Dr. Nuri K Ö S T Ü K L Ü Giriş: Türkler'in Anadolu'ya gelişiyle birlikte yerleşim yeri
du-rumuna gelen Keçiborlu1 1460'ta Hamideli sanoağının Gönen
kaza-sına bağlı bir nahiye merkezi idi. Köylerde oturan halkın birkısmı 1877—1878 Osmanlı-Rus savaşı sırasında, T u n a boylarından gelen
göçmenlerdir2. Şemseddin Sami'nin verdiği bilgiye göre, 1890
son-ralarında nahiye merkezinin nüfusu 2150 olup, köylerle birlikte
top-lam nüfus 6000 idi3. Cumhuriyet dönemi ile birlikte sancak
teşkilât-larının il ve sancaklara bağlı nahiye ve kaza merkezlerinin ilçe ol-masıyla Keçiborlu İsparta iline bağlı bir ilçe oldu. ilçe merkezi İs-parta'ya 42 km. uzaklıktadır. 8 mahallesi ve 15 köyü vardır. 1965
sayımına göre, Keçiborlu'nun genel nüfusu 17663 idi4. 1980 genel
nüfus sayımında ise bu rakam 21522'ye ulaşmıştır5.
Keçiborlu, gelişmesini kükürt yataklarına borçludur. Türkiye' nin en zengin kükürt ocakları Keçiborlu'dadır. Kükürt burada 1894' lerde bulunmuştu. Bu ocaklar, I. Dünya Savaşında Türk ordusunun ihtiyacı için çalıştırılmıştı, istiklâl Savaşından sonra ise Italyan-Fransız ortaklığı tarafından işletildi. Ocaklara 1935'te Sümerbank-Iş Bankası ortaklığı sahip oldu. Halen Etibank tarafından işletilen bu tesislerde yılda 25.000 ton kükürt ve 195000 ton kükürt cürufu-elde edilmektedir. Bunun yanısıra Keçiborlu'da tarım ve hayvancılık da
1 " K e ç i b o r l u " a d ı n ı n O ğ u z T ü r k l e r i ' n d e n geldiği t a h m i n e d i l m e k t e o l u p , k e l i m e n i n d o ğ r u yazılışı " K i ç i b o r l u " d u r . Eski T ü r k d i l i n d e K i ç i = K ü ç ü k , Bor = M a d e n d e m e k t i r ( Y u r t ansiklopedisi, C . 5, s. 3534). O s m a n l ı c a ' d a K i ç i v e K e ç i kelimeleri a y n ı y a z ı l d ı ğ ı n d a n b u a d , d a h a s o n r a l a r ı yanlış o l a r a k " K e ç i b o r l u " şeklinde söylenegelmiş ve g ü n ü m ü z d e b u şekilde k u l l a n ı l m a k t a d ı r .
2 Y u r t Ansiklopedisi, C . 5, s. 3534.
3 Ş e m s e d d i n S a m i , K â m u s u ' l - â l a m , İ s t a n b u l 1314, C . t, s. 3830. 4 İ s p a r t a İl Yıllığı 1967, A n k a r a 1968, s. 30.
5 B a ş b a k a n l ı k D e v l e t İstatistik E n s t i t ü s ü , G e n e l Nüfus S a y ı m ı N ü f u s u n Sosyal v e E k o n o m i k Nitelikleri İ l i : 32 İ s p a r t a , A n k a r a , 1983, s. 6.
gelişmiştir. Tarım ürünlerinden tahıl, elma, armut, kiraz başta gelir.
Hayvancılıkta daha çok koyun, keçi yetiştirilir6.
Günümüze kadar idarî gelişmesini, nüfus ve ekonomik durumu-nu verdiğimiz Keçiborlu, Millî Mücadele yıllarında şimdikinden fark-lı bir idarî yapıda idi. Adı geçen yıllarda Keçiborlu nahiyesine bağfark-lı
olan köylerden birçoğu, bugün başka ilçelere bağlıdır7.
Araştırma-mızda, sonraki gelişmeler dikkate alınmaksızın, olayların geçtiği yıl-lardaki idarî sistem içindeki Keçiborlu ele alınmıştır.
I- Milli Teşkilatlanma ve Gönüllüler.
Yukarıda genel hatlarıyla tarihine, nüfus ve sosyal yapısına te-mas ettiğimiz Keçiborlu, Millî Mücâdele yıllarında küçük bir nahi-ye olmasına rağmen, vatanın kurtulması hususunda oldukça büyük sorumluluk yüklendi. Daha Yunanlar'ın izmir'e çıktığı haberi du-yulur duyulmaz 15 Mayıs'ta (1919) Keçiborlu halkı işgale hemen tepki gösterdi. Keçiborlulular, Belediye Reisi Ali imzasıyla Sadârete gönderdikleri protestonamade; "... Eğer izmir'in işgalinde itilâf Dev-letlerinin oylarının katıldığı doğru ise bu millet bilmek ister. Yoksa Yunanlar pek çabuk kırılır... Bu millet, bu memleket hiçbir zaman
Yunan mezâliminde kalamaz, kalmayacaktır.8" dediler. Bundan
son-ra ise, Anadolu'nun diğer yerlerinde görüldüğü/ gibi, Keçiborlu'da millî teşkilât kurma hazırlıkları başladı. Zaten bu günlerde, Keçi-borlu'nun bağlı bulunduğu sancak merkezi İsparta'da "Millî Mü-dâfaâ-i Vataniye Heyeti" kurulmuş idi. Bu heyet 22 Haziran 1919'da İsparta ilçelerine, teşkilâtlanmaya davet için, beyanname yayınlamış, merkeze yakın bazı nahiyelere de bu maksatla heyetler göndermişti. Bu heyetlerden biri 22/ 23 Haziran'da Keçiborlu'ya geldi ve
çalış-malara başladı9. Bu faâliyetlerin de tesiriyle olacak ki, muhtemelen
23 veya 24 Haziran'da "Keçiborlu Nahiyesi Millî Müdâfaâ-i Vata-niye Heyeti" kuruldu. Kurucu üyeler şunlardı; Nahiye M ü d ü r ü Hik-m e t Bey, HakiHik-m AhHik-met Efendi, Bnb. Tevfik Bey, Belediye Reisi Ali
