Ankara Of/iv. Vet. Fak. Der!:.
44: ı-4.ı997
SIGIR KAN SERUMLARıNDA
BORRELIA
B UR GDORFERI
ANTİKORLARININ
FLÜORESAN
ANTİKOR
TEKNİGİ İLE TÜRKİYE'DE İLK KEZ
SAPTANMASI
Müjgan iZGÜK Mustafa ARDA2 Ömer AKA y3 Ömer M. ESENDAL4 Oktay KESKiN' Detection of Antibodies Against 80rrelia 8urgdorferi in Cattle Sera by
Fluorescent Antibody Technique for the First Time in Turkey
Summary: The aim of this study, was to determine the preselU,'e of anti-B.
burgdorJeri antibodies by the use of indireet jluoreseent antibody teehnique (!FAT) in eattle sera obtained from farms loeated in dijJerent regions. B. burgdorferi strain 831 was used for antigen preparation for lFA teelınique. The eulture was diluted to give a jinal eoneentration of 50 organisms per 10j.11, and 30 j.11 of this suspension were placed on FA slides, and kept frozen at -80°C until used. lFA teelınique was perJormed on III sera using a rabbit anti-bovine jluoreseein
isothioeY(Ulate-labelled anti-lgG eonjugate. Sera were tested at starting dilutions of 1:64 with subsequent twojold dilutions up to 1:1024. Among III sera examined, 15 (13.5%) were fowıd positive for antibodies to B. burgdorJeri at a serum dilution of 1:256 or greater while, 96 (86.5%) sera were con.~idered as negative. Among these 15 positive sera, 8 (53%), 3 (20%), and 4 (27 'fo) sampel.~ were posilive at serum dilutions of 1:256, 1:512, and 1:1024, re~pectively. According to these results, sero-positivity aganist B. BurgdorJeri wa~ detected in eattle sera examined.
Key words: Cattle, Lyme disease, Borrelia burgdOlferi, serology, !FAT
Ö7..et: Bu çalışmada, farklı bölgelerdeki çifiliklerden sağlanan III adet sığır kan serumunda B. Burgdorferi 'ye karşı oluşan antikarial' indirekt jlüoresmı antikor tekniği (lFA?) ile saptanmıştır. B. burgdorJeri 831 suşundan antijen hazırlanarak kültür 50 mikroorgmıizma/lOJ.ı1 olacak şekilde sulandırılmış ve özel lamlara 30 j.11
miktarznda damlatılıp, kullanılzncaya kadar -80°C'de saklanmıştır. Hastalıktan şüpheli sığlı'lara ait kan serumlarz 1164'den 1I1024'e kadar iki katlı sulandırılmış ve jluoreseein-isothiocyanate ile işaretli tavşan anti-sığır IgG konjugatı kullanılarak
lFA tekniği ile test edilmiştir. Tesffe 1/256 ve üzerindeki serum titresi pozitif kabul edilmiştir. Test edilen serumlardan 15'i (%13.5) pozit!!." 96'sı (?/rJ86.5)negatif bulunmuştur. Pozitifbulunan 15 serumdan 8'i (%53) 1/256, 3'ü (%20) 1/512 ve 4'ü
(%27) de 1/1024 titrede reaksiyon vermiştir. Bu sonuçlara göre. incelenen sığır serumlarında B Burgdorferi yönünden seropozitifliğin bulunduğu saptanmıştır.
Anahtar kelimeler: Sığır, Lyme hastalığı, Borre!ia burgdorferi, seroloji,
IFAT.
Giriş
Lyme hastalığı veya Lyme borreliosis, bir spiraketa olan Borrelia bmgdorferi tarafından insan
ı ProLDr.AC Veteriner Fakültesi Mikrohiyoloji Anabilim Dalı, Ankara , ProfDr.SDl; Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı. Isparta ; ProfDr.iÜ Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, İstanbul " Doç.Dr.AC Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Ankara , Dr.AÜ Vetenneı hıkültesı Mikrohiyoloji i\ııahilim Dalı, Ankara
ve hayvanlarda oluşturulan, multisistemik ve zoonolik infeksiyondur (5,21,31,38).
kene kaynaklı, karakterde bir
58
Lyme hastalığı, ilk kez i975 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde Connecticut eyaletinin Lyme kasabasındaki yetişkin İnsan ve çocuklarda, kene ısınğı bulunan bölgede patognomonik bir deri lezyonu olan Erythema Chronicum Migrans (ECM) ilc başlayan ve kalp, sinir sistemi ve eklem komplikasyonları ilc seyreden bir epidemi olarak belirlenmiştir (39, 40). İnsanlarda Lyme hastalığının tanımlanmasından sonra (6, 9, 41), birçok evcil ve yabani memeli hayvan türünde de B. burgdorferi infek<;;iyonuve buna bağlı hastalık olgulan saptanmıştır (I, 2, 8, 11, 26, 32). Yabani memeli hayvanlarda görülen asemptomatik infeksiyonların aksine köpek, sığır, koyun, keçi, at ve kedi gibi birçok evcil memeli hayvanda B. burgdoıferi'ye bağlı hastalık olguları meydana gelmektedir (4,14,15,18,24,29,33).
