FARKLI RASYONLAiRIN ANI<:ARJA KEJÇİIJERİNİN RUMEN pH'Sıi VıE UÇUCU YAG ASİTLERİ
ÜZERİNDıEKİ E'DK:TSİ
The Effect of Different Rations on pH and Volatile Fatty Acids in The Rumen of Angora Goats
Mehmet KOCABATMAZ1
M. Yaşar AKSOYUAR2
Zafer DlJRıGUN:ı
Mursayettin EıKSEN4
S:ummary : Three Angora goats oıf 2 years old and with per,manent
rumen cannula were used in the experiments. Feeding the anlmals were performed according to 3 x ,3 Latin square deiSinıg with 30 day periods. The alfalfa straw and concentrate mixture were fed in the proportions o.f 80: 20, 60:40 and 40: 60 in treaıtments I, II and III respectively. The rations were given once aday at the 3 % ·lervel oıf each goat's body weight.
Tıhe ruminal samples ·were tak en before feeding at 4 t;h and 8 tıh hours
after feeding in the remainıing twelve days oıf each period. pH values of rumen cqntent for all of 3 rations were found to be hi·ghest (7.!115, 7.125, 7.125) before feeding, decreased (5.95, 6;1 7, 6 .. 3'2) at the 4 th hour and in-creased (6.03, 6.:22, 6.46) at the 8 th hour after feeding.
Whi.le the pH values of rumen contents were decreasinıg aıcetic acid, propionj.c acid, butyri·c acid and total volatile fatty acid increased at 4 th hour after feedin1g.
The difference between the acetic acid values of treatm~nt II and III ·was found significant (p
<
0.05) at 4 and 8 th hours after feeding. Where-as the difference 'bet'ween butyric acid values of treatment II and III wWhere-as found hi.ghly sıigni'fic-ant (p<
0.0.1) at all sampling times. All values of(1) Prof. Dr., :S. Ü. Veteriner Fakültesi Fizyoloji Anaıbiliın Dalı, Konya.
(i2) Prof. Dr., '8. ü. Fen-Edelbiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, Konya.
(·3) Yrd. Doç. Dr., S. Ü. Veteriner Fa'kültesi Fli·zyoloji Anaıbilim Dalı, Konya.
78 M. Kocabatmaz - M. Yaşa.r Aksoylar - Z. Durgun - M. Eksen
volatile fatty acids were higher for treatment III than the other treat-ments at the each sampling time.
Özet : Deneylerde 2 yaşında ve sürekli rumen kanülü yerleştirilmiş
3 Ank::ıra keçisi kullanıldı. Hayvanların yemlenmeleri 30 günlük süreler
biçiminde 3 x !3 Latin kare yöntemine göre yapıldı. Yonca samanı ve kar-ma yem oranları sırasıyla; 80: ~0, 60: 40 ve 40: 60 blarak hazırlanan I., IL ve III. rasyon yedirildıi. Rasyonlar her keçinin canlı ağırlığının % .3'ü
oranında günde bir ker€ verildi.
Rumen örnekıeTi her dönemin son 112'şer günlük dönemlerinde yem-lerneden önce, yemle.meden sonraki 4. ve ·8. saartlerde alındı. Rasyonlarla ilgili rumen örneklerinin pH değerleri yemleme öncesi en yüksek bulun-du (7.15, 7 .. 25, 7 J25). Yemlerneden sonraki 4. saatte azaldı (5.9ö, 6.ıl 7, 6.,32), 8. saatte ise arttı (6.03, 6.12/2, 6.46).
Rumen içeriği pH değerleri azalırken; asetik asit, bütirik asit, propi-yonik cısit ve toplam uçucu yağ asidi miktarları yemlerneden sonraki 4. saatte arttı.
Hayvanlardan II. ve III. rasyonları alanlarıa ait asetik asit ,değerleri
arasındaki fark yernlemeden sonraki 4. ve 8. saatlerde negatif yönde
önemliydi (p
<
0.015). Diğer taraftan II. ve IIL rıasyonları alan hayvanla-ra ait bütirik asit değerlerıi arasındaki fark is€; örnekleme zamanlarıninhepsinde yüksek düzeyde önemliydi (p
<
0.011). Üçüncü rasyon u alanhayvanıara ait uçucu yağ asitlerinin bü~ün değerleri her örnekleme
za-manında I. ve II. rasyonu alanlarınkinden fazlaydı. ·
Giriş
Besinierin sindirim kanalında 'fermentasyona uğrayalbdlmeleri için önemli anıatomik ve fizyolojik özellikler aTa·sında; mide ve kalın bağır
sağın kalın hadmli olması, besinle:dn burala.r:dan yavaş geÇmesi; nötre
yakın tamponlanmış bir sıv~ ortamı ve eriyebilir fermentasyon
ürünle-rinin sürekli uzaklaştırılması sayılaıbilir. Bu koşulLar rumen ve retikti-lumda en uygun biçimde bulunma!ktadır. Herıbivorlarda selüloz
sindiri-mi yukarıda belirtilen geniş kompartrmanlarda ve uygun şartlarda
geli-şen mikrafauna ve mikroflara sayesinde mümkün olmaktadır .Ruminant rasyonundaki kolay fermente olabilen nişasta ve diğ€r şekerler rumen-de parçalanarak hızla kay:bolurlar ve ince bağırsağa pek az miktarlıarı
ulaşa'bilir. Besin maddelerindeki protein 'baktexiyel yıkılınaya uğrar ve
abamasum ile ince ba.ğırsağa nispeten pek az 'bir kı·smı ulaşabilir. Ru-mende bitki ve mikroorganizma enzimleri ile parçalanmış besin madde-leri, bakteri ve protozoonlar ile bazı besin kalıntılaı~ı midenin asit
sal-Farlldı Rasyonların An'ka_r_a Keçileri~in Rumen pH'si ve Uç ucu Yağ... 79
gılayan kısmı olan albomasuma gelh·ler ve hayvıan arnina asitlerin çoğu
nu bu mikroorganizmalan sindirrnek suretiyle sağlar.