6 T ü r k Ansiklopedisi, G. 21, A n k a r a 1974, s. 457.
7 M e s e l â , P a ş m a k ç ı k ö y ü , K e ç i b o r l u ' y a b a ğ l ı iken 1945'ten s o n r a D i n a r ilçesine b a ğ -lı b i r belediyelik o l m u ş v e d a h a ö n c e K e ç i b o r l u ' y a b a ğ l ı o l a n Beltarla, Çığrı, O v a c ı k , Yassı-v i r a n , Yassı-v e Y a k a köyleri d e P a ş m a k ç ı s ı n ı r l a r ı n a d a h i l edilmiştir. Bu k o n u d a bkz., T ü r k i y e ' d e M e s k u n Yerler K ı l a v u z u , A n k a r a 1946.
8 Protesto telgrafının t a m m e t n i için bkz., Belgelerle T ü r k T a r i h i Dergisi, s a y ı : 8, s. 5 ; S a m i C o ş a r , İstiklâl H a r b i Gazetesi, 16.5.1919.
9 İ b r a h i m D e m i r a l a y ' ı n H a t ı r a l a r ı , ( Y a y ı n l a n m a m ı ş , özel a r ş i v i m i z d e d i r ) , s. 12, 14.
Efendi. Ayrıca her mahallede millî heyetler oluşturuldu. Mahallele-rine göre bu heyetlerde şu şahıslar görev aldı;
Yukarı Mahalle:
Hacı Hüseyin Ağazâde Hacı ibrahim, Hacı Kadirzâde Ahmet, Hacı Ali'nin M u a m m e r Efendi.
Yenice Mahallesi:
Elhanzâde Ali, Hacızâde Nâkib Efendi, Ahmet Ağazâde Nuri Efendi.
Orta Mahalle:
Samioğlu Ahmet Efendi, Tablıoğlu Hacı Mehmet Ağa. Aşağı Mahalle:
Ahmet Ağazâde Hasan Efendi10.
Bu şekilde Keçiborlu Millî Müdâfaâ-i Vataniye Heyeti, mahal-lelere varıncaya kadar teşkilâtlanmış oldu. Cemiyet üyeleri İsparta' dan gelen heyetle birlikte 3 gün gibi kısa bir süre içinde (24—26 Ha-ziran 1919) Keçiborlu'nun köylerini dolaştılar. Köylerdeki eli silah tutan herkes, "istendiği vakit Kuvâ-yı Milliye'ye katılmak üzere"
gönüllü kaydoldu. Şimdi köy köy bu gönüllülerin listesini sunuyoruz1 1.
Ay doğmuş Köyü Mücâhidleri12 :
Murat oğlu Hâfız Nureddin 1886, Hatib Ali oğlu Ahmet 1887, Hoca Ahmet oğlu Mehmet bin Halil 1889, Kulaksız oğlu ibrahim 1892, Yusuf oğlu Mehmet Akif 1889, Karaveli oğlu Hasan
Hüse-10 İ s p a r t a M ü d â f a â - i H u k u k C e m i y e t i ' n e A i t Y a z ı ş m a l a r N o : 5 — 1 3 , Bu belgeler özel a r ş i v i m i z d e d i r . Bkz., E k : 1.
11 Belgelerde o k u n a m a y a n b a z ı isimler o l m u ş t u r . Bu y ü z d e n belgelerin fotokopilerini E k ' t e v e r m e y i u y g u n b u l d u k . Şahsî arşivimizde b u l u n a n v e 24.6.1919—26.6.1919 tarihleri-ni taşıyan b u belgeleri İ s p a r t a M ü d â f a a â - i H u k u k C e m i y e t i Reisi H a f ı z İ b r a h i m Bey'in ( D e m i r a l a y ) oğlu Eski İ s p a r t a M i l l e t v e k i l l e r i n d e n S a y ı n K e m a l D e m i r a l a y b i z e lütfetmiş-lerdir. K e n d i l e r i n e b u r a d a teşekkür ederiz.
12 Bkz., E k : 2, İsimlerin karşısındaki r a k a m l a r t a r a f ı m ı z d a n çevrilerek verilmiş m i l â -dî d o ğ u m t a r i h l e r i d i r . A n c a k m i l a d î ve r u m î t a k v i m i n b a ş l a n g ı ç ayları farklı o l d u ğ u n d a n b u t a r i h l e r d e 1 yıllık bir d e ğ i ş m e söz k o n u s u olabilir. E k ' t e k i b e l g e l e r d e r u m î t a r i h l e r g ö r ü l m e k -tedir.
yin bin Veli 1899, Danacı oğlu Nuri 1899, Martı oğlu Mehmet Kâ-zım 1899, Çolak oğlu Mehmet Tevfik 1901, Yılan oğlu Ramazan
1899, İbiş oğlu Halil ibrahim 1899, Karaveli oğlu Hasan bin Meh-met Efendi 1899, Murat oğlu Şükrü 1899, Rişvan oğlu Mustafa 1899, M u r a t oğlu Nureddin bin Ali 1893, Karaveli oğlu Mehmet bin Hüse-yin 1902, Kulaksız oğlu Nuri bin Hasan 1903, Has (?) oğlu Mustafa
1899, Çöğür oğlu Ahmet 1885, M u r a t oğlu Hüsnü 1893, Muhsin oğ-lu Şâkir 1891, Celil oğoğ-lu Nuri 1891.
