Roman-sinema etkileşimi: yeni roman ve yeni dalga

Marmrtrailetisim

RolvriN-SiNEMo

'

.

BrKiun$innir

VE-NI

ROMAN .VE.YENI

DALGA

_{t , ,'}

_.,.

Dr

l;:yw1|gEuN;

l

,

t ''

,

GiriS

,,.

Bu gahgmamn amaclnl, Yeni Ro-:.,. man'a'dek gegen ddnemde modern ,, roman stiredinin incelenmesi, edebi-:: vatta

Yeni

Roman'ln

ve

sinemada

Veni

Dalga'nrn dofuqu,-gcligimi ve birbirlerinden etkilenmelennrn

rroe-,,: lenmesi olugturmaktadrr'

Qaltqma-., furrdo,

ayrria

gerek

Yeni

Roman'a

,,, ve serekie Yeni Dalga'ya onemli

et-t<it6ri bulunan edebiyat

ve

sinema

adamlan da -tizellikle Alain

Resnais-,,,,, yarattrklan etkiler aErsrndan

incelen-migtir.

....

.'

1. Modern

Romanrn

,:.

Geliqimi

..

,,:,,

19.

yiizyrlda tek

bir

roman'

he-',,,.,:, men ttemen

btitiin

alanlart

kapsa-:'.'

_makta;

_gerilim

_{de, duygusal} aqklar

,

da aynr-olay

drgiisii

iginde y.e.r ala;

bilmekteydi. Ama bu yiizytlda.tex

"'',

5i1 romanda yan yana bulunabilen

bu 6Eeler,20-

YizYrlda roman

tli-nindJ oftaya Erkan

bir

igbdli'imi'i

so-'.',, nucunda ayn$ml$; "roman"ln

yam-srra

polisiYe roman'

aqk

romanr,

*u."io

romanr gibi bir Eok kategori

,

ti.iremistir

(l)'

Romandaki bu

i9b6-'

ltimii,

20.

yuzyida

insan

kiqililinin

,,'':,:,r,

bdliinmesinin, insan

zihninin

b61-..'r.i.,:': _melere aynlmasrnrn

bir

gdstergesl-,,,,,,.;.,: Oir. Oysa dtiqiincenin boliimlere

ay-,:,rr,,,,,,:r

nlmair, zihni

ortadan kaldrrmantn

,,,.,.,, vollarrndan

biridir

(2). insanlann

zi-,. ,,,,,

[-tinl.tindeki

bu

bdtiimlemelerin,

toolumsal gerqeklikteki

bdliimleme-'

leie

denk

dtigtti[i.i

de gdzden uzak

:

tutulmamahdrr.

,:.i..'..ri:i,

_Ozellikle

_Birinci

_Dtinya

Sava-,,,:::r:::::,, gr'ndan

sonraki yrllarda,

.gerge!in

,-,,,,,,i,: dr$ diinya yerine

kiqilerin

i9.dtiny3.

i,,,,,,,,r,,,,, lannda aranmasr gerektili yolundaki

kazanmtq-Marmaralletipim

trr. Qi.inkti sava$, toplumun dayandr!r b_,r.Eor.

delerreri

_temerinden

sars_

m rq, b ilimsel-teknol,oj

_ik

_g"li

g"i.l.i.iagtanan

umu r ve topl um di.izen _ine

duvulan gtiven,

_{krsa"siiride'v";-}

_g;;.r

uii

r,.vrr

L,"ii,g,,

kugku ve

gtivensizlik _duygusuna

_{ntratlnisiir.Tu}

orram iginde _{yayrrrp rinem ka_}

3:3:y^l

bagrayan Fransa'da Henri Bergso.n ve Amerika _da

_wilriam

_{Ja_}

mes _{rn galrqmararr, insan}

_bilincinin

_t"sfii*

uilrd;,

;ii."kli

bir

deEi_

5im iqinde _{olduEunu-saptamr$ ve briyre_ce eski}

anrayrgrn _ter.sine, degiE-ken bir

kigilik

ailayrg, o.taya t,ryrnuifurorr.

^.

lnsanrn ig yaprsr ve. kigilig.i kunusunda. _{eski gciriiglerin yrkrrmasrnda,}

srgmund _{Freud'un psikoanaiiz aran,naar.i garrglnarann,n}

do

hiiyiik

kat_ krsr olmugtur. _Bu

_{getiqmeterinL""i}

".

.o.biyattaki.yanslmasl, y azarra_

nn kigilerinin _ic

_diinyiranna

""

*fiiuivaprranna

egiimeii-gekrinde ger_ geklegmigtir. B-civreie romanda

"giirrl,

drE

dtinyad-a;--kilil:.""

rJzner _iq dtinvalarrna kavmrgrrr.

_inrin

_tiri;;t"qt

_bdy"k

_{6;Jil'k"#n*u.r,}

onun

en e tki

li

b ie i md-e _{i s}

r:nr.r

ini,

_;E

d;;.';i

_;"i"

ik

;;;;"rilrin

_{aras trnr} _

masrnr _{gerektirmiEtir (3).}

Drg gerEekqiliEin yadsrnmasmm

_dolal

_bir-

sonucu olarak gcirtilebile_ cek bilinq _{akrmr tekniginoe}

_{qr"r;, i"r.rirn}

ig di.inyasr, _{bilinEaltr ve zihni_}

nin

dolru

bir _Eekilde

_{|ansrtrtmiiioii.lnrun,n}

_di.igreri,

izlenimreri ve di.i_

Eiinceleriyle bir btittin _{olarak-verilmeye gal4rldr$r bu-}

yQnremde, diigiin_ celer manrrksal ve zamansal _bir

_{riiu-i,'r,Lr"ri-ye.ine, u1.ui.ivr.}

balrntrsr

o I m ayan s rq ram alar, atlam alar

ilt;.

"i*t

"r'.vi"",]

;ft;e.

zam andi_

zinsel bir yor _{izrenmez, zaman ve mekan aynml yok}

gibidir.

Anlatrnrn geligimi, _{ig konuEmarar ve ordan}

_{*uyl.lgramararra}

gergekregir.

_Biling

akr m r _{tekni Eini kendi}

eserrerinde uu'nutuyun y azarra'n bagr nda James

Joyce ve

wlreinia

_wdias;l;;

_(d

_{3/"?;,;"';d"b,;;;;i.;;:ir.u}

ve ingi_ lizce konusu6n

_{ilkelerdeiir;ile;JJri"n.n,}

_geneilikle

kamusar konu_

lardan qok-cizer _{ve kigisei}

_k;;;r;;i;

i!"ruqun, daha gok bireyser

bir

iirrin

ol _{arak gciriilm iig, sanlgrJar.}

y

"

y

irTrii

t og

turu.,n',;il;

;""rem

eyen, y'dntzca kendilerine-ait bir.d,y,nylyr ke'fetmeye gahgtrklan _{igin ba'karan} tarafrndan anlagrlamama rchrikesiyr"

_[iiq,

_{kar$rya kalmrgrardrr. Buna}

rir_

nek olarak, Jovle'un F i n n e.g a n,

i

rir-;

i

;a;

_scizc tiklerre yaprrlr

cam bazrrk gcisterilerinin

_{tadrna'31uiri'"5}

r* !;{""tilil;:

_;ait

tt'"uivu,ra

u!_

ragan _{dar gevrelerin gtistermesi}

_ui.itJUim

_(S).

Modern roman vazarran,

_{kigilerin bilincinden}

_geqenleri

_dolrudan

dolruya

_{gdstererek' yorumrama" degerienorrmg}

ye s-oruE grkarma igini

okuyucuya brrakmrqrardrr.

yani

_es"h"rin

_{gerggk rredefine}

llaqabilmesi

isin,

arrrk okurdan e tkin

bir

is

birligi u"u"ir."

gti#;i;i.'

b;;

iim remeyi okura brrakan bu vrintem _{in goE.F"q} rrritm _{esiru, a,rt;irt}

_;Jdiil"deki

_yeni

hir

bakrq asrsr.sagtamrstrr:6u,

_bi.

_ili;ir-;,dr.

y;iu.,,

_;"i;;8i"y"n,

_ama

gcizlem leri nin otesinde y,argrdan J<agrn _{an bir antoti.ro-". 6rfi}

;!r,

_Joseph

c onrad'rn K a r a _{n h {,} m

.y ti r2 g i' nderi

v

artow

tipi,

u "

yi""uir"uuntutr' _or.. Blr, _ll.lu.uva

_{bir iigincti}

_{kigi"bakrg agtsi geti.etek}

_iti,

_lonuiu

_yeni

anlarr

tekniginin yolunu agmrgtrr..En

_yrittil

_{orirgHeri ioyce}

_{u. wJ,irrto}

gd;-len bu teknik, ashnda bfu

_film

tetcnigiOir

1Z;.

r -

-

'

-

"

'!

Mannarallet$im

Genel olarak

bakrldrfrnda

19.

yizytl

romanr gok uzun-ve

dafrntk

if.en,-Z-0.

ytiiyrlda.o*airn

krsalarak estetik y.aprslnln 6n p.lana geqtigi

F.iil;.. eiltii

bugi.iniin r.omancrsr, srkrqrk-bir

olay orgiisii

kurdufu

Eserinde asrl anlatm"ak

istedifi

geyin drqrnda gereksiz aynnttlara yer

ver-*"r.-D.tti

az srjzctik ile dah-a

gol

qey ioyleme sorununun ortaya

9ftm1-tiuf^

tiiiit

te, ciimlelerin ritminden t<igiierin adlanna kadar her

ofenin

irJd;;;t"striacat

araglar olarak kullanrlmasr zorunlulufu da ortaya grk-mrqtrr (8).

2.

