştir.
Eğitim: Bireyde kendi yaşantıları yoluyla davranış değişikliği meydana getirme sürecidir(Erden, 2009: 13). Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir(Ertürk, 1979: 12).
Öğretim: Okullarda yapılan planlı, kontrollü ve örgütlenmiş öğretme faaliyetleridir(Erden, 2009: 19).
İlköğretim: Eğitim sisteminin temel taşıdır(Erden, 2009: 128). Kadın erkek bütün Türk Halkının, milli gayelerine uygun olarak bedeni, zihni ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretim basamağıdır(Kocaoluk, 2003: 41).
Sosyal Bilgiler: Sosyal bilimlerin temel kazanımlarının, öğrencilerin yaşları, fiziksel ve ruhsal özellikleri gibi unsurların göz önüne alınarak aktarıldığı öğretim programıdır(Yazıcı,2006: 7).
Öğrenme Alanı: Birbirleriyle ilişkili beceri, tema ve kavramların bir bütün olarak görebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır(Gürgil, 2011: 5).
Yapılandırmacı Yaklaşım: Bilginin öğrenci tarafından yapılandırılmasıdır (Özden, 2005). Öğrenenlerin bilgiyi nasıl öğrendiklerine ilişkin bir kuram olarak gelişmeye başlayan yapılandırmacılık zamanla öğrenenlerin bilgiyi nasıl yapılandırdıklarına ilişkin bir yaklaşım halini almıştır. Yapılandırmacı Yaklaşımda bilginin tekrarı değil, bilginin transferi ve yeniden yapılandırılması söz konusudur (Perkins, 1999’dan Akt. Kurtdede Fidan, 2010: 8).
Geleneksel Öğretim: Önceden belirlenmiş bilgileri aktarmaya dayalı, doğrudan öğretimin kullanıldığı, ders içeriğinin çoğunlukla ders kitaplarından alındığı, öğrencilerin pasif durumda olduğu, bilgilerin sorgulanmadığı, öğretmen merkezli öğretim (Deryakulu, 2001’den Akt. Karakuş,2006: 18).
Kavram: Benzer, geçişken ve ayırıcı özelliklerine göre oluşturulmuş varlık ve düşünce gruplarıdır(Öztürk, 2011: 113). Bir şeyin insan zihninde tasavvur edilmesidir(Taylan, 1996’dan Akt. Akyürek, 2003: 16).
Kavram Yanılgısı: Bir kavrama ilişkin bilimsel fikirlerden farklılık gösteren ve doğru kabul edilemez alternatif fikir ya da düşünce biçimleridir (Driver, 1985’den Akt. Şeker, 2010: 15).
Kavram Kazanım Düzeyi: Kavramın ne kadar öğrenildiği ve ya öğrenilmediğinin yüzde (%) olarak ifadesidir( Demirel, 2004’den Akt. Yılmaz, 2008: 53).
Kavram Öğrenme: Özellikle ilk ve orta öğretimde, yaşam boyu kullanılan, yeni öğrenmelere temel oluşturan bir süreçtir (Ülgen, 2004’den Akt. Kısa, 2007: 66).
Kavram Öğretimi: Kavramların özelliklerine göre seçilecek strateji, teknik ve materyallerin tamamının kullanılabileceği bir tasarımdır(Tay ve Öcal, 2008: 306).
Öğretim Tasarımı: Bir süreç olarak öğretim tasarımı, öğretim özelliklerinin öğrenmede kullanılması ve öğretim teorisinin kaliteli öğretimin sağlanmasında sistematik olarak geliştirilmesidir (Witte, 2004’den Akt. Yılmaz ve Yılmaz, :1139).
Model: Herhangi bir konunun anlaşılması veya açık ve anlaşılır hale getirilmesi için yapılan işlemlerin tümüne modelleme ve modelleme sonucunda ortaya çıkan ürün ise model denir (Harrison, 2001; Treagust, 2002’den Akt. Güneş ve Çelikler, :3). Bir model, karmaşık bir nesnenin ya da sürecin basitleştirilmiş bir resmi ya da benzetmesidir.(Günbatar ve Sarı, 2005:187).
Öğretim Tasarımı Modeli: Farklı eğitim ortamlarının tasarımını biçimlendirmek ve tamamlamak için hazırlanan öğretim tasarımı işleminin görsel ve sözel sunumlarıdır(Yılmaz ve Yılmaz, :1139).
Etkinlik: Hedeflenen davranışlara ulaşabilmek amacıyla, öğrenme öğretme sürecini zenginleştiren ve öğrenilenlerin kalıcılığını arttıran sınıf içi ve dışı faaliyetlerdir(Özşahin, 2008: 110).
II. BÖLÜM
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Bu bölümde araştırmanın kuramsal çerçevesi ele alınmıştır.
2.1. Öğrenme
2.1.1.Öğrenme ve Öğrenme Süreci
Eğitimle ilgili konu ve alanlarla ilgili olarak, yıllardır bireylerin nasıl daha iyi öğrenebilecekleri konusu üzerinde tartışmalar yapılmaktadır. Ancak bu tartışmalar çoğunlukla, eğitim öğretim sürecini değil ders kitaplarını değiştirmekle sonuçlanmıştır. Fakat 2004 yılında eğitim dünyasında meydana gelen köklü değişim ve dönüşüm hareketleri neticesinde, birçok yenilik de öğrenme süreci içerisine taşınmıştır. Şöyle ki, her zaman söylenegelen öğrenme ve öğrenme sürecinin özüne inilmesi çalışmaları, öğretim programlarının revize edilmesi aşaması boyunca ele alınmıştır. Böylece öğrenme faaliyetleri, öğrenme süreci ve de öğrenen bireylere bakış farklı bir noktaya gelmiştir.
Günümüz dünyasının ihtiyaç duyduğu öğrenen, araştıran, keşfeden nitelikli bireylerin bu yeni çalışma ve araştırmalar ile şekillenen yeni eğitim-öğretim süreci sonunda, eğitim dünyasına kazandırıldığı görülmektedir.