Rumende fermentasyon sonu oluşan uçucu yağ asitleri ile laktik asit rumen içeriği reaksiyonunu asit yöne kaydırır. Bu asidite tükrük bezle-rinin. sürekli salgılarıyla nötralize edilmezse rumen içerisindeki mikroor-ganizmalar canlılıklarını devam ettiıremezler. Bu nedenle sığır, koyun ve keçilerin rumen içeriği pH' sı 5.8- 7.5 arasında değişir (8).
Rumen pH'sı genellikle rasyonun bileşimine, yemin çaıbuk yenmesi-ne :va da. rumende biriktirilmesiyenmesi-ne bağlı o1arak yernlemeden 2 ila 6 saat sonra en düşü:k düzeye iner (116).
Yüksek düzeyde nişasta bulunan ra·syonların rumen pH'sını 5'in al-tına, doğranmış yonca ile kırılmlş mısırın ise; 5.120'ye kadar düşürdüğü, kalba y'emlerle beslenen danala:rda ile bu değerin 6.5 ile 6.9 arasınd~
de-ğiştiği 'bildirilmektedir (16).
Arttınlan besleı:ıme düzeyleri uıçucu yağ asitlerinin miktarlarını
yük-seltirken, rumen pH'sını düşürmektedir (ı2).
Rumende mikroorganizmalar gelişip, selüloz gibi maddeler
sindiril-ıneye başlayınca kan glikoz düzeyi azalmaya, buna karşılık uçucu yağ
asitleri miktarları çoğalmaya· ba'Şlar (3).
depolimeraz
_Se_lülozun yıkılınası olayının sırasıyla; selüloz - - - ? selüloz
selülaz sellolbiyaz
birimleri - - - - · - - ? ·selülobiyoz ve oliıgosakkaritler - - · - : - - - ? glikoz
_ _ .- _ _ ---? p'jrüvik asit ----~ uçucu yağ asitleri biçiminde olduğu
(13), uçucli yağ asitlerine kadar olan pai~ç:ılanmanin büyük ·çoğunlukta
olmasına · rag·men bir kısım selülozun rumenden glikoz şeklinde emildiği de bildirilmektedir ( 4).
Rumende kaııbonhidratların mikroibiyel fernıentasypnu ile oluşan ase-tik, propiyonik ve bütirik asit miktaTları rasyonun bileşimine göre bü-yük öLçüde değişirse de genellikle : a:setik asit;
%
50-60, propiyonik .asit;'%
20-,25 ve bütirik asit;·%
10-Jl!5 oranındadır. Hayvanıara selülozcazen-gin yeınlerin verilmesi, rumen sıv1<sı toplam uçucu yağ asidi miktarını
et-kiler. Buna karşılık nişasta ve öte'ki kolay eriyelbilen karıbonhidratlarca
zengin yemler ise asetik asit miktarını düşürür, fakat propiyonik' ve bü-tirik asit miktarlarını yükseltir (3, 1'5).
Rumende protein sindirimi düzenli bir hidr.oliz ile başlar. Meydana gelen peptidlerin zincir uzunluğu azalarak arnina asitlerP, amino asitler
80 M. Kocabatmaz - M. Yaşar Aksoylar - Z. Durgun - M. Eksen
de uçucu yağ asftleri, amonyak ve karbondiokside dönüşrnek üzere yıkı
lıma uğraTlar C1!2).
Rumendeki uçucu yağ asitlerinin çoğunu oluşturan üç asitten başka
az .miktarda formik, valerik ve izovalerik gibi asitler de meydana -gel-mektedir. Protein sindirimi sonucu bunlardan-başka izobütirik ve D-r2·-me-til-n-bü.tirik asit, fenilasetik, fenilpropiyoni·k, benzoik ve indolila·setik asitlerin meydana .geldiği de bildiri1m·ektedir (.1, 5).
Rumen uçucu yağ astleri metabolik enerjinin ba~lrca kaynağını oluş
tururlar. Rumende şekillenen uçucu yağ aısitlel'inin
·%
80 kadarı rumen ve retikulum epiteli taratl:ından asetat, propiyonat ve bütirat tuzları bi-çiminde emilirler. Asetat ve bütirat katıbaksilik asit siklusu yoluyla me-talbolize. edilirler. Asetat hayvanın metaıbo:H'k enerjisine de katılır ve sütyağının sen tezinde büyük önem taşır (,3, · 1 7).
R.umen epitelinde bütirat hidrolizi sonucu oluşan hetahidrok:si büti-rat rumen epitel hücreleri tarafından büyük bir ene!rji kaynağı olarak
kullanılır ve asetatla birlikte hayvanın genel meta'bolizmasında iş gö~
rür (4).
Ruminantlaırda kan .glikozunun '% 50-60'ını sentezleten ve meta/bolik enerjinjn başhca kaynağı olan uçucu yağ asidi propiyonik asittir. Ayrı
ca süt şekeri sentezinde de önemi büyük olmaktadır.
Uçucu yağ asitlerinin "C" s&yısı ile rumendeki konsantrasyonları
arasında ters bir ilişki .bulunmaktadır. Yani "C" sayı'sı arttıkça
rumen-deki miktarlarının azaldığı kaydedilmektedir (1~).
Çoğu araştırıcılar tarafından farklı rasyonlada beslenen rumin~nt
la:r.da günün değişik zamanlarında alınan rumen içeriği örneklerindeki uçucu yağ asitleri miktarlan da oldukça farklıdır. Bu değerler ta:bio .l.'de
gösterilmiştfr.