Kozluca Köyü Mücâhidleri13: •
Ali Molla 1881, Edhem Çavuş 1880, Hacı Muhsin oğlu Osman 1901, Abdurrahman oğlu ibrahim Onbaşı 1871, Hacı Mehmet Ağa 1859, Eğri oğlu Mustafa 1872, Taîf (?) oğlu Yusuf 1901, Hacı Meh-met oğlu A b d u r r a h m a n 1899, Kömürcü oğlu Halil 1884, Kömürcü oğlu Mustafa 1899.
Eber Köyü Mücâhidleri1*:
i m a m oğlu Hüseyin 1899, Hacı Kardeş (?) oğlu Mustafa Ça-vuş 1892, Deligöz oğlu Mehmet 1885, Molla Musa oğlu Ali 1899, Kiçi oğlu ismail 1871, Türkmen oğlu Hüseyin 1899, Yakub oğlu Mustafa 1899, Delican (?) oğlu Osman 1899, ...Ali oğlu Mustafa 1875, Hacı Ali oğlu Mustafa 1882, Kiçioğlu Ahmet 1890, Köse Ah-met oğlu AhAh-met 1894, J a n d a r m a Ali 1893, Hamdi oğlu Halil 1894, Molla Musa oğlu Ali bin Ahmet 1901.
Kavak Alanı Köyü Mücâhidleri15 :
Abdullah oğlu Halil 1901, Adem oğlu Mehmet 1889, Mustafa oğlu Hasan 1888, islâm oğlu R a h î m 1899, islâm oğlu Mehmet 1885, Mustafa oğlu Mehmet 1892, M u r a t oğlu Mehmet 1901, Mustafa oğlu Hüseyin 1888, Salih oğlu M u r a t 1875.
Ümraniye Köyü Mücâhidleri16:
ismail oğlu Arif oğlu Râgıb 1900, Mustafa oğlu Şaban 1892, Sâlim oğlu Sâlim 1899, Mehmet oğlu Sâlim 1901.
13 Bkz., E k : 3.
14 Bkz., E k 3, 4 ; Bu k ö y ü n şimdiki a d ı K a p l a n l ı ' d ı r .
15 Bkz E k : 4 ; K a v a k îleği şeklinde d e o k u n a b i l i r . Bu k ö y ü n şimdiki adı K a v a k k ö y ' d ü r . 16 Bkz., E k : 5 ; B u k ö y ü n şimdiki a d ı G ü l k ö y ' d ü r .
Tassıviran Köyü Mücâhidleri17 :
Çalıkuş oğlu Ali 1883, Ali Molla 1863, Kemal oğlu Abdurrah-man 1874, ... oğlu Ömer 1862, Ahmet ... oğlu Halil 1866, Ali Molla oğlu Sâdık 1901, Dağcıoğlu Molla Musa 1901, Bekir oğlu Mevlüt
1878, Ömer oğlu Ahmet 1901.
Paşmakçı ve Hamidiye Köyleri Mücâhidleri18 :
îlyas oğlu Hasan 1884, Mehmet oğlu İsmail 1892, Yusuf oğlu Râşid 1894, Hasan oğlu Yusuf 1877, İbrahim oğullarından Ahmet oğlu Kasım 1889, Arif oğlu Mustafa 1892, Abdullah oğlu Mehmet oğlu Osman 1886, Nuri oğlu Ahmet 1867, ... oğlu Nazır 1901, Akif oğlu Kadir 1901, Mehmet oğlu Salih 1902, Hüseyin oğlu Eyüb 1883, Ömer oğlu Mehmet 1899, Ahmet oğlu Hüseyin 1903, Ömer oğlu Nuri 1900.
Beltarla Köyü Mücâhidleri19:
Süleyman oğlu Mûsa Hoca 1867, Emir oğlu Ahmet 1885, Emir oğlu Mehmet Çavuş 1874, Emir oğlu Abdurrahman 1885, Emir oğ-lu Himmet 1885, Uzun Ali oğoğ-lu Hasan 1899, Mevlüt oğoğ-lu Mehmet
1901, Kara Veli oğlu Mehmet Ali 1901, Kara Ahmet oğlu Osman 1899, Ahmet Kahya oğlu Veli 1901.
Ovacık Köyü Mücâhidleri20 :
... oğlu İsmail 1876, Derviş oğlu Süleyman 1878, Hacı Mehmet oğlu Molla Hüseyin 1884, Eti yarık oğlu İbrahim 1899, Şaban oğlu Veli 1885, Tanya (?) oğlu Hasan 1884, T a n y a oğlu Osman 1899.
Yaka Köyü Mücâhidleri21 :
İmam oğlu Hasib 1874, Kanjçılı oğlu Hasan 1867, İzmirli oğ-lu İsmail 1860, Emir oğoğ-lu Ali 1861, İzmirli oğoğ-lu Ahmet 1867, Ni-zam Halil oğlu Mustafa 1860, İzmirli oğlu Molla Mehmet 1872, Mercan oğlu İsmail 1869, Hacı ... oğlu Şevket 1899, Hacı Osman oğlu Abdullah 1899, Mercan (?) oğlu İsmail 1865.