Dünyanın birçok bölgesinde etçi ve sütçü sığırlarda Borrelia burgdorteri infeksiyoııu ve buna bağlı olarak şekjllenen Lyme borreliosis olguları bildirilmiştir (7, iI, 16, 35, 36, 43, 45). Sığırların Lyme borreliosis'i, öncelikle, ilk kez buzağılayan düvclerde, hayvanların tam laktasyona girmesiyle birlikte görülen ve çoğunlukla, sürü problemi olarak ortaya çıkan bir infeksiyondur. Akut Lyme borreliosis'de sığırlarda artritis dolayısıyla ekıcmlerde şişkinlik, topallık, ateş ve sertlik görülür. Süt veriminde azalma ve üreme bozukluklan yamsıra kronik kjlo kaybı, laminitis ve abort gibi klinik belirtiler şekjllenebilir (7, iI, 15, 34, 35, 36, 42).
Sığırlarda B. burgdorreri infeksiyonunun coğrafik dağılımı, insanlardaki Lyme hastalığının coğrafık dağılımı ile yakından ilişkjlidir (I I). Hastalık etkeninın hayvandan hayvana ve hayvandan insana bulaşmasında keneler, sinekler, sivrisinekler, kuşlar ve radenÜer ile birlikte infekte hayvanların sekret ve ek<;kretleri de roloynarlar (1 I, 13, 15, 16, 34, 35) Sığırlann kan, kolostrum ve idrarlarından spiroketa'ların izole edilmesi, bu hayvanlarla temasta olan insanların infeksiyona yakalanma olasılıklarının yüksek olduğunu göstermektedir (11, 43, 45).
Klinik olarak Lyme borreliosis'in tanısı, artritis ve topallık gibi tipik bulgular her zaman görülemediği ve şekillenen diğer non-spc<;;ifik belirtilerden dolayı olgular tam olarak belirlenemediği için, zordur (7, ii, 15). B. burgdorferi'nin besi yerlerinde zayıf üremesi ve
M. iZGÜR-M. ARDA-Ö. AKAY-Ö M. ESENDAL-O. KESKİN
klinikten gönderilen materyallerde çok sıklıkla kontaminasyonun bulunması, infeksiyonun kültürel teşhisini de zorlaştırmaktadır (16, 38, 41). Bu nedenlerle, Lyme borreliosis'de etkene karşı oluşan antikorların belirlenmesi, şu an için kullanılan en uygun teşhis yöntemidir (19, 34). Günümüzde Lyme borreliosis'in tanısında en çok kullamlan serolojik teknikler arasında indirekt nüoresan antikor testi (IFAT) (11, 15, 20,46), ELlSA (19, 23, 25) ve Western blotting (28, 45) bulunmaktadır. IFA testi birçok hayvan türündc doğal (3, 27, 30) veya deneysel (12, 17, 35) infek<;;iyonlarsonucu B. burgdoıferi'ye karşı oluşan antikorların saptanmasında başan ile kullamImaktadır. Bu çalışmada, farklı bölgelerdeki çiftliklerde bulunan sütçü sığırlardan toplanan kan serumlarında B. burgdorferi'ye karşı oluşan antikorların indirekt t1üorcsan antikor tekniği ile saptanması ve Türkjye'de sığırlarda Lyme borreliosis prevalensinin ortaya konulması amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot Senımlar
Test serumları: Çalışmada, üç farklı bölgeden toplanarak AÜ Veteriner Fakültesi, Mikrobiyolqji Anabilim Dalı'na getirilen i ii adet sütçü sığıra ait kan serumlan (Tablo- i) test edilinceye kadar -20DC'de saklandı.
Tablo ...l. Çalışmada kullanılan sığır kan senımhuının sayı ve lemİn edildikleri bölgeler.
Table-I. l\"uınbers and origins ofbm;ııe .sera med in the '1Udy.