Bilindiği gilbi Ankara keçisi, koyun gibi ·bir mer'a hayvanıd.ır. Me:r'a mevsiminde hayvanların beslenm·e e·sası; hemen tamamen .kalitesi düşük
atlıaklara ve hu'buıbat anızlarına: dayanır. Kış aylarında ve mer'cı.
mevsi-mi sırasındaki serin günlerde hayvan1ar basit ve genellikle hijyehik
ko-şuNarı iyi olmayan ağıllar:da !ba'kılırlar. Uzun süren kış aıyla~ında
hay-vanlara sınıTlı miktarda kuru ot ve hububat samanı verilir. Bazı sürü sahipleri ise çok soğuk günlerde (:20-30 gün) hayvan başına günde l5ü-ı200
gr. dane yem verirler (119).
Ulusal ekonomimizde özellikle tiftiği, eti ve sütü ile önemli bir
yeri-nin olduğu bilinen Anikara ke1çisi yetiştiricHiğinde genetik yönden ısla!h
üze-~
e
Tablo 1. Değişik Araştırıcılar Tat•afından Farklı Rasyonıarla Beslenen Ruminantların Rumen ±çeri~i Uçucu Ya§ Asidi (UYA} Miktarları. örnekleme Uçucu Yağ Asitleri {UYA) mMol/lt Toplam UYA Hayvan Rasyon Zamanı Araştırıcı Aset ik Propiyonik Sütiri k ±zobütirik Valerik İzovalerik mMol/lt Koyun 1 Her 6 saaatte Yemlema öncesi 88.74 28.71 13.50 -130.50 Höller,H. Koyun 2 eşit miktarda Yemlema öncesi 80.65 24.44 17.10 -r -122.20 ve Koyun 3 Kaba yem + Yemlema öncesi 96.63 16.31 18.82 -125.50 ark. (9) Konsantre yem Yonca peleti Yemlema öncesi 17.00 Itabashi ,H. Keçi + 2 saat sonra 47.00 ve Konsantre yem 4 saat sonra 62.00 Kandatsu, ~~. 6 saat sonra 44.00 (10) Yemlema öncesi 69.03 14.40 5. 13 0.44 0.31 0.69 90.00 sı~ır Çayır otu 4 saat sonra 72.99 16.46 5.10 0.41 0.54 0.80 96.30 Jensen, K. 8 saat sonra 62.56 14.47 4.57 0.51 0.55 0.46 83.12 (11) Mer'a Yemlema öncesi 67.26 Rai, G. S. Keçi + 2 saat sonra 91.66 ve ark. 300 g. 4 saat sonra 61.64 ( 14) Konsantre yem 6 saat sonra 77.45 Kaba yem + Konsantre yem Koyun 1-60:40 Yemlerneden 65.30 20.90 11.60 -1.40 0.80 57.00 Yano, H. ve' 2-70:30 3 saat sonra 59.20 24.40 13.10 -1. 30 1.30 55.90 ark. 3-80:20 52.50 27.40 15.20 -4.60 1. 90 62.10 (20) 4-90:10 52.60 21.50 18.90 -5.90 1.10 83.20 L-_ı_ "%j !;\:)~
a:J !;\:) m '< o ::s PJ.,
s
>
~ !;\:).,
!;\:) X CD '8. (5'.,
s·
s·
~ s::s
CD ::s~
m- ı-'>· <: CD ~ s:: n s:: ı< !;\:) (Jq< 00...
-82 M. Koca'batmaz - M. Yaşar Aksoylar - Z. Durgun - M. Eksen
rinde bir hayli araştırma ya;pılmıştır (.18). Ancak hayvan besiciliği ve
ye-tiş tirid.lj ğinde kullanılan yemierin bu hayvanların sindirim sistemi ve rumen fermen tasyon u üzerindeki etkilerini, gerek kan gerekse rumen
içeriği metaıbolitelerinde ·meydana ıgelE!bilecek fizyolojik değişiklikleri
in-celeyen bir araştırmaya henüz ülkemizde rastlanılamamıştır.
Saf kan olarak yetiştirilen; küçük, narin ve hassas bir hayvan olan Ankara keçisinden daha fazla yararlarralbilmek ve ü~rünlerini arttırmak
için bakım ve beslenmesine itina gösterilmelidir.
Bu nedenle hazırlanan ve yetiştiricinin de temin edelbileceği kuru yonca ve konsantre yem oranları farklı olan 3 tip rasyonun Ankara keçi-lerine yedirilmesi ile rumen içeriği pH'sı ve uıçucu yağ asitlerıinden; ase-tik a;sft, propiyonik asit, bütiırik asit, izo-bütirik asit, valerik asit, izo-va-lerik ::ısit miktarlarının ne derecede etkilendiği ve hangi yem tipiyle, uçu-cu yağ asitleri yönünden, rumen fermentasyonunun optimum düzeyde devam edeceğinin belirlenınesini amaçlayan bu araştırma sonuçları ile
yetiştirkitlere ve bu konuda yapılacak temel araş'tırmala.ra yararlı
oluna-b1leceği umu:Ima·kltadır.
Materyal ve Metot
Araştırmada 2 yaşında sağlıklı 23-124 kg. ağırlığında 3 baş Ankara
ke-çesinden yararlanıldı. HayıvanlaTa silikondan yapılmış rumen kanülleri Dougherty (6), yöntemine göre operasyonla takıldı. Hayvanlar S. Ü. Ve-teriner Fakülte . .'d araştırma ünitesinde ayrı ayrı yemlik ve suluktan ya-rarlanacak şekilde padoklara yerleştirildi.
H!lyvanlara kaba yem olarak yonca samanı, konsantre yem olaTak; ·% 14 SHP ve kg'da 6120 NB ta'Şıy.an karma yem yedirildi. Ayrıca, yernde % 0,5 oranında vitamin karması ve ·% 0,11 oranında da mineral karması bulunuyordu.
