T.C.
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
DÜZCE MELENSU PARKI KULLANICI MEMNUNİYET
DÜZEYİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
SEZEN GÜREŞÇİOĞLU
YÜKSEK LİSANS TEZİ
PEYZAJ MİMARLIĞI ANABİLİM DALI
DANIŞMAN
PROF. DR. ZEKİ DEMİR
T.C.
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
DÜZCE MELENSU PARKI KULLANICI MEMNUNİYET
DÜZEYİNİN İRDELENMESİ
……….. tarafından hazırlanan tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü ……….. Anabilim Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Tez Danışmanı Prof. Dr. Zeki DEMİR Düzce Üniversitesi
Jüri Üyeleri
Prof. Dr. ……….(tez danışmanınızın ismi tekrar yazılmalıdır)
Düzce Üniversitesi _____________________ Doç. Dr. ………. (jüri üyesinin ismi yazılmalıdır)
Düzce Üniversitesi _____________________
Dr. Öğr. Üyesi………. (jüri üyesinin ismi yazılmalıdır)
Düzce Üniversitesi _____________________
Dr. Öğr. Üyesi………. (jüri üyesinin ismi yazılmalıdır)
Düzce Üniversitesi _____________________
Dr. Öğr. Üyesi ………. (jüri üyesinin ismi yazılmalıdır)
DüzceÜniversitesi _____________________
BEYAN
Bu tez çalışmasının kendi çalışmam olduğunu, tezin planlanmasından yazımına kadar bütün aşamalarda etik dışı davranışımın olmadığını, bu tezdeki bütün bilgileri akademik ve etik kurallar içinde elde ettiğimi, bu tez çalışmasıyla elde edilmeyen bütün bilgi ve yorumlara kaynak gösterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine aldığımı, yine bu tezin çalışılması ve yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici bir davranışımın olmadığını beyan ederim.
19 Kasım 2019
TEŞEKKÜR
Kent geneline hizmet sunan Melensu Kent Parkının Kullanıcı memnuniyet düzeyinin belirlenerek kullanıcı talep ve istekleri doğrultusunda yenileme ve bakım çalışmaları ile ilgili önerilere geliştirerek parkın sürdürebilirliğinin sağlanması amacıyla hazırladığımız tez çalışması Düzce Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans programında hazırlanmıştır.
Yüksek lisans öğrenimimde ve bu tezin hazırlanmasında gösterdiği her türlü destek ve yardımdan dolayı çok değerli hocam Prof. Dr. Zeki DEMİR’e en içten dileklerimle teşekkür ederim.
Yüksek lisans ve tez çalışmam süresince destek ve yardım sağlayan Düzce Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğü çalışma arkadaşlarıma;
Yaşamım boyunca her türlü desteğini hissettiğim her zaman varlığı ile güç veren annem Hayriye GENÇ’e, fikirleri , önerileri ve anket çalışmaları sürecinde yanımda olup desteğini esirgemeyen sevgili eşim Kenan GÜREŞÇİOĞLU’na, varlıkları ile hayatıma anlam katan kızım Neva GÜREŞÇİOĞLU ve oğlum Kenan GÜREŞÇİOĞLU’na sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
v
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
ŞEKİL LİSTESİ ... vii
ÇİZELGE LİSTESİ ... viii
HARİTA LİSTESİ ... ix KISALTMALAR ... x SİMGELER ... xi ÖZET ... xii ABSTRACT ... xiii 1. GİRİŞ ... 1
1.1.ÇALIŞMANINAMACIVEKAPSAMI ... 3
1.2.AÇIKVEYEŞİLALANKAVRAMLARI ... 3
1.2.1. Açık ve Yeşil Alanlar ... 3
1.2.2. Açık ve Yeşil Alanların Önemi ve İşlevleri ... 5
1.2.3. Açık ve Yeşil Alanların Sınıflandırılması ... 8
1.2.4. Açık ve Yeşil Alanlarda Park Tanımı ve Sınıflandırılması ... 8
1.2.5. Kent Parkları Kavramı ... 10
1.2.6. Kent Parkları Standartları ... 11
1.2.7. Kent Parklarının Tarihsel Gelişim Süreci ... 12
1.2.8. Kent Parkları Tasarım Kriterleri ... 15
1.3.MEMNUNİYETKAVRAMI ... 16
1.4.KENTPARKLARINDAKULLANICIMEMNUNİYETİ ... 17
2. MATERYAL VE YÖNTEM ... 19
2.1.MATERYAL ... 19
2.1.1. Düzce İlinin Konumu ... 19
2.1.2. Düzce İli Tarihi ... 21
2.1.3. Topografik Özellikleri ... 21
2.1.4. Jeolojik Özellikleri ... 22
2.1.5. İklim Özellikleri ... 23
2.1.6. Bitki Örtüsü ... 24
2.1.7. Düzce İli Kentsel Gelişim Süreci ... 25
2.1.8. Çalışma Alanı Demografik Yapısı ... 26
2.1.9. Melensu Parkın Genel Özellikleri... 27
2.2.YÖNTEM ... 30
3. BULGULAR VE TARTIŞMA ... 33
3.1. PARK ALANINDAKİ GÖZLEMLER SONUCUNDA ELDE EDİLEN BULGULAR ... 33
3.2. KENT PARKI KULLANICILARININ SOSYO-DEMOGRAFİK YAPI ANALİZİİLEİLGİLİBULGULAR ... 39
3.3. KENT PARKI KULLANICILARININ PARK KULLANIM ANALİZİ İLE İLGİLİBULGULAR ... 42
vi
İLEİLGİLİBULGULAR ... 44
3.4.1. Kullanıcıların Park Alanına Geliş Amacı İle Park Alanını Tercih Etme Sebebi Arasındaki İlişki ... 45
3.4.2. Kullanıcıların Sosyo-Demografik Özellikleri İle Park Alanına Geliş Sıklığı Arasındaki İlişki ... 47
3.4.3. Parkı Tercih Etme Sebebi İle Cinsiyet Faktörü İlişkisi ... 50
3.4.4. Park Kullanıcıların Meslek Grupları İle Park Alanındaki Tercih Ettiği Etkinlikler İlişkisi ... 50
3.4.5. Kullanıcıların Yaşadıkları Konut Tipine Göre Park Alanındaki Tasarım Elemanlarından Memnuniyet İlişkisi ... 51
3.4.6. Kullanıcıların Yaşadıkları Konut Tipine Göre Haftasonlarını Değerlendirme İlişkisi ... 51
3.4.7. Kullanıcıların Park Alanını Mevsimsel Kullanımı İle Kullanıcı Memnuniyet İlişkisi ... 52
3.4.8. Kullanıcıların Park Alanına Geliş Sıklığı İle Kullanıcı Memnuniyet İlişkisi ... 52
3.4.9. Kullanıcıların Park Alanında Geçirdikleri Zaman İle Kullanıcı Memnuniyet İlişkisi ... 53
3.4.10 . Kullanıcılardan Yürüyüş Amaçlı Ve Spor Amaçlı Gelenlerden Kullanıcı Memnuniyet İlişkisi ... 54
3.4.11. Kullanıcıların Piknik Yapmak İçin Gelenler İle Kullanıcı Memnuniyeti İlişkisi ... 56
3.4.12. Kullanıcıları Rahatsız Eden Faktörler İle Kullanıcı Memnuniyet İlişkisi ... 57 3.5. TARTIŞMA ... 58 4. SONUÇ VE ÖNERİLER ... 60 5. KAYNAKLAR ... 64 6. EKLER ... 68 ÖZGEÇMİŞ ... 73
vii
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa No
Şekil 1.1. Birkenhead Park İngiltere. ... 12
Şekil 1.2. Central Park Amerika.. ... 13
Şekil 1.3. Gençlik Parkı Ankara. ... 14
Şekil 1.4. Melensu Parkın Düzce İlindeki Konumu ... 20
Şekil 2.1. Melensu Park Alanı Doğal Hali ... 28
Şekil 2.2. Melensu Parkı Genel Görünüş ... 28
Şekil 2.3. Melensu Parkı Gece Görünüşü ... 30
Şekil 3.1. Melensu Parkı Köprü Gece Görünüşü. ... 33
Şekil 3.2. Melensu Parkı Yürüyüş Yolları Görünüşü ... 34
Şekil 3.3. Melensu Parkı Çocuk Oyun Alanları Görünüşü. ... 35
Şekil 3.4. Melensu Parkı Spor Alanları Görünüşü ... 36
Şekil 3.5. Melensu Parkı Sosyal Tesis Görünüşü. ... 36
Şekil 3.6. Melensu Parkı Kent Mobilyaları Görünüşü ... 37
Şekil 3.7. Melensu Parkı Lunapark Görünüşü ... 38
viii
ÇİZELGE LİSTESİ
Sayfa No
Çizelge 1.1. Park Katagorileri (Arkun 2006). ... 9
Çizelge 1.2. Kent Parklarındaki Alan Kullanımları İçin Olması Gereken En Az Alan Ölçüleri (Uzun 1990). ... 11
Çizelge 2.1. Düzce İli Ortalama Sıcaklık Verileri. ... 24
Çizelge 2.2. Düzce İli Hakim Rüzgar Yönü. ... 24
Çizelge 2.3. Düzce İli Nüfüs Verileri (Tuik 2018). ... 27
Çizelge 2.4. Düzce İli Eğitim Durumu (Tuik 2018). ... 27
Çizelge 2.5. Melensu Parkı Aktivite Alanları. ... 29
Çizelge 2.6. Melensu Parkı İş Akış Diyagramı. ... 32
Çizelge 3.1. Kullanıcı Cinsiyet Analizi. ... 39
Çizelge 3.2. Kullanıcı Yaş Analizi. ... 39
Çizelge 3.3. Kullanıcı Eğitim Analizi ... 40
Çizelge 3.4. Kullanıcı Meslek Analizi. ... 40
Çizelge 3.5. Kullanıcı Gelir Düzeyi Analizi ... 41
Çizelge 3.6. Kullanıcıların Sosyo- Demografik Özellikleri ... 41
Çizelge 3.7. Kullanıcı Park Alanına Ulaşım Analizi ... 42
Çizelge 3.8. Kullanıcıların Park Alanına Geliş Sıklığı Analizi. ... 42
Çizelge 3.9. Kullanıcıların Park Alanında Geçirilen Zaman Analizi ... 43
Çizelge 3.10.Kullanıcıların Park Alanını Mevsimsel Kullanım Analizi. ... 43