Bölge Alımın serum sayısı
Sakarva 51
Samsun 30
Tokat 30
TOPLA.\1 III
Negatif kontrol serumu: Çalışmada, klinik olarak sağlıklı görünen ve kene infestasyonu bulunmayan yetişkin bir sütçü sığır senınıu da negatifkontrol serumu olarak kullanıldı.
Antijen Hazırlanması
IFAtekniğinde antijen olarak kullanılan B. hurgdorferi B31 suşu Dr. John F. ANDERSON'dan (The Connecticut Agricultura\ Experiment Station, New Havcil, Connecticut) BSK-1I besi yeri içerisinde tc/nin edildi. Kültür, 20DC'de 30 dakika süreyle 9(XlOrpm'de santrirOje
sıüıR KAN SERlj:-..n.ARINDA BORRELIA BURGDORFERI ANTİKORLARıNıN FLÜORESAN ANTİKOR TEKNİüİ İLE. 59
edildi. Üst sıvı atıldıktan sonra pelet 0.15 M PBS (pH 7.3) ile üç kez yıkandı. Son yıkamadan sonra pelet, içinde 1 g MgC12.6H20/lt bulunan 1 ml
miktarında O.i5 M PBS (pH7.3) ile süspan<;e edildi. Karanlık saha mikroskobunda etkenin canlılık kontrolü yapıldıktan sonra süspansiyon 50 mikr(X)rganizma/lO f.ll olacak şekilde sulandınldı. Bu şekilde hazırlanan antijenden flüoresan antikor lamlanndaki çukurlara 30 f.llmiktannda damlatıldı. Lamlar oda ısısında kurutuldu; +4°C'de asetonda tespit edildi ve kurutulup kuIlanıiıneaya kadar -80cC'de saklandı (22).
Konjugat
lfA tekniğinde, 1/32 oranında sulandınlan, tluorescein-isothiocyanate ile işaretli tavşan anti-sığır IgG konjugatından (Sigma Immunochemicals) yararlanıldı.
İndirekt Flüoresan Antikor (lFA) Tekniği IFAtekniğinde, test serumlan 20 f.ll içinde 0.15 M PBS (pH 7.3) ilc ı/M'ten l/ıo24'e kadar iki-katlı sulandınldı. Her bir serum sulandınnasından antijen kaplı lam çukurlanna 20 f.ll damlatıldı, lanılar 37°C'Hk etüvde rutubetli bir ortamda 30 dakika inkübe edildi. İnkübasyondan sonra lanılar 0.15 M PBS (pH 7.3) ile
Lo
dakika yıkandı, kurutuldu ve üzerlerine 1/32 oranında sulandın lıruş, içinde 20 ~l ml oranında l/lOO'lük Evans mavisi bulunan tlüoresccin isothiocyanate ile işaretli tavşan anti-sığır IgG konjugatı ilave edilerek yeniden etüvde aynı koşullarda inkübe edildi. inkübasyon süresi sonunda lamlar 0.15 M PBS (pH 7.3) ileıo
dakika aynı şekilde yıkanıp, kurutuldu ve gliserin tamponlu sıvı (PH 7.2) damlatılarak flüoresan mikroskopta 40x büyütmede incelendi. Belirgin tlüorcsan<; görülen en yüksek sulandınna, serum titrcsi olarak değerlendirildi. Çalışma süresince 1/256 ve daha yüksek serum titrc1eri pozitif olarak kabul edildi (22).Negatif kontrol serumu da benzer şekilde FITC ile işaretli sığır IgG'lcri kullanılarak lFA tekniği ile test edildi.
Bulgular
Çalışmada, Sakarya, Samsun ve Tokat illerinden toplanarak laboratuvarda incelenen toplam i i i sütçü sığır kan serumundan 15'i
(%13.5) lFA tekniği ile pozitif, 96'sı (%86.5) negatif olarak belirlendi (Tablo- 2).
Tablo-2. İncelenen sütçü sığır karı serumlanmn IFAT sonuçları. Table-2. IrAT re.-ulısof dairy canIe sera examincd.
Serum alınarı İn<:clcncntoplam Pozitif serum Negatif serum iller serum saYısı sayısı'('Yu) sayısı'(%)
Sakarva 51 9 (17.6) 42 (82.4)
Samsun 30 6 (20.0) 24 (80.0)
Tokat 30 O 30 (100.0)
T<lPLAM III 15 (13.5) 96 (86.5)
*: Politif serum~11256 ıFA <İtresi,Negatif serum<11256 lFA tin'e.-i
Serum örneklerinin, alındıklan iııere göre lFA T sonuçlan tablo-2'de gösterilmiştir Sakarya ilindeki hayvanlardan sağlanan 51 serumdan 9'u (%17.6) ve SalU'iun ilindeki hayvanlardan sağlanan 30 serumdan 6'sı (%20) :::::11256 lFA titrcsinde pozitif bulunurken, Tokat iHndeki hayvanlardan sağlanan 30 seruınun tümü negatif «1/256 lFA titresi) olarak değerlendirildi.