Hayvanıara canlı ağırlıklarının % .3'ü oranında hazırlanan;
I. Rasyon (% 80 yonca samanı
+
% 120 kıarma yem), II. Rasyon ('% 60 yonca samanı+
'% 40 ka:rma yem) ve III. Rasyon··(% 40 yonca samanı+
:% 60 karma yem).3 x 3 latin kare yönetimine göre, günde bir kere veriLdi. İçeibile:cek leri kadar taze su önl:erinde hazır bulunduruldu. Her periyot 30'ar gün sürdü. Yeme ,geçiş 18 gün) geri kalan günleT ise araştırma periyodunu
Fafiklı Rasyonların Ankara Keçilerinin Rum en pH'si ve Uçucu Yağ... 83
Rumen örneklerinin alınması amacıyla yeme ·geçiş döneminden son-ra her periyodun 1i2'şer günlük araştırma döneminde her hayvanın
ka-rın kaslaka-rına ve özellikle rumen bölgesine rumen içeriğinin karışması
için masaj yapıldı. Rumen örnekleri ucunda özel yapı;lmış sonda bulunan ·100 ml.lik plastik enje·ktörlerle rum·en kanülünden girilerek ventral ke-seden 50'şer ml. alındı. Resim: 1. Bu işlemler yemierne öncesi, yernleme-den 4 saat ve 8 saat sonra tek:r~arlandı. Her dönemin örnekleme
zaman-Iarına göre 6'-şar örnek, her periyot için topl-am 54 rumen örneği alındı.
Rumen örneklerinin alınmaslndan hemen sonra dijital pH metre ile
pH'la:rı öLçüldü.
U çucu yağ asitlerini tayin etmek için; rumen örnekleri 4-5 katlı tül-ibentten süzüldükten sonra 10'ar ml.lik rumen örnekleri santrifüj edildi.
Süpern,-ıtanttan 2 ml. alınarak 0,2 ml. konsantre formik asit ilave edildi.
Proteinle:dn çökm~si amacıyla oda ısısında 10 dak. !beıkletfl.di. Daha son-ra 20 dak. 10000 devirde santrifüj .edi1di. Standartlar ve rumen örnekle-rinden 0,7 mikrolitre alınaak Harnilton -mikrolitre enjektörü ile Varian-3700 gaz kromotografi aletine enjekte edi1di (7) .
Kolon Sıcaklığı : lı10
oc,
enjektör bloku sıcaklığı; 1'50-oc,
dedektör bloku sıcaklığı; 1:50oc
olarak ayarlandı. Analizler izotermal olarakya-pıldı.
Gaz Akışları : N2 için; 16 ml./dak, H2 iiçin; 3:0 ml/dak, kuru harva
akımı i~e : 300 ,ml/ dak idi. Analizlerde, Alltech firmasının hazırladığı
katalok numarası ıve özelliği: "15004 PC (1120())1 PC) '% ı10 AT -1200 on 80/100 Chromosorib- W-AW" olan paslanmaz çelik kolon kullanıldı.
Gaz kromot.oıgrafi cihazıyla elde edilen pikierin yüzde alanları Varian
CSD-III integratörü ile hesaplanmış ve kromotogra!mlar lineer recorder'a
çizdirilıniştir.
Cihazın hassasiyeti: IX 1o-ıo ampe~/milivolt olarak ayarlanmış, uçtı
cu yağ asitlaerinin ayrılmalarında ortaya çıkabilecek etkileurneler for-mik asit sayesinde yok edilmiştir.
Bulgular
Her örnek alma gününde 3 hayvandan da yemleme öncesi, yernleme-den 4 ve 8 saat sonra alınan rumen örneklerinin pH değerleri, uçucu yağ
asitleri miktarları, toplam uçucu yağ asidi ve bu asitlerin yüzde oranları
belirlenmiş olup, bu değerlerle ilgili verilerin ortalamalari · ve standart
84 M~ Kocabatmaz ,... M. Yaşa.r Aksoylar ,... Z. Durgun - M. Eksen ·
Resim ı. Rumen örneğinin rum~n kanülü yardımıyla alınışı.
Figure 1. The wit!hdrawing of the · rurrien sarİııple via rumen cannula.
Ayrıca, uçucu yağ asitleri yönüiıden rasyıonlar arasında her örnek-leme zamanına bağlı farklılığın önemi Taıblo 3, rumen içeriği pH'sı ile
de-ğişik uçucu yağ asitlerinin örne'kleme zamanlarına göre nışkileri de
Tab-lo 4'de görülmektedir.
Tablo 1 incelendiğinde; her üç hayvanda
da·
pH değerlerinin yemle-me öncesi en fazla, 4 saat sonra' en az, 8 ·saat sonra ise; biraz arttığı gö:.. rülmektedir. Bunun aksine; asetik ve propiyonik asit miktarla;rı yemle-me öncesi en az, yernleyemle-meden 4 saat sonra en fazla, 8 saat ·sonra ise· bir~.:lazalmışJardır. Bütirik asit miktarı ise yemlem~ öncesi en fazla, 4 saat sonra en az, 8 saat sonra biraz artış göstermiştir. İzobütirik, valerik ve izovalerik asit :miktarları; yemleme .öncesi ~n fazla iken, örnekleme za-manlanna göre genelde ,gittikçe bir azalm·a göstermektedir.
