Topkapı
Sarayı
T o p kap ı S a ra y ı’nın Türk ta rih in d e k i g ö rke m li yeri, g ü n ü m ü zd e de Türk tu riz m in d e o yn ad ığ ı devasa rol in kâr e d ile m e z. Fatih devrinden A b d ü lm e c it’e ka d a r p ad işa h la rın o tu rd u ğ u 28 ku leli bu Saray 699 m e tre karelik bir a lan a y a y ılır. Eski adı “S aray-ı C e d id ”- dir. (Y eni S aray).
B ü yük ilgi görm üş b ir s in e m a y a p ıtın a da konu o lm u ş o lan T o p k a p ı’y 1 her yıl on b in lerce kişi ziyaret eder. İn a n ılm a z ze n g in lik le rin iç in d e saklı old u ğ u T o p k a p ı, B a kan lar K urulu kararı ile 3 nisan 1 9 2 4 ’te m üze h a lin e g e tirilm iş tir. S a ra y’ın sa h ild e b u lu n an ve şim d i varo lm ayan b ö lü m ü n ü n ö n ü n d e to p la r b u lu n u r du. Bu ned en le bu b ö lü m e T o p kap ı Sarayı d e n ird i. Daha son ra bu ad S a ra y ’ın tü m ü n e verild i.
T o p k a p ı’da M im a r S inan g ib i, B e şir A ğ a gibi ünlü Türk m im a rla rın ın y a p ıtla rı olan b ö lü m le r vardır. Ö rn eğ in m u tfa k la r b ö lü m ü M im a r Sinan tarafın d a n y a p ılm ış tır.
Bu dev y a p ıtın , bu tarih h â zin e s in in tu tk u n la rı vardır. B u nlard an biri de, g ü n ü m ü zü n en u sta fo to ğ ra f s a n a tç ıla rın d a n biri olan S am i G ü n e r’d ir. H em T op kapı S a ra y ı’na hem fo to ğ ra f s a n a tın a g ö n ü ld en vurgun o lan G ü n er burad a “T o p kap ı Sarayı ve B e n ” b aşlığı a ltın d a hem kalem i ile hem fo to ğ ra fla rı ile bu tarih ve san at a n ıtın ı a n la tm a k ta d ır.
FATİH S U L T A N M E H M E T 'T E N B A ŞLAYARAK
S U L T A N A B D Ü L M E C ID 'E KADAR Y A K LA ŞIK
400 YIL O S M A N L I İM P A R A T O R L U Ğ U T A R İH İN İN
EN İLGİNÇ O LA YLA R IN I B A Ğ R IN D A
T A Ş IY A N BİR YA PI...
M illiy e t
Tİi rly^lâııı^» ııat ■
KÜLTÜR VE S A N A T EKİ
FASİKÜL: 18
TÎii r k I$lîkıi|.& a i(:ü ı
138
Topkapı Sarayı
M üzesi ve B en
Topkapı Sarayı, herkesin hafızasında ayrı ayrı
şekillenir, canlanır ve yaşar. Bana gelince, duyulan,
görülen, anlatılabilen bunca güzelliğin ötesinde çok
değişik, bambaşka bir yanı var Topkapı Sarayı’nın.
Yıllarca beni kendine çekip bağlayışı bu yüzdendir
zaten. Bu, artık içinde yaşarılması büyük bir dert;
üzüntü, ıstırap olan İstanbul uıı her nasusa on
köşeceğinde kalmış, gürültüden uzak, güzelim
Saray’a ne zaman ayak bassam, içimi büyük bir huzur
ve sükûn kaplar.