17 Bkz., E k : 5, Belgede o k u n a m a y a n isimlerin yeri boş bırakılmıştır. 18 Bkz., E k : 6.
19 Bkz., E k : 6, 20 Bkz., E k : 7. 21 Bkz., E k : 8.
Çığn Köyü Mücâhidleri22 :
Hayta oğlu Hacı Süleyman 1867, Hatıb oğlu Tula Ahmet 1884, Kelik (?) oğlu 1888, Ahmet oğlu Mustafa 1888, Osman oğlu Süley-man 1878, Sultan oğlu Mehmet 1893, Tuluk oğlu Ali 1877, Tuluk oğlu Ahmet 1868, Tuluk oğlu Hüseyin 1860, Receb (?) oğlu Ali 1876, Süleyman oğlu Sâdık 1894, Kıl (?) İbrahim oğlu Mehmet 1892, Himmet oğullarından Ramazan 1901, Hacı İbrahim 1885, Kurt oğullarından Ali oğlu Mustafa 1899, Osman oğlu Hüseyin 1902, Çandır (?) oğlu Abdurrahman 1877, Kel Aİİ oğullarından İsmail
1877, Kızılcı Ali oğlu Mehmet 1902, Çüzür (?) oğlu Hasan Hüseyin 1901, Kara Hüseyin oğlu Hüseyin 1899, Receb oğlu Hüseyin 1899, Kel Ali oğullarından Mehmet .oğlu Ali 1903, Tuluk oğlu İbrahim 1903, Kel Ali oğlu Veli 1901, Kızılcı oğlu Ali 1902, Himmet oğlu Himmet 1902, Sultan oğlu Hasan 1901, Kızılcı oğlu Mustafa 1867, Sultan oğlu Mustafa 1868, Sultan oğlu Abdullah 1891.
Biraz aşağıda anlatılacağı gibi, kaydolan bu gönüllüler peyder-pey Kuvâ-yı Milliye'ye katıldılar.
Öteyandan, 23 veya 24 Haziran'da kurulan ve hemen gönüllü kaydına başlayan Keçiborlu Millî Müdâfaâ-i Vataniye Heyeti yak-laşık iki ay bu ad altında faâliyet gösterdi. Daha sonra bu teşkilât, Nazilli Kongresince alınan kararlar çerçevesinde yeniden teşkilât-landı. Tahminen 22 Ağustos 1919'da Belediye Reisi Kadızâde Ali Efendi Başkanlığında Keçiborlu Heyet-i Milliyesi resmen
kurula-rak faâliyete başladı2 3.
Bu şekilde İsparta sancağında millî cemiyetler teşekkül ederken aynı zamanda silahlı milis kuvveti oluşturma hazırlıkları yapılıyor-du. Çok geçmeden Haziran sonu veya Temmuz başından itibaren İsparta'da, sancağın her tarafından gelen gönüllülerce bir müfreze kuruldu. İsparta sancağında teşekkül etmiş olan ve "İsparta Mücâ-hidleri" adı verilen bu milis kuvvette Keçiborlu gönüllüleri de vardı. Bu kuvvetin başına M a h m u t Efe getirilmiş ve İsparta'nın Kuleönü istasyonunda yapılan konuşma ve dualardan sonra Nazilli cephesine gönderilmişti2 4.
22 Bkz., E k : 9.
23 G e n e l k u r m a y Askeri T a r i h v e S t r a t e j i k E t ü d Başkanlığı Arşivi, K l a s ö r : 426, Dos-y a : 4, F i h r i s t : 239.
" " 24 E. B e h n a n Ş a p a l y o , K u v â - y ı Milliye T a r i h i , A n k a r a 1957, s. 9 3 ; M a h m u t Goloğlu, Sivas K o n g r e s i . A n k a r a 1969, s. 46.
Takip eden günlerde İsparta. Mücâhidleri'nin kadrosunu artır-mak için, İsparta'nın diğer ilçelerinden olduğu gibi, Keçiborlu'dan da
1890 ve 1891 doğumlular celbedilerek 1920 Şubatından itibaren
cep-heye gönderildiler2 5.
Yine, İsparta Mücâhidleri'nden sonra Temmuz 1920'den iti-baren İsparta Milletvekili Hâfız ibrahim Bey tarafından kurulan " D e m i r a l a y "2 6 adlı millî kuvvetin teşekkülünde ve takviyesinde
Ke-çiborlulu gönüllülerin önemli hizmeti oldu. Hâfız ibrahim Bey'in 10 Ekim 1920'de Mustafa Kemal Pâşa'ya Burdur'dan gönderdiği tel-graftan anladığımıza göre, cephedeki Demiralay'm takviyesi için toplanan 100 süvari ve 200 piyadenin içinde Keçiborlulu gönüllüler
de bulunmaktaydı. Bunlar hemen cepheye gönderildi2 7.
Bu bilgilerden de anlaşılacağı üzere, yukarıda listesini verdiği-miz gönüllüler, istendiklerinde cepheye koşmuşlar ve vatanın kurtul-ması için hayatlarını feda etmekten kaçınmamışlardır.
Ekim 1920 başlarına gelindiğinde, Keçiborlu Heyet-i Milliyesi'n-de bazı Milliyesi'n-değişiklikler oldu ve Teşkilât, Keçiborlu Müdâfaâ-i Hukuk Cemiyeti adını aldı. Cemiyet başkanlığına Nahiye M ü d ü r ü Mehmet
Zühdî Efendi seçildi2 8. 22.5.192l'de Keçiborlu Müdâfaâ-i Hukuk
Cemiyeti Reisi tarafından İsparta Müdâfaâ-i Hukuk Cemiyeti'ne takdim edilen listeden anlaşıldığı üzere bu tarihlerde Keçiborlu dâfaâ-i Hukuk Cemiyeti şu şahıslardan oluşmuştu; Reis: Nahiye Mü-dürü Mehmet Zühdî Efendi. Üyeler: Belediye Reisi Nuri Efendi, Eski Reis Kadızâde Ali Efendi, Hocazâde Sâdık Efendi, J n d . Çavuşu
Rıza Efendi29. Keçiborlu Müdâfaâ-i Hukuk Cemiyeti büyük bir
ih-timalle bu kadro ile İsparta Müdâfaâ-i Hukuk Cemiyeti'ne bağlı olarak, Müdâfaâ-i Hukuk Cemiyetlerinin lağvına kadar faâliyet gös-terdi.
2 5 İ b r a h i m D e m i r a l a y ' m H a t ı r a l a r ı , s. 34.