Taıblo 3 incelendiğinde; asetik asit ·yönüildeh I. rasyon ile II. rasyo-nu alan hayvanların yernlemeden 8 saat sonraki örnekleri arasındaki fark önemli (p
<
.0,05), II. ile III. rasyonları alan hayvanların yernlemeden 4 ile 8 saat sonraki örnekleri arasındaki fark önemli (p<
0,05)bulun-muştur. Diğer taraftan, hütirik asit yönünden II. ile III. yemleri alan
hay-vanların tüm örnekleme zamanları arasındaki fark yüksek düzeyde önem;.
li (p
<
0,0/1), toplam uçucu yağ asitleri açısından da. II. ve III. rasyonu alan hayıvanların yernlemeden 4 saat sonraki örnekleri arasındaki fark yüksek düzeyde önemli (p<
0,01), 8 saat sonra ise önemliydi (p<
0,05).Tablo 2. Ankara Keçi lerinde Rumen içeriğinin Ortalama pH Değerleri i la Uç:ucu Yağ Asitlerinin (UYA) Ortalama t~iktarları va % Oranları. (n=6) örnek Uçucu Yağ Asitleri Miktarları (mt~ol /lt) Toplam UYA Uçucu Yağ Asitlerinin %'si UYA'lari Rasyon Zamanı pH miktarı Aset ik Propi yon i k Bütirik ±zobüti ri k Va leri k ±zovalerik mt~ol/lt Aset ik Propiyonik Bütirik ±zobütirik Va leri k B. 00 7.15±o.03 41.71±5.31 10. 5o±o. 79 B. 25±o. 61 3.20±o.39 o. 59±o.13 1.77±o.25 66.02±4.55 63.1B 15. 90 12.50 4. B5 o. B9 I 12.00 5.95±o.19 57.54±2.10 15.05:±n.76 6.B6±o.79 o. 94±o.15 o.s3±o.o5 0.57±o.09 B1.49±ı.90 70.61 1B. 47 B. 42 1.15 o. 65 16.00 6. 03±o. 11 55.91±1.92 i 4. 61 ±ı. 00 7.76:±n.96 0.73±o.16 o.5B±o.12 o. 43:±n.10 B0.02±ı.B1 69. B7 1B. 26 9. 70 o. 91 o. 72 B. 00 7. 25±o. 04 41. 94±2.04 B.6B:±n.73 B. 95±o. 27 3.34:±n.09 o.so:±n.13 1.9B±o.17 65.39±1.90 64. 14 13.27 13.69 5.11 o. 76 II 12.00 6.17±o.09 53.22±2.24 14.B1±o.51 7.35±o.22 1.25±o.21 o.sB±o.o7 0.71±o.13 77.92±1.71 6B. 31 19.01 9. 43 1.60 o. 74 16.00 6.22±o.03 50. 40±1. 50 14.33±o.67 B.66±o.26 1.25±o.27 o.s3±o.o5 0.56±o.07 75. 73±1. 2B 66.55 1B. 92 11.44 1.65 o. 70 8.00 7. 25±o. 04 47.43±1.46 9.92±o.69 7. 65:±n. 29 3.27±o.40 0.52:±n.09 1.71:±n.1B 10. 5o±ı. 10 67.28 14. Çl6 10.85 4. 64 o. 74 III 12.00 6.32±o.09 61.58±1.75 16. 63:±n.B2 5. 42±o. 41 1.22±o.10 0.48±o.06 0.48±o.04 85.81±1.47 71.76 19.38 6. 32 1. 42 0.56 16.00 6.46±o.o5 5B.36±2.22 14. 54:±n. 93 6.69:±n.34 1.02:±n.26 0.65±o.15 o.5o:±n.o9 81.76±2.08 71.38 17. 7B B.18 1.25 O.BO ±zovaıerik 2. 6B o. 70 o. 54 3.03 0.91 0.74 2.43 0.56 0.61
Tablo 3.Farklı rasyonlarla beslenen Ankara keçilerinde Uçucu Yağ Asitleri yönünden rasyonlar arasındaki farkların önemliliği (t değerleri) (n=6). İncelenen öRNEKLEME ZAI~ANI (saat) öze ll i k ler Rasyon 8. 00 12.00 16.00 I-II -0.0375 1.4095 2. 2653* Aset ik I-III -o. 9529 -1.4794 -0.8292 Asit II-III -2.1896 -2. 9458* -2. 9658* I-II 1. 7061 o. 2674 0.2357 Propiyonik I-III o. 5591 -1. 4068 o. 0490 Asit II-III -1.2455 -1.8842 -0.1879 I-II -1.0450 -0.5961 -o. 9085 Sütiri k I-III 0.8888 1.6064 1. 0454 Asit II-III 3.2561** 4.1321** ... 6277** I-II -0.3655 -1.2001 -1.9861 izobütirik I-III -0.1280 -1.5646 -o. 9376 Asit II-III 0.1820 o. 1258 0.6796 I-II 0.4845 -0. 6564 o. 3611 ı Va leri k I-III o. 4621 0.6126 -0.3788 Asit II-III -0.0893 1.1774 -0.7455 I-II -0.6941 -0.9457 -1.1384 izovalerik I-III o. 2038 0.8381 -0.5473 Asit II-III 1.1293 1. 7392 0.5369 Toplam I-II o. 1278 1.3953 1. 9324 Uçucu Yağ I-III -0.9217 -1.7961 -0.6291 Asitleri II-III -2.0051 -3.4982** -2.4712* * : önemli (P<0.05) ** Yüksek düzeyde önemli (P<0.01). Tablo 4. Farklı rasyonlarla beslenen Ankara keçi lerinde Rumen İçeriği pH 'sı i le Uçucu Yag Asitleri arasındaki ilişki (r değeri) (n=6). ---ı İncelenen örnek özellikler Zamanı I. Rasyon II. Rasyon II I. Rasyon ı (saat) ! 