Yeni

Roman: Dofiugu, Geliqimi ve Roman

AnlaytEt

Yeni Roman

_{,20. yizyiortalannda}

geleneksel fomana kargr orurk

bir

tenki

cdsteren,'gelenekiel roman

tijrlerine slrt

Eevirip,

tiiryn

kural

ve

i-,is"ffii*au"

diha

gok

"dile

getirilecek bigimlerin

belirli.bir

gergekle

;E;ffi;t;luna

giden birgok

airlmlan

tanrmlamak" amacryla ortaya

attl-*-rs-6;

udorr. Ge'ieneksel romandan

koklii

bir biEimde ko.pmayr amagla-.

yui

q"sitll

Franstz yazarlann oluqturdlEu yenilikqi bir edebiyat hareketi i,tan,

tizttanrun

anti-roman da

d6dili

Yeni Roman, bir akrm ya da okul

deEiidir. Roman sanatlnr geleneksel bigim ve sorunlanndan kurtarmak

".-V""iUi.;

gergekgilik" iluqturmak igin giriqilen birtakrm bireysel

de-nemelerdir.

20.

y]uzy/lnilk

yansrnda.Kafka, Joyce

gibi

iinemli romanctlarrn 19. vi.izvrlda d'oruEa ulisan klasik roman ahlaylgrnrn sarsrlmasrna neden

ol-;n!1;A;;fi'tt

W.

Faulkner'rn

"biling

rkrml"

ydntemini geliEtir.mesi

;iil i;i;tttrtn

u.

grkrglar, _f 9.^vt11vrl romanrla lePki olarak

Yeni

Ro-iion,itton dofurmuqtot' Alain

Rob6et

Grillet,

Michet Butor ve Samuel

ilt&"iigiti"ieni

Romancrlar| gdre, romancl kendi romanrndan

elini

gefme[O"ir (9).

Zirabir

tarih,

bir

ortam ve uygarhkla ko$.ullanan yaz^r,

ievresine dzgiir gdzlerle bakamaz. Romana yeni grkrq yollarr arayan bu

iL*i"i,-""t6tin"ahqkanhklan

ve okurun beklentilerini yrkm ak amactyla

i,-o""

klqililini,

"!iti*tr!ni

ylda

delerlerini

agrEa vuracak her

tiirli'i

itttott*a*

tigrnmrltarOrr. Yeni Roman-rn en dnemli kuramctlan

arasm-ii,

ius*u

_Qap

(1956) adk denemesinde gelenetsel roman anlaytqrna f.u.gt git

un'Nittritie

Sarraute rle Yeni Roman (1963) adir yaprtrnda

ro-rnon.*tn

psikolojik

ve ideoloiik yorumdan sakrnmast

gerektifini

savu-nan Alain Robbe-Grillet bulunur.

Adrndaki

"yeni"

sozciifi.i, gelenele kargr oluqmakta bulunan

bir

ro-man

ttri.inti

belirtmekte, bdylece

bir kopuklulun

s6z konusu oldugu

vurgulanmak istenmekteYdi.

yeni

_{Romancilar bir} yandan

bildiriyi

tin plana alan

varoluggulu[a,-di-fer

yandan da 19. ytizyrldan beri siiregelen ve ttkenmi,$ olqak- gortilen

Syktileme

tekniline

kargr tepki duyuyorlardr. Bu nedenle ruhsal

EijzqT-lemeye, oykiilemede

kronolojik

ve nedensel anlatrma, salt

'arnuffa _iletisiln

kargr qrkarak, deyim yerindeyse "eski roman,,rn yap$rnr da[rtmrElardrr.

Betimleme* ise,

yeni

Ro'n a'i'in

.ti;;;

_;;;

;;*giffiil"Eonis,i.

r r ol.

Her sanar alanrnda

_y".!..tgagga

_{bigimlerin ya$ayrp}

_{iildtiltinti,}

dolayr_ styla yenilenmesi

_{*:r:l_rigi"l i,iyt"y.ti.}

.1eni Romaicirar, bu'nedenle yriz

vrl

onceki

.vapLvrern bi r vankrs

i

olirn r 9.

yri;y;i

;;;;;'

iiiini

_n

b i reEimi

-n i n de degi q ti

rl

mes i,

ger6ttgi

diiq rincesi n"oey'a r

l;

_ai I

j.

d;

r ara g c; re de_

ligtirilmesi

gere.kel kauramiar

arisrndi

roman kigileri,

_iiykii

_{anrarma ve}

toplumsal gergekgilik de burunmakradrr. Bu

_{ft;G;;rrionuru}

_{yeni ro_}

m anlarda, ki g ilerin kim

likleri

_{ve ig levleri}

u9rfd6;iirui

il."r.

puuttnr.

_rn

iki

ayrr kisiye

_lJnr

adr vermesi,

Kafkahrn'fcro'i""ori.i'iinrn

_yalruzca

admrn bag _lrarfi

_ile

yetinmesi, _{ne ailesi ne de}

_ytiitirii",

-haita

kadostro mem uru oldu Eunun pit_g.y.eterince belli

ot-amasi

t

ild-Jl

_veritebilir.

qii+ii

"bir geigme

_{gegiiueu<i,'.*rJiroir.i}

9a! daha gok bir sicir

defre-ri ne kayr t gafr " dr r. Kig ileri n .,,

r

an, i s", bi

reti?;;;i,X"iti"J"r"n

_geride

kalmrg bir galr _{belirtmektedir} ( l2).

insanla ve insanrn

yr?qtgl

_{dtinyadaki durumuyla ilgilenen}

_yeni

Ro-man igin asrl olan, tririret _{bir oznellikrir.}

y;;i

_bir

_i&ffi;;;"i

ve gele_

cek insamn kurulmasrnda

yeni

_{Romanrn da}

_{birdtkil;l..hdr.}

Bunun

i<;in eskiden beri si.iregelen anlarrm bigiminin

_{b"uia,"arr, iigigtirilmesi}

gerekmektedir. ztraroman, gaga _uygun

_tir

_anratrm,

_{y^l"irr.rrdrr}

_(13).

Gerqekte s6zkonusu yazar.lar-, _{yaprtranndaki diinyaran igleyebirmenin}

tek yolunun,

anrarrsal

yaprrarrf

"byna*o'i-"to"g*"

_tiiriekteydi

_rer.

ey$u

bireyin ruhbilimiel-ve yaEam",jykiisel

_niteu[ieki

_{brlt"9 sorunran,}

edebiyarra ancak yaprun.yaprranr$ tarziyla anratrrabitiroi. nunoan dolayr_

drr

ki

bu y-azarlar _{esbrlerinde siyasal}

_bii

_rasandan

sozeimevl'ieddederler_ ken, onu diinyaya bakrg rarzlannda

_{anlatm"ti"O"i.}

_f

_f^i\.'-'

Anlatrsal.yada zamansaf yaprnrn giderek karmagftlagtrlr _modern

ro-man, Pr.ust'tan _{iribaren iginde}

_kuruldufu

_,o*unroi

vodivilvi..

sarsar;

yineJenmeler ve.

_geli

doniigrer i ginde ireileyen zamai,da6a _{[armagrkla_} grr' Joyce,

woolf

gibi

modern iomancrlar, _{ardrgrk vuoo}

_ti.6oine

ekle-nen zamana g(ire anlatmak yerine, gegmigi,

gim-oitive

gelecek _zam'nr yolunlag.trran

psikolojik

zamanrn

belirti

bir

inrnda

_vus"unun eEzamanlr

dene.yimi aragurrrlar_(ts).

r.*.1

_dlesi

_{eg zamanhl,[, <ioeoi itkesi diin_} yasal

dlenin

_{uzamsallagtrnlmasr olan bu yeni zaman}

_kavrilr,

_en

_iyi

an_

lanmrnr sinemada bulur.

Digel

yandan Jbyge ve

woolfun

yaprtlinnda

romanl kapsayan-zaman siiresinin

t

giin yaOa

lg

saate indirgenmesinin

lpf

.,l

l,r$eni,

olaylarrn geliqmesinin darra gok insan

bilinclnin

igleyiE

lseJer.rng bagh kalmasrdrr.

Artrk

roman sanatrnrn o zamana dek ieniei

rJlelerinden. olan,-yagamr birtakrm karrplar igine sokan olay drgiisii

bir

yana brrakrlm$,_bunun yerine Bergson ve

iames'in

gegmigle'gimdiki

zamarun insan _{bilincinde bir qadg} ug i9 ige

oldufu

yolun"dati goriigleri-ne uygun olarak, zamun iginde

ileri

geri hareket edebilen

bii

anlatrm

MarmnrailetiSim

vontemi eelistirilmiEtir. Yeni Roman'larla birlikte anlatrnm yaprsrnda

bir

#ii;k_;;;'";

ui.

yit

_ruman orraya

_{IrkmrEt'..potayrsry,la}

okurun bu

iomanlar karqrsrndaki

ilk

engeli

almalrj

bu tllgtide baqkalagmt$ zaman dokusunu iyice kavramasrna

balhdrr

(16)'

YeniRomanct,lannruhsalgiiziimlemeyerine,.dtinyanlydntemlibe-ti.L*Lim"

yOn"frn.i*i

u"

kiEiyi anlatr merkezinden

Erkalp

ona adeta

;

k;;;;;

_{dui etctffi; iqlevini vermeleri,} sinem ayr onem semelerinin

ne-d;;il

j9

;iu

_Stirr* uttuOt r. Oyki.i lem e tekn i fin i lirrm.a i s te! inde ken d

i]e-i*"

3*"f."lirat<,

piousi, Joyce,

Woolf,

f-1$a gibi

yazarlan

almrqlar-A"

f f Zl. Bu yaklasrm, temetOe anlaUm tekniklerini dti-nyamn hrzh

dtinii-;ili

tine

;y"'fi;Il"

gi

"09"

k av n aklanm'!

u

I:.