Öğrenme, esas olarak bireylerde oluşan nispeten kalıcı izli değişmeler olarak tanımlanmaktadır (Özden, 2005: 21). Bu yönü ile öğrenme, bireylerin hayatı içerisindeki dinamik ve devamlı gelişen bir süreçtir. Bireylerin davranışlarına ve daha kapsamlı olarak hayata bakış açılarına yeni bir yön veren eğitim anlayışının bu açıdan önemi büyüktür. Her alanda olduğu gibi özellikle de eğitim alanına ilişkin çalışmalarda bu önemli eğitim süreci göz önünde bulundurulmalı ve gerek okul içi öğrenme sürecinde, gerekse okul dışındaki yaşantılarda bireylerin öğrenme faaliyetlerini en üst noktaya çıkarabilmek ve nitelikli insan olarak bireyleri hayata hazırlayabilmek sorumluluğu taşınmalıdır.
2.1.2. Öğrenme Yaklaşımları
Günümüzde öğrenme anlayışı, yeni öğrenme yaklaşımları ile değişik bakış açılarından yararlanılarak yorumlanmaktadır. Öğrenmeye ve öğrenme sürecine ilişkin ilgiyi arttıran ve en çok öne çıkan öğrenme yaklaşımları aşağıda ele alınmaktadır.
2.1.2.1.Davranışsal Öğrenme
Davranışçı Öğrenme Yaklaşımı denildiği zaman ilk akla gelen isimler kuşkusuz: Pavlov, Thorndike, Guthri’dir. Özellikle Pavlov ve Thorndike’ın öğrenme faaliyetlerini ve öğrenme süreci içerisinde etkili olan faktörleri bulmaya yönelik çalışmaları hala geçerliliğini korumaktadır.
Pavlov, uyarıcı ve davranış oluşturma arasındaki bağı keşfetmeye yönelik çalışmalarında, ikisi arasındaki bağ kurma sürecini ele almaktadır. Bu yaklaşımı ile de Davranışçı Yaklaşımların temel felsefesine uygun bir görüş sunmaktadır.
Guthri ise esasında Pavlov’un uyarıcı ile davranış arasındaki bağ kurma olarak tanımladığı öğrenme sürecine tepki olarak bir görüş ortaya atmıştır. Guthri’nin çalışmaları temel olarak bireyin öğrenme sürecinde yaşadığı varsayılan tüm zihinsel süreç ve aktiviteleri reddederek öğrenmenin daha basit bir şekilde uyaran ve tepki arasında oluşan ilişki olduğunu öne sürmektedir.
Bir diğer önemli davranış bilimci ise Thorndike’dır. Thorndike’a göre öğrenme özünde bir probleme ilişkin bir dizi deneme yanılma faaliyetlerine dayanan problem çözme süreci olarak kabul edilmektedir. Bu görüş içerisinde öğrenmeyi etkileyen ve başarılı sonuçlar doğurduğu kabul edilen ‘pekiştirme’ oldukça değerli görülmektedir.
Davranışçı Yaklaşımlara ilişkin belli başlı kuramlardan bahsedildikten sonra, genel olarak davranışçı öğrenme yaklaşımlarının;
1. Yaparak, deneyerek Öğrenmeye,
2. Öğrenme süreci içerisinde pekiştireç kullanımına, 3. Öğrenmenin kalıcılığı için tekrar çalışmalarına,
2.1.2.2.Bilişsel Öğrenme
Öğrenme faaliyetlerine yönelik, bireylerin geçirdikleri zihinsel süreçlerin önemi üzerinde duran başlıca Bilişsel Öğrenme Yaklaşımı temsilcileri şunlardır: Piaget ve Bruner.
Bu öğrenme kuramcılarına göre, öğrenme bireylerin öğrenme faaliyetlerine yönelik beceri ve kapasitesini işe koştuğu zihinsel süreçlerin davranış olarak dışarı vurulmasıdır. Bilişsel öğrenme için, anlama, algılama, düşünme, duyuları harekete geçirme ve öğrenmeyi gerçekleştirme gibi kavramlar oldukça değerlidir.
Temelde bilişsel öğrenmeye göre, bireylerin yaşadıkları dünyayı algılayıp, anlamlandırmaları öğrenme olarak kabul edilmektedir.
Bilişsel öğrenme yaklaşımı için önemli olan belli temel ilkeler ise;
1. Bir olay ya da nesnenin parça ve bütünü arasındaki ilişkinin kişinin bakış açısına göre değişmekte olduğu,
2. Bireylerin çevreyi algılayış biçimlerinin öğrenme süreci için önemli olduğu,
3. Bir olay ya da nesnenin bütününün, tek tek parçalardan daha farklı ve önemli olduğudur. 2.1.2.3.Duyuşsal Öğrenme
Duyuşsal kuramlar, öğrenmenin doğasından çok öğrenmenin sonuçları ile ilgilenmektedir. Duyuşsal öğrenme yaklaşımına göre, benlik gelişimi ve ahlak gelişimi süreci çok önemli ve gerekli görülmektedir.
Davranışçı öğrenme, edimsel sonuçlar ile bilişsel öğrenme, zihinsel süreçler ile duyuşsal öğrenme ise, benlik ve ahlak gelişiminde duyuşsal süreçler ile ilgilenmektedir.
Özellikle duyuşsal öğrenmenin bu temel yapısı açısından bireylerin gelişimsel süreçleri boyunca kişilik ve karakterlerine etki eden süreçler, okul ve toplumsal çevrelerinde meydana gelen etkileşimler bireylerin benlik ve ahlaki yönlerinin gelişim ve sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için üzerinde önemle durulması gereken konulardır.
2.2. Sosyal Bilgiler Öğretim Programı 2.2.1.Programın Vizyonu
Sosyal Bilgiler Öğretim Programının sahip olduğu genel vizyon,
21. yüzyılın çağdaş, Atatürk ilkeleri ve inkılâplarını benimsemiş, Türk tarihini ve kültürünü temel özü yönüyle kavramış, hayatı boyunca gerekli olan temel demokratik değerlerle donanmış ve insan haklarına saygılı, yaşadığı çevreye duyarlı, bilgiyi deneyimlerine göre yorumlayıp sosyal ve kültürel bağlam içinde oluşturan, kullanan ve düzenleyen (eleştirel düşünen, yaratıcı, doğru karar veren), sosyal katılım becerileri gelişmiş, sosyal bilimcilerin bilimsel bilgiyi üretirken kullandıkları yöntemleri kazanmış, sosyal yaşamda etkin, üretken, haklarını ve sorumluluklarını bilen, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını yetiştirmek olarak ifade edilmektedir (MEB, 2004: 41).