Çizelge 3.11.Kullanıcıların Park Alanında Kullanım Özellikleri. ... 44
Çizelge 3.12. Kullanıcıların Park Alanına Geliş Amacı ile Park Alanını Tercih Etme Sebebi ... 45
Çizelge 3.13. Kullanıcıların Park Alanına Geliş Amacı ile Park Alanını Tercih Etme Sebebi ... 46
Çizelge 3.14. Cinsiyet İle Park Alanına Geliş Sıklığı Arasındaki Analiz ... 47
Çizelge 3.15. Yaş İle Park Alanına Geliş Sıklığı Arasındaki Analiz ... 48
Çizelge 3.16. Meslek Grubları İle Park Alanına Geliş Sıklığı Arasındaki Analiz. ... 48
Çizelge 3.17. Düzcede Yaşama İle Park Alanına Geliş Sıklığı Arasındaki Analiz. ... 49
Çizelge 3.18. Konut Tipi İle Park Alanına Geliş Sıklığı Arasındaki İlişki. ... 49
Çizelge 3.19. Parkı Tercih Etme Sebebi İle Cinsiyet Faktörü Arasındaki İlişki. ... 50
Çizelge 3.20. Park Yürüyüş Amaçlı Gelenler İle Park Tasarım Elemanlarından Memnuniyet Analizi. ... 54
Çizelge 3.21. Park Yürüyüş Amaçlı Gelenler İle Park Tasarım Elemanlarından Memnuniyet Analizi ... 55
Çizelge 3.22. Park Yürüyüş Amaçlı Gelenler İle Park Tasarım Elemanlarından Memnuniyet Analizi ... 55
Çizelge 3.23. Park Yürüyüş Amaçlı Gelenler İle Park Tasarım Elemanlarından Memnuniyet Analizi ... 55
Çizelge 3.24. Park Yürüyüş Amaçlı Gelenler İle Park Tasarım Elemanlarından Memnuniyet Analizi ... 56
Çizelge 3.25.Park Alanına Piknik Amaçlı Gelenler İle Tasarım Elemanlarından Memnuniyet Analizi ... 57
ix
HARİTA LİSTESİ
Sayfa No
Harita 1.1. Düzce İlinin Konumu ... 20 Harita 2.1. Türkiye Deprem Haritası. ... 23 Harita 2.2. Türkiye İklim Haritası ... 23
x
KISALTMALAR
SPSS Statistical Package Program For Social Sciences
TDK Türk Dil Kurumu
TUİK Türkiye İstatistik Kurumu
xi
SİMGELER
C0 Santigrad derece Da Dekar Ha Hektar Km2 Kilometre kare M Metre m2 Metrekare mm Milimetre Sa Saatxii
ÖZET
DÜZCE MELENSU PARKI KULLANICI MEMNUNİYET DÜZEYİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Sezen GÜREŞÇİOĞLU Düzce Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi
Danışman: Prof. Dr. Zeki DEMİR Kasım 2019, 72 sayfa
Kentlerin estetik ve mimari yapısının bir parçası olan kentsel yeşil alanların; kent yaşam kalitesinin artırmaları açısından önemli bileşenlerinden biri kent parklarıdır. Kent parkları kişilere doğa ile baş başa kalma fırsatının yanı sıra sundukları özelliklerle oyun oynama, yürüyüş, sportif, kültürel ve sosyal aktivitelere katılmalarına olanak sağlamaktadırlar. Kent parkları aktivite olanakları, alanın bulunduğu bölge ve erişebilirliği, kullanıcı yoğunluğu, memnuniyet seviyelerini belirlemekte etkili olmaktadır. Bu çalışmada Düzce İli Mergiç mahallesinde yer alan Melensu Parkı çalışma materyali olarak belirlenmiştir. Kent parkında kullanıcı memnuniyetinin irdelenmesi amacıyla park alanında yapılan gözlemler ve kullanıcı anketleri yöntem olarak belirlenmiştir. Anket çalışması için kullanıcıların sosyo-demografik özellikleri, alan kullanım durumları, kullanıcı memnuniyeti, donatı elemanları ile ilgili sorular içeren anket uygulaması yapılmıştır. Elde edilen veriler SPSS (Statistical Package Program for Social Sciences) programı ile analiz edilmiştir. Kullanıcıların parkı kullanım aşamasında park alanındaki aktivitelerden, park alanından genel olarak memnun oldukları ancak park alanındaki gürültü, güvenlik, temizlik ve bakımsızlıktan rahatsızlık duyulduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgular ve gözlemler doğrultusunda kent parkının etkin ve sürdürülebilir kullanımlarına yönelik çözüm önerileri sunulmuştur.
Anahtar sözcükler: Kentsel açık yeşil alanlar, Kent parkı, Melensu park, Kullanıcı memnuniyeti.
xiii
ABSTRACT
ANALYSIS OF USER SATISFACTION LEVEL OF DÜZCE MELENSU PARK Sezen GÜREŞÇİOĞLU
Düzce University
Graduate School of Natural and Applied Sciences, Department of Landscape Architecture
Master’s Thesis
Supervisor: Prof. Dr. Zeki DEMİR November 2019, 72 pages
Urban green spaces, which are a part of the aesthetic and architectural structre of cities; One of the important components in terms of improving the guality of urban life is urban parks. In addition to the opportunity to stay alone with nature, city parks allow people to participate in games, hiking, sporthing, cultural and social activities, whit the features they offer. City parks are effective in determining activity opporttunites, area and accessibility of the area, user density and satisfaction levels. In this study, Melensu Park located in Mergiç district of Düzce province was determined as the study material. Observations and user surveys in the parking area were determined as methods in order to examine user satisfaction in the city park. For the survey, a questionnaire including guestions about the socio-demographic characterizes of the users, usage areas of the users, user satisfaction and equipment elements were applied. The data were analyzed whit SPSS (Statistical Package Program for Social Sciences) program. The activities of the users in the park during the use of the park as it is the first and only city park in Düzce, it is conclued that they are generally satisfied whith the park area, but the noise, security, clean liness and maintenance are disturbed in the park area. In line white the findings and observations obtained from the study, solutions were proposed for effective and sustainable use of the city park.
1
1. GİRİŞ
Kentsel alanlar, içerisinde birçok fırsat barındırdığından insanoğlu için çekici olmuş ve her geçen gün insanlar bu alanlara doğru yönlenmiştir. Kentlerin nüfusu hızla artmakta beraberinde hızlı ve çarpık bir kentleşme ile kentlerimizin doğal ve fiziksel çevreleri değişime uğramaktadır [1]. Kentleşmenin sonucunda ulaşım ağlarında ve betonarme yapılaşmada hızlı bir artış olup açık ve yeşil alanlarda hızla azalarak yaşam alanlarımız sosyal ve kültürel açıdan yetersiz duruma düşmektedir. Günümüzde hızlı kentleşme ile sosyal ve kültürel yaşam alanları kısıtlanan insanlar kent yaşamının oluşturduğu baskı nedeni ile kendini sosyal ve kültürel açıdan yenilemek, rekreasyonel faaliyetlerde bulunup psikolojik açıdan dinlenebilmeye ihtiyaç duymaktadırlar. Sosyal kaynaşma, toplumsal gelişme, ekonomik ve rekreasyonel aktivitelere katkıları olan açık ve yeşil alanlara olan önem her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle açık yeşil alanlar sosyal kaynaşmayı, toplumsal gelişmeyi, ekonomik amaç ve aktiviteleri geliştirdiği için önemli bir etkendir [2].
Yeşil alanlar, çevrenin olumsuz etkilerini azaltmakta, insanların ruhsal olarak rahatlamasını sağlamakta, kentlilerin refah seviyesini yükselterek yaşam kalitelerini artırmaları açısından kent yaşamı ve dokusu için önemli bileşenlerden biridir. Yeşil alanlar yaşam kalitesini yükselterek toplumsal kalkınmayı da desteklemektedir [2]. Kentlerde fiziki dengenin sağlanabilmesi için yeşil alanların kent içerisinde homojen bir şekilde dağıtılması gerekmektedir. Ülkemizde açık yeşil alanların planlama süreci imar planları, imar mevzuatı ile belirlenmiştir fakat mevzuat içerisinde kent içerisindeki yeşil alanların sistemli bir şekilde dağıtılmasına yönelik bir hüküm bulunmamaktadır [2]. Son yıllarda yeşil alanlara duyulan ihtiyacın artması ile birlikte yeşil alanlara önem verilmeye ve kent parkları oluşturulmaya başlamıştır.