{9"1}'lE

ve v as

ak-io*of

u"

iE.rr.y"n

y?ni

Romdn, yazrnsal di.igtincenin

"Ittli,

anlatrm

olgusunun

dontigturufiesi,

diinyanrn al grlanmasr konusunda ortak

kay-grian otan yazar{utn yarattlEl bir

tavr

almadrr'

1 950'lerin ortalannda Fransa'da ortaya gfta,n, kendini

geleneksel ro-man

tiiriinun

tam tersi g<iren bu edebiyat hareketi, roman sanatrnrn

6z-n-ir'rr"ir.

evreterindln"birini

oluqturmaktadrr.

Btiyiik.olgiide

Franstz

!;;ir;;;;";

tiiei1

bir

ttjir olan Yeni Roman, daha- geniq.bir baktqla,

"ro-;;;;^il;;,;,

fi;rik

ifuierini

-bilinEli bir eabayla-.yadsryan ve

moder-niri.*ontn

temellerini atan geniq

bii

yelpazenin iginde yer almaktadrr"'

iu

tti.tin

olugumun'a

foy."'lun'54k?'io,

Proust'tan Faulkner'a dek

il';tl"r.

i"giSit

otgdterOe ve

dolaylibir

bigimde katkrda

bulunmuq-tur.

Ancak belli bazr roman bigimlerini reddetmede birlegen Yeni Roman-cr,lann, aynl amacl

gtittiikleri

sdylenemez

Nitgkim

gdriiqlerini

kuram-iil;;il

E

JtS-

f..iutttuf

i"

Sarraute ile Grillet'nin,-yalnrz gdrtiglerinin O,lp1. virOri<tan

ronugtrtn

da birbirinden

gokJarkl

olmast, bunun

bir

;il;;;iil.

^D,E";l;dan

Michel

Buroriun

bir

yaprtryla Claude

Si-il";;;ffi:

i.;b"rt

Fingi,t

ile

Claude

Ollier'nin

yaprtr arastnda da benzer

farkhhklar vardrr (1 8).

Lucien

Goldmann,

Yeni Roman't,gafrn

en gergekEi rOman aktmt ota.at_-

nitelendirir.

Gerqekten de bigim

kaygrllnnl,

.lllltt

tekniklerini

;;;6;;n

Gni

nomancrlar

(tizeliikte

O-e

n.n.Crillet)

bireyiq 13s{

i"VfJgttEili,

toplumsal

varltlrntn

nasrl yok

oldulunu

betimleyerek

ileri

iui,"yi

t6plumunun gergelini dile getirmiglerdir (19)'

Geleneksel roman ve oyktiye kargr grkmakla ige baglayan, sonunda

(Uenida'ya dek uzanan) bii'

dii

eleqtirisine ulaEan.bu romana gerekli

bi-iitn

luiutittal

tifeleri

ise fenemonoloji ve-psikanaliz saflamrgtrr.-Michel

Butgr, Claude

blli".

ve Jean Ricardou

ile

drq dtinyanrn-keqfinden gok anlatrnrn iqleyiqiyle ilgilenmeye baglayan Yeni Roman, bdylece tek an-lamh metnin-et6E:trisinOen ziyade gok anan-lamh

yaa

anlayrqrna onem ver-migtir.

Marmnrailetisim

3.

Yeni

_{Dalga: Dofuqu,}

_GeliEimi

_ve

_Sinema

Anlayrqr

3.1.

Yeni

_{Dalga'nrn DoluEu}

_ve

_GeliEimi

Adrna

ilk

kez Frangoise

_ciroud'un

_{l9-57'dehafta'k L,Express}

der_ gisi _nde

v av rm r ad

rlr

.bli vazrd a

ri.

tr*

on

_19f

.oir

gri0tciuve'evag

ue), kendilerinden tincdki Frinsrz

_,rn"ror*rn

_{tislubu v"e}

_iJ,niil.rno

karEr gr_

kan,

_{'yararrcr' kavramrnr savunan ve}

_ilk

_{yapiii;;'i#gt}

dolru

ger_ geklegtiren _bazr

_Fransz.np

_ytil"t

""i"riii6"iln-"nffi

i.uttanrlan bir

terimdi

r.

B

as'ca

temsirci lcr'i, Lir

uis-Mat.,

_{aiil;;^biuuror,}

_FranEois

Truffaut,

_Alain

_{Resnais u"}

_{r"on-Lu.6ooaro'orr.}

sdr#;;u

y.nermen_ Ierin go!u, _{yaraucl sinemacrlar t u-.am,n n yaygrnJagmasrnda}

btiyiik etki_

si olarr Cahiers du

Cin{ma

_{dergisinde oe yazmrqlardr.}

Truffaut'nun _tanrmryla,

yeni

_{Dalga, "dyle}

bir niceriktir ki, her yrl

ye-ni

_{y(inermenlerden ancak iiE va ,ta} -d6rd.ul:.

krp";'il;n

bu nresrege,

s.n ikivrlda ortavagrkmrgeliiycniaoin

_{dahil cdirmesi iqin}

basrn tarafin_

dan konmus

rorertir

biilr";;;;;'i

_{c;;e.k,.ffi ;ffi;,n',}

r !,s s_ r

ser

yrlla'arasrnda

_ilk

_{filmlerini"vop+." t7-0}

kadar Fransrz ycinetmenin _{sine_}

matografik rurumuna

dent

oiistiigri

goflui.

_{rzig;;il;il;rn}

_{diismesi_}

'e

kargrn ydnetmen sayrsrnm arttigr 5u evrede, sinema degisikrik araylgl iq:indedir.

'yeni

_bir

_a6lek'r

_r.rn.ii"o"n

_{g';"sl;;i;fi;ili"}

orramda,

Yif:,^,C:1.

gibi giirsel gerqekgiterin

_'o,io^',

g.E*il;"d,

yaprmrann

yc'ne

slnemavl ac _{karma pahasrna seven}

_{tutfuiu vti,i"irn"nr"r}

ve

vi_

go'dan _{etkiter ias'van aar}

_bliqeli

_{iii*i".oo"Fidrfffiitrr}

(20).

_zira

bu yrllarda televizyonuL

_{v.orsrntryruii}

_u"

_{nrcyrcrsayrsrnrn}

hrzra

azar-masr,

vaDrmcilar

yeni _{<inremrer armak rorunda}

_{urru[*is,-ortrk}

biiyi.ik

malivetli'tek

bir

filinin

_{riskini orortrur.}

_g"ili..i[;;.

_Tr]ffiayan

oyun_

cular ve dar biitcevle gergeklegtirilen

ii"i

_ourgo

_liilil;i;

_{gok ucuza} mal olmasrnm*i auaniaitnr

ko;;;t;;

_,;ki

_{ve yenilikrere agrk yaprmcrrar,}

Yen

i

Dal ga'nrn, herqeyden c; nce brr

kugat'f;;ti;ld;ff"^do!cru!un

u farketmiqler ve cinceki kugakJara _{bagkaldrran gengleiin orugturdugu}

pa-zan ele _{gegirmek iqin de} geng yiinetmenreri

_{te.Ein;ilti.di.}

Yeni

Dalea.

avnl

_{zamanda toprumsar}

_bir

_orgudur.

_Kasrm

_r942,de

Naziler _{tarafindan iEgal edilen}

_{irli".r""rg+5}

seEimlerinden itibar en de

Gaulle'in iktidan

tekbagrna ete gegirip

V

_Cfi!;.r),ert

_i".O"C"

_t95g,e de,k tanl birsiyasal _{istikrarsrzlrt< Igiire}

_!i.rigti.

_{rii;lf;t^o;Jnrasr}

Fran_ s.a'srna.

!at<1t{rgryo-a,

II.

Dtinya Savaq.r'urasinda Fransu nin

lo.tuluguna

rinem

li

_{katkrlarda bulunan si;m tirge}

_halkla'n

_{b"kl.;tiilnin}

yeterinc e

karq rl anm am asr s o n uc.u, b a! rm

srzirt

trarete

iiei-i;

ilil;ili

gi""-i;i[

olunur. 19 5 4' te Cezayiy ayakranmasrnrn. patlak

u".rLii,

C"riyir't"

uir-Iikte _{diger s<imiirgelerde de gtiglenen}

_balrmsrzlrt

_{hare[Ltt..i u. bunla'}

onleme( _{rgrn alrnan sert cinlemler, zamanla tilkenin ig siyasetini etkile_} miqtir. De Gaulle'tin 1958'de

v.

cumhuriyefin

bagkaniifi;

segilmesi,

cezayir'in

bafrm.srzklml savunmasr

ve

lg6z'de

c;;yfi"

bafimsrzh-lrnr

kazanmasr gibi etkenle(22) Fransa'yr yakrndan

"ttiil"rig,

Eagta uy-drnlar olmak tizere _{birgok kesim tizerinde rjnemli degiEimler otogtu._} mu$tur.

Marmarailetisim

Bu dtjnem Fransrz toplumuna bakrldrlrnda. genqliEin.diinyaya

bakt-,rnrn

*l-oiumlu

ntraalg,

goriiliir. Bijyle bir

orramda

filiz

veren Yeni

il;i;;;;;plffi;J

ioionraioin

eok.insanrn iE diinyasrna yonelmiq, sene-l eri n ve kadr nl

a'

n ti

rg-diititi"ti

n

i

kazan

mal

i qin- verdikleri

m iic adeleyi

klasik anlatr yaprsrndan uzak bir qekilde

anlatm4fr'

Modernfilmhareketininilkijrneklerindenbiriolaraknitelendirilen

y;i;;i;ulnin

orosuruno

hazrrlayan orramln baglangrcrnr, 1951'de

A;;;"-B;in

iotufr"iun

yayrnlanmaya baqlayan Cahiers ^du

Cin1mn

der-oiii

olusturur. Dergidc,'Bazin'in qevresindC toplanan Aslruc, Rohmer,

?;fi;;i:niur*,

6,,oard gibi

genq yazar ve

ilegtirmenleri

birleqriren

;;il;il||.uyu

otun

iuttuiinari.

nifi

bir sinema z,evkinin

geligtirilme-

sinekatkrdabulunanbukigiler,aynlzamandaYeniD{qaileFransrzsi-;;ffi

;itiktind"n

o"gis...ine

yol agarlar. B uyeni. eleqtiri Eizgisinin

en

iinemli

boyutunu,: y"ttitetmenter

poiitikasr"

(Politique. des auteurs)

;i;ilil;l

D;fi;";

d,i*r.o

biqe,m.te ilgilenen bu elesriri anlayrqrnda, her viinerm.ntn

*"niiUii*tiine

q.k

6neri

verilir.Zirabir

filmi'

iqerdifi

Irtr'""ffi;;;'^il

b"

_i;r.lio"

y*otanabilir.