• 26 İ s p a r t a M ü d â f a â - i H u k u k C e m i y e t i Reisi v e İ s p a r t a Milletvekili Hâfız İ b r a h i m B e y ' i n ( D e m i r a l a y ) gayretleriyle T e m m u z 1 9 2 0 ' d e n i t i b a r e n k u r u l m a y a b a ş l a n a n b u milis teşkilâtı kısa s ü r e d e b ü y ü k bir ku-.'vet h a l i n e geldi. Ö y l e ki, d ü ş m a n l a t e m a s ı n yoğunlaştığı 1920 E k i m i s o n l a r ı n a d o ğ r u B u l d a n - G ü n e y - Ç a l - S a r a y k ö y d ö r t g e n i içerisinde k a l a n a l a n d a Y u n a n ' a m u k a v e m e t e d e n belki d e tek kuvvet idi. D e m i r a l a y , 2 . 1 2 . 1 9 2 0 ' d e D ü z e n l i o r d u için e a l ı için d ı k t a için s o için r a d a 39. P. Alayı adıyla s o için u için a k a d a r M i l l î M ü c a d e l e ' d e yer aldı. D e m i r -a l -a y Teşkilâtı h -a k k ı n d -a y -a p t ı ğ ı m ı z geniş bir -a r -a ş t ı r m -a y ı y -a k ı n d -a y -a y ı n l -a m -a y ı ü m i t ediyoruz.
27 C u m h u r b a ş k a n l ı ğ ı Arşivi, A- I I I - 5 , D o s y a : 16, F i h r i s t : 10—3.
2 8 D e m i r a l a y ' a A i t Y a z ı ş m a l a r , N o : 73 (Özel A r ş i v i m i z d e d i r ) . 10.10.1920 tarihli b u b e l g e d e " M ü d â f a a - i H u k u k C e m i y e t i Reisi Z ü h d î " imzası b u l u n m a k t a d ı r .
II- Kuva-yı Milliye için yapılan para, eşya ve yiyecek yardımları:
izmir'in işgali başlar başlamaz, aynı gün Yunan işgaline tepki gösteren ve ileriki günlerde Mustafa Kemal'in gösterdiği yolda teş-kilâtlanmaya giden Keçiborlu halkı, aynı zamanda Kuvâ-yı Milliye' nin ikmali için elinden gelen maddî yardımı yaptı. Yukarıda bahset-tiğimiz gönüllü yazımı sırasında her köy halkı gücü yettiğince para yardımında bulundu. Üç gün zarfında 12 köyden bir defada toplam 39325 kuruş toplandı ve bu para "istendiğinde İsparta Millî Müdâ-faâ-i Vataniye Heyeti'ne verilmek üzere" her köyün muhtarı, imamı ve üç veya dört azası tarafından kayda alındı.
Köy köy ele aldığımızda yardımda bulunan kişiler ve "kuruş"
olarak yaptıkları yardım miktarı şöyledir:3 0
Ay doğmuş Köyü (Bkz. Ek: 2).
Hacı İbrahim Efendi 500, Muhsin oğlu Şaban Çavuş 500, Yu-suf oğlu Mustafa 200, Kara Çoban oğlu Halil 300, Çakır oğlu Hasan Çavuş 500, Çakır oğlu Hüseyin 500, Muhsin oğlu Mehmet 100, Hâ-şim oğlu Mustafa 500, HâHâ-şim oğlu Hacı Hâfız 200, Ali Kâhya oğlu Hüseyin 100, Ali Kâhya oğlu Ali 100, Deveci oğlu Mehmet 100, Koca Veli oğlu Ali 100, Ali Kâhya oğlu Süleyman 200, Danacı oğlu Hâfız Mehmet 200, Murat oğlu Nuri Çavuş 100, Arap Ali oğlu Hacı Mehmet 100, İbiş oğlu Mehmet 500, Kulaksız oğlu Ali Çavuş 500, Murat oğlu Hâfız Mustafa 200, Murat oğlu Veli 100, M u r a t oğlu Ali Efendi 100, ... oğlu Mehmet Akif 200, Murat oğlu Hacı Süleyman Efendi 500, Molla oğlu Hâfız Ahmet 100, Musa oğlu Veli Çavuş 300, Kulaksız oğlu Mehmet 100, Kara Veli oğlu Hacı Mehmet Efendi 100, Çolak oğlu Mustafa 500, Kara Veli oğlu Veli 100, Kara Veli oğlu Hacı Hüseyin 500, K a r a Veli oğlu Hâfız Hüseyin 100, Çolak oğlu Hacı Süleyman 100, Hasan oğlu Veli Ağa 100, Martı oğlu Mustafa 100, Martı oğlu Hüseyin 100, Hacı Mustafa oğlu Mustafa 200, Riş-van oğlu Süleyman 100, ... oğlu Hacı Mehmet 500, Celil oğlu Hüse-yin (?) Çavuş 100, Rişvan Yusuf oğlu İbrahim 100, Mûsa oğlu Hacı Süleyman 200. Toplam 10.000 kuruş.
30 isimlerin karşısındaki r a k a m l a r " k u r u ş " o l a r a k y a p ı l a n y a r d ı m m i k t a r ı n ı gösterm e k t e d i r . Belgelerde bazı o k u y a gösterm a d ı ğ ı gösterm ı z isigöstermlerin yerleri boş bırakılgöstermıştır. O k u y a gösterm a d ı -ğımız b u isimler için verilen E k ' l e r e bakınız.
Kozluca Köyü (Bkz., Ek: 3).
Ali Molla 500, Hacı Mehmet Ağa 500, Sarı Halil Ağa 300, Ha-lil oğlu ismail 100, Hacı Muhsin oğlu Hacı Ali 200, A'yan oğlu Ali Ağa 100, Habib oğlu Mehmet usta 200, Hacı Muhsin oğlu Mehmet Usta 100. Toplam 2000 kuruş.
Eber Köyü (Bkz., Ek: 3).