8.00 o. 2621 0.1592 -0.6829 pH-Aseti k Asit 12.00 0.2581 -0.4731 -0.5175 16.00 o. 4741 -0.2259 -0.0742 8.00 -0.9102* -0.4570 -o. 5554 pH-Propiyonik 12.00 0.7732 -0.0033 o. 6763 ı Asit 16.00 o. 5620 -0.6991 -0.0472 8.00 -o. 5045 -0.0561 0.9267** pH-Büt i ri k Asit 12.00 -0.8446* 0.0888 -0.3821 16.00 -0.6664 ı o. 2636 -0.6564 ı 8.00 -0.4454 0.4498 -0.4568 pH-±zobütirik 12.00 0.8974* 0.0796 -o. 8362* , Asit 16.00 o. 6491 o. 0217 o. 0972 ı ı 8.00 0.4720 -o. 3803 0.0217 i pH-Valerik Asit 12.00 o. 6221 0.1554 o. 2398 16.00 0.5674 o. 4484 o. 5525 ! 8.00 0.3762 o. 4494 0.2706 1 pH-±zovalerik 12.00 0.2886 0.6108 0.0533 Asit 16.00 -0.4045 -o. 2413 0.1206 ı 8.00 -0.1071 o. 0227 -0.6986 pli-Toplam Uçucu 12.00 0.3413 -o 5031 -0.3867 Yağ Asitleri 16.00 o. 5199 -o. 2264 -0.1507 -- L__-~---~ * : önemli (P<0.05) ** Yüksek düzeyde önemli (P<0.01). 00 ~ ~ p::: o n ıı:ı O" ıı:ı
g
ıı:ı N ~ ı-<: ıı:ı 1{/.1 ı:ı:ı ı:-ı ~ rJl o « ~ ~i
ı:: ~ ~ t.:ı:l p:;' rJl co ~Farklı Rasyonların Ankara Keçilerinin Rumen pH'si ve Uç ucu Yağ... 87
Tablo 4 incelendiğinde, pH ile uçucu yağ asitleri arasında'ki ilişki açı
sından; pH ile propiyonik asit arasındaki ilişki I. rasyon iiçn yemierne öncesi önemli (ıp< 0,05), pH bütirik asit arasında III. rasyon için yem-Ierne · öncesi yüksek düzeyde önemli (p
<
0,01), pıH ile bütirik asit ara-sında I. rasyon için yemlerneden 4 saat sonra önemli (p<
0,05) bir ilişki, pH ile izobütirik asit arasında; I. ve III. rasyon için yernlemeden 4 saat sonra önemli (p<
0,05) bir ilişkjnin bulunduğu görülmektedir.Tartışma ve Sonuç
Hayvanın s2ğlığını bozmadan hem ahırda hem de mer'ada rumen
içeriğinin alınmasını sağlayan, ahnan örneklerde fizikokimyasal ve
biyo-lojik özelliklerin çok kısa zaman aralıklarında incelenelbilmesini
kolay-laştıran ·ve çoğu araştırıcı tarafından uygulanan (9, 10, 'lll, 14, ~O) ru~
men kanülünü yerleştirme ve örnek alma prensipleri tarafımızdan da be~
nimsendi ve uygulandı.
Rumenoloji dalında hayıvanların latin kare yöntemiyle beslenmeleri prensi b;; hayvanlar, rasyon1ar, örnekleme zamanları ve incelenen özel-likler arasındaki farklılıklar ile ilişkilerin karşılaştırılmasında ya-rarlı ol~ maktaciır. Ayrıca hayvan sayısının az o1ması, bakım ve besleme işlem leri, barınak temini ile yapılan işlem sayısındaki azalma ,iş gücü ve za-man ta·sarrufu da sağlamaktadır.
Ruınen içeriğinin pH'sı genellikle rasyonun bileşimine, yemin çabuk
yenmef.jne ve rumende biriktirilmesine bağlı olarak yemierne öncesi en yüksk iken, yemlerneden sonraıki 2. ve 6. saatl·er arasında en düşük dü-zeye inmektedir (12, 1'5). Bu değerler genellikle 5.8 ile 7:5 arasında (8), değfşn1ekte, rasyondaki kaiba yem oranı fazla olduğu zaman pH'nın 6.5 ile 6.9 ~rasında olduğu, nişasta miktarı faz'la olduğunda 5'in altına düş
tüğü ( 16), kaydedilmektedir. Talblo 2. incelendiğinde; I., II. ve III. ·
rasyo-n urasyo-n verildiği hayvanlarda yemleme öncesi ortalama pH değerleri sıra
sıyla; 7.15, 7.25 ve 7.:2'5 olarak herlenmiş olan bu değerler en yüksek
dü-zeydedir. Ye,mlemeden 4 saat sonraki üç rasyon için pH değerleri sıra
sıyla; 5.9:5, 6.17 ve 6.32'dir. Bu hu1gular ise en düşük değer1erdir.
Yemle-meden 8 .saat sbnraki değerler ise sırasıyla; 6.03, 6.2~2 ve 6.46 olarak
be-lirlenmiş olup, pH değerleri art.maya başlamıştır. E1de edilen pH değer
leri araştırıcıların (8, ıli5, ıl6), bildirdikleri pH değerleri ile bir uyum içindedh·. Ancak ıbu çalışmada pH değerleri en düşük düzeyde oldukla-rında bile, ortalama o1arak 6'dan aşağıya düşmemiştir (Talblo 2).