IFAtekniği ile pozitif olarak değerlendirilen 15 serum örneğinin titre dağılımlan tablo-3'de gösterilmiştir. IFA-pozitif bulunan 15 serum örneğinden 8'i (%53) 1/256, 3'ü (%20) 1/512 ve 4'ü de (%27) 1/1024 titredc tipik t1üoresan<;gösterdi (Şekil-I). Negatif kontrololarak kuııanılan sığır scrumunda ise l1üoresan<;görülmedi.
Tablo-3. IrA-pozitifscrum örneklerinin titre dağılımlan. Table-3. Titcrs of lFA-posi<ivescrumsample.s.
P07itif
serum sayısı lFA titre.<i
11256 ('fo) 1/512(%) 111024 ('Yo)
15 8 (53) 3 (20) 4 (27)
Şekil- 1. B. burgdoıferi'nııı tlüoresan mikroskopi!< görünüşü. Figurc-I. Ruarescent microscopic appcaraııce of B. burgdorferi.
60
Tartışma ve Sonuç
Hayvanlarda Lyme borreliosis'in laboratuvar tarusında en çok kullarulan serolqjik yöntemler arasında indirekt nüoresan antikor, ELlSA ve We'ltern blotting gibi teknikler bulunmaktadır (12, 19, 25, 27, 28, 30, 45) . Bunlardan lFAtekniği, birçok cvcil ve yabani hayvan tülÜnde doğal (3, 27, 30) veya deneysel (12, 17, 35) infeksiyonlar sonucu B. burgdorteri'ye karşı oluşan antikorların saptanmasında başarı ile kullanılmaktadır.
Burgess (iO), lFA tekniği ile 380 köpeğin 201'inde «(kJS3) ~ 1/64 antikor titresi saptayarak endemik bölgelcrdeki köpeklerin sıklıkla infeksiyona maruz kaldıklarını bildirmiştir. Araştıncı ayrıca, 1/64 serum titresinde köpeklerde bulunabilecek Leptospira interrogans canicola ve icterohemorrhagica serotipleri ile kros-reaksiyon şekillenmediğini açıklanuştır. Euzeby ve RaHi (22), Orta Pirene bölgesinde 210 köpeği lFA yöntemi ilc B. burgdorferi antikorları yönünden test etmişler, bunlardan 108'inin (67051.4) 1/256 titrcde p07itif olduğunu ve Orta Pirene bölgesinin Lyme bOITeliosis için endemik bir bölge olduğıınu bildirmişlerdir. Weber ve ark. (44), rastgele seçtikleri 130 köpekten 46'sında (%35.5) lFA tekniği ile 1/64-1/4096 arasında B. hurgdorferi antikor titresi bulunduğunu ve hayvanlarda görülen sırt ağrısı, arka bacaklarda paraliz ve kronik eritema gibi klinik bulgular ile ~1/256 IFA titresi arasında bir ilişki olduğunu göstemuşlerdir. Marcus ve ark. (32), rastgele seçtikleri 50 adet at serumunda lFA tekniği ile 1/8-1/2048 arasında antikor titresi bularak, endemik ve endeınik olmayan bölgelerde antikor prevalensinde saptanan belirgin farklılığın, iFA tekniğinin spe'lititcsini desteklediğini bildirınişlerdir. Burge'ls (ll), topallık, eklemlerde şişkinlik, sertlik, laminitis, abort ve ateş gibi belirtiler gösteren veya i. danınıini kenesine maruz kalmış sığır ve atların serum, sinoviyal sıvı ve kalastrum örneklerini rFA tekniği ile B. burgdorferi'ye karşı IgG antikorları varlığı yönünden incelemiştir. Araştıncı, bu durumdaki i90 atın i i8'inde, 430 sığırın da 282'sinde kan senunu örneklerinde, 6 atın 3'ünde ve iO sığınn 5'inin de sinoviyal sıvısında ~ LIi28 antikor titresi bulmuştur. Ayrıca, ahort yapan 36 sığırdan i'inin kolostruınunda i1512 antikor titresi de saptamıştır. Burgess ve ark. (l5), doj;,rul11sonrası
M. İ7.GÜR-M ARDA-Ü. AKAY-Ö. M. ESENDAL.O. KESKiN
