güncel gastroenteroloji
13/2
65
Gastrointestinal Endoskopi
Hemşireleri Derneğinin
Türkiye’de Kuruluşu
S
ağlık hizmetleri, hekim başta olmak üzere tüm sağlık çalışanlarının birlikte üretip insana sunduğu hizmettir. Bu hizmet insana verildiği için en üst düzeyde ve ku-sursuz olması gerekir. Mükemmel bir hizmet sunumu için öncelikle sağlık çalışanlarının belli bir disiplin ve uyum için-de çalışmaları gerekir. Tıp hizmetlerinin bilimsel ve akılcı bir yaklaşımla üretilmesi gerektiği için sürekli eğitimin yaşamsal önemi vardır.Hemşire, sağlığın korunması geliştirilmesi yanı sıra hastalık-ların önlenmesi ve tedavisinde görev alır. Hemşire hastaları-nın bireysel özelliklerini göz önünde tutarak onların fiziksel, psikolojik, manevi sağıltımına katkıda bulunmakla görevlidir. Hemşire toplumsal gelişim ve değişimleri izlemenin yanı sıra mesleği ile ilgili bilimsel gelişmeleride izlemek mecburiyetin-dedir. Hemşirelik mesleğinde bilgi ve becerinin güncelleşti-rilmesi zorunluluğu vardır. Bu nedenle çalıştıkları kurumla-rın ve gönüllü mesleki örgütlerin yaşam boyu devam edecek eğitim programları hazırlamaları gerekmektedir.
Sağlık hizmetine gereksinimi olanlara verilecek hizmetlerde bireye en yakın sağlık elemanı hemşiredir. Bu nedenle hem-şireye ve onun mesleğine sağlık çalışanları kadar toplumun da sevgi ve saygı göstermesi gerekir. Hemşire, hastaya en ya-kın sağlık elemanı olması nedeniyle hizmetlerin uyum içinde düzenlenmesini sağlamak yanı sıra hizmetin üst düzeyde ve-rilmesi için gereken önlem ve tedbirlerin alınmasından so-rumludur.
Sağlık hizmetlerinin üretim ve sunumunda sağlık çalışanları birbirine hesap sorma, hesap verme sorumluluğundadırlar. Doğadaki değişimin yanı sıra düşüncelerimiz de zaman için-de için-değişebilmektedir. Yeni bir dünyada yaşadığımız açıkça görülmektedir, bunu görmemeye çalışmak tehlikeli olabilir. Hemşire kendisinden beklenen görevlerin ve hizmetlerin bü-tünlüğünü sağlamak için içinde çalıştığı sağlık kurumunun felsefesini, hedeflerini ve standartlarını, politikalarını ilke ve kurallarını bilmek ve o doğrultuda çalışmak zorundadır. Kurumda araç, gereç ve malzemelerin yerinde, doğru ve eko-nomik kullanılmasını sağlamak hemşirenin kuruma karşı so-rumluluklarındandır. Hemşire topluma iyi hizmet verebil-mek için beden ve ruh sağlığını korumalıdır. Aynı zamanda bilgi ve yeteneklerini de sürekli geliştirmelidir. Hemşire ken-dine olan güven duygusunu geliştirmek için mesleği ile ilgili gelişmeleri izlemeli ve uygulamaya geçirilmesine de gayret etmelidir.
Hemşire hastanın yasal haklarını kullanmasına da destek ol-malıdır. Hemşire hasta haklarına sağlık çalışanlarının saygılı olması konusunda duyarlı olmalıdır. Hastanın yalnızlığını gi-deren kişi hemşiredir. Hasta, hasta yakınları ve sağlık çalışan-ları birbirlerine karşı sevgi ve saygı göstermelidirler.
Son yüzyılda tıp bilimi ve ilgili teknolojilerdeki ilerlemeler tıp hizmeti üreten kişilerin sürekli eğitim içinde olmasını zorun-lu hale getirmiştir. Bu nedenle tıpta öncülük yapan batı
ülke-66
lerinde sağlık kurumları hekimlerin yanı sıra hemşire ve di-ğer yardımcı personelin de sürekli eğitimini düzenlemekle yükümlü hale gelmişlerdir. Sağlık kurumlarının düzenledik-leri eğitim programları yanı sıra gönüllü mesleki kuruluşlar da konuyla ilgili çalışmaları yapmaktadırlar. Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra tıp alanında faaliyet gösteren gö-nüllü kuruluşlar bölgesel, ulusal, uluslar arası boyutlarda ör-gütlenerek teorik ve uygulamalı bilimsel toplantılar düzenle-mektedirler.