Kent parkları; çeşitli aktif ve pasif rekreasyon alanlarının bulunduğu her yaş grubuna hitap edebilen, minimum 40 hektar olmakla birlikte, 30 dakikalık yürüme mesafesi veya toplu taşıma araçları ile rahatça ulaşılabilen şehir merkezine 2-4 km uzaklıkta planlanan alanlardır. Kullanıcıların istek ve beğenilerini yansıtan, estetik kaygıları, kullanıcı kültürüyle bütüncül, bitki materyalleri bakımından bütünlük arz eden, kullanım
2
amaçlarına uygun tasarlanmış içerdiği donatıları (yürüyüş yolları, spor alanları, piknik alanları, kafeteryalar, çocuk oyun alanları, yeşil alanlar vb.) eğitici, kaynaştırıcı özellikleri barındıran bir tasarım anlayışı ile oluşturulan alanlardır. Bu nedenle tasarlanacak kentsel mekânların kullanıcıların davranışlarının analiz edilmesi ile birlikte mekânın birbirini tamamlayıcı özellikleri estetik ve işlevsellik boyutlarında değerlendirilmeli, kullanıcı memnuniyetlerinin sağlanması gerekmektedir [3]. Bu bölümde kent parklarının kentlerde yaşayan halk üzerindeki olumlu etkilerden bahsederek bu etkilerin sürekliliğini sağlamak için yeşil alanlarda memnuniyeti sağlamak gerektiği vurgulanmaktadır.
Kent parkları kentteki farklı kullanım alanları arasında denge sağlayıp tampon görevini yerine getirirken yapılar arasına girerek yapıların oluşturduğu sertliği kırarak estetik yönden katkı sağlayıp kent kimliğinin oluşmasına etkin rol oynarlar. Yeşil alanların kent halkının doğa-insan arasındaki ilişkilerinin güçlenmesine yardımcı oldukları gibi kent ekosistemi üzerine de olan olumlu etkileri vardır. Kent halkının sosyalleştiği halkın yürüyüş, oyun, sohbet, spor, piknik vb. etkinliklere bulunmalarına imkan yaratan parklar çocuklar için eğitici, öğretici ve eğlendirici etkinlikler yapmasına olanak sağlar. TDK (Türk Dil Kurumu) açılımı Büyük Sözlükte “Memnuniyet” kavramı, “memnun olma, sevinç duyma, sevinme” olarak ifade edilirken “Mennuniyetsizlik” ise “memnun olmama durumu” şeklinde tanımlanmaktadır. Memnuniyet kavramı için farklı araştırıcılar tarafından farklı tanımlara rastlamak mümkündür. Memnuniyet bir isteğin veya bir ihtiyacın yerine getirilmesi, bir istek veya arzunun tatmin edilmesidir [4]. Kent parklarında kullanıcıların bulundukları mekânın temiz, güvenli, sağlıklı, bakımlı, kişisel ihtiyaçların eksiksiz bir şekilde karşılanması durumu kullanıcı memnuniyetini etkilemektedir. Parkların işlevlerini tam olarak yerine getirebilmesi kullanıcıların beklentilerini ve gereksinimlerini karşılaması ile değişiklik gösterir. Kent parklarında memnuniyeti etkileyen başlıca faktörler: Ulaşabilirlik, fiziksel aktivite çeşitliliği, parkın temizliği, bakım ve onarım yeterliliği olduğu vurgulanmaktadır [5]. Ayrıca kent parklarında parkın güvenliği, bakımı ve temizliği sürdürülebilir olması memnuniyeti artıran önemli etkenlerdendir.
3 1.1 . ÇALIŞMANIN AMACI VE KAPSAMI
‘Melen Su Park Kullanıcı Memnuniyet Düzeyinin İrdelenmesi ‘ adı verilen bu çalışmada kent ölçeğinde hizmet sağlayan Düzce Merkez ilçe sınırları içerisindeki Mergiç mahallesinde bulunan Melensu Parkı örnek olarak ele alınmış olup; konumu ve çevresel ilişkisi, alan kullanımı, içerdiği kentsel donatılar ile güvenlik gibi başlıklar altında kullanıcı memnuniyetlerinin belirlenmesi çalışmanın amacı olarak belirlenmiştir. Söz konusu çalışmanın amacına ulaşabilmesi için araştırma alanlarında kullanıcı gereksinimlerini ne kadar karşıladığını tespit etmek amacıyla anketler yapılmıştır. Gelişimi devam eden Düzce kentine hizmet eden kent parkının mevcut doğal ve kültürel durumları ortaya konularak, kent parkının kullanıcıların değişen beklenti ve isteklerini nasıl karşıladıkları belirlenmiş, kullanıcıların parklardan memnuniyet ve memnuniyetsizlik durumları irdelenmiş ve kent parklarının sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik öneriler getirilmiştir.
İkinci bölümde Materyal ve Yöntem başlığı altında çalışma alanı olan Düzce kenti ile ilgili genel bilgiler verilerek çalışma alanı tanımlanmış olup araştırmada izlenilen yönteminin açıklaması yapılmıştır.
Üçüncü bölümde Bulgular ve Tartışma başlığı altında çalışma alanına ait bulgular sunulmuş, çalışma alanından elde edilen bulgular kendi içerisinde ve farklı alanlarda yapılmış olan çalışmalarda elde edilen bulgular ile tartışılmıştır.
Dördüncü bölümde çalışmanın Sonuç ve Önerileri ortaya konulmuştur. Böylece Melensu Parkı kullanıcılarının memnuniyetsizliklerini azaltıcı memnuniyetlerini artırmaya yönelik alanın fiziki durumuna ve yönetimine yönelik öneriler geliştirilmiştir.
1.2. AÇIK VE YEŞIL ALAN KAVRAMLARI 1.2.1. Açık ve Yeşil Alanlar
Kent planlamalarında kentlerin fiziksel yapıları içerisinde yüz yıllık bir geçmişe sahip olan açık ve yeşil alanlar kent karakterlerinin oluşmasında rol oynayan, açık alanlar, yeşil alanlar farklı şekillerde tanımlanmışlardır.
Bir kentte öyle koşullar oluşturulmalıdır ki, hayat sadece yaşanabilir değil yaşanmaya değer olsun. Bu durumda çeşitli donatıları gerektirmektedir. Yeşil alanlar ise bu donatılar arasında oldukça önemli olmakla beraber her geçen gün önemi daha da
4
artmaktadır. Çok önceleri yapıların çirkin yanlarını örten dekorlar olarak kullanılan yeşil alanlar günümüzde yoğunlaşan kent ortamının, insan sağlığı için hayatsal önemi olan bir öğesi olarak planlanıp kullanılmaktadır [2].
Yeşil alan kavramı, kentte yapılaşmış alanlarda yer alan açık alan düzenlemelerinden kent çevrelerinde yer alan doğal alanlara kadar farklı işlev ve ölçeklerdeki açık alanları içermektedir. Ulaşım sistemindeki en küçük yeşil eleman olan ağaçlardan, kent çevresinde olan ormanlara kadar, yeşil örtü ile ilgili her doğa elemanı, yeşil alan tanımı içine girmektedir.
Yeşil alan kavramı, yapı kitlelerinin dışında kalan, kısmen ya da tamamen insan kullanımına açık rekreasyonel potansiyeli bulunan alanlar olarak ele alınmaktadır. Yeşil alan tanımları ve sınıflandırmaları, değişik tiplere ve işlevlerine göre çeşitlilik göstermesine karşın, genelde meydanlar, kavşaklar, çocuk bahçeleri, spor alanları, parklar, botanik ve hayvanat bahçeleri bu mekânlar içinde yer almaktadır [6].
3194 sayılı İmar yasası uyarınca hazırlanan ve İmar Planı Yapılması ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmelikte ‘’sosyal alt yapı; sağlıklı bir çevre meydana getirmek amacı ile yapılması gereken eğitim, sağlık, dini, kültürel ve idari yapılar ile park, çocuk bahçeleri gibi yeşil alanlara verilen genel isim, aktif yeşil alanlar; park, çocuk bahçesi ve oyun alanları olarak ayrılan sahalar’’ olarak tanımlanmıştır [7].
Açık alanlar mülkiyeti kime ait olursa olsun üzerinde yapı bulunmayan su yüzeylerini de içeren açıklık yerlerdir. Yeşil alanlar ise, tarım ve diğer işletme binaları dışında kalan düzenlemelerle genellikle topluma yararlı hale getirilmiş yerlerdir. Aktif yeşil alanlar, genel karakterleri yönünden bedensel veya sportif ihtiyaçları karşılamaları yönünden hizmet etmektedirler. Pasif yeşil alanlar üzerinde çok fazla kullanım olmayan orta refüjler gibi estetik ve ekolojik açıdan önemli alanlardır [8].
İncelenen tanımlar kapsamında Açık yeşil alanlar; Tüm kentlilerin ortak kullanım alanı olup planlar çerçevesinde oluşacağı gibi kendiliğinden oluşabilen alanlardır. Açık yeşil alanlar topoğrafya, iklim ve bitki örtüsü, kent mimarisi ve kent insanının sosyokültürel yapısı ve ekonomik özellikleri ile şekillenen, rekreasyonel (dinlenme, eğlenme, piknik, vb.) ihtiyaçlara cevap veren toplumsal ilişkilerin geliştirilmesine olanak sağlayan alanlar olarak tanımlanabilir.