ön ayaklarda akut laminitisi takiben genel durum bozukluğu, kronik kilo kaybı, karpal eklemlerde bilateral şişkinlik, topallık ve ayakta durarnama gibi belirtiler gösteren 2.5 yaşındaki bir düvenin serum, sinoviyal sıvı ve süt örneklerinde lFA tekniği ile 1/128 ile 1/1024 arasında antikor titre'li saptamışlardır. Araştıncılar, hasta hayvanla aylli çiftliktc bulunan ve klinik olarak sağlıklı görünen 13 sığırdan 8'inde de 1/128 - i 024 arasında değişen antikor titreleri belirlemişlerdir. Donoghue ve Schillhorn (20), ~ 1/320 IFA titresini B. burgdorteri antikorları yönünden pozitif kabul ettikleri bir çalışmada, i0-12 aylık buzağıların multivalent Lcptospira interrogans aşısı ile aşılarunalarımn, çapraz reaksiyona neden olmadığıru gösternuşlerdir. Kasbohrer ve Schünberg (25), 189 köpek, 29 kedi, 224 at ve 194 sığır serumunu B. burgdorferi antikarları yönünden IFA tekıuği ile inceledikleri bir çalışmada i 94 sığır serumundan %24.5'inin ve 189 köpek serumundan da %5.8'inin ~ 1/128 titre gösterdiğini ortaya koyınuşlardır. Wells ve ark. (45), laktasyondaki 2 i 6 sütçü sığırda klinik olarak topailık ile yüksek B. burgdorteri antikor titreleri arasında bir ilişki bulunduğunu ve Lcptospira interrogans serotiplerine karşı aşılanan sığırlarda kros-reaksiyon şekillenmediğini bildirmişlerdir. Post ve ark. (35), topallık, bilek ve topuk eklernlerinde şişkinlik ve meme dokusu ve arka bacak derisinde lokal yangı belirtileri bulunaıı 6 sığırdan 4'ünde lFA tekniği ile B. hurgdorteri'ye karşı 1164-11128arası antikor titresi belirlenuşler ve Leptospira antikorları ile kros-reaksiyon şekillenmediğini göstermişlerdir. Araştıncılar ayrıca, hasta sığırın sütünü içirterek deneysel infeksiyon oluşturmaya çalıştıkları yetişkin bir kcdide de klinik belirti görülmeksizin 1/64 lFA titresi saptandığını açıklamışlardır.
Yapılaıı bu çalışmada, Sakarya, Samsun ve Tokat illerinde yetiştirilen sütçü sığırlardaıı tenun edilen toplarn ii
ı
adet sığır senunu lFA tekniği ile B. burgdorferi antikorları yönünden test edilmiştir. İncelenen 11i sığır serumundan 15'i (% 13j) lFA tekıuği ile ~11256 antikor titresinde pozitif bulunurken, 96'sl (%86.5) <1/256 antikar titresinde negatif bulunmuştur. İllere göre dağılımda, Sakarya ilindeki sığırlardan alınan 5iserumdaıı 9'u (%176) ve Saınsun ilindeki sığırlardan alınan 30 serumdan 6'sl (%20.2) B. burgdorferi antikorları yönünden pozitifbulunurken, Tokat ilindeki sığırlardaıı alınan 30 semmda ise antikor saptananıamıştır B.sıcim KAı'i SEIWMLARI1\DA 130RRELlA BIJRGDORFERI AJ\TİKORLARININ FLÜORESAN ;\,"ITiKOR TEKNİCiİ İLE 61
burgdorferi antikorlan yönünden pozitif bulunan 15 serumdan 8'i (%53) 1/256, 3'ü (%20) 1/512 ve 4'ü (%27) de 1/1024 titrede reaksiyon venniştir.
Serum örneklerinin alındığı sığırlann klinik durumlan hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Klinik olarak hastalık belirtisi göstenneyen infektc hayvanlarda bile yüksek titrede B. burgdorfcri antikoru bulunabileceğinden dolayı (7, 15, 26, 34, 42), çalışmada elde edilen bu seropozitivite Lymc bon'eliosis yönünden pozitif olarak değerlendirilmiştir.