Gerek toplam uçucu yağ asidi miktarı gerekse değişik uçucu yağ asi-di düzeyleri ile rumen pH'sı arasında ters bir ilişkinin bulunduğu
kay-88 M. Koca:batmaz - .M. Yaşar Aksoylar - Z. Durgun - M. Eksen
:dedilmektedir (i2). Aynı bulgular elde edilen değerlerde de belirgin bi-çimde kendini göstermektedir. Yani örnekleme : zal'Il:a.nlar~ına: :göre pH,
de-ğeri azalırken, toplam ve değişik uçucu yağ asidi miktarları artmaktadır.
pH art! ğın da, uç ucu yağ asidi düzey~eri azalmaktadır · (Tablo · 2), · ·
Ruınen içeriği toplam uçucu yağ asitleri miktarı için. ba?ı araştı.rı
cılar (9, .10, -ııı), tarafından bildirileri mi.nimum değer; 55-60 mMoljlt.,
mal~siımum değer de; 96-13'0 mMol/lt.'dir. Bu araştır·mada değişik
zaman-larda allnan rumen örneklerinde elde edilen toplam. uçucu yağ a-sitleri
miktarları farklılıklar göstermekte ise de, yukarıda belirtilen minimum ve maksimum değerler arasında kaydedilmiştir. Yani en düşük değer;
6'5.,3'9 mMoljlt., en yüksek değer; 85.aı mMol/lt.'dir.
Diğer taraftan, rumen fermentasyonu sonucu oluşan asetik,
propi-yonik ve hütirik asit miktarlarında rasyonun bileşimine göre farklılık
lar görülürse de genelde; asetik asit;
%
50...J60, propiyonik asit;%
!20-Q5. ve bütirik asit;%
10-}5 olara'k bi1dirilmeiktedir ('3, 1'5). Taıblo 2, incelendiğinde üç rasyona ait rumen örneklerinde, asetik asit;
%
6'3.118 ile 711.76, pro-piyonik asit; ·% lı3.27 ile 19.ı38, bütirik asit; % 6.;3l2 ile 13.69 ara·sındabe-lirlenmiştir. Bu değerler kaynak değerleri ile 'bir uyum içindedir.
. Tablo 1. incelendiğinde, değişik araştırıcıların farklı rasyonlarla bes-ledikleri ruminantların değişik zaman örneklerinde belirledikleri gerek toplam uçucu yağ asidi, gerekse değişik miktarları (lO, )lil, t14, lH), yem-Ierne öncesi örneklerinde; geneUikJe en az, yemlerneden sonraki ilk örnek-lerde en yüksek düzeydedir. Bu değerler bulgularımızia hem artış hem de miktar yönünden benzerlik göstermektedir. Ancak, Ita'bashı ve ark. (lO) 'nın yonca peleti ve konsantre yem ile beslerlikleri keçilere ait yem-Ierne önı'::!esi toplam uçucu yağ asidi için belirledikleri; 17.00 mMol/lt., dü-zeyi bu araştırmada yemierne önce'si elde edilen toplam uçucu yağ asidi
miktarından (6'6.02 m!Mol/U.) çok azdır. Aynı araştırıcıların (lO),
yemle-me sonrası örnek. zaman'larında elde ettikleri değerlerdeki artışlar bul···
gularımızla benzerlik göstermektedir.
Dj ğer taraftan Rai ve ark (14) 'nın keçilerin gerek yemle.me öncesi gerekse yemierne sonrası rumen örne·klerinde belirledikleri toplam uçu-cu yağ asidi miktarları ·bu araştırmada her üç rasyon için belirlenen ör-nekleme zamanlarındaki toplam uçucu yağ asidi değerleri ile çok yakın
bir parelellik göster~ektedir.
Konu ile iLgili olarak keçiler üzerinde yapılan çalışmaların çok az olması, keçiler le ilgili olarak temin edilelbi1en .2 li teratürde ise uçucu yağ asitlerinin top'lam değerlerinin verilmiş olması, ancak bu araştıruna da elde edilen toplam uçucv yağ asitlerinin değerleriyle karşılaştırma
im-Farklı Rasyonların An'kara Keçilerinin Rum en pH'si ve Uçucu Yağ... 89 kanını vermişti'r. Elr1.e edilen değişik uçucu yağ asitlerinin miktarlarını
kıya.Jlama irnkanımız olmamJ~tır. :>iğer taraftan sığır, koyun ve
keçile-re verilen rasyonların farklı 01ı1ll.ası, yemierne zamanı ve Öğün sayısı i'le ?rnekleme zamanlarının değişik oluşu da uçucu yağ asitleri ile ilgili de-~erler: .ı kıyaslanabilirliliğini hayli güçleştirmektedir.
Rı mendeki uçucu yağ asitlerinden asetik asidin hayvanın metaıbolik
enerjisinın karşılanması ve süt yağının sentezinde büyiik öne:m taşıması,
bütirik asidin rumen epitel hücreleri için önemli bir enerji kaynağını
öluşturınası ve asetik asitle birlikte hayvanın metalbolizmasında iş
gör-mesi, propiyonik asidin ise; kan glikozunun
%
60 kadarının sentezlen-me·sinde ve süt şekerinin sentezlenmesindeki önemi dolayısıyla (3, 4, 17), söz konusu asitlerin miktarlarındaki azalma ve artışların gerek bazalme-ta:bolizmanın düzen;lenmesinde gerekse verim düzeylerinin azalması vı:ı
artmasında etkili olacağı bilinmektedir. Bu nedenle 3 ayrı rasyonun T<ı:ı
çilere lcıtin kare yöntemiyle yedirilmesi sonucu III. tip rasyonn ~ı::ın 3 ke-çiden elde edilen gerek ortalama toplam uçucu yağ asidi miktarları: ör-nekleme zamanı sırasıyla; 70:50, 85.81 ve 81.76 mMol/lt olarak en yük-sek, gerekse asetik a·sıt m1ktarları, örnekleme sırasıyla; 67.128, 7ıl.76 ve
7ıl.38 mMol/lt ve propiyonik asit düzeyleri; 14.06, 19.38 ve 17.78 mMol/11
olaırak en yüksek değerlere ulaşmıştır. Bütir.ik asit miktarları ise;
di-ğer rasyonları (I. ve II. rasy;on) alan keçilerin örnekleme zamanlarına
göre azalmıştır (Tablo 12).