5 1.2.2. Açık ve Yeşil Alanların Önemi ve İşlevleri
Bugüne kadar görüldüğü gibi, sağlıklı kaliteli kentsel çevre oluşturulmasında, kentlerde yaşayan insanların ruhsal ve fiziksel gereksinimlerin karşılanmasında, konut alanları oluşumunda, doğal özelliklerin korunmasında, yerleşim alanlarına mikro klimatik özellik kazandırmasında, hava ve gürültü kirliliğini önleyen tampon bölgeler oluşturulmasında, yaya güvenliğinin sağlanmasında, rekreasyonel amaçlar için düzenlenmiş alanların oluşmasında açık ve yeşil alanlar önem taşımaktadır.
Yeşil alanlar kaybedilmekte olan doğanın yeniden kazanılmaya çalışıldığı yerlerdir. Soluyan canlıların en önemlisi olarak da insanın, bu nedenle yeşil alanlar yaşam yerleridir de denilebilir. Çarpık kentleşme, sanayileşme, endüstrileşme ile birlikte ortaya çıkan çevre sorunlarının çözümünde en önemli çözüm yolu olarak yeşil alanlar belirlenmelidir. Çünkü kentin ya da insanın yeniden kazanılma (rekreasyon) ortamları olarak tüm dünyada yeşil alanlar başta gelmektedir [9].
Kentsel yaşamda çarpık kentleşme, sanayileşme ile birlikte ortaya çıkan çevre sorunlarının çözümlenmesinde sürdürülebilir ve yaşanılabilir kentler oluşumunda yeşil alanlar yaşamlarımızda önemli bir yere sahiptir. Yeşil alanlar rekreasyonel ekolojik, etmenler göze alınarak planlandığında doğa ile insan arasındaki ilişkinin dengede olmasını sağlamaktadır.
Yeşil alanların işlevleri, alanın büyüklüğü, kent merkezine uzaklığı veya yakınlığı, doğal veya yapay peyzaj özellikleri ve tasarım özelliklerine göre farklılıklar göstermektedir. Kent yaşamında yeşil alanlar doğal zenginliklerin korunması, ticaret ve sanayi alanlarında tampon bölgeler oluşturulması, kentlinin ruhsal ve fiziksel gelişimlerini destekleyen birçok işlevler üstlenmiştir.
Yeşil alanların işlevleri fiziksel işlevler, ekolojik ve klimatik işlevler, sosyal işlevler, estetik işlevler, ekonomik işlevler olarak beş grup altında toplamak mümkün olabilir. Fiziksel İşlevler
Oluşturulan yeşil alanlar kentlerdeki trafik, alışveriş, sanayi, spor gibi etkinlikler sonucu ortaya çıkan gürültüyü emer ve insan ile çevre arasındaki olumsuzlukları azaltır [10]. Karakter olarak farklı bölgeleri birbirinden ayırarak tampon bölge oluşturup fiziksel dengeyi sağlar. Aynı zamanda kent gelişimine yapı sayısı ve yoğunluğunu dengede
6
tutarak insan ile çevre, yapı kitleleri ile boşluklar arasında istenmeyen görüntüler için perde oluştururlar.
Açık ve yeşil alan mimari elemanların geometrik yapılarının yumuşatılmasını sağlayıp, kentsel mekana estetik değer katarlar. Doğa ile yapılar arasında fiziksel bir denge kurabilirler. Ayrıca doğru yeşil alan planlaması ile araç ve yaya trafiği için kolay ve ulaşılabilir sirkülasyon sağlarlar [11].
Sosyal ve Psikolojik İşlevler
Yeşil alanlar, toplumun fiziksel ve psikolojik sağlığını olumlu etkileyerek çalışma motivasyonu yükseltirler [12].
Eğitim ve kültürel faaliyet imkanı sağlaması açısından yeşil alanlar çocuklar ve yetişkinler için önemli eğitim alanı oluşturur. Günümüz kentlerinde yok olmaya yüz tutmuş yeşil alanlar, insanların bitki ve hayvanlar ile ilişki kurmasını sağlar [13].
Rekreasyonel faaliyetlere imkan sağlaması kentlerde yaşayanların psikolojik yönden rahatlaması ve sosyalleşme açısından yeşil alanların önemi oldukça fazladır. Bu alanlar eğlence, dinlenme, spor ve oyun faaliyetlerine olanak vermektedir [13].
Yeşil alanlar sosyo- kültürel etkinlikler için önemli mekanlar olup; farklı toplumsal sınıfların bir araya gelmesi ile toplumsal ilişkilerin gelişmesine katkıda bulunur. Açık hava tiyatrosu, spor gösterileri, konserler, vb. faaliyetlere olanak sağlar.
Yeşil alanların rekreasyon işlevleri arasında bulunan spor gibi fiziksel aktivite olanakları insan sağlığı üzerinde olumlu etkilere sahiptir. Bunun yanı sıra yeşil alanlar insanların dinlenme, açık mekanlar olması sebebi ile stres ve gerginlikten uzak tutması sebebi ile ruhsal sağlık anlamında olumlu etkilere sahiptir.
Ekolojik ve Klimatik İşlevler
Kent içerisinde ve çevresinde kirli havanın temizlenmesi, oksijen üretiminde, ısı ve nem dengesinin korunmasına katkı sağlar [14].
Kentlerdeki yapılar ve sert zeminler (kaldırımlar, meydanlar, asfalt yollar) gündüz topladıkları ısıları geceleri dışarıya vermektedirler. Bu nedenle kentlerdeki ısı yeşil alanlardakinden daha fazla olmaktadır. Bu sonuca bağlı olarak planlı yeşil alanlar kentler üzerindeki sıcaklıkların dengelenmesinde önemli rol oynamaktadır.
7
Yeşil alanlar gürültü kirliliğinin önlenmesinde önemli etkilere sahiptir. Gürültü, insan sağlığını fizyolojik, fiziksel, psikolojik ve performans yönünden olumsuz etkiler. Bitkiler oluşturdukları yeşil kitleler yoluyla çeşitli kaynaklardan gelen gürültüyü emerek, gürültünün insan ve çevre üzerindeki olumsuz etkisini azaltırlar veya giderirler [10].
Açık ve yeşil alanlar yüzeydeki su akışını engellediklerinden erozyon önleme ve taban suyunun depolanmasını sağlayarak toprağın zenginleşmesine katkıda bulunurlar. Bu yüzden kaliteli ve yeterli suyun tamamını ve erozyon kontrolü açısından kent çevresindeki yağış toplama havzalarının (göl, bent, baraj, dere) ormanlarla kaplı olması sağlanmalıdır [11].
Yeşil alanlar kent içindeki hava hareketlerine olanak sağlarlar. Yeşil alanlarda tekniğine uygun bir bitkisel düzenleme yapılarak yeşil alanlar rüzgar perdesi olarak kullanılabilmektedir. Rüzgar yönünü horizantal olarak değiştirirler veya istenilen yöne sevk ederler [15].
Estetik İşlevler
Açık ve yeşil alanlar, bulundurdukları farklı bitkisel materyaller ile (ağaç, çalı, mevsimlik çiçek) ölçü, form, renk özellikleri ile peyzajın kademe kademe algılanmasını sağlarlar [15].
Kitleler halinde yer alan yeşil alanlar yapılardaki sertlikleri kırarak kente yumuşaklık ve canlılık verir. Kentlerde yumuşak bir doku özelliği oluşturur [16].
Ekonomik İşlevler
Rekreasyon alanlarında yer alan satış birimleri, fuar standları, büfeler ticarete olanak sağlayarak kent ekonomisine katkıda bulunurlar.
Kent çevresinde ve içerisinde açık alanların içlerinde yer alan tarım alanları taze ve ekonomik değere sahip ürünler üreterek kente faydalı olur [15].
Yeşil alanlar çevrelerinde yer alan yapı çevrelerinin ekonomik değerini artırır. Turizm ve iş imkanı sağlayarak ekonomiye katkı sağlar.
8 1.2.3. Açık ve Yeşil Alanların Sınıflandırılması
Yeşil alanlar kent içerisinde Yeşil sistemini oluşturması ve bu sistemin devamlılığını sağlama özelliğine sahiptir. Yeşil alanlar işlevlerine, konumlarına, fonksiyonlarına göre değişik şekillerde sınıflandırılabilir.
Açık yeşil alanları kullanım durumlarına göre 3 başlık altına toplanabilir [17].
Genel Açık alanlar: Kamusal alanlar olup toplumun tüm rekreasyonel ihtiyaçlarını karşıladığı alanlardır. Mahalle ve kent parkları, mezarlıklar, spor alanları, sergi ve fuar alanları, spor alanları, yol, bulvar, kavşaklar, botanik ve hayvanat bahçeleri vb. bu alanlara örnek olarak verilebilmektedir.
Yarı Özel Açık Yeşil Alanlar: Toplumun tümü ile faydalanamadığı belirli bir kesim tarafından kullanılan alanlardır. Okul, resmi kurum, fabrika bahçeleri gibidir.