Bende konuyla ilgili düşüncelerin oluşması bir tesadüfe bağ-lıdır. Gastroenteroloji hemşire ve yardımcıları derneği konu-sunda bilgim olmasına rağmen konuyla ilgili çalışmayı hiç dü-şünmüyordum. Çünkü okumuş, bilge olduğunu söyleyenler diyarında ne yapmak istersen sorun vardı. 1990’lı yılların ba-şında Boston-Amerika’da katıldığım bir kongrede sigara iç-mek için dışarı çıktığımda (o zamanlar sigara bensiz olsa da ben onsuz olamıyordum) biraz da farklı toplantı salonlarına gireyim dedim. Bir salona girdim, ortalık karanlık, toplantıda-ki konuşmalar güzel, fakat klasik konuşmalar olduğunu gör-düm. Işıklar yanınca dinleyicilerin çoğunun ya da tama yakı-nının bayan olduğunu gördüm. Meğerse ben hemşirelerin oturumuna katılmışım. Konuşmalardan ve tartışmalardan et-kilendim. O zaman hemen bu konuda bir şeyler yapmanın zamanı gelmiş diye düşündüm. Daha sonra Avrupa’da da Gastroenteroloji Hemşireleri ve Yardımcıları Derneği’nin toplantılarını izledim. Nihayet 1996’da Avrasya Derneği yanı sıra Gastrointestinal Endoskopi Hemşire ve Teknisyenleri Derneği’ni de kurmamız gerektiğine karar verdik. 1996 be-nim aşırı heyecan yüklü olduğum bir yıldır. Yıllarca süren kurgulardan sonra eyleme geçerek işler başarılabilir. Bu kez
de bu işi yapmamız gerektiğini Burhan Şahin’le paylaştım. Her zaman olduğu gibi yaklaşımı olumlu oldu ve harekatı başlattım.
Ankara Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Yüksek Okulu’nda mü-dürlük yaptığım dönemde de hemşirelik okulunda son yılda öğrencilerin bir uzmanlık dalında bilgi ve becerilerini yoğun-laştırmalarını savunsam da akademik ortamda yandaş bula-madım. Çünkü tüm köşeleri tutucular ele geçirmişti. Artık ya-pılacak işlerin uzmanlık dernekleri aracılığı ile gerçekleşme-sine çalışmak gerekti. Bunun için de ilk yapılacak iş uzmanlık hemşire derneği kurmaktı. Çevremizdeki tutucuların bana “bunları da başımıza sorun yapacaksın” dedikleri hala kula-ğımda yankılanmaktadır. Fakat ok yaydan çıkmış, hedefini aramaktadır. Düşünce yola koyulmuş, o da hedefe gitmekte-dir. Engeller aşılacak ve hedefe varılacaktır.
Gastrointestinal Endoskopi Hemşireleri ve Teknisyenleri Derneği 9 Temmuz 1996’da resmen kuruldu. İlk başkanı Hemşire Nuray Karagülle oldu. Derneğin yönetim kurulu üyeliklerine de Gülnur Şanöver, Şennur Berber, Mehtap Öz-doğan, Fatma Ayvaz, Birsen Temel, Kıymet Yıldırım seçildiler. Böylece Türkiye’de bir ilk geçekleşmiş oldu. Bir şeyi yaşama geçirmek değil, onu yaşatmanın ne denli zor olduğunu bizim gibi hemşirelerimiz de anlayacaktı. Onlara tüm deneyimleri-mizi aktarmak yanı sıra bu işlerin bu ülkede ne denli zor ol-duğunu da öğrettik. Bu işin gönüllülük esasına dayandığını, gönül verenlere engel olunmamasını, bu işi kendi aşı ve işi için düşünenlere de fırsat verilmemesini söyledik. Emeğe saygı göstererek, birbirlerine kenetlenerek mesleklerini yü-celtebileceklerini öğrenmeleri gerektiğini anlayacaklarını
GG 67
de ettik. Başkan olmanın değil bir şeyler yapmalarının daha önemli olduğunu öğretmeye çalıştık. Çünkü onlarda da iş yapmanın değil laf etmenin ve başkan olma isteğinin neden olduğu hastalığın ilk belirtilerini gözlemlemekteydik. Gelecekte ortaya çıkabilecek yıkıcı isyan hareketlerini önle-mek için 20-12-1996 günü yapılan yönetim kurulu toplantı-sında özellikle şu kararların alınmasını sağladık.