Bu vizyonu ile eğitimci ve araştırmacılara, Sosyal Bilgiler derslerinin genel yapısı ve ne tür bir öğrenme öğretme çalışması yapmak istediği, öğrenen bireylerde kazandırmayı hedeflediği nitelikler vb. faaliyetler hakkında genel bir fikir sunabilmektedir.
2.2.2.Programın Amaçları
Sosyal Bilgiler Öğretim Programı temel yapısı ve sahip olduğu bakış açısı itibariyle Vatandaşlık Aktarımı olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi, Sosyal Bilimler Aktarımı olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi, Yansıtıcı Düşünme olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi yaklaşımlarını önemsemekte ve programın işlevsel yönü içerisinde tüm bu yaklaşımlardan faydalanmaktadır.
Bu yönü ile Sosyal Bilgiler Dersleri sosyal bir varlık olarak bireylerin bireysel ve toplumsal yaşantılarını ve gelişimlerini desteklemeyi, sahip olunan demokratik tutum ve demokratik bakış açısının hayat boyu olumlu ve yararlı biçimde kullanılabilmesini, bireyleri nitelikli ve çok yönlü bakış açısına sahip donanımlı kişiler olarak hayata hazırlamayı amaçlamaktadır.
Bu genel amaç doğrultusunda da geliştirilen Sosyal Bilgiler Programında, istenilen bu amaçlara ulaşabilmek adına, etkinlik, model, materyal, çalışma yaprakları ile zenginleştirilerek tasarlanan ve ilişkisel bir bakış açısı ile bireyleri topluma kazandırmaya çalışan, zengin ve çok yönlü bir Sosyal Bilgiler anlayışı yansıtılmaktadır.
Bu anlayışın da en iyi şekilde uygulanabilmesi için Sosyal Bilgiler Öğretmenlerine rehberlik edip, yön veren uygulama örnekleri sunulmakta ve buradan hareket eden eğitimcilerin, öğrenen bireyleri iyi bir şekilde ve sosyal varlıklar olarak hayata hazırlayabilmelerine olanak tanınmaktadır.
2.2.3.Öğrenme Alanları
Öğrenme alanı, birbiri ile ilişkili beceri, tema, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır(MEB, 2004: 92).
Sosyal Bilgiler dersi genel yapısı ile dokuz öğrenme alanı çerçevesinde yapılandırılmıştır. 1. Birey ve Toplum
2. Kültür ve Miras
3. İnsanlar, Yerler ve Çevreler 4. Üretim, Dağıtım ve Tüketim 5. Zaman, Süreklilik ve Değişim 6. Bilim, Teknoloji ve Toplum
7. Gruplar, Kurumlar ve Sosyal Örgütler 8. Güç, Yönetim ve Toplum
9. Küresel Bağlantılar
2.2.4.Programın Temel Öğeleri 2.2.4.1.Beceri
Beceri öğrencilerde, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Sosyal Bilgiler Programı, ilköğretim 4 -7. sınıf düzeyinde diğer derslerle birlikte ilk 9 beceriyi kazandırmanın yanında, kendine özgü 5 beceriyi kazandırmayı da amaçlamaktadır. Bu beceriler aşamaları ile birlikte aşağıda gösterilmiştir. Bu becerilerin bazılarına ya da aşamalarına, üniteler göz önünde bulundurularak doğrudan verilecek beceri şeklinde programda yer verilmektedir(MEB, 2004: 43).
Bu temel becerileri şöyle sıralayabiliriz: 1. Eleştirel Düşünme Becerisi 2. Yaratıcı Düşünme Becerisi 3. İletişim Becerisi
4. Araştırma Becerisi 5. Problem Çözme Becerisi 6. Karar Verme Becerisi
8. Girişimcilik Becerisi
9. Türkçeyi Doğru, Güzel ve Etkili Kullanma Becerisi 10. Gözlem Becerisi
11. Mekânı Algılama Becerisi
12. Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisi 13. Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi 14. Sosyal Katılım Becerisi
15. Empati Becerisi
2.2.4.2.Kavram
Kavram: Benzer, geçişken ve ayırıcı özelliklerine göre oluşturulmuş varlık ve düşünce gruplarıdır(Öztürk, 2011: 113). Bir şeyin insan zihninde tasavvur edilmesidir(Taylan, 1996’dan Akt. Akyürek, 2003: 16).Sosyal Bilgiler Öğretim Programında gerekli görülen ve öğrencilerin kazanmaları için önerilen belli başlı kavramlar şunlardır(MEB, 2004: 79).
KAVRAMLAR LİSTESİ Kavramlar 6. 7. 1. Afet 2. Aile 3. Akrabalık 4. Anayasa 5. Bağımsızlık ~ 6. Barış ~ 7. Beşeri ortam 8. Bildirge (Beyanname) ~ 9. Bilim ~ 10. Birey ~ 11. Bölge ~ 12. Buluş ~ 13. Bütçe 14. Coğrafî konum ~ 15. Cumhuriyet 16. Çağ { ~ 17. Çevre 18. Çevre kirliliği 19. Dayanışma 20. Değer 21. Değişim 22. Demokrasi 23. Devlet 24. Dil 25. Din 26. Doğal kaynaklar ~ 27. Doğal ortam 28. Duygu 29. Düşünce 30. Egemenlik 31. Ekonomi 32. Ekonomik faaliyet 33. Ekvator { ~ 34. Emek 35. Enerji ~ 36. Estetik ~ 37. Etkileşim { ~ 38. Fetih { ~ 39. Gaza { ~ 40. Gelenek ~ 41. Genelleme { ~ 42. Girişimci ~ 43. Göç ~ 44. Görüş { ~ 45. Grup ~ 46. Gümrük { 47. Hak
Kavramlar 6. 7. 48. Harita ~ 49. Hoşgörü ~ 50. Islahat { 51. İhracat ~ 52. İklim 53. İletişim ~ 54. İskân { ~ 55. İsraf ~ 56. İşsizlik ~ ~ 57. İthalât ~ 58. Kamuoyu 59. Kanıt ~ 60. Katılım 61. Kaynak ~ 62. Keşif ~ 63. Kıta ~ 64. Kişilik { ~ 65. Kronoloji ~ 66. Kurultay { ~ 67. Kurum ~ 68. Kut { ~ 69. Kutup { ~ 70. Kültür ~ 71. Kültürel öge ~ 72. Küresel sorun { ~ 73. Lâiklik { ~ 74. Medya { ~ 75. Meslek 76. Meşrutiyet { ~ 77. Milat { ~ 78. Millet ~ 79. Millî egemenlik ~ 80. Millî kültür ~ 81. Monarşi { ~ 82. Nüfus ~ 83. Okyanus { ~ 84. Olgu ~ 85. Oligarşi { ~ 86. Ortak miras ~ 87. Ölçek ~ 88. Özgürlük { ~ 89. Pazar ~ 90. Reform {
Kavramlar 6. 7. 91. Rol ~ 92. Rönesans { 93. Saltanat ~ 94. Sanat ~ 95. Sanayi ~ 96. Savaş ~ 97. Seçim ~ 98. Sermaye ~
99. Sivil Toplum Kuruluşu ~ 100. Siyaset (Politika) { 101. Siyasî güç { ~ 102. Sorumluluk ~ 103. Sosyal bilim { ~ 104. Sözleşme ~ 105. Şehirleşme ~ 106. Tasarruf ~ 107. Teknoloji 108. Telif ve patent ~ 109. Teokrasi { 110. Ticaret ~ 111. Tören ~ Kavramlar 6. 7. 112. Turizm ~ 113. Tüketim 114. Ulaşım ~ 115. Uygarlık { ~ 116. Üretim 117. Ürün 118. Vakıf { 119. Varsayım { 120. Vatan ~ 121. Vatandaş 122. Vergi ~ 123. Yargı 124. Yasa 125. Yasama ~ 126. Yatırım ~ 127. Yerleşme 128. Yön 129. Yönetim 130. Yürütme { ~ 131. Yüzyıl ~
{ Bu kavram giriş düzeyinde verilecektir. ~ Bu kavram geliştirme düzeyinde verilecektir. Bu kavram, pekiştirme düzeyinde verilecektir.