Özel Açık Alanlar: Mülkiyeti özel kişilere ait olup sahipleri tarafından kullanılan alanlardır. Toplu konut veya konut alanlarıdır.
Açık ve yeşil alanlar kent içindeki işlev ve konumlarına göre aşağıdaki gibi sıralanmıştır [17].
Konut Düzeyinde Yeşil Alanlar: Bu alanlar yeşil alanların en küçük birimi olup genellikle ön, yan ve arka bahçe olarak nitelendirilir. Söz konusu yeşil alanların işlevleri, büyüklükleri hane sahiplerinin sosyo-ekonomik durumu ve kültür düzeyleri ile alakalı olarak değişiklik gösterir. Bu alanlara örnek olarak teraslar, çatı bahçeleri, bina bahçeleri verilebilir.
Komşuluk Ünitesi Düzeyinde Yeşil Alanlar: 3000-5000 kişilik nüfusu barındıra bilen en fazla 15 ha’lık alanı kapsayan çocuk oyun alanları, spor alanları, site bahçeleridir. Mahalle ve Semt Düzeyinde Yeşil Alanlar: 15 ha’lık alanı kapsayan nüfus yoğunluğu en az 15.000 kişi olan mahalle parkları, spor alanları, okul bahçeleri gibi alanlardır.
Kent Düzeyinde Yeşil Alanlar: En az 45.000 nüfusa hitap edebilen büyüklük ve işlevde olan kent düzeyindeki botanik bahçeleri, kent parkları, fuar ve sergi alanları, mezarlıklar, yaya yolları, refüj ve kavşaklar kent ormanlarıdır.
1.2.4. Açık Yeşil Alanlarda Park Tanımı ve Sınıflandırılması
Parklar; kentlerde yeşil alan oluşturma özelliğinin yanı sıra arazi kullanımlarında yapı ile çevre arasında denge sağlaması açısından önemli işlevlere sahip ortak kullanım
9
alanlarıdır. Park alanları sınıflandırılması Çizelge 1.1’de açıklanmaya çalışılmıştır. Çizelge 1.1. (Arkun 2006)’ya göre park alanları aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir [17].
Sınıflandırma Donatı Kapsam
BÖLGE ÖLÇEĞİNDE Milli parklar, Ormanlar, Koruluklar, Bölge parkları
Aktif ve pasif sportif eylemlere uygun kamp, yürüyüş ve tırmanma alanları bulunan alanlardır.
KENT ÖLÇEĞİNDE
Kent Parkları
Sergi, konser, gösteri alanları, spor ve çocuk oyun alanları, piknik ve eğlence alanları bulunduran, bireysel mahremiyetin korunduğu aynı zamanda sosyal ilişkilerin kurulduğu alanlardır.
Kent Parkları, Kent Korusu
Biyolojik çeşitliliğin bulunduğu az kullanılan ekolojik taşıma kapasitesi aşılmayan alanlardır. Kentsel Bölge
Parkları
İçlerinde doğal ve yapay su alanları bulunduran, sportif aktivitelerin yapılabileceği, araştırma ve gözlem yapılabilecek birkaç semte hitap edebilen alandır.
Hayvanat Bahçesi
Dinlenme, eğlenme, alışveriş mekanlarını barındıran, ziyaretçilere hayvan çeşitliğinin tanıtıldığı ve bakımlarının yaptırıldığı alanlar barındıra bilen alanlardır.
Botanik Parkları
Doğada bulunan bitki çeşitliliğinin tanıtıldığı, Dinlenme, eğlenme, alışveriş mekanlarını barındıran alanlardır.
Tarihi Bahçeler
Eğitici ve tanıtıcı amaç içeren arkeolojik alanlar, önemli kişilerin yaşadığı alanlar, önemli tarihi olayların geliştiği alanlardır. Sanat Bahçeleri Müze, sergi galerileri gibi alanlardır.
Eğlence Parkları
Hizmet verdiği kentin nüfusuna göre kapsam ve içeriği değişebilen lunapark, disleyland, kıdszennia gibi alanlardır.
SEMT ÖLÇEĞİNDE
Semt parkı Gezinti, oyun alanları, kafeterya, piknik, spor olanaklarına imkan sağlayan alanlardır.
Oyun Parkları Spor alanları, macera parkları ve çocuk oyun alanlarını içerisinde bulunduran alanlardır. MAHALLE
ÖLÇEĞİNDE Mahalle Parkı
Spor, dinlenme ve çocuk oyun alanlarını içerisinde barındırmalıdır.
KOMŞULUK ÖLÇEĞİNDE
Komşuluk Birimi Parkı
Spor, dinlenme, seyir dinleti, oyun alanları bulunduran alanlardır.
KONUT GRUBU ÖLÇEĞİNDE
Dinlenme Alanı Konutlara yakın olup çocukların gözetleme mesafesinde olan alanlardır. Çocuk Oyun
Alanları
Konut grubunda oturan çocukların oynayabileceği alanlardır.
10
Park alanlarında bitki örtüsü, çocuk oyun alanları, spor alanları, dinlenme alanları, eğlence alanları, piknik ve gezinti alanları açık alan planlamasının öğeleri olarak tanımlamak mümkün olmaktadır.
Parklar; insanların eğlenme, dinlenme, çeşitli sosyal etkinliklerine katılımını sağlayan kente hizmet eden en kapsamlı rekreasyon birimleri olarak tanımlanabilir [5].
Park alanları, ekolojik anlamda, sosyal yaşam kalitesi anlamında etkileri bulunan donatıları, erişebilirliği, yeşil alan sistemi oluşturması ve sürekliliğinin sağlanması açısından kentlerin vazgeçilmez yaşam alanlarıdır.
Park alanlarının kentin yüz ölçümü, coğrafi konumu, iklimi, nüfusu, kullanım mesafesi ve yoğunluğu özellikleri ile standartları belirlenebilmektedir.
1.2.5. Kent Park Kavramı
Kent parkları çeşitli yazarlar tarafından aşağıdaki şekillerde tanımlanmıştır.
Kent parkları, kent halkının kentin kalabalığından ve yoğun trafikten uzaklaşıp doğa ile iç içe olmasını sağlayabilen aynı zamanda çeşitli rekreasyonel faaliyetler bakımından yararlı aktivitelere imkân sağlayan alanlar olarak değerlendirilir [13].
Elinç’e (2011) göre ise kent parkları; kent bütününe hizmet veren, farklı amaç, fonksiyon ve donatılara sahip olan ve kentsel yeşil alan sistemi içerisinde yer alan yeşil alanlardır. Kent bütünü içinde kent insanının fazla yol kat etmeden sosyo-kültürel faaliyetlerde bulunabileceği, aktif ve pasif rekreasyonel faaliyetlerini gerçekleştirebilecekleri bireysel yada grup eylemlerine olanak sağlayan alanlardır [18]. Olmsted’e göre kent parkı, ormanlık alanlar gibi yoğun bir yeşil dokuya sahip olup sade ve doğal görünen alandır. Bu tanımlamaya göre kent parkları, doğal elemanlar içermeli ve yapaylıktan uzak olmalıdır [20].
Çeşitli kent dokuları arasında kent parkları; her yaş grubuna hitap edebilen, piknik, eğlenme, dinlenme, sportif faaliyetlerin yapılabileceği akif ve pasif rekreasyona olanak sağlayan halkın kent yaşamının olumsuzluklarından uzaklaşarak rekreatif ihtiyaçlarını karşılayabileceği yeşil alanlardır [21].
Farklı kültürlerde kişilerin bir araya gelerek kaynaştıkları alanlardır [22].
Kent parkları; işlevsellikleri ile farklı kullanımlar arasında tampon görevi üstlenen, hava sirkülasyonu özelliği bulunan, içlerinde barındırdıkları etkinlikler ile insanların
11
rekreasyon ihtiyaçlarını karşılayan kentsel fonksiyonlar ile entegre olarak tasarlanan alanlardır [5].
1.2.6. Kent Parklarının Standartları
Kent parkları erişebilirlikleri, büyüklüğü, hizmet etki alanları, konumları, kullanım özellikleri ve yoğunluğu gibi etlerin bulunduğu standartları aşağıdaki gibidir.
Büyüklük: Her 1.000 kişi için 12 ha (hektar) büyüklük önerilmekte olup minimum 40 ha ile 100- 400 ha kadar büyüklükleri değişen alanlardır.
Hizmet Etki Alanı: 3,2 km yarıçap içerisinde 50.000- 100.000 kişilik bir nüfusa hizmet eden alanlardır.
Erişebilirlik: 2-4km yürüme mesafesinde olan toplu taşıma araçları ile kolay ulaşıla bilen özel araç ile maksimum 30 dakikalık ulaşım mesafesinde bulunan hafta içi ve hafta sonu kullanıla bilen alanlardır.
Konum: Topografya yönünden çeşitlilik gösteren yerler yer seçiminde belirleyici rol oynamakla birlikte kent merkezlerindeki geniş yeşil alanlar seçilmelidir. Kent için konum bulunmadığı takdirde kent sınırları içerisinde uygun alanlar seçilmelidir. Küçük kentlerde mahalle veya semt alanları içerisinde yer seçimi yapılır.