Sığırlarda serolcıjik tekniklerin kullamlmasında karşılaşılan problemlerden birisi, diğer spiroketa'larla meydana gelebilecek kros-reaksiyonlardır (19, 29). B. burgdorfcri ve L. interrogans serotipleri antijenik olarak birbirlerinden farklı olduklan için sütçü sığırlarda Lcptospira türlerinden kaynaklanan kros-reaktivite sorun oluştumıamaktadır (20, 35, 45) Ancak, B. theileri ve B. coriaceae gibi diğer borrelia türleriyle oluşabilecek kros-reaksiyonlardan kaynaklanan yanlış pozitif sonuçlar unutulmamalıdır (37, 45). Yurdumuzda bu iki borrelia türünün sığırlarda hastalık oluşturduğuna ait bir kayıt bulunmadığı ıçin, çalışmada elde edilen seropozitivite B.burgdorferi'ye spesifik olarak değerlendirilmiştir.
Sonuç olarak, yurdumuzda yetiştirilen sütçü sığır popülasyonunun, bu çalışmada elde edilen % i3.5'lik seroprevalens ilc ilk kcı. ortaya konulduğu gibi, B. burgdorferi'ye maruz kaldığı kamsına varılmıştır. Hastalığın ülkemizdeki gerçek durumunu ortaya koymak amacı ile da11adetaylı epidemiyolojik çalışmaların yapılması zorunluluğu ortaya çıkmıştır.
Teşekkür
Çalışmada, flüoresan mikroskobun kullanılmasına izin veren A.Ü. Veteriner Fakültesi Patolqji Anabilim Dalı'na ve yardımlannı esirgemeyen ProLDr. Günay ALÇIGIR ve AraşGör.Dr. Sevil ATALAY VURAL'a teşekkür ederiz.
KAYNAKLAR
i. A11c1l'rson, .T.F.(i988). Mammalian and avian r",<;crvoir.<for Bonelia hurgdorfeıı. Anıı:\ Y Acad Sci. 539: 180-191. 2. Anclersun. J.F.; Ma~narelli, L.A.; Bu~clurfer, W.; Bamour,
A.G. (ı983). Spırodıet",' in Ix(xl",~<"muııini and manunal.< from Conncdicul. AmJ Trop Med Ilyg. 32: 818-824.
3. Anderson, J.F.; DW'3)', P.H.; Magnarelli, L.A. (1987). Prevalencc of Bmelia burgdoıfeli in whitc-fOO/edIllice and Ixodcs dammini at Fort McCoy. Wis. J Clin Microbiol. 25: 1495-1497. 4. Angulo, A.B. (1986). Lyme di.<easein cat.<.SouthwC-'ı1Vet, 37:
ı08-109.
5. Baranton, G. (1990). I.ymc horreliosis. Comp Immun Mıcrobiol lnfcet Dis. 13: 111-117.
6. Benach, J.L.; Bosler, E.\1.; Haıımhan, J.P.; Colenıan, J.L; Habicht, G.s.; Bast, T.F.; Canıeron, D.J.; Ziegler, .iL; Bamour, A.G.; Burgdorfer, W.; Edelnıan, R;Kaslow, R.A. (1983). Spirochetes isolated from the hlood of iwo !?<1tieııtswith L)me di.<ea.'ie.New Eng J Med. 308: 740-742.
7. B1o\\-cy, R.W.; Caner, S.D.; White, A.G.; Banıes. A. (1994). Borrelia burgdoıfcri iııfeetions in the UK canle: a ıxı.<siblc assQl,;ationmıh digital dermatitis. Vet Rcc, 135: 577-578. 8. Bu~dorfer, W.; Gage, K.I~ (1987). Susccptibility of thc h"pid
colton rat (Sigmodon hispidus) to the Lıme disease S))ıroc!ıete (Bmelia hurgdorferi). Am J Trop Med Hyg. 7:624-628.
9. Burgdorfl'r, W.; Barbour, A.G.; Hayes, S.F.; Bl'ııarh, J.L; Grunw.ıldt, K; Davis, J.P. (1982). Lymc di.~ı<e. A tick-homc spirochcto.;;s. Science, 216: 1317-1319.
LO. Burgess, E.C. (1986). Natural exposurc ofWisconsin dogs lOthe Lyme disea<e 'pirochete (Borrelia hurgdoı1eri). Lab Anun Scı. 36: 288-290.
ı i. Burgess, E.c.(1988). Bonelia burgdorfen infe<.1ionin Wi,coıı,in hor= and cows. AlUıN Y Acad Sci. 539: 235-243.
12. Bu~ess, KC. (1992). Experimentally induced infeetion of cat.< . mth Borrelia hurgdorfcri. Am J Vet Res, 53: 1507-151i.