2.2.4.3.Değer
Değerler, bir grup ya da toplumun kendi içerisindeki varlık, birlik, işleyiş ve devamını sağlayabilmek ve sürdürebilmek için içerisindeki üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ahlâkî ilke ya da inançlardır(MEB, 2004: 84).
Sosyal Bilgiler Programında yer verilen belli başlı değerler aşağıdaki gibidir; • Aile birliğine önem
verme • Adil olma • Bağımsızlık • Barış • Özgürlük • Bilimsellik • Çalışkanlık • Dayanışma • Duyarlılık • Dürüstlük • Estetik • Hoşgörü • Misafirperverlik • Sağlıklı olmaya önem verme • Sevgi • Sorumluluk • Temizlik • Vatanseverlik • Yardımseverlik
2.2.5.Programın Uygulanmasına Yönelik Öneriler
Sosyal Bilgiler Öğretim Programının tüm yurdumuzda etkili ve kalıcı bir öğrenmenin sağlanabilmesi sürecinde uygulanabilmesi gerekli ve önemli görülmektedir. Eğitimin kalite ve niteliğinin arttırılması isteği doğrultusunda da öne çıkan yaklaşım ‘Yapılandırmacı Yaklaşım’ dır (Arslan, 2007: 43). Bu önemli ve gereklilik arz eden yapısı dolayısı ile öncelikle revize edilen ve Yapılandırmacı Yaklaşımın temel felsefesi ile yeniden yapılandırılan ve daha işlevsel hale getirilen Sosyal Bilgiler öğretim programının okullarda uygulanmasına yönelik çeşitli fikirler ortaya atılmaktadır. Bizim için özellikle önemli olan ise en başta, bu programın uygulayıcısı konumunda yer alan öğretmenlerin ve ilerde mesleğe adıma atacak olan öğretmen adaylarının bu programı başarılı bir şekilde kendi yaşantı ve deneyim süzgeçleri ile birlikte aldıkları eğitimi ve mesleki yeterliliklerini de birleştirerek iyi ve etkili bir öğrenme süreci meydana getirebilmeleridir. Bu da öğretmenlerin mesleğe iyi bir şekilde hazırlanmalarını destekleyen lisans eğitimleri ve mesleğe başladıklarında alacakları kurs, seminer ve hizmet içi eğitimler ile desteklenmesini ön görmektedir. Bu şekilde öğrenme ortamına gelen ve öğrenen bireyler için Yapılandırmacı Yaklaşıma göre öğrenme ortamları hazırlayan, bireylerin aktif katılımlarını destekleyen ve öğrenme-öğretme sürecini Sosyal Bilgiler Öğretim Programının temel ilkeleri doğrultusunda yönlendiren bir öğretmen programında iyi bir şekilde uygulanması noktasında temel yapı taşı olacaktır.
Bunlara ek olarak çeşitli öğrenme ürünlerini, araç gereç, model ve materyalleri ve farklı öğretim yöntem ve tekniklerini de programın yürütülmesi noktasında destekleyici çalışmalar olarak öğrenme sürecine almak oldukça yararlı olacaktır.
2.3.Yapılandırmacı Yaklaşım
2.3.1. Yapılandırmacı Yaklaşımın Tanımı
Modern eğitim yaklaşımları içerisinde en çok benimsenen yaklaşım olan Yapılandırmacı Yaklaşım, İngilizce’de ‘Constructivism’ olarak ifade edilmektedir. Türkçe’ye uyarlanmış hali ise ‘Yapılandırmacı Yaklaşım, Yapılandırmacılık, Oluşturmacılık, Yapısalcılık, Yapıcılık’ olarak farklı kelimeler ile adlandırılmaktadır.
Constructivism kelime anlamı olarak temelde, ‘İnşa, yapılandırmak, kurmak, yeniden anlamlandırmak’ gibi anlamlar için kullanılmaktadır. Bu araştırma süresince bu terim, Yapılandırmacı Yaklaşım olarak ifade edilmektedir.
Bu ifadenin günümüz eğitimcilerince kendine has tanımları yapılmaktadır. Bunlardan bazılarına göre:
Yapılandırmacı Yaklaşım: Bilginin öğrenci tarafından yapılandırılmasıdır (Özden, 2005: 55).
Öğrenenlerin bilgiyi nasıl öğrendiklerine ilişkin bir kuram olarak gelişmeye başlayan yapılandırmacılık zamanla öğrenenlerin bilgiyi nasıl yapılandırdıklarına ilişkin bir yaklaşım halini almıştır. Yapılandırmacı Yaklaşımda bilginin tekrarı değil, bilginin transferi ve yeniden yapılandırılması söz konusudur (Perkins, 1999’dan Akt. Kurtdede Fidan, 2010: 8).