Bu' bir

kiEilifin

isareti.oldu-[ugibi.sinemayr""'g",E"si,6zgiingekildeelealmantndabiryoludur

(23).

o

donemde ,,genE,'Iere aErk olan Cahiers du

Cin'mn

dergisine asrl rcn

gini

Vcren y

o'*|o',

F'Truifrrut. ve J. L.G odard'dt. Ydnetmenin

yara-li.iii*rigin

6rtuyo!,koru.ot

_.

"film

d'aureur" diiqiincesini savunan bu genEler,

yortuyr.,Jtti

yip*o

ile egde[.cr bulmaktaydrlar' Amaqlarr'

ciy-ki.i anlatmakon

,,voJ",'iiiylemek

iiteciiklerini hemen ve olast ttim

aqrla-"Vfu

,ro'o

f.ny"iuf.tt. Vdni

Dalga ydnetmenleri arasrnda'yazar'1a

bir-likte

qalqan

u"

Otyufngluttnt da"onlara yazdtran tek sinemacr,

Alain

Resnais'dir.

Yeni Dalga akrmmm ortaya Erkmast v^e geliqiminde, 1946'da kurulan

Cenrre National O"-io

Cln"*itographie

(CNt

- Ul^usal Sinema Merkezi)

ile linlti

y^z^r

u"

rin*ut,

Mairaux'nun

Kiilttir Bakanlfr

dcineminde'

ii.riiiiliir

e Tnt3 uiontnot parasal yardrnrt (ingoren Film.Yardrm Yasa-sr'ntn ( 1959) grkarulmast da Onemli bir rol oynam$tlr

(l'4)'

Godard'a gcire, Sinematek'ten

dofan Yeni

Dalga, iistlenmiE

oldufu

"f"S-tir"flSf"u"n"d*iyle

tek ve iizgti-n

bir

harekettir.

Bu

da, yeni da.lga

vijnetmenlerine StitrrJti ve iletiqim-.araglannr getirmiStir' Yeni.Dalga'nrn

Affiim;kr;;6dii;

vermemesi-ve bu temelden hareket etmesi, insanlarr

;"#;;ffii$il

iZSl.

Cah i e r s' nineteEtirel tutumu ve bunun di'inyadaki

uon[rfa"

sayesinde,'o zamana dek'yrldrz'lara ve teknik geliEmelere

da-i,ffi { ;t#

Ho[ywood

sinemast da ydnetmenin onemini keqfetmigtir. Orson Welles'in Citizen Kane (Yutttaq Kane, 1941)

filmine

dek kur-go

ittlierinin

aynr oldulunu belirten Bazin'in, gergggil asrl

si'ireklilifini

6!-MarmarailetiSim rencilerinden _{en gok}

_rruffaut

_{ve Godard'r}

etkilemigtir.

_Holywood

_{sine_}

m as rnrn

tioik

tizer

lili

n

i

or uE turan'klas i k kes

; ilil;;

_#',n

_{karE,.s, nda}

olan

Bazin'

buna

_\ilsrr*

t!ft;:.iilini

_geriEtirdigi

pran-sekans ve alan

derinligi

oran

'mode.n'sinem"aj,***

_rindrir.'He,

_ir.ii"inik

de, ger_

geli

hem zaman hem de mekan

rtii6ru'igi

iqi"dll"rd'igini"n,

_{gerqeve_}

nin iqindeki

_{tiim o[eleri}

_aynr

_{diil;il;b;te,i;"1:';iF#iye}

beui

bir

segim

cizgiirltilii

tanrr.

Bazin'e cdre

iki

ttir firm yapma _{y.ntemi-vardrr. Birincisr,}

anraErlabi_

lir

bir r;vkri anraunart". _nu.iroa

i'iilil'6";lilu,il

_{iTeili'iiiqr-,}

d're

'_

gili

cileler ve

filmin

_}ir

yaptntt o-t-o-ugu grzJenmeye garrErrrr.

_ikinci

_ti.ir

film

yapmanrn rizeiliEini

ir.i,

;g"rg.fJir""r

_ui,

_{0il.t",'g"rilrn,ek,}

sorun_

J-a1a ve oJ

avla'

n. karmas rkh g r

rii,

q*

_0.,

^.i;:";i;;[in

g oro ti k r eri

karqrsrnda _etkin

katrrrminr ve eregtiie'i brr tavrr geliEtirmesini salramak,, oluErurur. Burada, bigem tigesi tiiremii"ur.

_{y", titar. naiinb}

_{gore gerge_}

!e

saygr' biqemden yoksuniuk _{anlamina gelmeyip sinemanrn}

bir dir ol_

dulu

bilincini icerii.

iEte

yeni

_oiie"

_{y{."rr" iiynog,'}

_Jiugturun,

eo_

zin'in _{parmak bastr[r bu geligki, b-u kiiqrurktrr.}

Diler

sanatlardan farkh _{olarak sinemada.saf bir gergekgilikten}

srizet_ meyen, tam tersine san-atglnln _{katkrlannrn artrnr gizen Bazin,}

onun cizel

bir

qekilde

_filmin

_{iginde yet at-asindun,}

_torto",irE,

.ilffi

aragran ve

tari hi karqrs r ndaki bili ncinden _.

or.o"i

o;"

!o;t;;;;;l

s i n",o un,n

tem eli ni, arac r n bilinc inde

91, ol. ntug

tu*,

_""'[."0

i"

i

ilSTrf

i

s inem ac r _

larrn tek tek firmrerinde gcisterir.

Bu

nedenre modern'sinema, _iginde Murnau, Flaherry,

Renoiriorson

_{wllles, nosselinive-b;}

_iiru

gibi

yci_

netmenlerin _{bulundulu bir gegmige safriptir}

e6t.-"

'- -v

vi

Yeni _{Dalga alcmrmn kuramsal temeilerind_en}

birini

olugturan yaratrcl

ku ram r n ci nc iis

ii,

Ale xandre As truc'un r

t4TG

y;;ili

"o',

gTTi" _{ru,Cam e_}

ra- srylo' (Kamera-Karem) _{kura.rdri.--no,non.r,""d"ul-fJi?" ?il,n}

elegtir_

meni olan Astruc, kuramrnda

"yurrno;nin;iili;;;rJh

_,ii"*^ut

_{yur_}

manrn yazrnsal yazma, _{kadar esnek, dzctir}

_u.

og,kloy,.i

;il;

_{gerektiEi_} ni

ileri

stirer. yazar ig.in kalem

;;i;,

_{"y;"ermen igin de kamera o}

olma_

hd*

_{(27). Kamera-kalem dcinemina", irn"ma}

a.t

k

bi.

_{antatrm aracr, bir}

dif'{ir.

Bu nedenle ydnetmen,

_di[iincb

_{ve duygulannr kamerasrnr kalem}

gibi

_{dzgiirce kullanarak aktanr. no,ooni'yurarm}

tek bagrna yararmasrna benzer biqimde,

_filmi

_de

_d.\jsj

_{yu.uitiffi _r*;il;;#",i.0"}

da, ro_ manda old.ugu.gibi en soyut diigiincerer

y*.tittroul..!r.,

_,o-pi*rro,

_{o.o_}

ya kon abilecek, psikor

oji,

metafi zik, d dq

[ncet",

_u"-

tr*

_{J'or-s i nem}

zurrn

gg{ggk alanr olacaktr. sinemantn

t.rJlorununun

_{diiEtincenin anlatrmr}

gl.du gunu,sriyleyen

Astruc'a

_{gdre, sinemq,. a_ynl zamanda Faulkner,}

Mal raux, S arrre ve Cam

us'n:r*rui,1+lnAgi

_{o'"ii"f ie}

_i'.idi!"rd,

_{u"r._} bilecek bir aragtr. o'na

grirebetti b"

ik

oeta sinemarografik

_dil,

_{Malra_}

yL:lun

L'Espoir

(umui)

adh eseri

ile

edebi

oiti"

"ioEg;rini

vermiqtir

(2e).

MarmnrailettSim

Franqois Truffaut, Erich Rohmer ve Jean Luc Godard'm da bulundufu,

ffi;:;;t;-ieni

Dalga akrmtnrn yonetmenleri olarak iln yap.an

bir

grup

;dffi;

urafrndan-oluqturul an

-eleqtirel

pit

v

glPry0ir'

B u kurama

96-re, bir

filmin

yurutr.iri

o

fit*in

yiinetmenidir.

Filmin bir

sanat eseri ol-duEu

ve

,,bir Sanat eserinin yaratlcNlnln kig.iliginin.{am.g1;p1 ta$1d1El

iir?,|",

ri*r;4il;il"intn,

h".k"rten

gok filme

farkl

nitelilini

\azan-;;;;;

ii$i,

yunl

ytinei.Ln;1ioL oldulu

EoSsiin"

daval3n bu vaklaqtm'

,ti".t

_{"t"i'.OeUiyatti[iyoiotil.}

t9 iutai.

gu

kurama-gdre dramatik

ya-;;';;;;;.

uii

tivr.ri

tirtrine

kuruimamal, manrrkl.bir

srra izleme

zo-iliffi;;;ilil;1,d".

Zira yaqam, manrrkh bir srra izleyen, uyum

iEin-:ffi

;fi

;k

"i]"iii"

ii n-uutiin'0. git, karm asrk ve beklenm edik

olavlar-i;irl.,6rkti

uiitrtittinotir.

oyteyse sinemacr da

filme

aym yaplyl

ver-melidir.