Kullanım ve Etkinlik Ağı: Eğlence, gençlik parkı, kültür parklar olabileceği gibi ; içerisinde yapay göletler, süs havuzları, sergi alanları, anfi tiyatrolar, açık ve kapalı spor alanları(yüzme havuzu, futbol sahaları, basketbol sahaları, tenis kortları vb.), piknik alanları, otoparklar, yeme- içme alanları, yürüyüş yolları, seyir alanları ve acil yardım ünitelerinin bulunduğu güvenlikli alanlar olmalıdır [5].
Uzun 1990’ a göre çizelge 1.2’de Kent parklarındaki alan kullanımları için olması gereken en az alan ölçüleri verilmiştir [6].
Çizelge 1.2. Park kullanım ölçüleri.
Alan Kullanım Çeşidi Gerekli En Az Alan Ölçüsü (da)
Çocuk Bahçesi (0-6 yaş) 1,0
Çocuk Bahçesi (6-12 yaş) 2,0
Spor Alanları 38,0
Sert Yüzeyli Oyun Alanları 6,0
Piknik Alanları 10,0
Serbest Oyun Alanları 8,0
12
Çizelge 1.2 (devam). Park kullanım ölçüleri.
Alan Kullanım Çeşidi Gerekli En Az Alan Ölçüsü (da)
Doğal Alanlar 10,0
Yapı Alanları 5,0
Sergi ve Gösteri Alanları 10,8
Teraslar ve Dinlenme Alanları 10,0
Su Yüzeyleri 8,0
Otoparklar 5,0
Bitkilendirme Alanları 20,0
Toplam Alan 136,0
1.2.7. Kent Parklarının Tarihsel Gelişim Süreci
İnsanlar varlıklarını sürdürebilmek ve genel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için gereksinimleri doğrultusunda bulundukları alanları değiştirip şekillendirmeye başlamışlardır. Bu değişiklikler küçük ölçekte başlayıp günümüze kadar çeşitli aşamalar kaydederek gelişmiştir [22].
Şekil 1.1. Birkenhead Park, İngiltere [23].
Birey ve toplum arasındaki iletişimi sağlayan, aktif ve pasif rekreasyonel faaliyetlerin yapılabildiği, kültürel ve kişisel çeşitliliğin sergilendiği, kamuya açık alanlar olarak işlev yapan tanımlı kent boşlukları olarak nitelenen kent parkları ilk tanımlaması Amerikalı peyzaj mimarı Frederick Law Olmsted tarafından 19. yüzyılda Boston Park Sistemi’nin oluşturulması ile yapılmıştır [24]. Olmsted kent parklarını sade doğal görünen, konut bahçelerinden geniş, yoğun yeşil dokuya sahip alanlar olarak nitelerken
13
aynı zamanda rekreasyonel faaliyetleri barındıran kentlinin sosyal iletişiminin sağlana bileceği alanlar olarak tanımlamaktadır. 1843 yılında Liverpool yakınlarında Birkenhead Parkı’nın tasarımı ile bu döneme kadar yalnızca soylular ve üst sınıfların kullanımı için ayrılmış olan parklar, ilk kez tüm kent halkı için oluşturulmuş ve böylelikle kamusal bir nitelik kazanmıştır. İngiltere, Almanya, Fransa ve diğer Avrupa ülkelerinde kent parklarının oluşturulması ile ilgili gelişmeler, diğer taraftan Olmsted’in İngiltere ziyareti sırasında edindiği fikirleri Amerika’ya taşıyarak New York Central Park örneğinde uygulamaya geçirmesi ile birlikte her iki kıtada birden “Parklar Harekâtı” adı verilen dönem başlamıştır. Bu dönemin amacı insanları din, sınıf, ırk, cins ayrımı olmaksızın insanları park alanlarına çekmektir [25].
Şekil 1.2. Central Park, ABD [26].
Toplumların değer yargıları yeşil alan kullanımlarında farklılıklar göstermektedir. Toplumumuz doğayla iç içe yaşamaya alışkın olduğundan yeşil alanlara oldukça önem verilmiştir. Osmanlı döneminde geniş yeşil alanlar kullanılmış bireylerin doğadan yararlanması, boş zamanlarını değerlendirilmeleri istenmiştir. Osmanlının son dönemlerinde Batılılaşma sürecinin de etkisinde olan ülkemiz parklar harekatından etkilenerek 1860’lı yılların başında Çamlıca Millet bahçesi, Taksim Tepe Başı parkları oluşturulmuştur.
14
Kent parkları, Cumhuriyet döneminde Ankara’nın başkent ilan edilmesi sebebi Cumhuriyet ideolojisinin yaşatılması, kenttin modern bir görünüme kavuşması, kentin planlı düzenlenmesi ve halkın rekreatif ihtiyaçlarını karşılaması amacı ile inşa edilen alanlar şehre kentsel kimlik kazandırmak için mekanları şekillendirmişlerdir. Güvenpark, Ulus Millet Bahçesi, Gençlik parkları erken cumhuriyet döneminde yapılan örneklerdendir [19].
Ülkemiz kentlerinde genellikle bakımlı ve güvenlikli parklar, üst gelir gruplarının yaşadığı semtlerde yer almaktadır. Alt gelir gruplarının yaşadığı bölgelerde yer alan parklar ise bakımları yapılmayan ve vandalizmin etkilerinin yoğun olarak görüldüğü yeşil alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır [19].
15 1.2.8. Kent Parkları Tasarım Kriterleri
Kent parklarının planlanması, uygulanması ve sürekliliğinin sağlanması aşamasında farklı meslek disiplinlerinin bir arada çalışması yaşanabilir ve sürdürülebilir alanlar oluşturması açısından önemlidir. Bu mekânlar kentleri birleştiren, zenginleştiren ve kent estetiğine katkı sağlayacaklardır.
Ülkemizde kent planlamalarında 3194 sayılı İmar Kanunu ve Türk Standartları Enstitüsü Standartları kullanılmaktadır. Standartlarda kullanılacak materyallerin uygulama ve etkin kullanım özellikleri açıkça belirtilmektedir.
Kent parkı planlama ve tasarım ilkeleri farklı yazarlar tarafından araştırılmış ve aşağıda özetlenmiştir [18].
• Park alanının yönü, topografik özellikleri, iklimsel özellikleri ve arazi etütlerinin analiz edilmesi gereklidir.
• Farklı kültürlerdeki insanları kaynaştırıcı, her yaş grubuna hitap edebilen ve sosyalleştirme özelliği bulunan alanlar olmalıdır [18].
• Kent parkları kendi içlerinde tasarım bütünlüğüne sahip alanlar olmalıdır [28]. • Kullanıcılara huzur ve rahatlama hissi veren gürültü ve kirlilikten arındırılmış
mekanlar olmalıdır.
• Yakın çevresinin sosyo-ekonomik durumunun analiz edilerek kent halkının park alanından beklenti ve istekleri dikkate alınmalıdır.
• Kent parkları yakın çevresi ile bir bütünlük arz etmeli ve çevresi ile ilişkili olmalıdır.
• Park alanına toplu taşıma araçları, özel araç ve yaya olarak kolayca ulaşılabilecek mesafede olmalıdır.
• Kullanıcıların çeşitli ihtiyaçlarını (mescit, tuvalet, acil müdahaleler için revir vb.) sıhhi tesisler parkın büyüklüğü kullanım yoğunluğu ile orantılı büyüklükte ve yeterli sayıda düzenlenmelidir.
• Park alanında yıl içi ve gece- gündüz yoğun kullanım göz önüne alınarak uygun döşeme kaplamaları, kent mobilyaları, aydınlatma elemanları seçilmelidir. • Engelli vatandaşların kullanımına uygun gerekli düzenlemelerin yapılabileceği
16
• Park alanında alt yapı sorunları (drenaj, sulama sistemleri, kanalizasyon ve yağmur suyu vb.) proje aşamasında iyi analiz edilip çözümlenmiş alanlar olmalıdır.
• Bitkilendirme kent ekolojisine uygun bir biri ile uyumlu renk ve tekstürdeki bitkiler ile yapılmış olmalıdır [20].
• Park planlamalarında işlevsellik ön planda tutularak estetik ve modern tasarımlar yapılmalıdır. Park uygulama ve projeleri bakım ve onarım çalışmalarında süreklilik arz etmeli ve yenileme gereken durumlar bu çalışmalara olanak sağlamalıdır [29]. Kent parkları önemli ekosistem hizmetlerinin sunmasının yanında ekonomik, fizyolojik, rekreasyonel ve estetik yararları bulunmaktadır. Kent parkları ve açık alanlar insanların fiziksel aktivitelerini teşvik eden, kendilerini iyi hissetmelerini sağlayan alanlardır. Park alanları kullanıcılara birden fazla rekreasyonel olanak sunmakla birlikte, kent içerisinde kolay ulaşılabilen, kentin olumsuz etkilerinden kurtarabilen, toplumun istek ve arzularına hitap edebilme özelliği, yenilenebilir ve sürdürülebilir olması kullanıcı memnuniyetini artıran etkenler arasındadır.
1.3. MEMNUNİYET KAVRAMI
TDK Büyük Sözlükte “Memnuniyet” kavramı, “memnun olma, sevinç duyma, sevinme” olarak ifade edilirken “Mennuniyetsizlik” ise “memnun olmama durumu” şeklinde tanımlanmaktadır. Memnuniyet kavramı için farklı araştırıcılar tarafından farklı tanımlara rastlamak mümkündür. Memnuniyet bir isteğin veya bir ihtiyacın yerine getirilmesi, bir istek veya arzunun tatmin edilmesidir [4].