Hacı Kardeş (?) oğlu Hacı Süleyman 300, Hayta oğlu Mehmet 100, Hacı Kardeş oğlu Ahmet 400, Nasuh oğlu Veli 200, Mûsa Kâh-ya oğlu Ali 100, Molla Mûsa oğlu Osman 100, Deligöz oğlu Mus-tafa 100, Molla Mûsa oğlu Molla Ali 100, Türkmen oğlu Mehmet 100, Hacı Ali oğlu Süleyman 100, Mûsa Kâhya oğlu Osman 300, Deligöz oğlu Hüseyin 300, Yeğen oğlu Mustafa 200, Molla Mûsa oğlu Hoca Süleyman 100, Helvacı oğlu Hasan 100, Nasuh oğlu Sü-leyman zevcesi Hatice 100, Hayta oğlu Hacı ismail zevcesi Sâlihâ
100, Hacı Ali oğlu Hacı Mehmet zevcesi Fatma 100, Hayta oğlu Mustafa 100, H a b î b Hoca 200, Nasuh oğlu Mehmet 100. Toplam 3500 kuruş.
Tassıviran Köyü (Bkz. Ek: 5).
Ali Molla 500, Ahmet ... oğlu Halil 500, Toplam 1000 kuruş. Paşmakçı ve Hamidiye Köyleri (Bkz., Ek: 6).
Süleyman oğlu Yunus 1000, Recep oğlu Mehmet 800, Recep oğlu Hasan 500, Abdullah oğlu Yunus 500, Halil oğlu Kâsım 500, Ahmet oğlu Mehmet 1000. Toplam 4300 kuruş.
Beltarla Köyü (Bkz., Ek: 6).
Hacı Bayram oğlu Süleyman 500, Hacı Bayram oğlu H a b î b 25, Kara Veli oğlu Mehmet 25, Hacı Mûsa oğlu 50, Kara Veli oğlu Ali 100, Kara Ahmet oğlu Ahmet 25, Kaşıkçı oğlu (?) Ahmet 25, Ayıcı oğlu Abdurrahman 500, Ayıcı oğlu Mehmet Çavuş zevcesi 500, Ha-cı Mûsa oğlu Ali 25, Kara Ahmet oğlu HaHa-cı Hasan 25, Mevlüt oğlu ismail 25, Uzun Ali oğlu Zevcesi 50. Toplam 2025 kuruş.
Ovacık Köyü (Bkz., Ek: 7).
Türük (?) oğlu Osman 100, Tıngaz (?) oğlu Ali Onbaşı 100, Gürcü oğlu Osman 100, Şaban oğlu Süleyman 100, Türk oğlu Cemal
50, Derviş oğlu Osman 50, Etiyarık oğlu Mustafa 50, Tıngaz oğlu ... 50, Tıngaz oğlu Halil 100, Bülüc oğlu Halil 100, Etiyarık oğlu durrahman 100, Molla Mehmet oğlu Abdurrahman 50, Hacı Ab-durrahman oğlu Ramazan 100, Hacı Muhsin oğlu Ramazan 50, Hacı Ramazan zevcesi Havva 100, Hacı Mehmet oğlu Ahmet mah-dumu Ramazan 100, ... Sultan 100, ... oğlu Hüseyin 50, Tanya (?) oğlu ... 100, Tanya oğlu Ahmet 50, Tanya oğlu Mehmet 50, Tıngaz oğlu Hasan 50, Semerci oğlu Mehmet 100, Şaban oğlu Molla Köse mahdumu Süleyman 50, Türk oğlu Ali zevcesi Hatice 50, Ahmet Usta zevcesi Fâtıma 50, Türk Ayşe 50, Hacı Mehmet oğlu Hasan Zevcesi Şerife 50, Şaban oğlu Hasan zevcesi Fadime 50. Toplam 2150 kuruş.
Taka Köyü (Bkz., Ek: 8).
İzmirli oğlu Hâlim 100, Büyücü (?) oğlu Hasan Hüseyin 50, İ m a m oğlu Hasîb 100, Kara Hamîl oğlu Hüseyin 100, Küçük Osman oğlu İsmail 50, Küçük Osman oğlu Osman 50, Hacı Ali oğlu Mehmet (?) 200, Hacı Hüseyin oğlu Ahmet 200, Yörük oğlu Osman 100, Hor-zum (?) oğlu Mehmet 100, Yörük oğlu Zevcesi Zelihâ 100, Süleyman oğlu Süleyman 50, Hacı Evliyâ oğlu Himmet 100, Kara Osman oğlu Osman 100, Bekir oğlu Ali Onbaşı 100, Hüseyin oğulları (?) 200, Büyücü oğlu kerimesi 100, Hacı Ahmet oğlu ... Hasan 100, Tula Him-met (?) oğlu Emin 100, Yakalı oğlu Hacı Ali 100, Hacı Hasan oğlu Abdülkerım 50, Hacı Hasan oğlu Hasan Zevcesi 50, Hacı Abdullah oğlu Abdullah 100, Hacı Abdullah oğlu Mûsa zevcesi 50, Kara Bı-çak (?) oğlu Osman 100, Kara BıBı-çak kerimesi Hatice 100, Ali K a b a (?) oğlu .... Hacı Ali zevcesi 500, Hacı Molla oğlu Mehmet Ali 100, Burdurlu Mehmet Zevcesi 100, Hasan oğlu Rifat 50, Hacı Mehmet Efendi oğlu Osman 100, Kasab Abdurrahman 50, Ali Kâhya zev-cesi 50, Hacı Ali oğlu Abdurrahman 50, ... oğlu Mustafa 100, Tarak (?) oğlu Hüseyin 100, Tarak oğlu Hakkı zevcesi 100, Hacı Evliya oğlu Osman 100, Ahmet Çavuş oğlu zevcesi 50. Toplam 4100 kuruş.
Çığrı Köyü (Bkz., Ek: 9).