ı:ı. Bu~ess, E.c.; Patlican, L.A. (ı 987). Oral int&.1ion of PeromysC\!.<maniC\!latu.<mth Borrelia hurgdorferi and subscquent tramnıission hy Ix<xle.,damnıini. Am J Trop Med Hyg, 36:
402-407.
14. Bu~ess, KC.; GiUette, D.; Pickett, J.P. (ı986). At1hrit,s and panuveitls as maııife.,1aıion~of Bonelia burgdoıferi infedion in a Wiscoıı,in pony. J Am Vel Med A<.<oc.189: 1340-1342. 15. Burgess, KC.: Gl'ndron-Fitzpatlick, A.; Wlight, W.O. (198-1).
Anhntı.< and .<ystenıic disease <:'1U.<edby Borrelia hurgdorfeıi int&.1ionin a cow. J Am Vet Med A<."oc.191: 1468-1470. 16. Bu~ess, E.C.; W:ıchal, M.D.; CleHII, T.D. (1993). Bondıa
hurgdorferi infedıon in dairv COW'.nxlents. and bırd< from foul' Wiscünsin dairv farm~. Vet Microbiol. 35: 61-77.
17. Cerli, D.; FaIina, R; Andreani, E., Nuvo1011i,R; Pedliııi, A.; Cardini, G. (1994). Exıxıinıcntal infedion of dog, mıh Borrelıa burgdoı1Cri.Re., Vet Sci, 57: 256-258.
18. Cohen, D.; Bosler, KM.; Bemard. W.; 'Ieirs. D.: Eisııer, R;
Schulze, T.L. (l988). Epidemiologic sıudie.<of LyıııC disease111
hor.<",<and thcir puhlk health sigııiticance. Ann N Y Acad Scı, 519: 244-257.
19. Cmll, .i.E.; Grod7icki, RL.; Steere, A.C. (l984). AıltıblXiy r"'<poli<ein L'y1lledisease: evaluation of diagno,1ic le.,1.<.J Inf Di.<, 149: 789-795.
20. Donoghue, A.R.; SdıilDıonı Van Veen, T.W. (1989). Inv(',<;\igatingcro.<.<-rC<1clionslıetwcen Leplo,<;piraand Boncli •. .i
Am Veı Med A,soc. 195: 1460-1462.
21. EUlıster, A.K.; Angıılo, A.B. (1986). Lvnıe dlsc.1.<e.SouthWc.'1 Vet. 37: 22-25.
22. Euzl'lıy, .I.P.; Ram, A. (1988). Mise en ",idenee d'alltıcorjl<illlll-Borrelia Iıur~dorfcri chez le chicn: .<ondagc cpid"mioiogique cil region midi-Pyreııecs. RevMed V0. 139: 589-593.
62
23. Greene, R.T.; Walker, RL.; Nichol~on, W.L.; I.,evine, J.F. (1991). Comparison of an enzynıc-linked inununosorhcnt assay to an indire<.1 immunofluore.<ccnce a=y for the detcetion of anlihodie.~to BOfTeliahurgdoıferi in the dog. Vet Miaobiol, 26: 179-190.
24. Hahicht, G$. (1988). lymc disease: aııtigeııs of Borrelia burgdoıteri and immune re.<poııscsto them. Ann N Y Aead Sci, 539:112-114.
25. Kasbohrer, A.; Schiinberg, A. (1990). SerolOl!lsche Unter.;udmngen mm Vorkommen von Borrelia burgdorfcıi bei Haustieren in Berlm (We.It). Beri Müneh Tierarzıl Wschr, 103: 374-378.
26. Komblatt, A.N.; l;rb:ınd, P.H.; Steere, A.C. (1985). ArtIuitis cau~ed by Borrclia burgdoıfcıi in dogs. J Am Vet Med Assoc, 186: 960-964.
27. LindelUnayer, J.; Weber, M.; Onderdonk, A. (1989). Borrelia burgd0l1eıi iııredion in horse<.J Am Vet \1ed A"-Soc,194: 1384. 28. Lindeıunayer, J.M.; Weber, M.; BıydJIt, J., Marque7, K;
ündenlonk, A.B. (1990). Comparison of iııdire<.1 immunofluore.çcent-anubadY'L"-SaY.eıızyme-linked inununosorhcnt a<;,<;ay,and we.ltenı inununohlot for the diagnosis oflyme disease in ~ J Clin Microhiol, 28: 92-96.