Memnuniyet, kişinin, çevreden gelen etkilere verdiği tepkilerin, hissettiği hoşnutluk duygusuyla doğru orantılıdır. Memnuniyetin gerçekleşmesi için kişinin, zorlama olmaksızın, kendi isteğiyle katılımının sağlanması gerekmektedir.
“Memnuniyetsizlik” ise Peterson (1974) ve Knopf (1982) tarafından “insanların katlanılmaz buldukları durum” olarak tanımlanmaktadır [29].
17
1.4. KENT PARKLARINDAKİ KULLANICI MEMNUNİYETİ
Park alanlarının değerlendirilmesi için bir gösterge olarak değerlendirilen memnuniyet kavramı iki başlıkta ele alınabilir.
• Amaçsal Yaklaşım
• Gerçek- Beklenti Yaklaşımıdır [30].
Amaçsal yaklaşımda kullanıcıların amaçlarının alan tarafından ne kadar karşılanacağı, gerçek–beklenti yaklaşımında ise kullanıcıların fiziksel çevrenin özelliklerini algılaması ve değerlendirmesi olarak düşünülmüştür [31].
Kullanıcıların alana ait memnuniyet düzeylerini değerlendirilecek olursa farklılıklar oluşabilir. Memnuniyet düzeylerini etkileyen etmenler
• Daha önce yaşanan mekan, • Algılama şekli,
• Sosyal ve ekonomik statü,
• Daha iyi şartlarda yaşama isteği inanç,
• Eğitim düzeyi gibi kişiden kişiye değişen faktörlerden oluşmaktadır [32].
• Gürler ve Uğurlar(2017)’e göre park alanlarındaki kullanıcı memnuniyetini etkileyen faktörler; alandaki aktivitelerin çeşitliliği, donatı elemanlarının nitelikleri, alandaki rahatlık, huzur, konfor istekleri, alanın erişebilirliği, korunaklı, temiz ve bakımlı olması, bitkilendirme çalışmalarıdır [33].
Park alanlarında kullanıcı memnuniyet düzeyleri aşağıdaki soruların cevapları karşılığında ölçülebilecektir.
• Park alanlarında kent ekipmanları (bank, çöp kovası, aydınlatma elemanları vb.) uygun biçimde tasarlanıp konumlandırılmış ve sayı olarak yeterli düzeyde midir? • Park düzenlemesinin çekiciliği ve kalite düzeyi nedir?
• Park alanı her yaş grubuna ve engelli vatandaşlarımızın kullanımına uygunmudur? • Park alanı çevresi ile uyumlumudur?
• Alandaki döşeme kaplamaları kullanıcılar için uygunmudur?
• Kullanıcı ihtiyaçlarına hitap eden sıhhı kullanımlar (tuvalet, mescid, acil yardım birimi vb.) mevcutmudur?
18
• Alandaki yeme- içme alanları, piknik alanları kullanıcı ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde ve yeterli kapasitedemidir?
• Park alanı bakım ve güvenlik açısından beklentileri karşılıyormu?
• Bitkilendirme oturma dinlenme alanları üzerinde gölge özelliğine sahip, birbiri ile uygun renk, tekstür ve dokudamıdır?
Kullanıcıların kent parklarından memnuniyet düzeylerini maksimuma çıkartmak için, park alanlarının her yaş grubu, çeşitli beklenti ihtiyaç ve arzularına hizmet etmesi gerekmektedir. Bundan dolayı park planlamalarında kullanıcıların kendilerini güvende hissedeceği, huzur ve rahatlama hislerinin sağlandığı alanlar olarak tasarlanması gerekmektedir.
Kullanıcıların park alanı memnuniyet düzeyinin arttırılması çalışmalarında alanı kullanan kişilerin eleştirileri, gözlemleri ve önerileri dikkate alınarak revize planlar oluşturulmalıdır [20].
Bu çalışma rekreasyonel amaçlı park kullanıcılarının memnuniyet ve memnuniyetsizlik düzeylerini belirlenmesi ve alanın sürekliliğinin, yönetilmesini sağlanması amaçlanmıştır. Bu kapsamda park kullanıcılarının demografik özelliklerinin yanı sıra park alanının kullanım durumu, geçirilen zaman, memnuniyet ve memnuniyetsizlik düzeylerinin belirlenerek, demografik özelliklerin ve kullanım durumlarının memnuniyet düzeyi üzerindeki etkisi araştırılmıştır.
19
2. MATERYAL VE YÖNTEM
2.1. MATERYAL
Düzce İli Mergiç mahallesinde kent parkı niteliği bulunan Melensu Parkı çalışmanın ana materyalini oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında park alanı kullanıcılarına yapılan anket çalışmaları, çalışma alanında yapılan gözlem ve incelemeler, park alanında bulunması gereken işlevsel özelliklere ilişkin listeler çalışma alanının materyallerini oluşturmaktadır. Çalışmanın literatür kısmı için konu ile ilgili hazırlanmış makaleler, lisans üstü tezleri, kitaplar, sempozyumlar ve kongre bildirileri, internet üzerinde yer alan yazılı ve görsel kaynaklardan yararlanılmıştır. Yapılan anket çalışmaları SPSS 22.0(Statistical Package For The SocialSciences) paket programı, haritaların oluşumunda Google Earth, şekillerin ve çizgilerin oluşumunda Adobe Photoshop ve Autocad 2014, yazılı materyallerin hazırlanmasında Word, Exel, Powerpoint Office programlarından yararlanılmıştır.
2.1.1. Düzce İlinin Konumu
Düzce İli 400,37 kuzey enlemleri ile 300,49 doğu boylamları arasında yer alır. 2593 km2 yüz ölçümüne sahip olan il Türkiye yüz ölçümünün (783.577 km2) binde 33 ‘ü kadar alan kaplamaktadır. Doğusunda Zonguldak ve Bolu batısında Sakarya illeri Kuzeyinde Karadeniz ile sınırdır. İl sınırları kuzey batıda Sakarya ve Melen Çayı Batı ve Güneyde Keremali, Elmalık, Güney Bolu, Sünnice dağlarının üst kısımları ile tabi sınırlar oluşturmaktadır. Denizden yüksekliği 160 m’dir [34].
Ulaşım ağına göre doğu- batı yönünde D-100 karayolu ile TEM otoyolu üzerinde bulunur. D-100 karayolu il merkezinden geçmektedir. Bu konumu ile İstanbul- Ankara arası geçiş şehri olarak nitelenebilir. İl merkezinin kuzeyinde Akçakoca, kuzey doğusunda Yığılca, kuzey batısında Çilimli ve Cumayeri, batısında Gümüşova, güney doğusunda Gölyaka ilçeleri yer alır [34]. Harita 1.1’de Düzce ilinin Türkiye deki yeri gösterilmektedir.
20
Harita 1.1. Düzce ilinin konumu [35].
Çalışmanın ana materyalini Düzce Merkez ilçe sınırları içerisindeki Mergiç mahallesinde bulunan Melen Su Park oluşturmaktadır. Melen Havzasında bulunması özelliğinin yanı sıra 80.000 m2’lik alana sahiptir. Çalışma alanı Şekil 1.4. ‘de
gösterilmiştir.
21 2.1.2. Düzce İli Tarihi
Tarihi M.Ö. 1390-800 yıllarına dayanan Düzce ili Batı Karadeniz’in ayakta kalan tek antik kentidir. İlde Frig, Lidya, Roma, Bizans ve Osmanlı uygarlıklarının izlerine rastlanmaktadır [34].
İlin tarihini 4 ana zaman diliminde incelemek mümkündür.
• Eski Zaman Bitinyalılar Devri: Bu dönemde düz geniş ova ve bataklık halinde olduğu bilinen il’in yerleşim yerleşim alanı Prusyas (Üskübü) olarak kullanımaktadır.
• Roma ve Bizans Devri: 3. Nikomed’in oğlu Filmostan’dan sonra Nikomed’in vasiyeti üzerine Roma idaresine geçen ilde bataklık alanlar ıslah edilerek tarımsal alan olarak kullanılmaya başlamış ve zaman içerisinde yerleşim anlamında gelişmeler göstermiştir. Romalılardan Bizans hakimiyetine geçmesinde sonra Düzce gelişmeye başlamıştır. İlin gelişim süreci Bizans hakimiyetinin son dönemlerine rastlamaktadır.
• Osmanlı Dönemi: Orhan Gazinin komutanı Konuralp bey 1323 tarihinde Bizanslılardan alarak Osmanlı topraklarına katıldı. Düzce ticaret ve arazi kullanım bakımından ilerleyince 1871 yılında ilçe merkezi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
• Cumhuriyet Dönemi: Endüstri, ticaret ve tarım yönünden kentsel gelişme 1945-1955 yıllarından sonra hızlanmaya başlamıştır. D-100 ve TEM otoyolunun geçmesi ile birlikte gelişme göstermiş ve zenginleşmiştir.
1999 yılında 17 Ağustos ve 12 Kasım depreminin yaşanmasının ardından 1’i yeni 7 ilçenin bağlanması ile 09.12.1999 gün ve 23091 sayılı resmi gazetede yayınlanan 584 sayılı Kanun hükmünde kararname ile il olmuştur [34].