Yapılandırmacı Yaklaşımın temel felsefesi, öğrenen bireylerin geçmiş yaşantı ve deneyimlerinin süzgecinden geçirilen bilgilerin yeni bilgiler ile karşılaştırılarak yeniden yapılandırılması ve birey tarafından bilginin kazanılması sürecidir. Bilginin yeniden yapılandırılması sürecinde öğrenen bireyler, yeni bilgileri eski bilgileri ile karşılaştırarak, ilişkilendirerek neden-sonuç bağını kurarak, çok yönlü bir bakış açısı ile bilgileri kazanmak ve öğrenmeyi gerçekleştirmektedir.
Yapılandırmacı Yaklaşım var olan genel inanışın aksine bir öğretim yöntemi değil, öğrenme kavramını tartışan yeni ama bir o kadar da köklü bir eğitim felsefesidir.
Yapılandırmacı Yaklaşım bilginin ya da anlamın dış dünyada öğrenen bireylerden bağımsız bir şekilde bulunmadığını, bireylere salt bilgi olarak aktarılmadığını, aksine bireylerin aktif olarak öğrenme sürecinde yer alıp, zihinsel faaliyetleri ile yapılandırıldığını savunan felsefi yönlü bir eğitim yaklaşımıdır. Bu yönü ile de diğer eğitim ve öğretim yaklaşımlarından ve modellerinden önemle ayrılmaktadır(Deryakulu, 2000).
Eğitimci ve araştırmacılar tarafından bu yaklaşım ise keşfederek öğrenme, anlamlandırarak öğrenme, bilgiyi yeniden yapılandırarak öğrenme, yaratıcı düşünme ve problem çözme gibi belli başlı kavramlarla iç içe olan süreçleri kapsamaktadır.
Yapılandırmacı Yaklaşım özünde, bireylerin ne öğrendiği değil, nasıl öğrendiği üzerinde durmakta ve bilginin doğası üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmaktadır. Bu açıdan öğrenen bireyler edindikleri yeni bilgileri eski bilgileri ile kaynaştırmakta ve geçmiş- bugün – gelecek bağlamında bilgiyi etkili ve kalıcı olarak kullanabilmektedir.
Yapılandırmacı Yaklaşıma göre:
1. Bilgiyi araştırma, keşfetme, yorumlayıp, analiz etme,
2. Bilgiyi ve bilgiyi yapılandırma sürecini zengin hale getirme,
3. Geçmiş yaşantı ve deneyimleri, yeni yaşantılar ile bir bütün olarak yorumlama oldukça önemli görülmektedir.
Bir öğrenme yaklaşımı olarak, Yapılandırmacı Yaklaşım:
• Eğitim öğretim süreci içerisinde öğretmeyi değil, öğrenmeyi temel almaktadır.
• Öğrenen bireylerin bireysel çabalarını ve isteklerini görmekte ve desteklemektedir.
• Öğrenen bireyler arasındaki farklılıkları, zenginlik olarak görmekte ve olumlu yönde desteklemektedir.
• Öğrenen bireylerin sorumluluk sahibi olduklarını vurgulamaktadır. • Öğrenme sürecini dinamik bir yapı olarak görmektedir.
• Öğrenen bireyleri, bilgiyi araştırmaya, keşfetmeye, anlamlandırarak yorumlamaya doğru yönlendirmekte ve desteklemektedir(Brooks&Brooks, 1993’den Akt. Tural,2009: 15).
2.3.2. Yapılandırmacı Yaklaşımın Temel Özellikleri
‘Öğrenme’ kavramına kendine has bir bakışla yorumla yapan Yapılandırmacı Yaklaşım, temelde, öğrenme süreci içerisinde, öğretmenin rehber olduğu ve öğrenme öğretme sürecinde tüm çalışmaların içten ve başarıya güdüleyecek biçimde desteklendiği bir yapıya sahiptir. Bu tür bir öğrenme sürecinde, bireyler aktif ve sorumluluklarının bilincinde olarak
öğrenme ortamlarında yer almaktadırlar. Zengin ve yapılandırmacı anlayışla şekillendirilen öğrenme fırsatlarına açık bir ortam olan eğitim ortamlarına, farklı yaşantılar içerisinden gelen her birey bu yaklaşım içinde bir tek, biricik ve değerli görülmektedir. Çünkü bireysel farklılıklar eğer doğru biçimde değerlendirilebilirse, öğrenme ortamları için çok faydalı olabilmektedir. Bu aşamada öğretmenlere bu potansiyeli Yapılandırma anlayış doğrultusunda değerlendirmek düşmektedir.
Öğrenen birey, dışarıda hazır olmaksızın keşfedilerek, her birey tarafından öznel olarak yapılandırılarak kazanılan bilgiyi kendine has yaratıcı süreçlerden geçirerek kazanmaktadır.
Bu temel noktalardan hareketle, Yapılandırmacı Yaklaşımın özellikleri şöyle sıralanmaktadır:
1. Eğitim öğretim süreci içerisinde öğretme değil, öğrenme önemlidir, 2. Öğrenme ortamlarında bireylerin çalışmaları ve çabaları desteklenmelidir,
3. Öğrenmenin iyi bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için bireyin hangi konu ya da ders söz konusu ile buna ilişkin merak duygusu geliştirilmelidir,
4. Bireyin öğrenmeye olan ilgi, istekleri göz önüne alınmalıdır,
5. Bireylerin öğrenme ortamlarına taşıdıkları ön öğrenmeleri yani hazır bulunuşluklarına etki eden geçmiş yaşantı ve deneyimleri dikkate alınmalıdır,
6. Öğrenen birey, yeni karşılaştığı her bilgiyi sorgulamalı ve özgürce eleştirebilmelidir,
7. Öğrenme için süreç boyutu çok önemlidir,
8. Öğrencilerin nasıl öğrendikleri sorusu eğitim ortamları içerisinde, her zaman ilk soru olmalıdır,
9. Öğrencilere kendi potansiyellerini kullanmalarına fırsat verecek öğrenme ortamları yaratılmalıdır,
10. Bireylerin öğrenilecek konu ile ilgili inanışları ve değer yargıları göz önünde bulundurulmalıdır.
2.3.3. Yapılandırmacı Yaklaşımın Temel İlkeleri
Öğrenme kavramına yeni bir soluk getiren Yapılandırmacı Yaklaşım genel yapısı ile çeşitli ilkelere dayanmaktadır. Bu temel ilkeler;
Yapılandırmacı Yaklaşıma dayalı olarak, öğrenme aktif ve dinamik bir süreçtir.