1) Derneğin kurulmasına katkısı olan Prof. Dr. Ali Özden, Doç. Dr. Burhan Şahin, Prof. Dr. Selahattin Ünal, Doç. Dr. Bahri Ateş’in onursal üye olmalarına,
2) Türk Gastroenteroloji Derneği ile işbirliği yaparak ulusal kongrelerde kurs ve toplantı düzenlenmesine karar aldırıldı. Bu derneğimizin daha sonraki başkan ve yönetim kurulları da özellikle Türk Gastroenteroloji Derneği ile olan işbirliğine özen gösterdiler. Türk Gastroenteroloji Derneği şemsiyesi al-tında faaliyet göstermekten onur duydular, ayrılıkçı bir tavır asla takınmadılar.
Türk Gastroenteroloji Derneği’nin ulusal gücünü yıpratmaya çalışanlar bu derneğimizin de TGD ile işbirliğini bozmaya ça-lışsalar da başarılı olamadılar. Bu derneğimizin bazı üyeleri başkanlık sevdasına tutularak derneğin huzurunu kaçırmaya çalışsalar da onlara fırsat vermediler. Gastrointestinal Endos-kopi Hemşireleri ve Teknisyenleri Derneği’nin kuruluş felse-fesine sadık kalan, bu derneğin yöneticilerine ve üyelerine şükranlarımı sunuyorum.
İlaç ve teknoloji firmalarının hemşirelerin bilgi ve becerileri-ni arttırmak konusundaki çabalarına yeterli destek olmama-larını anlamak mümkün değildir. Bu konuda ülkemizde sağ-lık sorunlarını çözmekle yükümlü bakanlığın olumsuz yakla-şımının etkisi olduğunu düşünmekteyim.
Sağlık Bakanlığı hemşirelik mesleğini bilim ve teknoloji ile beslenen bir meslek olarak görmemektedir. Bu nedenle de hemşirelerin bilgi ve görgülerini geliştirmek için bilimsel kongrelere katılımını desteklememektedir. Bu yaklaşımlara karşı hemşirelerimizden çoğu kendi maddi olanaklarını zor-layarak onurla kongrelere katılmaktadırlar.
Günümüzde bilim ve teknolojideki gelişim yeni uzmanlık dallarının gündeme gelmesini zorunlu hale getirmektedir. Bu gelişime direnmenin de mantığı yoktur. Özellikle tekno-lojideki dev adımlarla ilerleyen gelişme, tıp hizmetlerinin üretilmesinde hemşire ve teknisyenlerin önemini arttırmıştır.
Bilim ve teknolojinin gastroenterolojide tanı ve tedavide kul-lanılmak üzere sunduğu yeni ürünlerin uygulanmasında da bilgi ve beceri ile donanımlı hale getirilmiş hemşirelere ihti-yaç vardır. Bu gelişimler hem gastroenteroloji klinik hemşire-liğinde hem de endoskopi hemşirehemşire-liğinde önemli açılımların yaşanmasına yol açmıştır.
Bu doğal gelişim nedeniyle biz de Endoskopi Hemşireleri ve Teknisyenleri Derneği yanı sıra Gastroenteroloji Klinik Hem-şirelerinin de bilgi ve becerilerinin arttırılmasına katkıda bu-lunmak için 08-01-2001 tarihinde Gastroenteroloji Hemşire-leri Derneği’nin kurulmasına öncülük ettik. Böylece Gastro-enteroloji Hemşireliği anlayışının ülkemizde de yaşama geçi-rilmesi sağlanmış oldu. Bu derneğimiz de TGD şemsiyesi al-tında 08-01-2001 tarihinde faaliyete başlamıştır.
Bu derneğin ilk başkanı Fatma Özel olmuştur. İlk yönetim ku-rulunda Fatma Gökçe, Birsen Temel, Dilek Büyükkaya, Leyla Baykal görev almışlardı.
Bugün Gastrointestinal Endoskopi Hemşireleri ve Teknisyen-leri Derneği ile Gastroenteroloji HemşireTeknisyen-leri Derneği iç içe, el ele TGD şemsiyesi altında başarı ile çalışmaktadırlar. Bu der-neklerin kurulması gastroenterolojide hizmetlerin üretilme-sinde, sunumunda standardı yükseltmesi yanı sıra tanı ve te-davide çağcıl bir yaklaşımın da yaşanmasını sağlamıştır. Kısa zamanda başarıya katkısı ve ekonomik etkinliği görülmüştür. Hemşirelik konusunda, uzmanlık dernekleri konusunda yurt-dışında da birçok ülkede ulusal ve uluslar arası boyutlu çalış-malar yapılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri birçok konuda olduğu gibi bu konuda da uzmanlaşmanın önemini ilk kavra-yan ülkedir. Marna L. Schirmer 1969 yılında New York’da “The Society of Gastroenterology Nurses and Associates” (SGNA)’yı kurmuştur. Bu dernek profesyonel bir organizasyon olarak kurulmuştur. Eğitim, araştırma yanı sıra üyelerinin mesleki be-cerilerinin de gelişimine katkıda bulunmayı amaçlayan bir ku-ruluş olarak faaliyet göstermesi planlanmıştır. O zamanlar Marna L. Schirmer New York, Mount Sinai Hospital Medical Center’da çalışıyordu.