Yaratrcr kuramrn, o dijnemin Paris'inde,dofmasrnr kolaylaqtran bazt

or"i[,irifu. u*Or,ir"r^"" ""

cinemlisi, Vichy hiikiimeti ve Alman

iq-;;ii

ffiilaa

Fransa'da Amerikan

filmlerinin

eijsterilmesinin

yasaklan-il;il;;id".

N^ri

iSgali si.iresince yasakh

olin,

ancak l940'lann sonu u

Ji

;;61ffi

'b;$;;;A;

giis terl tm

ele

baelan an A merikan fi

lmleri'

6z-etirliikten

sonra

biifik

b,il

;igi

u".,iuyguiallkla

karqrlanmrqtrr-

Diferi

i;^

;"ki'

A;t"p

;

;ik" i"ii"o"""

f

arkl

oiarak Frans a'da s inem ayla

entel-i;ltilil-,

uru'ndo

ft"i7u.o"

yakrn

bir

iliqkin-in

(iirnefin,

Jean Cocteau

ve Andre Malraux)

iar;h;;;'u"

tuno

bafir

olarak.b?uanl bir cin6-club akrmrnrn geliqmesidir. Bunun

yanrsrrali.

Langlois'nrn

kurdulu

Paris

Si""*oi"tii

de ayrr

bir

trneme sahiptir (31)'

BuakrmiEindetiriinverenyiinetmenlerinkendidamgalannlta$lyan

fil*I"n, t"dtOu

rOrU LOit"n

y*ott.r

kuramtn geliEmesiyle iEige

olmug-

tur.BoyleceartlkSenarist,ytinetmenediiqtincelerinigergeklegtirmesin-b:

;."d,'fri]

;il

;i;

1'1.niJyen konoquna diiEmiiqtiir. Ge^reekten

Yeni

;".igdil';;

;ptk

;;;Ifi;in

dykiileri. v6 netm en leri taraf rndan

geligti-rilm iqtir. B unun terfelinde, yd nelmenin' fitm in ^na

y az^n

oldufu

dtiq

tin-cesi yatar.

3.2.

Yeni

Dalga'nln

Sinema Anlaytqt

195Q'lerin sonlannda Fransa'da geliqen Yeni Dalga'nrn temel

tjzelli-Eiri,

;"fiian

konudan ziyade

,"l'rub

ile iislubun iine

grkttft,

yiinetme-nin kendine ozgu

diilni

yoi,irton

rllgrlgl

oluqturur. Yeni

Dalga'np.\la1$

oi""iii"ii"Oen

"biri,

Go'dard'

tn

I 9 59'da do g aglam a. _9.lar1k

Eektili

ilk

;;;;;.mJ

fihi

I

Bout de

Soffie

(Serseri Aqrklar) drr.

Biittin bir

d6-;;

i,

G"ai

anlay4r ag m mdan ve" ti.im srradanh

[r

iEinde yo

!'nl

aqtrnlmr g

;i;*i.;;"n

Gobard,

iit*de

araba galarak geginen, krsa agklar ya$ayan

"r

i.rrryf.

Ut.

potlri

titOti.rn geng bir

adam

lle

gaz:tg satarak

para.kaza-;il;;;gbt

tttn

Paris'te kaiErlaqmastnr

anlatr.

iki

amagsrz ve

deler-ioOJ^

V'of.sun, mutsu z

ve

diien-ilgr

kiginin

anlauldrlr,

htzl

atlamalar

oluq-Marmnra iletisim muq

izlenimi

uvandrr.

Klasik

anrarr

ly4lqy+

sorgulandrlr _firmde,

Eekimlerin siiresi,

ilgili

olaylairn

_ii""rine

_{grire belirrEnmemig;}

.nemli

bir

_sekim

_{birkac saiiveoe.}

_{g.Elstirirlrt.n,}

_{?;;;rir' r#"irr.}

ise uzun p lan -sek ans r ar ol arak genr fi _i jrilr.- _e

ivr"..

_c"oiiir,

ffi

il-r

evrend _eki he r geyin _{kendi is tekre.ri}

_oogdiiur;;a.

gergekreg

_ti!ini,

_{anrafi cr}

or arak hergevin vcinermenin

erinde;tJr'r";

_griiterir

_rlz).

_\;;;

_i'itrort

i

otun_ Iar alternatifsiz bir gergekrik

_{d;Eii .lri"e,bir}

_di.igi.inme

bigimidir. Bdyr-e-cc izleyicinin _{dc firmre etkin}

_bfi

_qekide

iletiEim-e _{girmesi ve}

_film

_{k.rr_}

sr nda kendi d i.is iinces in i or uEturm

aiG;*d

_Eil

_;""ri

_*#:i,;ii

s iye

rim

is_ ke Ie

ti

tizerin. i.no.yo.

;

_;i;;rk

;tii"n,.

Amerikan _{tar zlnayriner}

_ik

_bi

_r

savgr ifadesi olan bu firm, hem paris

ii;#""

_bi;;J;;;;i,

_il.n

de umur_ samaz bir yeni

_{genglilin portresidir.}

--Sinemala.nr _{kendilerinden dnceki Fransz}

sinema gelenelinin _reddi

iizerine kuran yen

_i

_Darga

_{vtinetment"rt}

t?ilrkd';;"?;;r"

diiE rinsel

tem elleri ni bi rlikte _{atm alarin a .aE}

_men,,;r"1in"

r"r.';;;l"p

ag

*

nd an

bakr ldrlrnda oldukg a farkh

_{filmiEi vorl*sr}

_r$;.

_{B;";"yrirsrra}

ciyktiyri

el e alrq tar zran, eserleri n. yartr ts t, nirr"anr"ni

il.,"r-;;il;;r"yr

ku llan_

ma bigimlerinde benzerlililer uirOrr.

---=,

Sin:ro

anlayrgr agrs.rndan bzqhca ortak cjzelliklerini; 6ykti bi.ittinselli_ gr vc dramatik _{vaorya cinem veimemeteri:}

_{dqE;;r;i;"-i'no}

turg,

g,tu_ rak. zaman

_{iginie'il6ri u. g"ti}

lrqfiil

;;;r"marar yapmala':

anramr boz_

m aks rzr n ciykiin iin bazr o{eleri n1"oi;anil

_{brrakmat'i;ilyl;,}

_eriptik

bir

a'r ar r m r _ve Er em er e ri _: aynl _fi r m i

q;iiiiil",

;;iffi'^k*

il;Jiiil.ri

ni en i yi ifade ctrnerJrini _sartava'c.t

_tr"iirl.i,

_r.ton.,

_fidi,

_;;

vLJiui

gesitri si_

ncm a tisl uptannr

kilanmlr

T

i

Fiil

;;;;il;

;;Edffi

fJ' r<eno ni gin _

den ci

lile

_alrrhk

_{vermeleri qeklinoe srrJam ak}

m _{timkiind iir.}

Yaprni stirecine

_ililnn

_{orteil. i'izelriklerine bakrrdrlrnda ise;}

filmlerin

d'!at

mekan I arda, m rimk ri n "r

d

;E;;;;

;;'

k;$td*;i;r#"rir

*

ekibi y_

le, tanrnmayan ovuncularla, higbi?

_Jogrrr*

_{gti_venpsi}

_yiOi

_t

"rrrongi

bir

yrikiim I

iiliiri

o r miaan,

.o."nl ;

;t';;

"ff

;Eu?";ifi

;;i'

;il_

ine b

alrr

kalarak gergeklegtirildikleri _go.uf

_{fii ig3j}

..

Y:ni

?o]go

anlayrgryla..gergekleqtirilen

filmlerin

en cinemli teknik

iizelliklerini

ise; "35

mm.'titietd.

tuginin-tu.n..oto.rn

_{ilrrion]r*o',}

_aqrk

hava qekimleri, _{doEal rsrklandrrmo,}

_{i,oii.rir..i;;ili;ilffi1;}

ve kame_

rayla senkronizc e?irmig toginot,iiii ieyprerre _{anrnda kaydediren ses,,}

ol u,s

f

u r

g

( 3 4 _). K u _skus u_z e n 6 ne m lis i, s"airnei;,

;;;;;rd;ii#u

_L

_{y ar at_}

makrrr. Tanrnmrq ve

iinlii

oyuncu kullanmaktan

_{kil;;;;-i;;iDalga}

_{yci_}

netmenleri,

titiz

bir

gekilde. _{hazrrtanmr$ aydrnlatria}

""

o"r"g.n

gekim

agrlan yerine, kameramn gcirsel olanaklLriu en

iyi

uigimoe

lu[anmaya

gahgmrglardrr.

Kendilerinden cjnceki sinemacilarrn gergekleri

_{gostermedili,}

_ortaya konan sinemanm riimiiyle gerEek drgr

oidugu";."d;;n'6ioara'a

_{e6_}

Marmnrailetisim

re, bu sinemacrlar igin sinema ile yaEam ayrr geylerdi. Dolaytstyla

yap-trklan sinemayt yaEamryorlardr. Oysa bir ifade araclnl oluqturan her

ge-yin birbirine

baflr

oldufunu,

aynca ttim ifade araglannrn da

birbiriyle

ballantrh oldulunu

belirten Godard'a grjre, yagam tek

bir

bi.itiindiir. Bu

durumda

film

yapmak da yagamrn

bir

pargasrnr olugturmah,

dolal

bir

qey olmahdrr (35).

Bu

nedenle Godard genE sinemactlara, yagadrklan

giinlerin akrqr iizerinde di.iqiinerek gtindelik yagamm gdrtinti.ilerle nasrl

yakalanabileceli hakkrnda kafa yormalannr tjnermektedir.

_Qiinkii

film

gekmek ve kamera ijntinde rol yapmak,

birbirleriyle

ve genel insan dav-ranrglanyla

biitiinleyici

iliEkiler iginde bulunmaktadr (36).