Yazı ve fotoğraflar: SAMİGÜNER Y a zım ın baş lığ ı pek çok k im s e y e id d ialı g ö rü n ec ektir. O ysa bu ko n u d a h iç b ir id d iam yok. O la m a z d a . A k sin e, T o p - kapı Sarayı ö y le bir derya kı, ben onun için d e an c ak ka y b o lu ru m . B u n a rağm en b ö y le bir b a ş lık k o y m a m ın , hiç d e ğ ils e ben ce ö n e m li sebebi var: Ş u n ca y ıllık h a y a tım ın büyük b ir k ıs m ı, bu sarayla uğraşarak g e ç ti. B akın , a n la ta y ım :
T o p kap ı S a ra y ı, her kesin h a fıza s ın d a ayrı ayrı ş e k ille n ir, ca n la n ır ve yaşar. B an a g e lin ce, d u y u la n , g ö rü le n , a n la- tıla b ile n b u n ca g ü ze l
liğin ö te s in d e ço k d e ğ i şik b am b a şka b ir yanı var T o p kap ı S a ra y ı’nın. Y ılla rc a beni ken d in e çek ip b ağ layışı bu yüz d e n d ir zaten . Bu, artık iç in d e y a ş a n ılm a s ı b ü yük bir dert, ü zü n tü , ıstırap o lan İs ta n b u l’un her n as ılsa bir kö ş eci- ğ in d e k a lm ış , g ü rü ltü den uzak, g ü ze lim S a ray’a ne zam an ayak b as sam , içim i büyük bir h u zu r ve sükûn kap lar. Y a ş a d ığ ım ı g e r ç e k te n h is s e d e rim . Burası ba na, sıcak ç ö lle rd e su s a m ış in san lara sun ulan bu zlu b ir k ızılc ik şerbeti gibi ra h a tlık verir. Y a ş a m a k ta o ld u ğ u m z a m a n la b ağ larım k e s ilir. A la c ak , verecek ne varsa,
renkleri s o lm u ş , yüksek taş duvarların a rd ın d a kalır. Ş eh rin ö ld ü rü cü g ü rü ltü s ü n d e n , te lâ ş ın dan k u rtu lm u ş lu ğ u n ta t lı h azzını d u y a rım . Y ü z y ılla rı d ile g etire n süslü k a p ılar, g en iş avlular, gül ve lâle b ah çeleri, a s ırlık ç ın arlar, birbiri ard ın ca s ıra la n m ış siyah selviler, ku b b eler, ke m erler, bacalar, büyük bir fe ra g a tle hay atların ı burad a g e ç irm iş s a b ırlı, m ü tevekk il, n am u slu in san ların h a tıra la rı, beni ta rih in d e rin lik le rin e s ü rü kleyip g ö tü rü rler. S a kin ve kendi h alin d e fıs k iy e le rd e n akan b illû r sular, sed ef kakm alı vü c u tla rın ı, ya h u t g a g a la rını bu s u lara d ald ırarak uçuşan k u ş la r... Bütün b u n lar kana kana sey
retm e yi sevdiğ im şey lerdir. S e ssizce o d a la r dan so falara, so falard an avlu lara g eçerken k a fa m da hep b u n lar c a n lan ır. Y ü k s e k sırm alı kavu kla rıy la renk renk kaftan ları iç in d e ağ a lar, paşalar, vezirler, kazaskerler, im p arato rlu ğ u n her kad e m e s in d e y ılla rc a vazife y a p m ış in s a n la r g ö zle rim in ö n ü n d en g eç er de g e ç e r... O rd u la r bura dan sefere ç ık m ış , fe r m a n la r burada o k u n m uş, k e lle le r burada a lın m ış , ünvanlar burada d a ğ ıtılm ış , p a d iş a h la r burad a d ü ş ü rü lm ü ş tü r.
M e s le ğ im icabı yirm i y ılım ın b irçok g ü n lerin i, İs ta n b u l’un ta rih î y e rle rin d e , m ü zelerin d e,
F atih S u ltan M e h m e t’ten b aşlayarak S u l tan A b d ü lm e c id ’e kad ar y a k la ş ık 400 sen e sü rey le O sm an lI İm p a ra to r luğu ta rih în in en ilg in ç o la y la rın ı b ağ rın d a s a k layan bu sarayın u zak ta n , y ak ın d an , iç in d e n , d ış ın d a n , h atta uçaktan d o y m a k b ilm e z b ir he vesle g ü ze lliğ in i te s b ite ç a lış tım . G erçekten her yanı m u h te ş e m , a n la m lı bir g ö rü n ü şü , nereden b a k ılırs a b ak ılsın insanr
M illiyet
Tİi r iy a la m .S a *|ai ı
140
I
her s e fe rin d e b ir kat d ah a a rtm ış b ir sevinç veren h a ş m e tli b ir g ü ze lliğ i var bu s aray ın . N ic e nice şairle re , e d ip lere, b e s te c ile re ilh am kaynağı o lm u ş . Ş a fa k la rın da ve g u ru p la rın d a ni ce ressam ın ta b lo s u n a konu o lm u ş . D ü n ya fo t o ğ r a f l a r ı akın e tm iş ler buraya; ç e k m iş le r, ç e k m iş le r... B ir buçuk m ilyo n tira jlı S u n d ay T im e s g a ze te s in in ver diği hab ere göre bir sanat ve ilim ku rulu, buras.nı yeni d ü n yan ın yedi h arikasın d a n b irin cisi olarak s e ç m iş .
Tek ve büyük bir binadan ziy a d e , d evir devir, parça parça e k le nerek zam an iç in d e m ey d an a g e 'm iş bir “ k ü lli y e ” , T o p kap ı S a ra yı. B ahçeler, kö ş kle r, ke m erler, o d a la r ve s o fa larla b irb irin e g e ç ile n , bazen pek sü s lü , bazen de çok s a y ıd a y a p ıla r dan k u ru lu . Bu k en d in e hâs m im a rî to p lu lu ğ u kim i öm rü n ü at s ırtın d a g e ç irm iş , saraya seyrek u ğ ram ış, kim i buradan hiç ç ık m a m ış p a d iş a h ların zevk lerin e, d ü ş ü n c e lerin e, k arak terin e g ö re ş e k ille n m iş . H e r yanı o n ların h a tıra la rıy la , iz le riy le do lu .