Öğrenen bireyler, öğrenme aktiviteleri içerisinde nasıl düşündükleri ve nasıl daha iyi öğrenebildiklerini kavramaktadırlar.
Bilgiyi yapılandırma ve yeniden anlamlandırma sürecinde zihinsel faaliyetler önemli yer tutmaktadır.
Öğrenme sürecinde, öğrenme kavramı ve dil yani iletişim etkinlikleri iç içe yer almaktadır.
Öğrenme süreci, bireyler için hem bireysel gelişim hem de toplumla olan sosyal ilişkilerin geliştirildiği, sosyal bir süreçtir.
Öğrenme süreci, bireyin tüm yaşamı boyunca edindiği yaşantı ve deneyimleri ile şekillenen bağlamsal ve ilişkisel bir süreçtir.
Öğrenme zamanla oluşan, merak ve ilgi ile beslenen bir süreçtir.
Öğrenme için öğrenen bireylerin, motivasyon düzeylerinin geliştirilmesi önemlidir.
Öğrenme öznel süreçlerle yapılandırılan, bireysel bir süreçtir.
Öğrenme, bilgiye ve yeni şeyler öğrenmeye duyulan ihtiyaç ve istekten hareketle doğan, duygusal ve öğrenen merkezli bir özellik taşıyan dinamik ve yaşantısal bir süreçtir.
2.3.4. Yapılandırmacı Yaklaşımın Öğrenme İlkeleri
Yapılandırmacı Yaklaşıma yön veren temel öğrenme ilkeleri şu şekilde sıralanmaktadır(Greening, 1998: Akt. Kabaca, 2002: 6 ).
1. Çokluluk(Çeşitlilik)
Öğrenme çoklu yaklaşım açılarını teşvik eden bilginin, kompleks tabiatını yansıtmalıdır. Bilgi basit bir oluşum değil, bireylerin ön bilgi ve hazır bulunuşlukları ile ilişkilendirilen, geleceğe dönük çalışmaları içermelidir.
2. Aktiflik
Etkili bir öğrenmenin gerçekleşebilmesi için, öğrenen bireylerin aktif olarak süreçte yer almaları önemlidir. Birey bu süreç boyunca, düşünmeli, araştırmalı, problem çözüp, çeşitli çözüm önerileri geliştirebilmelidir.
3. Uyum
Öğrenme sürecinde yeni karşılaşılan bilgi ile eskiden kazanılmış olan bilgilerin uyumu, ilişkilendirilebilir olması gerekli ve önemlidir. Bu noktada Yapılandırmacı Yaklaşım eski ve yeni bilgilerin ilişkilendirilmesine odaklanmaktadır.
4. Orijinallik(Özgün olmak)
İyi ve etkili bir öğrenme için, öğrenme sürecinin özgün olması, iletişimi desteklemesi, bilginin sorgulandığı, eleştirilerek yeniden yapılandırıldığı bir ortam önemlidir. Bu tür bir ortamın zengin ve işlevsel olarak şekillenebilmesi ise öğretmenin sorumluluğundadır.
5. Açıklık(Netlik)
Öğrenme ortamında karşılaşılan yeni bilginin anlamlandırılabilmesi aşamasında, bilginin açıkça ifade edilmesi, iletişime açık olması, eğitim ortamının saydamlığı önemli ve gereklidir.
6. Süresizlik
Öğrenme dinamik ve yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bu bağlamda öğrenmeyi belli bir süreyle sınırlandırmak mümkün görünmemektedir. Yapılandırmacı Yaklaşıma dayalı olarak belli bir plan dahilinde her ortam öğrenme ortamı olarak düşünülmekte ve bireyler buna açık olarak bilgiyi aramaktadır.
2.3.5. Yapılandırmacı Yaklaşımın Temel Felsefesi
Yapılandırmacı Yaklaşım temel felsefesi açısından üç boyut altında incelenmektedir(Savery ve Duffy, 1995: Akt. Kabaca, 2002: 4).
1. Bilgiyi anlamlandırma çevre ile olan etkileşim ve iletişime dayanmaktadır.
2. Bilginin yapılandırılması ve yeniden anlamlandırılması aşamasında meydana gelen karmaşa ve bireyin zihninde yaşadığı çatışma, öğrenmenin önemli bir uyarıcısıdır ve bilginin kazanıldığını işaret etmektedir.
3. Bilgi bireysel süreç ve yaşantılar süzgecinden geçirilerek, öznel gerçekler ile ilişkilendirilerek, zamanla ancak sürekli gelişerek olgunlaşan bir olgudur.
2.3.6. Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Bilgi
Tarih boyunca eğitim-öğretim çalışmalarında ‘Bilgi’ kavramı tartışılmış ve bilginin oluşum süreci sorgulanmıştır. Günümüz eğitim anlayışı tam olarak yerleşene kadar birçok filozof ve araştırmacı, bilgi hakkında yorumlar yapmış ve fikirler öne sürmüştür. Bunlara göre en çok öne çıkan iki görüşten biri, bilginin mutlak doğru olduğu ve öğretmen tarafından alınan kalıp bilginin, bireylere olduğu gibi aktarılması iken, diğer bir görüş ise bilginin çevremizde mutlak bir şekilde var olmadığını aksine bireyler tarafından içsel ve zihinsel süreçlerden geçirilerek, deneyim ve yaşantılar ile sentezlenerek oluşturulan öznel gerçekler olduğudur.
Modern eğitimin temel taşı olarak kabul edilen Yapılandırmacı Yaklaşım’ın bu görüşlerden ikincisini benimseyen bir yapıda olduğu açıkça görülmektedir. Zaten günümüz eğitim anlayışı girişken, üretici, yaratıcı, çok yönlü düşünen bireyleri istemektedir. Bu beklentiye cevap veren ve bireylere yeni ve çok yönlü düşünerek bilgiyi keşfedebileceği ortamlar yaratıp, fırsatlar sunan ise Yapılandırmacı Yaklaşımdır.
Yapılandırmacı Yaklaşım için Bilgi:
• Bireyler tarafından öznel bir şekilde yaratılıp, yapılandırılmaktadır.