Filmlerinde, sevdikleri eski Amerikan

filmlerinden

'altntrlar' da

ya-pan Yeni Dalgacrlar, bdylece bu filmlerin yonetmenlerine saygrlanm dile

getirmigler, ama iizellikle anlattm ve kurgu konusun43 onlan taklit etme-yerek, kendi iizgtin sinemalannt oluqturmuglardrr.

Ornefin,

Godard ve

Truffaut, filmlerinde,

Nicholas Ray'in Johny

Guitar

adh western

fil-minden ahntrlar yapan karakterler yafatml$lardrr. Bu

tiir

referanslar,

fil-min

diler

sanatlarla ve

film

tarihiyle ballarrnr

vurgular.****

Bu

tiir

alrntr ve aktarmalann amacl, o turzr kullanmaktanziyade, hareketin

ge-ligtili

elegtirisel-tarihsel sinema bilincine bir rehber nitelifiindedir.

Yeni

Dalga

filmlerine

bakrldrfrnda, hikayelerin

klasik Hollywood

$ykiilemesinden farkh bir iislupta yaratrldrfr g6ri.iltir. Oyktileyici

sahne-ler anlamh

bir

bigimde

birbirini

izlemedif.inden,

izleyici higbir

zaman daha sonra ne olaca[rnr tahmin edemez.

Ornelin, komik

bir

sahnenin

bir

cinayetle tamamlanmasr olafandrr. Burada kurgulama, qok onemli-dir.

Difer

yandan klasik Hollywood sinemastnda hikayenin ti.im

dleleri

sonuEta gtiztili.irken,

Yeni

Dalga

filmlerinin

gok azt, net

bir

kapanrga ererler, gofunlukla agrk uglu bir sonla biterler.

Belki

de Yeni Dalga

be-lirsizlilinin

en

iinlii

ornefi,

Truffaut'nun 400 Darbe'sinde

girriiliir.

Fil-min sonunda denize vanncaya dek koqan geng kahraman Antoine

Doi-nel, durur ve

film,

goculun kangrk surattnln

gdriildiilii

sahnenin don-durulmasryla biter.

izleyici

highir zaman O'na ne

oldufunu

Ofreneme-yecefi gibi,

oradan nereye

gideceline dair

bir

ipucu

da

bulamaz. S0zkonusu "agrk ciyktilemeler" ve

"nihilizm"

temalarl, Fransa'da

difer

sanat biEimlerinde, dzellikle geleneksel romanl terkeden ve sinemadaki

Yeni Dalga

ile

aynr zamanlarda geligen edebiyattaki Yeni Roman'da da

kullamlmakta&r (37).

Kendilerinden Onceki sinemacrlarr ve sinemayr gok

iyi

bilen

Yeni

Dalga yiinetmenlerinin kuramsal diigiincelerinde,

filmin

yaplm ve

anla-tlm

tarzma dikkat gekmek ijnemli

bir

yer tutmakta ve bu nedenle

Yeni

Dalga filmlerinde

belirleyici 6[eleri,

srgrayarak kesme, noktah agrlma-karartma, ytikseltme-algaltma ve hrzh kamera hareketleri

olugturmakta-dr.(38)

Dolayrsryla Yeni Dalga

filmleri,

bize stirekli olarak

film

seyret-tifimizi

hatrrlatr. Filmlerdeki srgrayarak kesmeler ve elle tutulan

Marmara iletiSim

Gergekte krsa metraj ve belgesel sinema deneyiminden gegen, kendini

bir

"sinema-gerg9\"

_olg.*

_{ortay. a}

\o.-yan

yeni

Dalga'nrnl' dtinyuya bel-gesel bir giizle yaklagtrlr ifade edilebilir.

Geleneksel kligeler ve ifadelerden kagrnan

yeni

Dalga, devrimci ol_ maktan gok bir bagkaldrrr sinemasrdrr. Gerqekten

birgik

tabuya saldr-ran,.ahlarki ve- siyasi sansiirlere kargr grkan

yeni

Dalga, star sistemini

reddederek teknik kalite y(i niinden dzgiirleqmigtir. Si-nerna setlerinden 1o\aga inerek, kahplagmr_$

tiim kural

ve gernaiann drqma grkan

yeni

Dalgacr'lar sinemaya yeni bir bakrg agrsr getirmiglerdir.

--

Sonug olarak 1950'lerde Fransrz sinemasrnda kuramsal ve elegtirel dtigiincenin geligmesi, biEemin ijnem kazanmasr, sesin canh olarak'ahn-masl ve

l6

mm.'lik kameralann kullanrlmasr gibi

difer

bazr

iilelerin

de

katkrsryla, varolan sinema kijkten

defi$ikrife

ugranirg ve

yenibir

sine-ma anlayrEr ortaya grkmrgtrr.

1959'dan itibaren.gerek

ticari

ve sanatsal bagansr, gerekse yeni

y6-netm enlerin birbirl eriyle yardrm I a6m a gelen _eliy1e

_birlikte

yeni "bir s

ine-f.l

+tTry

baglatan Yeni

D.lga,

60'lann sonlanna

do!ru

toplayrcr

rizel-ligini.yitirmigtir.

Ancak diinya _Eaprnda iine kavuEan

aftm,

oiger ume si-nemalannrn da kendilerine dzgti benzer estetik arayrElara girmisinde

itici

giiQ _{qu$turryiu$tur..Ornek olarak, Brezilya'da Cinema}

_{Novo, ABD'de}

New

_{York okulu, ingiliz}

_Free

_cinema

_{ve Genq}

_Alman

_sinemasr

_gibi

olugumlar

verilebilir

(39).

3.

Edebiyatta

Yeni

Roman ve

Sinemada

Yeni

Dalga Akrmrnrn

Birbinini

Etkilemesi

.

Jqli.tntatrm

bigimleri orraya Erkmca, eski anlabm bigimlerinin higbir

degigiklige ulramadan devam etmesi diigiintilemez. Bu nedenle sinema-nrn icad

edildigi

_{ve yaygrnlagtrgr 20. yi.izyrlda yazrlan romanlann,}

sine-manln olmadrfr ytizyrllarda yazrlanlardan

farkh

olmasr kagrnrlmazdrr. Romancr, roman diinyasrnr oluEturan

gergeklili

anlatrrken sinemanrn

salladrlr

olanaklardan da yararlanmaya gahErr.

_Qiinkii

anlatr yazan kigi

aynr zamanda bir sinema

ideyicisi

olacak, sinema izleyicisi delomanlan

bagka tiirli.i okuyacaktr.

Ozelikle Birinci

Di.inya Savagr'ndan sonraki dcinemde modern

ro-mancrlar, sessiz sinemanrn pargalanmrg imgesel anlatrlan kullanma

bigi-minden etkilenmiglerdir (40).

Teknolojik

yaprsr ve kitlelere hitap ediqi bakrmrndan 20. ytizyrhn asli sanat bigimi olarak grirtilen sinema,

binler-ce ayn enstantenenin, bir nesnenin farkh zamansal ve mekansal konum-lannrn senkronize olacak qekilde biraraya getirilmesiyle meydana gelen

bir sanattrr (41). Dolayrsryla Joyce, Proust ve Dos Passos

gibi

romancr-larrn anlaillarrndaki en iinemli

dzellifi,

trpkr sinemada

birbiriyle ilgisiz

gibi

goriinen qekimlerin yan yana getirilmesine benzer bigimde

birbirini

Marmnrailetigim

izleyen ve her

biri

kendi dykiistinii anlatan bir dizi hareketli imgenin ba-qanyla kullamlmasrnrn olugturmasl, sdzkonusu etkilenmenin

bir

g$ster-gesiOir. Romancrlar bunu, anlatrntn zamansal akrqrm durdurarak

gerqqk-legtirmiqlerdir. Burada zamanrn mekansalla$masl scjz konusudur (42).

Nitekim

Hauser'e gdre bunun en giizel

rirnefini,

Ulysses olugturur.

Zi-ra s6z konusu romanl, okur

istedili

yerden baElayarak, yani

bdltimleri

kendi istefine gdre yeni bir srraya koyarak okuyabilir.

Roman ve sinema arasrndaki

iligki,

tek taraflr

delildir.

Sinemanrn yaygrnhk kazanmasr ve htzh bir anlaUma ulaqmasmdan sonra, ozellikle Amerikan yazrntnda eyleme dayah, krsa diyaloglu ve hrzlr geliqen-ro-manlann ortaya gilcnast, sinemanm romanl etkilemesi ve sinema

anlatr-mmln romana yeni bir ydn vermesinin gdstergesidir. Bu

etki

1950'lerde Fransa'da ortaya Erkan

Yeni

Roman'da, sinemaya

ij?gii

birtakrm

ydn-temlerin romandakullanrlmasrna dek ulaEml$trr. Biiylece roman, sine-manln

ilk

yrilannda zengin anlatr malzemesi sallamrq ve ydnetmenlerin sanatsal deneyimlerini geliqtirerek beslemig, daha sonra sinema da ro-manr beslemeye ba$lamrqtn (43).

Kameramn varhklan her zaman

belirli

bir agrdan,

belirli bir

perspek-tif

iginde gormesi, romancrlarr kendine gekmigtir.

Nitekim Yeni

Ro-mantln baEhca yazarlanndan

Alain

Robbe-Grillet, bir yaasmda, sinema

anlatrmrnin bu

fizelliklerinin

etkisinde cllsun olmasln, romanrn da (bu

varhk'rn nereden, hangi agrdan

giiriildtifii,

aradaki

uzakhlrn

ne kadar

oldufu,

aydrnlatmanrn nasrl

oldufu,

bakrqrn uzun

mu

yoksa ktsa mr

slirdtifti, iabit

mi

yoksa yer

mi

deligtirdili

gibi)

aynr sorunlarla karqr-lagmrg

grirtindtifiinii

belirtmektedir.