O tarihlerde kullanılan teknolojilerden gastrocamera, Hirs-howite esophagoscope, rijit sigmoidoscope, daha sonra fle-xible gastroskop, kolonoskopun kullanımında Marna gastro-enterologlara yardım ediyordu. Marna 1969’da Gastroentero-loji Hemşireleri ve Yardımcıları Derneği’ni (SGNA) kurduk-tan sonra 1970-71’de ASGE toplantılarına katılarak toplantıya
68 HAZİRAN 2009
katılan hekimlerden birlikte çalıştıkları hemşirelerin isim ve adreslerini toplar. Böylece onlarla yazışarak üye olmalarını sağlar. Üye sayısını arttırmak için büyük uğraş verir. Yıl 1973 ASGE Başkanı Dr. H. Worth Boyce, San Francisco’da yapıla-cak yıllık kongrede SGNA’ya faaliyetleri için bir toplantı salo-nu verir. Bu toplantıya 90 kişi katılır. İlk işleri isim değişikliği yapmak olur.
SGNA’nın adı Society of Gastrointestinal Assistant (SGA) olur. SGA journal 1977’de yayına başlar. On iki yıl sonra 1989’da SGA’nın adı “The Society of Gastroenterology Nurses and As-sociates” (SGNA) olarak değiştirilir. Derginin ismi de “Gastro-enterology Nursing” olur.
Avrupa’da da konuyla ilgili çalışmalar çok eski olmakla birlik-te, Avrupa ülkeleri arasında konu ile ilgili bir dernek kurmak ilk kez 1994 yılında yapılan UEGW’de Endoskopi Hemşirele-ri ile ilgili toplantıda gündeme gelmiştir. Oslo’da (Norveç) endoskopi hemşireleri toplantısında Avrupa çapında bir ku-ruluşun oluşturulmasına karar verilmiş ve 1995’de Berlin’de “The European Society of Gastroenterology and Endoscopy Nurses and Associates” ESGENA kuruldu. Bugün ESGE-NA’nın 40 ülkeden yaklaşık 7000 kadar üyesi vardır. 1996’da Paris’te ESGENA ilk seçimini gerçekleştirerek yönetim kadro-larını oluşturmuştu.
ESGENA, “European Society of Gastrointestinal Endoscopy” (ESGE) ve “World Organisation of Digestive Endoscopy”
(OMED), UEGW (United European Gastroenterology Week) ile sıkı bir iş birliği içindedir.
Ulusal Gastroenteroloji Endoskopi Hemşireleri ve Yardımcı-ları Dernekleri zaman içinde bir araya gelerek uluslar arası organizasyonları, dernekleri gerçekleştirmişlerdir. SIGNEA “The Society of International Gastroenterological Nurses and Endoscopy Associates” profesyonel bir kuruluş olarak 1980’lerden bu yana faaliyetlerini sürdürmektedir.
Artık 2009’dan itibaren bilim çevreleri ve Sağlık Bakanlığı çev-releri sağlık hizmetlerinin bir ekip tarafından sunulduğunu, bu ekipte hemşire ve yardımcı personelin de yaşamsal önem-de yeri olduğunu anlamalıdırlar. Biz bu iki önem-derneğin kurulma-sı için elimizden geleni yaptık. Bu dernekleri yaşatmak onla-rın görevi. Dernekler kişilerin basit kaprislerinden daha önemlidir. Hemşire arkadaşlarımızın derneklerinin gelişimi-ne katkılarının devam edeceğigelişimi-ne ve büyük başarılara imza atacaklarına inancımız tamdır.
Bundan böyle bu derneklerimizin uluslar arası kardeş kuru-luşlara üye olması için çaba göstermek gerekmektedir.
Saygılarımla Prof. Dr. Ali ÖZDEN 02.02.2009
E
ESSKK‹‹ HH‹‹NNDD‹‹SSTTAANN
Bhagavata Purana’dan Kral Parikflit ve Riflis (1575), dini ve ahlaki kanunlar›n dayand›¤› eski iplikleri tart›fl›rken gösterilmifl. Hint dinleri, maneviyata maddiyattan daha çok önem verdi¤inden, mant›¤a dayal›, laik bir t›p sisteminin geliflmesini sa¤lam›flt›r. Cleveland Museum of Art