• Eğitim öğretim süreçleri içim mutlak bir doğrudan söz etmek mümkün değildir.
• Bireylerin ön bilgileri ve hazır bulunuşluk düzeyleri yeni bilgilerin anlamlandırılması aşamasında önemli ve gereklidir.
2.3.7. Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Öğretmen
Yapılandırmacı Yaklaşıma göre öğretmenin rolü, öğrencinin kalıcı ve etkili bir şekilde öğrenebilmesi için öğrenme ortamlarını uygun hale getirme, öğrencilerin öğrenme süreçlerine
aktif katılımını destekleme ve onu rehberlik ederek, öğrenmeye güdüleme olmalıdır(Gümüş ve diğ. 2008: 66).
Yapılandırmacı Yaklaşımı benimseyen öğretmen, öğrenme ortamlarındaki mutlak otorite değil, öğrenen bireylerin yeni bilgileri keşfedip öğrenmesinde ve anlamlandırmasında onları destekleyen, hata ve eksiklerini fark ederek gidermelerinde rehberlik eden kişi olarak görülmektedir (Şimşek, 2004: 126).
Yapılandırmacı Yaklaşımda öğretmen, mutlak bilgiyi olduğu gibi aktaran bir bilgi dağıtıcısından çok daha fazla biçimde, öğrenciler için rehber, öğrenme sürecini destekleyici ve kolaylaştırıcı, öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve sorunlarına duyarlı olan, yardım sever, işbirliğine önem veren ve öğrencilerle birlikte öğrenen bir yapıya sahiptir (Hagg,1998’den Akt. Tural, 2009: 46).
Yapılandırmacı yaklaşıma göre öğretmen bireylerin öğrenmelerini kolaylaştıracak ve merak duygularını öne çıkarak örnek öğrenme ortamları yaratabilmeli ve hayatın içerisinden örnek problemleri seçip, öğrenme ortamına taşımalıdır. Bu şekilde bireyleri hem öğrenmeye duyarlı hale getiren fırsatlar sunmuş olacak hem de örnek problemler ile bireylere problem çözme ve süreçleri hakkında yetkinlik kazandırabilecektir.
Yapılandırmacı Öğretmen bireyler arasındaki farklılıkları görüp, bunu eğitim ortamlarının zenginliği olarak görüp, buna göre, her öğrenciye hitap eden etkinlik ve öğrenme süreçleri oluşturabilmelidir. Çünkü unutulmamalıdır ki, Yapılandırmacı Yaklaşım için her birey değerli ve önemlidir, mutlaka kazanılmalıdır.
Yapılandırmacı Yaklaşım temelinde öğretmen: Kuzey yıldızı gibidir, öğrencinin nereye gideceğini söylemez fakat onun yolunu bulması için yardımcı olur(Brooks&Brooks’dan Akt. Ayar, 2006: 63).
Sonuç olarak Yapılandırmacı öğretmen:
• Öğrencilerin özerkliğini ve girişimci ruhunu geliştirmesini destekler, • Öğretimi destekleyici örnek model ve materyaller kullanır,
• Bireyleri değerli görüp, onların özgür olabilecekleri öğrenme ortamlarını sunar, • Bireyleri eleştirme ve sorgulama, araştırma konularında destekler,
• Bireylerin tüm özelliklerini göz önüne alır,
• Bireylerin kendilerini rahatça ifade etmelerine olanaklar sunar ve onları her zaman destekler.
2.3.8. Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Öğrenci
Yapılandırmacı Yaklaşım bireylerin aktif oldukları öğrenme ortamlarını destekleyen bir eğitim yaklaşımıdır. Bu yaklaşım temelinde, bireylerin ‘Öğrenen Bireyler’ oldukları ve bilgiyi keşfederek, arayarak, sorgulayarak, yeniden yapılandırarak öğrendikleri ve kazandıkları bilinmektedir.
Öğrenen bireyler, Yapılandırmacı öğrenme ortamlarında her zaman özgürce, gerek bireysel, gerekse işbirliği içerisinde grupla çalışabilmektedir. Ancak tüm bu süreçler boyunca yaptıkları her tür çalışmanın sorumluluğunu taşıyan, değerli bireylerdirler.
Öğrencilerin öğrenme ortamları içerisinde kendi bireysel özellik ve farklılıkları ile geldikleri bilinmekte olup, buna göre herkese hitap eden zengin ve gelişmiş bir süreç ortaya konulmalıdır. Bu tür zengin süreçlerde bireyler kendilerini özgürce ve istedikleri şekilde rahatça ifade edebilmekte ve öğrenme sürecinde bire bir aktif olarak yer almaktadır.
Buna göre öğretim programlarında Yapılandırmacı Yaklaşım temel alınmakla birlikte, öğrenme ortamlarında odak noktası öğretmenden, öğrenen bireylere geçmiştir. Öğrenme sürecinin merkezinde olan öğrencinin inanış, özellik ve değerleri, becerileri vb. çok önemli görülmektedir.
Öğrencilerin en iyi şekilde öğrenebilmesi için gerekli ortamların yanı sıra bunu destekleyici ek etkinlikler ve materyaller de öğrenme süreçlerine artık daha önemle alınmaktadır. Böylece öğrencilerin gelişimsel süreçleri desteklenmekte ve öğrenen her birey hayata hazırlanmaktadır.
2.3.9. Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Öğrenme Ortamı
Yapılandırmacı Yaklaşım çerçevesinde revize edilen Sosyal Bilgiler Öğretim Programının en önemli uygulama yeri, öğrenme ortamlarıdır. Bu yaklaşım temelinde derslerin yürütüldüğü her ortam Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı olarak kabul edilmektedir.
Yapılandırmacı Öğrenme ortamlarında bilgi mutlak doğru olarak kabul edilmemekte, aksine sorgulanarak ve bireysel süzgeçlerden geçirilerek yeniden yapılandırılmakta ve oluşturulmaktadır.
Bu nedenle, bireylerin rahat ve etkili bir iletişim süreci içerisinde, öğrenmeleri gerçekleştirebilecekleri en önemli yerdir, öğrenme ortamı.
Bu açıdan olabildiğince zengin süreçleri içermeli ve her bireyin rahatça öğrenebileceği fırsatları içerisinde barındırabilmelidir.