T o p kap ı Sarayı için ço k şey ler y a z ıld ı, çok ş e y le r s ö y le n d i. Daha uzun y ılıa r d a ço k şey ler y a zılıp sö y le n e c e k . N e var ki, h er şey rah atça sö y le n ip y a z ılıy o r da bun ları fo to ğ ra fla rla a n la tm a k güç o lu y o r. B u na rağm en gö zleri ka m a ş tıra n , d eğ eri ö lç ü le - m eyen h â zin e le rin , m u kad des e m a n e tle rin m u hafaza e d ild iğ i s a lo n ları, valid e s u lta n la rın , c ariyelerin tü rlü e n trik a larla çalklan an biraz s o ğ u k , biraz s ih irli, biraz efsanevî, a m a h a fıza la r da hep aynı g ü z e llik te yaşayan H a re m D a iresi, s a d r a z a m l a r ı n t ö r e n yeri olan B â b ü ssa âd e’si, T ü rk s ü s lem e s a n a tla rı
nın en güzel ö rn e k le riy le s ü s le n m iş duvarları ken arların d an , k ö ş e le rinden kendi g ö rü ş a ç ım la, gücüm y e ttiğ i kad ar b ir araya g e tirm e y e ç a lış tım . H e r ne kad ar o
eserleri ve sözleri sizlere u la ş tıra m ıy o rs a m da ha zırla d ığ ım serg in in ta n ı tıcı bir yan ı o la c a ğ ın a
in a n ıy o ru m .
T o p k a p ı S a r a y ı’ n ın m üze b ö lü m ü ikin ci ka
dısından so n ra b aş lıyo r. İkin ci av lu y a g e ç ilin c e de sağ d a “ m a tb a h la r” , yani S aray m u tfa k la rı var. B u rad a şim d i çini ve p o rs e le n le r te ş h ir e d ilm e k te d ir. B ilin d iğ i g ib i, T o p kap ı S a ra y fm n
çin i ve p o rselen d a iresi, k o le k s iy o n la rıy la d ü n y a nın en zen g in ve eski e s e rle rin i saklar. D ile ko la y , 1 2 .0 0 0 Çin porse len i! J a p o n y a p o rse len leri A vru p a p o rs e le n le ri, İsta n b u l işi porselen ve cam e ş y a k o le k s iy o n ları bu sa y ın ın d ış ın o a ... M u tfa k ta k ım la rıy la a l tın ve g ü m ü ş so fra ta k ım la rın ı da hesaba k a tm a lı...
Gerçekten her yanı
muhteşem, anlamlı
bir görünüşü,
nereden bakılırsa
bakılsın insana her
seferinde bir kat
daha artmış bir
sevinç veren
haşmetli bir güzelliği
var bu sarayın.
★ B ir k a fta n
★ A ltın yo l ç in ile ri
★ A rz o das ı
M ü ze d e kıs a bi7 ge zin ti yap an insan d a h a n eler görür? Ü çüncü avluda a^z O d a s ı’ndan b aşka ; m şah ların e lb i seleri unan S e ferli koğuş d ü n y a d a bir eşi d - b u lu n m ay an H azin it resi insanın neîH^ - vseiı ş ah eser lerle ' dur. B u radaki
çe i erde saray a
ve ara in tıka et .s a n n a ” m ü-c e v h e ’ süslü eşya ya de; ; ilem ez. H a zin* 'e a^ka p o rtreler gc. m u kad d es e- ; i b u lu n d u ğ e H ır vadet de yin e
bura.ia H an g i birini s a . a k ü tü p h a n e le r, yaz -■& 'er, silah sek si> rk çin i sana
tın ın şah eserleri g ö rü l m ed en K u b b e a ltı na g e ç ilir m i? B irer m im a rlık
in cisi o lan B a ğ d at ve Revan kö şkleri bütün b ir tarih i d ile g etire n d e s ta n la rd ır san ki. A tın y o lu , o c a k lı s o fası, “ s»el- Se b il” li sofası hün kâr o d a la rı, şehzadegâr. ve kad ın e fe n d ile re a y rıl m ış d a ire le ri, eşsiz
: -k o ra s y o n u y la H a re m , ta ra rı ro m an lara, ş f ;e- re, re s s a m la ra konu o l m uş H a re m ...
Uzun lâ fın k ıs a s ı, T o p - kapı S arayı M ü ze s i'n i sö zle a n la tm a k da be nim için m ü m kü n d e ğ il. Bu seb ep le, b irazın ı b ile c a n la n d ırm ış o ls a m , sö zü o b je k tifim e b ırakm ak ben ce en iy is i...
S e d e f k a k m a lı b ir y a zı
Birer mimarlık incis;
n
Bağdat
ve Revan köri
bütün bir tarihi dile g- iren
destanlardır sanki. A
1
m
yolu, ocaklı sofası.
“ selsebil li sofası, hünkâr
odaları, şehzadegân ve
kadın efendilere ayrılmış
daireleri, eşsiz çini
dekorasyonuyla Harem...
Esrarı romanlara, şiirlere,
ressamlara konu olmuş
Harem...
M illiyet
T¿irlyI<>láii|'(Saifa
41
144
★ M ü c e v h e rli m u ra s s a h a n ç e r
★ İfta riy e k a m e riy e s i
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