Elde edilen bulgulara göre; III. tip rasyonun (% 40 yonca samanı+
%
60 karma yem), hayvanların .ıner'aya çıkamadıkları uzun kış dönem-lerinde ya da Kasım ayı ile Nisan ayı arasındaki dönemde, hay.vanlara yedirilmesi rumen fermantasyonunun optimum düzeyde gerçekleşehileceği kanatini uyandırmıştır. YetiştiricHerin bu hususu dikkate almalan
hayvanların verim düzeyini artırmaları yönünden yararlı olacaktır.
Kaynaklar
1 - Annison, E. F. 1·9154· : Same oıbservations on the vo1atile fatty acids in th€ sheep's rumen. Biochem. J., 57: 400-405.
ı2 - Bath, I. H. and Rook, J. A. F. 19ıô'3· : The evaluatton of cattle foods and diets in trems of the ruminal concentration of volatile fatty acids. I. The
effıe.cts of level of intake, frequency of :feedin~. the ratian of hay to
can-centr-ates in the diet and of suppleınentary feeds. J. Agric. Sci. 6-1: 341-348. 3 . -:Bayşu, N. 1:979 : Temel Biyokimya, F. Ü. Veteriner Fakültesi Yayınları:
90 M. Kocabatmaz - M. Yaşa.r AJ.~soylar - Z. Durgun - M. Eksen
4 - Brea:zıile, J. E. ı971 : Ruminant Digestion. In "Textbook of Veterinar~
Physio1oıgy" Lea and FehLger, Philadelphia.
5 - Bry.anıt, M. P. and Doetsch, :R. N. ıı955 : Factors neces~ary for the gr.owth
of bactero.Ldes. Succuno genes in volatiLe acid fraction of rumen fluid. J,
Dairy Sc i., 38: ·3·40-3ı50.
u - Dougherty, R. M. ı·955 : Permanent stomach and intestinal fi::tula: in
ruminants: same modifications and sıimplilfications. Cornell \et. Iohaca
N. Y., 45 (3): 33ı-•3:57.
7 - Engelhardt, W. V. and Sallmann, H. P. ı·9'712ı: RJesorption und sekret on
im pansen des Guanakos (Lama guanacoe). ~bl. Vet. Med. A., ı9ı: 117-ı3'2.
8 - Erkol, M. l9ı66 : Organlar Fizyolojisi. A. ü. Vet. Fak. Yayınları: ı·98. Ders
Kitaıbı : ıoo. Cilt ı (İkinci baskı). A. ü. Basımevi.
9 - Höller, H., Breves, G. and Martens, H. ıH83 : Non-protein nitragen and
reduced phosphorus suııply to sheep. "Nuclear techniques for assessing
and improv.ing ruminant feeds" Printed by the IAEA in International
Atomı~.; J!inerg·y Agency. Vienna. 8ı-87.
10 - Itaıbashi, H., Kandatsu, M. 1974 : Influence of rumıen ciliate protozoa on
the concentration of Ammonia and Vola.tile Fatty Acid in connection with
the utilazation of amınonla in the rumen. Jap. J. Zootech .. Sci, 4-6, (1)·:
409.-416.
l l - Jensen, K. 197·5 : Ammonia, pH and volatile fatty acids in the bo'Vine
rumen after feedinıg with hay. Acta Vet. Scand., ıs: 2'518-2'6ı8.
1·2 - Mc Donald, I. W. 19•54 : Thıe extent of canversion of food protein to
mi-croıbial protein in the rumen of the sheep. Biochem. J., 5-6: 120-ıl24.
ı3 - PhillLpson, A. T. 19,7f7 : Ruminant Digestion. In "Dukes' Physiology of
Daınestle Animals". Ininth ed., M. J. Swenson, ed., Lthaca and London.
ı4 - gaıi., S., Pandey, M. D. and Rawat, J. S. 197.2 : Bioche.mical and microbial
changes in goat rumen under maintenance fıeeding standard. Indian
Veterinary Journal. 4•9. No: ll, ıo9ı6-lı100.
ı5 - Reid, R. L., Hogan, J. P., Brtg,g.s, P. K .. ı•9,57 : The eıffect oıf dıLet on
indi-vldual volattle fatty acids in the rumen of sheep, w'ith particular re'ference to the effect of law rumen pH and adaptation on nigh strach diets. Aust. J. Agr. Res. 6: 6!11-710.
16 - Rumsey, T. ,~. Putnam, P. A., Bond, J. and Oltjen, R. R. ı970 : Influencf
ur level and typ.e diet on rumıihal pH and VFA, respiratory rate and EKG
nı:ı.t.t.ı:>rns of ~t.P.P.rs .T Anim;:ıl Rl'.i .. ?.·1: fl08-fl1R
ı 7 - Turner, A. W. and Hodgetts, V. E. 1·9515 : Buffer system in the rumen of
the ı::h·eep, ı pH and bicarbonate concertration in relationship to
co ...
austraı. J. ıAg . .tGes. u·: ııı:n-lL:"±.
18 - Yalçın. B. C. ı·98'2 : Ankara Keçisi Yetiştiriciliğinde Genetik Islah Yolları.
İ. ü. Veteıriner Fakültesi Dergisi, Güt: 8, 2; 212-95.
1:9 - Yalçın, B. C., Orkiz M. ve Müftüoğlu, Ş. 1983 : Türkiye'de Ankara Keçisi
Vetiştirme Sistemleri. Akdeniz Bölgesi Koyun ve Keçi Üretim
Sempozyu-mu. Ankara, 2:9ı8-3017 .
.::.ıJ - Yana, H., Mıyoshı, K. and Kawashıma, R. ı97'5 : Rela.tionsnipı:ı ut!ı;wcc.u
mineral metabolism and rumen fermentation in sheep. Jap. . Zootech. 'Sci., 4·7, ('5): 270-278.