29. M~ıarelli, L.A.; Anderson, J.F.; Sclıreier, A.B.; Ficke, C.M. (1987). Clinical and scrologic .ltUdie.<;of eanine borreliosis. J Am VcccdA"soc, 191: 1089-1094.
30. Magnarelli, L.A.; Anderson, J.F.; Levine, H.R; Levy, S.A. (1990). Tick parasitism and antibadi", to Borrelia burgdoıfcıi in cal,. J Anı Vet Med Assoc. 197: 63-66.
3ı. Mainil, J.G. (1994). Maladie de lyme: une nouveııe maladie" Ann Mc'dveı.138: 373-383.
32. Marcu.~, L.e.; Patterson, 'I.M.; Gilfillan, R.K; Urband, P.H. (1985). Antibodie.<;to Borrelia burgdorfcıi in New England horse.<: serologic survey. Am J Vet Re.",46: 2570-2571.
33. Ogden, N.H.; Cm1er, S.D.; :"luttali, P.A. (1994). Evidencc for the tralı<;mİssıon of the lyme disease spirochetc to .;tıeep in Cumbria. Vet Re<:,135: 383-384.
34. Parker, .ı.L.; White, KK. (1992). lyme borrcliosis in eattle and horse.,,:a revıew of ıhe literaturc. Comeıı Vet. 82: 253-274.
M. !ZGÜR-M. ARDA-Cl. AKAY-Ö M. ESEN DAL-O. KESK!N
35. Post, J.E.; Shaw, E.E.; Wright, S.D. (1988). ~ borrelio<;İsin canle. Ann:" Y Acad Scı. 539: 488.
36. RothweU, J.T.; Christie, B.M.; WilljaJ1l~, c.; Walker, KH. (1989). Suspectcd lymedisease in a cow. Ault Vet J, 66: 296-298. 37. Smith, RD.; Miranpurl, G.8.; Adanıs, J.H.; AhreJL~, E.H. (1985). Borrelia theileri: isolalion from tkks (Boophilu~ microplus) and tick-bomc traıısmi.<;,<;ionbetwecn .,plenectomized calves. Am J Vet Res, 46: 1396-1398.
38. Steere, A.e. (1989). Lyme disease. :"ew Eng J \1ed. 32 i: 588-596
39. Steere, A.C.; ~1a1amsta, S.E.; Harılin, J.A.; Ruddy, S.; Askeııa~e, P.W.; Andiman, W.A. (1977). Erythema ehroıııcum migran<;and lyrnc artılrilıs. 'Ine enlarging clinical spe<:tıum. Ann Intem Med, 86: 685-698.
40. Steere, A.c.; Malamsta, S.E.; Sn}'ıIman, n.R; ShOlle, RE.; Andiman, W.A.; Ross, M.R; ~'teele, F.M. (1977). Lyme aı1hritis. An epidemic of oIigoartiaılar mhritı", in dulctren and adulı<;in three Coıuıccticut conununitie.<;.Arth Rhcunl, 20: 7-17. 41. Steere, A.e.; Grodıicki, R.L.; Komblat!., A.N.; CrAft, J.F_;
Barbour, A.G.; Burgdorfer, W.; Schmid, G.P.; Johıı~on, E.; MaIa~i~ta, S.E. (1983). The spirachetal etiology oflyme disease. !'.'ewEng J Med. 308: 733-739.
42. TakaJıa~hi, K.; Isogai, E.; Isogai, H.; Takagi, T.; Sasaki, K.; Fujü, N.; Kimura, K (1993). Serologieal survey for Borrelia burgdorferi iııfcetion in eatlle in southcm Hokkaida. J Vet Med Seı, 55: 921-924.
43. Uileııberg, G.; Hinaidy, H.K.; Perle, N.M.; F~'emtr.ı, T. (1988). Borrelia infedioııs of ıuminanls in Europc. Vet Quaı1. 10: 63-67.
44. Weber, A.; Heim, U.; Sclıafer, R (1991). Zunı Vorkoınmen von Antikörpcnı gegen Borrelia burgdafferi bei Hunden einer KIeinlierpraxis in Nordbayern. BerI Müneh Tierarl11 Wschr, 104: 384-386.
45. WeUs, S.J.; Tren!., A.M.; Robinson, R.A.; Kııut~on, K.8.; Bey, RF. (1993). A~<;(x.:iationbctween clinical lamene.<sand Borrclia burgdorfcıi antibady in dm COWS. Am J Vet Res. 54: 398-405.
46. Wilkiııson, H.W. (1984). lnununodiagnostic te.lts for Lymc disea<e.YalcJ Biol Med. 57: 567-572.