Bu tür önemli noktaların yanında, bu ortamın iyi bir şekilde yönetilmesi ve idare edilmesi gereği ortaya çıkmaktadır. Bunun da en önemli uygulayıcıları rehber olan öğretmenlerdir. Çünkü Yapılandırmacı Öğrenme Ortamlarında, öğretmen yönetici değil, bir rehber, bir gözlemci, bir yardımcıdır.
2.3.10. Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Öğrenme-Öğretme Süreci
Yapılandırmacı Yaklaşım temelinde yürütülen öğrenme-öğretme süreçleri, olabildiğince zengin ve bireysel gelişimi destekleyen bir yapıya sahip oluşu ile dikkat çekmektedir.
Bu tür bir süreçte, öğrenmeye yardımcı araç gereç, materyal, model, etkinlik vb. birçok uygulama iç içe bulunmaktadır. Önemli olan bu uygulamaları süreç boyunca öğrencilerin yararına ve isteklerine cevap verebilecek şekilde etkili ve işlevsel bir şekilde ortaya koyabilmektir.
Bu amaçla, Yapılandırmacı Yaklaşıma ek olarak Sosyal Bilgiler Öğrenme ortamlarını destekleyici biçimde farklı öğretim yöntem ve teknikleri de kullanılabilmektedir(İş birilikli
öğrenme, aktif öğrenme, buluş yolu ile öğretim, altı şapkalı öğretim tekniği, çoklu zeka yöntemi, çeşitli düşünme ve öğrenme beceri ve stilleri).
2.3.11. Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Ölçme-Değerlendirme
Yapılandırmacı Yaklaşıma göre öğrenme etkinliğinde, sonuç değil süreç değerlendirme üzerinde durulmaktadır. Buna göre öğrenme faaliyetleri boyunca öğrencilerin çalışmaları, çabaları göz önünde tutulmakta, geleneksel anlayışın tersine öğrencinin ortaya koyduğu sonuçtan çok, süreç boyunca ne yaptığı değerlendirmeye alınmaktadır. Böylece bireylerin başarısı daha objektif bir şekilde değerlendirilmekte ve bireylerin başarıyı tatması sağlanmaktadır. Başarıyı tadan birey de öğrenmeye karşı daha istekli olacak ve artık süreç boyunca daha ilgiyle her tür çalışmaya aktif olarak katılmak isteyecektir.
Yapılandırmacı Yaklaşıma göre ölçme-değerlendirme; 1. Öğrenme sürecine önem veren,
2. Grupla işbirliği içerisinde çalışmayı destekleyen, 3. Öğretmen-öğrenci işbirliği ve iletişimine önem veren,
4. Öğrenen başarısında sınıf içi öğrenme süreci ve öğrenme ürünlerini dikkate alan,
5. Performans değerlendirme üzerinde önemle duran, bir etkinlik sürecidir(Özden, 2005: 73).
Süreç boyunca yapılan bu değerlendirmeler için en önemli değerlendirme şekli, portfolyo ve gözlem gibi öğrenme sürecini ele alan ölçme-değerlendirme ürünleridir.
2.3.12. Yapılandırmacı Yaklaşım ve Geleneksel Öğrenme Yaklaşımının Karşılaştırılması
Dinamik ve sürekli bir gelişim içerisinde devam eden insan hayatı, içinde yaşanılan çevre ile etkileşimde bulunarak sürekli yeni bilgiler öğrenmeye açıktır. Bu yeni bilgiler doğrultusunda, birçok yeni ve farklı bilgi, beceri, tutum ve değerler kazanılmaktadır. Bu kazanımlar da esasında ‘öğrenme’ kavramının temellerini yansıtmaktadır.
Öğrenme kavramı özellikle günümüzde oldukça üzerinde düşünülen ve çeşitli araştırmalar yapılan bir konu olmuştur. Öğrenmeye ilişkin olarak en temel sorular, öğrenmenin nasıl gerçekleştiği ve ne süreçler sonunda gerçekleştirildiğidir. Bu sorular için son dönemde en çok Yapılandırmacı Yaklaşım ve Geleneksel Yaklaşımın felsefesi karşılaştırmalı olarak yorumlanmakta ve öğrenmeye ilişkin sorulara cevap bulunmaya çalışılmaktadır.
Geleneksel Yaklaşıma göre öğrenciler, dış dünyada kalıp şeklinde varolan bilgiyi, öğretmenleri aracılığı ile hiç sorgulamadan, eleştirmeden, üzerinde düşünmeden kabul etmektedirler. Ancak Yapılandırmacı Yaklaşıma göre ise bireyler ‘Öğrenen bireyler’ olarak vurgulanmakta ve öğrenme öğretme sürecinin temel yapı taşları olarak yer bulmaktadır. Buna bağlı olarak öğrenen bireyler, günümüzde istenilen insan profiline uygun olarak araştıran, sorgulayan, çevresine eleştirel bir gözle çok yönlü bakabilen ve yeni bilgileri keşfetme istek ve merakını içinde taşımaktadırlar.
Geleneksel Yaklaşımda dersler alışılmış şekilde işlenirken; Yapılandırmacı Yaklaşımda ise dersler, öğretmen ve öğrencilerin yaratıcılıkları doğrultusunda zengin ve esnek bir yapı çerçevesinde değişiklikler içermektedir (Özdemir ve Kıroğlu, 2011: 268).
Geleneksel Yaklaşımda ezbere dayalı kalıp bilginin aktarımı söz konu iken Yapılandırmacı Yaklaşımda bireyin yaşantı ve deneyimlerinden geçirilerek yeniden yorumlanan ve anlamlandırılan bilgilerin kavranması süreciyle öğrenme bulunmaktadır.
Geleneksel Yaklaşımda var olan ders programı ön planda iken, Yapılandırmacı Yaklaşımda ise var olan öğretim programı esnek ve içerisine etkinlik ve çeşitli model ve uygulamaların girebilmesine uygun olarak tasarlanmaktadır. Geleneksel Yaklaşımda Öğretmen, Yapılandırmacı Yaklaşımda ise Öğrenen bireyler ve keşfedilen bilgi ön planda tutulmaktadır.
Geleneksel Yaklaşımda tek tip bireylerin öğretim süreci sonunda kazanılması anlayışı hakim iken, Yapılandırmacı Yaklaşımda ise bireylerin ön yaşantı ve hazır bulunuşlukları çok faydalı görülmekte ve bu farklılıkları ile bir araya gelen bireylerin kişisel ve sosyal gelişimleri ele alınmaktadır.