Hatib (?) Efendi 500, Kelik (?) oğlu Süleyman 500, Kızılcı oğlu Ahmet 1100, Ali Kâhya oğlu Süleyman 1000, Çüzür (?) oğlu Süley-man 1000, Hayta oğlu Ali 500, Balcı oğlu Molla Mustafa 200, Molla İsmail Zevcesi Ayşe 500, Hüseyin (?) Kâhya oğlu Hasan zevcesi 500, Tekeli oğlu Süleyman 500, Osman oğlu Mustafa zevcesi 200, Recep
oğlu Hüseyin 200, Balcı oğlu Mehmet 200, Ali Kâhya oğlu Hasan 100, Kel Ali oğlu Ahmet oğlu Hasan 100'. Toplam 7600 kuruş.
Cedid Köyü (Bkz., Ek: 11).
Hacı Ahmet oğlu Hacı Osman 100, Ali oğlu Ilyas Hoca 100, Kocagözoğlu Ömer 100, Mustafa Efendi oğlu Şuayb 100, İbrahim oğlu Tâif (?) 100, Mehmet oğlu Hasan 200, Veli oğlu Ali 200, Kör oğlu İbrahim 100, Halil Hoca 100, Bıyıklı oğlu Ahmet .100. Toplam
1100 kuruş.
Hezargrat Köyü (Bkz., Ek: 12).
Ahmet Çavuş oğlu Mustafa Muhtar-ı evvel 100, ... oğlu Mus-tafa 100, Kınalı oğlu Mehmet 50, MusMus-tafa Hoca oğlu Ali 50, Cebel (Çil?) oğlu Hasan 100, Koca (Hoca?) Mehmet oğlu Ömer 50, İslâm oğlu İsmail 100, İsmail oğlu Ali 50, Ömer oğlu Mustafa 100, Ahjnet oğlu Muhsin 100, Hacı Mustafa oğlu Mehmet 100, Mustafa oğlu İb-rahim 100, Muhsin oğlu Ahmet 100, Muhyiddin oğlu Ferhat 50, Ahmet oğlu Hakkı 50, Hatıb Mehmet Efendi 100, Hasan oğlu Mus-tafa 100, Mehmet oğlu Ahmet Usta 100, Ali oğlu Arif 50. Toplam
1550 kuruş.
Para yardımlarının yanısıra Keçiborlu Heyet-i Milliyesi, dolayı-sıyla Keçiborlu halkı Denizli yöresindeki cephenin ikmal merkezi du-rumunda olan Nazilli Heyet-i Merkeziyesi'nin taleplerini elinden geldiğince karşıladı. Meselâ, Keçiborlu Kükürt Fabrikasına âit olan muhtelif araç-gereç Heyet-i Milliye tarafından satın alınarak
Kuvâ-yı Milliye'ye gönderildi3 1. Yine Keçiborlular tarafından 22
Ağus-tos 1919'da 50 çuval buğday trenle Denizli'ye sevk edildi3 2.
S O N U Ç
Millî Mücâdele yıllarında İsparta sancağına bağlı bir nahiye olan Keçiborlu, Anadolu'da Yunan işgali başladığı ilk günden iti-baren maddî-manevî bütün gücünü vatanın kurtulması için seferber
31 G e n e l k u r m a y Askerî T a r i h ve Stratejik E t ü d Başkanlığı Arşivi, K l a s ö r : 26, D o s y a : 104, F i h r i s t : 125.
32 G e n e l k u r m a y Askerî T a r i h ve Stratejik E t ü d Başkanlığı Arşivi, K l a s ö r : 426, Dos-y a : 4, F i h r i s t : 239.
etmiş bir belde olarak karşımıza çıkmaktadır. Öyle ki, işgalin başlan-gıcından bir ay gibi kısa bir süre sonra millî teşkilât kurulmuş, çocu-ğundan yaşlısına kadar eli silah tutanlar gönüllü olarak kaydolmuş-tur. Bu gönüllülerin % 41'ini henüz askerlik çağına gelmemiş 16-20 yaşında olanlar teşkil etmektedir. Yaşı 50-60 olanların oranı ise
ü bulmaktadır. Bunun yanında 25—30 yraşında olanlar % 11,
30-40 yaşında olanlar % 23 ve 40-50 yaşındakiler % 11
civarında-d ı r3 3. Bu tablo göstermektedir ki, bütün Anadolu'da olduğu gibi,
Keçiborlu'da- da 16 yaşından 60 yaşına kadar olan erkekler istiklâl mücâdelesine katılmıştır. Bir milletin 16 yaşına kadar erkek nüfusu savaşa sürmesi, artık o milletin varolma veya yokolma sınırına gel-diğini gösteriyor. Keza, 16. yaşında erkeklerin savaşta yok olması, o milletin biyolojik olarak varlığını sürdürüp sürdüıememesi tartış-masını doğuruyor. İşte Keçiborlulular böyle bir tablo içinde, vatan savunmasında şerefli yerlerini almışlardır.
Bunun yanında Keçiborlu Nahiyesinin maddî olarak da büyük fedâkârlıkta bulunduğunu tesbit ettik. 23-26 Haziran 1919 tarih-lerindeki gönüllü yazımı sırasında köylerden yapılan para yardım-ları kişi başına 25 kuruş ile 1100 kuruş arasında olup, erkeklerin ya-nısıra kadınlar da yardımda bulunmuştur. Kişi başına yapılan yardım-ların arasında çok büyük farkın oluşu, zenginlerin yanısıra en fakir kişilerin de Millî Mücâdele'ye maddî olarak katkıda bulunduğu, şeklinde değerlendirilebilir. Öte yandan, Keçiborlulular para yar-dımlarıyla yetinmeyip, millî kuvvetlere eşya ve yiyecek de gönderdiler.
Kısaca belirtmek gerekirse, yedisinden-yetmişine, kadın-erkek, zengin-fakir, millî duygusu yüksek bütün Keçiborlu halkı Millî Mü-câdele'de Mustafa Kemal'in yanında yer aldı. Vatanın kurtuluşuna kadar maddî-manevî bütün imkânlarını seferber etti.