Grillet,

romanlannrn bir_gok

yerin-dq

kamerasrnt kullanan ydnetmen gibi,

varlftlarrn

gortiniigii kadar

bun-lann nereden

gdriildiiftinii

de aynr iilqtide anlatarak ortaya koymaktadr. Ve amacmr;

"Briylelikle, her zaman her qeyi bilen ve her yerde 'hazrr ve nazrr olan' romanct artrk yok. Arttk romancr, diinyayl betimleyen bir Tann delil insan, bir insau oluyor. Ortada bir roman kigisi bulun-madr!,t zaman bile, bir insan giizii var. lnsanr evrenden grkarlp

ath-!r

ileri stiriilen galdaq roman gergekte insana baq koqeyi'

giizlem-cinin yerini veriyor" (44)

qeklinde aQftlamaktadr.

Yagam stirecini

duraldlelere

bcilen Yeni Romancr'lar, hareketin

tak-lidi

yoluyla; yani eylemi, giiriig aQlsrnl siirekli deligtirerek, olaylarr

za-mana serpigtirerek, birbirine gegmig ig monologlar kullanarak, kendile-rince diinyanrn duralhlrnr a{maya gahgrrlar. Ancak birey ile toplum

ara-srndaki

iliqkilerin

gergek

bigimini

algrlamaktan uzak olan Yeni

Roman-cr'lann yaprtlan, galdag yagamrn gergek geliEmelerini agrla grkarmayr

bagaramaz. _Qtinkii eserlerinde gergek toplumsal

iliqkileri

incelemek ye-rine, Eeyleri

(Grillet),

iinemsiz coqkulan (Sarraute) ve

bir

kiqinin

zihin-Mannrtra iletisim

-sel

durumu{*

rqrgya

_g*e.n.

_{deligmeleri (Butor)}

_{"betimrer"ler (45).} Buna paralel bir gekilde,.ripik bir

yeni

D_alga filminde de, kigi ile

toiiuii

arasrnda gok az

iligki oldulu,

ijzellikle _{Godard ve Resnais'nin}

filml^erin-de kamusal ve dzel dtinya arasrndaki gergek baflantrdan yotsonrogun

ve uyumsuzlulun vurgulandrlr gtirtiltir.

.Dolayrsryla

Grillet

ve

diler yeni

Romancr'lann, sinemaya ait cizgiil anlatrm bigimlerinden btiytik iilEiicle

etkilendikleri

_{sdylenebilir. AnJak}

sradanhlr

konu alan, sanatsal agrdan

ijnemli

bir yere sahip olan bu ro_ manr belirleyen, _{scizkonusu anlatrm}

_{bigimleri degiloir.}

_{zaman akrqrnrn}

agtrla$unlmiusr, olaylann azaltrlmasr, tarihsel

olarlk

herEeyin drgleurmasr

gibi

iizellikler,.az gok

b.ilingli.ol{uk

_{lygulanan trir}

_{tarihielcilik}

_kargrtr

tutum. bigiminde- yorumlanabilir. Zira

ikinci

Dtinya s avaqr'ndan sonraki kugaklar dingin bir konuma

,yl."r

_{duymaya bagfamrqlardr. Dolayrsryla}

bir

ne.snenin,-

drnelin

bir sandalyenin kiigeleri, _{biQimi, uzamdaki}

konu-munun sayfalar boyunoa _{anlatrldrlr giiri.iltir. Bu} 'kbnum ijzlemi'ne daha qok lrrtrnah ddnemlerden sonra rasdanmaktadrr. Bu,

bir

anlamda bti-ytik sdzler kargrsrndaki bir tepkiyi. reroriEe karqr

bir

isyanr da oile

geiii-mektedir (46).

_

Yirminci_yiizyrlda sinemanrn geliqmesi ile, edebiyatta nesnelerin do-fasrnr betimlemenin yerine insanrn

bilinci

_{tizerine odaklanan modern}

ro-TanJn g,eligmesi hemen hemen aynl zamana rastlayan

bir

fenomendir.

Bu, her

iki

sanatrn aynr ga! kogullanndan etkilendigi ve

birbirini

erkile-diginin de bir kamfidrr.

.

.

sitj..Tuyr

d-o[uran

ve

geligtiren nedenler romanr da diini.iqti.irdtigii

igindir

ki,

Faulkner anlatr- pargalarrnr

kronoloji

drgr bir kurguyia birlJg-tirmekte.,.Joyce'un

kullandrlr

biling akrmr _{yiiniemi"kutgusaiaqtdun}

sine-qI

t"|":.$i

ile aym noktada buluEahilmektedir. 6rne[in-, roman sanarmrn

grirsel

dilin

tekniklerini

kullandrfr

(/lysess'in _{ana 6i;li.imi.i, okuyucuya}

aynr olayrn degiEik bakrg agrlarrndan gcizlendigi

bir ttir

gori.inge oyunu sunar (47)..Ayrtca_"zaman", Ea[daq romanda anlatrnur bag kigisi haline g_elmektedir. Sciz konusu

iki

sanatrn en rjnemli buluqmalanndan

biri,

Yeni Roman'da gergeklegmiqtir. AraEtrrmacr

bir

ruhla romana yeni bo-yutlar kazandrran

Yeni

Roman'da, geleneksel romanda kullanilagelen

tiim

zamanlar biiyi.ik dlEtide

gimdiki

zamana, indirgenmiEtir.

Nesieleri

anrsrz olarak yansrtmaya gahgan

_Grillet'nin

_{de amacr, "Eimdiki zamiLn"r}

yakalayabilmekti. Bu nedenle sinema, kamerasrnr iizneleqtirirken, ro-mancr 9o

lqs

kigisine kamera gdrevi yiikleyerek nesneleglirmekteydi.

Bu yeni yaklagrmlann deneysel baEansrnr, Gegen Yil Marienbarl'da-f1l-minde gdrmek mi.imkilndtir (48).

Ytzma.

bigimlerini

"nesnel" olarak nitelendiren

Yeni

Romancr'lara gdre, bu anlayrEla yanlan metinlerin dnemli bir

dzellili,

birbirleriyle

ka-rrqtrrrlabilirlikleri

yada

birbirlerinin yerini

alabilmeleridir. _{Qogu soyut}

tii-Marmrtra iletisim

mi.iyle ijznel olmaktan uzak bir yapr ta$lyan bu metinleri, Sperber, "can srkintrsr edebiyatr"

diye

adlandrrmaktadrr. Zira, can srkrntrsr, endiistri

toplumunda,

ozellikle

geng kuqakta rastlanan en garplcl ve en tedirgin edici olgulardan

birini

olugturmaktadrr. Yetenekli. yazarlann callslz

nes-nelerin irzamdaki duruEunu ve amaqslz, beklentisiz insanlann can

stkrn-tilannr neredeyse tekdi.ize bigimde dile getirmelerinin nedeni,

"biiliin

99-leceklerden ve gimdiki zamanlardan drqlanmrg, yanltq

dile

getirilen

bir

geq migin neredeyse ttim i.iyle

yrktr[r

insanoflunun konumudur" (49).

Nesneyi sanki

bir

aynanln iEinde gcirtiyormu$-gibi betimleyen ve nesnenin herhangi

bir iizelligini

tin plana Erkarmadan, herpargastnt eg

deEerlendirerek anlatan

Grillet'nin

anlattmtndaki

ayrlntl

boliulunun,

geigekgi romandaki iggilik gabasrndan farkh

oldufu

giiriilmektedir. Kla-iit< gerqekEilikte, neinelerin

bigimlerinin

yanrslra-,

kokularr,

gafr_rlarr,

dokinma

duyusu ile bilinen

ijzelliklcri

ve benzerlikleri de vardrr.

Yani

nesne, sayrsr2 anlamlar ta$r ve ona birgok aqrdan bakrlabilir. Buna karqt

Grillet

isl,

tek bir kavrama yi'intemine, gtirme'ye bagvurur. O'nun

nes-neyi gcirme yoluyla vermesinin baqhca nedenini, "siireyi, ...

biitiin

alan-larin-toplamr olarak veren tek duyunun gQr".olmasr oluqturur.

Difer

yandan

klasik

gergekgilikte zaman,-nesnenin kargr.srna

bir

yftrm_ya da

6ntl.i

gtiE

otarik

[rkarken, Grillet'de zaman, yer

de[igtirme

ya da 6ge

saklanmastdtr, ytktm

delildir

(50).

Sonugta

birbiriyle

gafdaq olan

Yeni

Roman

ile

Yeni

Dalga

_*.tTt,

gergeklife tam anlamrylftapsayrcr bir g6zle bakmanrn ve aftlk bir

kah-io*on

nlteligi

ta$lmayan kiqilerin bilincine ntifuz etmenin olanaksrz ol-duluna inan'mat<-tadrr.

olgei

yanda,n yeni bir duyarhhk ve diinyaya yeni

biiagrhm

tisttine temellenen trir anlatrm temposuyla benzeq.en her

iki

sa-nut n do, modern ddnemin havastnt yakalamayr bagardrfr sdylenebilir.

Itir

Bigim

Ustasr:

Alain

Resnais

Yazar-sinemacr

igbirlifinin

en ijnemli bir Orneginir

Alail

Resnais'nin sinemasr olugturur.

YenI

Dalga'nrn

dnemli

temsilcilerinden

biri

olan

Resnais'nin sinemayla

iligkisi,

di[er

yiinetmenler

grbi

cahiers

du

t

in 6 mn, daelegtirmen olarak ba;;lam amigtrr. S anat yaEa.mpa I. D. H. E.C (Fransrz Sinema Okulu)'de

illrenim

yaparak, krsa ve.belgesel

filmler

Eekerek baqlayan Resnais, sinema

igin

yazrlml$ metinleri kulianmasr,

iin"n-r-tn

Ui.iqUirtlgl oldufuna inanmasr sonucu

yap$

aEamastnda

ya-zu

ve teknisyehlerle birtitcte karar almasr, onlara sadece

onctiliik

yap-mayl seqmesl agrsmdan

difer

Yeni Dalga ydnetmenlerinden

ay-n]13kta-drr.'Sinema-rdman'*

***

{

yapma anlayrqr _-ve

filmlerini.. sanki

bir tiir

Yeni

Roman' olugturuyormu$Easlna geigekleqtirmesi de

diler

bir

fark-hh[rnr

olugturmaktadrr.

Kendinden dnceki roman bigimlerine karqr grkan Yeni Roman

Marmarailetisim

ve diinyanrn ahgrlmam{ yarunl g.sterm.eye gahgrr. _{Bundan dolayrdrr}

_ki,

P*lg

gl g,un itibaren Frarisrz r.nizuunm onc

tiieri'oia"

y""ilitEi

y az:Ntarla

i.lbirligini

stirdtiriir..gln"\

_{orarak, Hirgs-iynn}

_srriiiii;ii

_Marguerire

?*yX.

LIe, Ge _s e

n

hl

.M a ri e nb _qrt, da ( I 96 I

₎

A. R.

d;li;\ie,

_{M ur i e I, d,e}

(1963) Jean.cavror lre,

savas

Bitti'de (1966)

i;;g;

_S;;prun

_iie

gahg-masr verilebilir.

Resnais'nin _{Yeni,Roman'a yakrnhk duymasr rastlantr}

defildir.

eo-cuklulunda

Mandrake,

Dick

rracy

ve _laruomas

grbi;d;biyatrn

_alt

_tiir

ornekleriyle ig ige olmasr ve daha ionra proust,

_H.i.rcv

_{gibTyararta.,}

ta-mmaslnrn

biiyiik rolti

vardrr. Henri _{Bergson'un oa}

"ttiii-attrnda

kalan

Resnais'nin, zaman ve bellek konusundiki

prousitu

_{otiitiifrrr.i}

_{nede_} niyle, filmlerinde; _{gegmig z,?ry.?n,Eimdiki zaman vegelec-ek zamanrn}

ay-I

?qTaT planr iginde yer

aldrfr,

ne.snellik ile

ozneilIlin n"t-ni.

t,igimde

birbirinden _aynlm

_adrlr

_grirtil-iir (5 1 ). Resnais'nin sin?morrnou _goriilen

zamansal anlatrm sorgulamalarr, edebiyattaki arayrgtann, yani

yeni

_{Ro_}

man'rn bir yansrmasrdr.

Bir

yarruyla Yeni _{Roman.a bagh olan Resnais, sinemada dramatik}

ya-prnrn anilar, diigiinceler, glEn$rmlar ve dtiglerte'oe

_{uiqilGnmesi g".ir[}

I5l

T,

::iil1

k:ITi-r

lyl

fjlr

lclnoe

ki qil eri n

*r,,

or iuiurnJarr yr a g ii n _

:T

:ii.Il1l,-

gylt"I

ve diiEiinceterin, anr I arl a qaln grmIarr n _{kang rirrn_}

dan olugan bir yapr-kuran Resnais, geleneksel _sinelninrn

_belirli

_bii

_{man_}

ll5

srrasl rzleyen

diizenli

yaplstnl

alt-i.ist ederek, allgllmr5 sinemasal

DlQrmrerle _{ozgurce oynamr$tlr.}

_Filmleri,

_{"dii$i.ince ve onun mekanizma_}

11m

kSrmagrkhlrna hentiz

ilkel

ve kaba

bir

yaklaqirn denemesi"oir.

u

na

gore rrerr$rm,

T.+

higim.aracrh[r ile

kurulabilir.

Bigim olmadan

izleyiciye bir qey _{iletmek ve} -onda _{heyeian uyandrrmak}

_ot-"iott,

d"gidi;

(sD.

,

Ikinci

Diinya-Sava$l sonrasrnrn en

btiyiik

belgesel filmcilerinden

_biri

olan Resnais,

oyktilii filmin

de en cinemli yonetrieni".i"-CIr^LlriJii.-ei"_

cii

yazarlarla gahgmaya _{Ozen gtisteren Resnais, 1959'd;}

_M.

_Duras'nrn senaryosundan.gergekleEtirdigf

_ilk

_{uzun fiLmi H}

t r o _{s i} ma s ev g

itii{

yapr

tr.

Yazrnsal

esinini

proust'tan, felsefe

_esinini

_e"igronuofi

_{alan Res_}

nais, bu filminde sava$rn _{sagmahlrnr ve}

_{yrkrcrh!.riiin"r*}

_diline

_yeni

ufuklar

?9T

q.T sekilde orta.rp

fdyar.

G6lenets"et

ontotr*

urgimlerinin

drgrna grktrlr filminde,gegmiqi, _{bugtinti ve getecegi.r.k}

_bil;,"an

_{boyu_}

lyldu

birlegtirerek,

karmagrt< geiiye.

doniig

tek-nikleri

uvgular

_ts'3i.

lS'

d9g*,ral

bir

ciyktir"*ti

au p.yeri ne

*,,0"- i.lui,

".i.itig i

ornekre-mesl aqlslndan. o yrllarda sevingle kargrlanmrEtrr.

Resnais,

A.R.Grillet'nin

_{senaryosuna dayanarak}

_gektigi

_Gegen

_yil

Marie.nbad'da

(196r)

_{da ise, sinema}

_dilindeii

_{uu oen,Jme-rJri,}

_yeni

Ro_ man'dan yararlanarak_ _{daha da}

_ileri

_{gdttirmi.iq ve}

_sinemiool*on

,uru-lgnu

yepyeni bir agrdzur ele almrEtrr-. Geometrik

bir

bahgesi olan barok Drr _{sarayda kaybolmuga benzeyen,}

_X

_ve

_{A isimli}

_bir

_adam

_ile

-

Mannara

ileisim

nrn

anlatrldt!r filmde,

gegmiq

ile

gimdiki zaman',dti; ile _Serqeklik ara-srndaki

ayruir

belirsizl6qtiren bir anlatim tarzr ve kurgu bigemi

kullanrl-mrstrr. Fiimin en dnemlf temastnt, insanlann gerEeli nasrl

oluqturdukla-i'nin

kesfi olusturmaktadu. Geleneksel anlalrml bir yana brrakan

tekni-pi. simdiki rurnan

u.

geqmi$ zaman. gdriilen vc gdriilmeyen' gerqek ve

ianilsrma

sorgulamahnnrn yer

aldr[r

bu

film

iqin Resnais' "okumantn

irrtlannr

veniien

bulmak.

illeyiciye

hir

okuyucu -ve yalntz- imig gibi

ttituo.un6k

istedim"(54) demi;tir.

Cijriintii.

siizctikler ve

mijzik

urastn-dl

kurdu[u

dengelerle qarproi

yenilikler

ta;ryan

film'

1961 Venedik Film Festivali'nde Altrn Arslan

6diiliinii

almtEtr.

Sonug

1950'li yrllarda sinemantn iqinde bulundulu koqullar incelendilinde,

telcvizvonun vaYtlmastyla sinimada bunaltmtn baggiisterdi!i. Franstz

sinema.srnda yetiilermenin Yeni Dalga

ile

gerqekleEtirildi!i, pahalt

ya-prmlardan kairnrlarak gerqe!in iginc giren kigisel bir ydnctmen

sinema-ilnrn miimkiin olabileceli

ve artik

bii filmin,

ydnetmenin

kigilili

ve

si-nema

dilinin

geliqmesi baflamrnda ele allnaca!t ortaya

9ftmt;tr'

Diler

yandan Yeni Dalga sinemasr, gtndelik. yaSamdan ahnan

imge-.el

an'iattia.t perdeye yans-rtmrq ve

giinliik

srradan qeylerin

gdriintiileri

arlcrhir

ile giz perdesini aralamayt amaglamrEtrr. Biiylece Joyce'dan

iti-haren "modein .itmantn yaplrEr gibi. kendine-iizgii kavrayrqlann

dofdu-Iu

vc celistiLi unrn izdi.iii.ihtinij. hiiytik olaylar ve melodramatik

goste-il.,

yiilni.

_lunAetit

yaiamda yer alan olay ve olgulardan geliStirmiqtir' Gerek Yeni Roman gerek Yeni Dalga'nrn amaclnr, geleneksel yazln

ve sinemava karsr

"veni;

roman ve sinema sanatrm ortaya koymak

olu;-turmus ve her ikisinde tJe biqim ana kaygr olmuqtur. Yeni Roman

yazar-larr

vi

Yeni Dalga yijnetmenlerinde bigim

farkLhklan

olmakla birlikre,

senel onak ozellikli:re sahip olduklan ve hem Yeni Romancflar hem de

ieni

Dalea sinemacrlanndi, "araEtrrma

istefi"nin alrr

bastrlr

gdriilmek-tedir. Roirana ve sinemaya yeni Erkrg yollan arayan bu romancr ve sine-macrlar, geleneksel roman ve sinemantn olay

iirgiisii,

dramatik yapr ve eElendiriailik 6Eelerine de karEr grkmrSlardr.

Cahsmamrzda

Alain

Resnais'nin

ayn

ele altnmasrnrn nedenini ise,

Yeni

Rbman'ln i.inlii yazarlarryla

iqbirlili

iginde galtqmasr. son derece

edehi yazrlmrE senaryolar kullanmasr ve

[ilmlerini

sinema-roman

anhyt-qryta gergekleqtirmesi olugturmaktadtr.

Sonug olarak, okur ve izleyicilerinden etkin bir katrhm ve gaba bekle-ven Yeni Roman ve Yeni Daiga'nrn, diinyayl yeni

hir

giirme

bigimi'

st-iadan iivkUleri anlatma ve yeniden kurmada yepyeni

hir

tarz yaraun sa-nat "akrm"lan oldulunu ifade etmek miimkiindtir.

DiPNOTLAR