FOTOKOPILER v < : ı , t . " d V o V ö u > -. ı ç - • # * >J u * ^J " "*' i> ı> t> o, Vy " o j » u ' " r m • a / • W 5 I _ (, . n/ur.j \ j r t ı+fi^ıJb Jtr E K : 1 K e ç i b o r l u M i l l î M ü d â f a â - i V a t a n i y e H e y e t - i Temsiliyesi.
t*-' •»-t-.» <•" • VA. < - v ' ' h < r*"* * » | l / k ; < 1
nv.
it # « « s . » . . X «• Mvjs'y* c * - ^ r j b s * « ju>j,\ W* 0 • • V » • % • * < /V VJt < v . . f ^ ' j t s ' f j i <aİ. w Lj -( S. 's j j ş l i i v <»t «Ut - ) ' I'/ " <vA uıeşji; \ <..A «S Jr'sl* u <ı A J . V • v s / t * . - - ' ' - .. . ". I V . . ^ « . j s . . .*' • „v j^J/Ss y 1 Ua»JJ o> " . A « i / A V y • ir ', ' ı ' t . . ' / - r . v r r . . t . . />«« s . . ' / i v -- ' ' I ' • -Ar" .Afl o.
• -V •» •- • • J İ ^ / j r U . fi a i ^ ' V ' & V M * . * CAV ' T '
© C
1 «....
t v t «... - s JsS.fsj t » v . . 1 • 1 . L S -il v » . rft<\J «... > u t - 1 • . Â ' • • i * i j V. • • 1 ' • •»•• • • - . • * * • «şjj-.y** j ' j j j f W • t • , ^ < « • J^ls'rS" u V . . <. A* ' - ' ^ i - ' » V . . i <?/• t y s - , - M " <v\ \ vE K : 3- Kozluca ve Eber köylerinden gönüllü yazılanlar ve bu köylerden yapılan para yardımları.
.—
3 zü*. V . . V. . . V . . V . , C . . IrLt \ • . r-S ( D O ' .'4/-rJs I I . ıV
< t t,. ^ v-»' » Y UL» t^ w
. t I -•— * «-•s.<<
> c f r V ' * * , > * * <•< j j ü h s o « • s e > i V E K : 4 E b e r k ö y ü n d e n y a p ı l a n p a r a y a r d ı m l a r ı v e K a v a k A l a n . (İleği?) k ö y ü n d e n gö-n ü l l ü y a z ı l a gö-n l a r .M İ+J « 1 M . j
&
c" ' J-V.A* * «« jr^»V /-J» ı - — t ' î «AA L V k-VA A < <VW t r "V. <VJ » v « A l " U M i 'E K : 5 Ümraniye ve Yassıviran köylerinden gönüllü yazılanlar ve Yassıviran'dan ya pılan para yardımları.
J e ^ - O y f, ' * • I • â -• V V < - V J T R F J - S ' ^ ^ I < . V Li- " V Î < x j J - S j ' ^ J „ £•»«»/'—»'A. < v \ v <X\ <1 / « V - » ' ' rtr • ' C - ^ i - ' i t y , ' > ' fi»*
-o-^ -o-^ t
E K : 6 P a ş m a k ç ı , H a m i d i y e ve Beltarla köylerinden g ö n ü l l ü y a z ı l a n l a r ve b u köyler-d e n y a p ı l a n p a r a y a r köyler-d ı m l a r ı .
U t M / f.Jb^ ; f S -» ^j/l/^iI . » ^ • A fi Çl'jsUtyj'^ ^ «w
( .
\' i J'j Jl '—jS^ \ • 's ,1/t I L . V . . i* V . . (J^ « • A A D . • U C O ^ V . . V , . V . . • V V - ı J . • V • . > I f t f / • V . . « « . W \ « - V L V . . • S . . « W1- < U \ N . - J . A - I Y S > . > < V \ « V— . « T \ • V I . J, sS J . -> • V . . S . . V . . V . . V . . . . V . . V » . rJJ^^j J / . '_<<<» V « , o
.
• ' 1e
r •
1
_ i > « f'y !• • 1 - i f\j j y * '-V-»-» ^ % c >.< • « , , * -«- v< - \ t vc - •5-< ' - — * * * . j l -^ • j ' - V . t - * " « • I v . . . V . . . > : t j j l \ ' • ı , . -tj'MVerj***- * V * • • -w • • S -X • • — V * • - '"O'» — iv \ « - ^ < » - . > * • ^ \ rj X • ra •' '"• - ( • - « / . . , . ' t u . . ı i V . J1 L u C M w « j / y H ' t . < - • « i » ı.c< <AV ~ vr- **1 ^yO'-i. v' V <\.\J | — TP-^ v A tfTP-^s'-f'İ'/vJc* -V t v - v \ < \ LjJ}->y'\< o t / 1" s r ^ V
. ı - ^ d/*AS-1 ^ , 4 - ' J [ . . f , ' ^JJ-J.SLST y ^ f i •
>
v
- • ,"<
. 1 t . 1 I\J> »J^ 0-A - u ^ J j ^ V / ^ i v ^ O İ P , ' , / E K : 10 22.5.1337 t a r i h i itibarıyla K e ç i b o r l u M ü d â f a â - i H u k u k C e m i y e t i Y ö n e t i m K u r u l u . tCAMs»-*-.
S.sJ
V. . . v * . . \ . . V v . "Cv. « -> , „ -> V / , ' I » , ( t -U t * V4-' E K : 11 C e d i d k ö y ü n d e n y a p ı l a n p a r a y a r d ı m l a r ı .• £> . ^ J .. f 4 ' I t ' - ! ' i ? V » -V . . V . » • o « 1. » e • \ / ' ' i v, I f E K : 12 H e z a r g r a t k ö y ü n d e n y a p ı l a n p a r a y a r d ı m l a r ı .