2.1.3 Topoğrafik Özellikleri
Yer şekilleri bakımından Karadeniz bölgesi özelliklerinin görüldüğü Düzce İlinde dağlar denize paralel olarak sıralanmıştır. Düzce ovasının kuzeyinde Kaplandede ve Orhan dağları güneyinde ise Elmacık, Keremali, güney Bolu ve Sünnice dağları bulunmaktadır.
Düzce ovası kuzey Anadolu fay hattının hareketleri sonucu oluşmuş bir çöküntü ovasıdır. Yaklaşık olarak kare biçiminde olan ova doğu- batı boyu 23 km, kuzey güney
22
boyu 20 km kadardır. Ova yüzeyi oldukça düz olan ova alevüyol birikintilerle doldurulmuş olup rakım yaklaşık 150 m dir. Ova’da kuzey doğudan- güney batıya azan bir eğim söz konusudur.
Ovanın en önemli akarsuyu Melen Çayı olmakla birlikte Uğur Suyu, Sığırlık, Samandere, Torkul, Asar ve Aksu Çayları bulunmaktadır.
İl genelinde büyüklü küçüklü göller bulunmakta olup en önemli gölü Efteni gölüdür. Diğer göller Kuru Göl, Topuk Gölü, Islak Göl ve Yayla Gölleridir.
Düzce ovasının etrafı orman tabakası ve fundalık alanlar bakımından zengindir. Orman tabakası yağışların toprağa sızmasını kolaylaştırdığından ova genelinde yer altı suyu ve taban suyu seviyesi yüksektir [32].
2.1.4. Jeolojik Özellikleri
Düzce ili akarsu taşkın ovası ve çökel alanların üzerinde bulunmaktadır. Bu nedenle 1.sınıf alüvyal topraklar üzerinde bulunmaktadır. Ova güney batıya dogru 0,5-3 derecelik bir eğimle yerleşir. Üst toprağın alt toprağa geçişi belirsizdir. Kent yerleşiminin üzerinde bulunduğu alüvyal topraklar etrafında kalkersiz kahverengi orman toprakları bulunmaktadır. Taban suyu seviyeleri 2,5-3,5 m arasında olup yer altı suları bakımından zengindir.
Düzce kenti 1. Derece Deprem Kuşağı içinde yer almaktadır. Tektonik açıdan hareketli olduğundan arazi henüz oturmuş ve yerleşmiş değildir. 17 Ağustos- 12 Kasım 7,3’ lük depremle sarsılmış ve binalar ve şehir merkezi çok hasar görmüştür [34].
23
Harita 2.1. Düzce deprem haritası [38]. 2.1.5. İklim Özellikleri
Karadeniz bölgesi sınırları içinde bulunduğundan genellikle Karadeniz iklim özellikleri görülmektedir. Dağların yükseltileri denizden iç kesimlere doğru arttığından denizin ılımanlaştırıcı etkisi iç kesimlerde çok fazla hissedilememektedir. Enlem dereceleri etkisi ile sıcaklık güneyde yer alan illere göre düşüktür. En çok yağış sonbahar ve kış aylarında görülmektedir [38].
24
Çizelge 2.1’de görüldüğü gibi 1959-2018 yılları arasında ölçülen en yüksek ve en düşük sıcaklık verileri aşağıdaki gibidir.
Çizelge 2.1. Düzce ili ortalama sıcaklık verileri [40].
Ölçüm (1959-2018) DÜZCE
Ortalama sıcaklık(C0) 13,4 C0
Ortalama en yüksek sıcaklık(C0) 19,3 C0
Ortalama en düşük sıcaklık(C0) 8,5 C0
En yüksek sıcaklık(C0) 42,4 C0
En düşük sıcaklık(C0) 20,5 C0
Ortalama yağışlı gün sayısı 133,5
En yüksek kar kalınlığı 80cm
Ortalama yağış miktarı(mm/yıl) 817,7mm
Düzce ili genelinde Karadeniz iklimi etkileri görülse de Marmara ve karasal iklim özellikleri de iç kısımlarda görülmektedir. İl genelinde farklı iklim tiplerinin etkilerinin olması tarımsal yapıyı çeşitlendirmektedir. Böylece flora ve fauna çeşitliliği oluşur. Düzce ili hakim rüzgar yönü aylara göre değişiklik göstermekte olup Çizelge 2.2’de gösterilmiştir.
Çizelge 2.2. Düzce ili hakim rüzgar yönü [41].
Aylar Hakim
Rüzgar Yönü
Tipi
Mayıs Kuzey Batı Karayel
Nisan,Haziran,Eylül,Kasım Kuzey Doğu Poyraz
Ocak,Mart,Ekim, Aralık Güney Doğu Lodos
Şubat Güney Doğu
1959-2018 yılları arası en hızlı rüzgar 75,6 km/sa olarak tespit edilmiştir. Düzce ili nem oranı %75 olarak tespit edilmiştir [41].
2.1.6. Bitki Örtüsü
Düzce ili ormanlar bakımından oldukça zengin bir bölgededir. Otsu ve odunsu türler bakımından zengin bir floristik yapıya sahiptir. Kumul, dere, kaya, orman, alpin, maki vejetasyon çeşitliliği içerisinde 71 adet endemik bitki türüne sahiptir.
25
Düzce ili genelinde bulunan başlıca bitki türleri kayın, gürgen, kestane, meşe, kocayemiş, kavak, ıhlamur, orman sarmaşığı yüksek kesimlere çıkıldıkça kara çam, sarı çam ve göknar gibi bitkiler bulunmaktadır [41].
2.1.7 Düzce İli Kentsel Gelişim Süreci
1999 yılına kadar Bolu iline bağlı olan Düzce 17 Ağustos ve 12 Kasım depreminin yaşanmasının ardından 1’i yeni 7 ilçenin bağlanması ile 09.12.1999 gün ve 23091 sayılı resmi gazetede yayınlanan 584 sayılı Kanun hükmünde kararname ile il olmuştur. Düzce merkez ilçeye bağlı 2 belde, 68 mahalle ve 96 adet köy bulunmaktadır.
Düzce Belediyesi İmar ve Şehircilik müdürlüğü ile yapılan sözlü görüşmelerde; ilk imar planını 1967 yılında, ikinci imar plan değişikliğinin 2 etap şeklinde yapıldığı 1987 yılında D-100 karayolunu güney kısmı için 1992 yıllarında ise D-100 karayolunun kuzey kısmı uygulanmıştır. 1999 yılı 17 Ağustos ve 12 Kasım depremlerinin ardından Zemin etud raporları zorunlu kılınmış olup yeni imar planları ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle 2001 yılında yeni imar planları yapılmış ancak yürürlükte olan plan teknik sorunları bulunduğu ve ihtiyaçları karşılamadığı için 2013 yılında tekrar yapılmıştır. 2014 yılında Konuralp tüzel kişiliğinin sona ermesi ile Düzce iline bağlanmış ve Konuralp bölgesine ait revize plan hazırlanıp 2013 imar planlarına uygun hale getirilmiştir.
Ayrıca 2016-2017 yıllarında 11 adet köy mücavir saha içerisine alındığından imar planları tadilat görmüştür.
Kuzey Anadolu fay kuşağı üzerinde bulunan Düzce ili 17 Ağustos ve 12 Kasım depremlerinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Yaşanan deprem sonrası öncesinde 4-5 ve asma kat kadar yapımına izin verilen binalarda 2001 yılında uygulamaya giren imar planları ile şehir merkezi ve çevresinde 2 kat olarak uygulanmaya başlanmıştır. Ancak zemin etud değerlerinin yüksek çıktığı alanlarda halen 5. kata kadar izin verilmektedir. Düzce Belediyesi ile yapılan sözlü görüşmelerde depremden sonra Düzce Üniversitesi yerleşkesi, Yeni Kent oluşumu ve Konuralp mevkinin mahalle olması sebebi ile yeni çevre yolları açılmış ve kent merkezi kuzey doğu yönünde gelişmeye başlamıştır. 2017 yılında şehrin güney kısmında Darıcı mahalle sınırları içerisindeki Otogar açılmış olup Ağa mahallesi ve Darıcı mahallerinin kapsayan çevre yolları ile birlikte otogar-tem otoyolunun bağlanması ile birlikte kentsel anlamda gelişim bölgenin güneyinde başlamıştır.
26
Düzce Belediyesi yetkilileri ile yapılan sözlü görüşmelerde Kuzeyde Karaca Deresi, güneyde Asar Deresi ve batıda Melensu park ile birleştirilerek 16 km lik alanda su ve yeşil koridoru oluşturularak sosyal yaşam alanları, yeşil alanlar, spor ve dinlenme alanları ve bisiklet yollarının bulunduğu alanlar oluşturulup şehre kentsel kimlik kazandırmak istenmektedir.
Düzce Kenti için bisiklet kullanım oranı oldukça yüksektir. Bunun sebebi gidilen yol mesafelerinin kısa olması ve coğrafi olarak düz bir zemine sahip olması nitelendirmek mümkündür. Düzce Kenti için bisiklet kullanım oranının yüksek olması sağlıklı bir kent için doğru bir ulaşım seçeneği olmaktadır. Ancak bisiklet kullanımı ve araç kullanımı bir arada herhangi bir yol ayırımı, bölünmüş yol, yol çizgileri, bariyer, tabelalar vb.( bisiklet altyapısı ) ayrıştırıcı elemanlar olmadığı için Motorlu taşıtlar ve bisikletler aynı yolu kullanmakta ve trafik açısından sorun oluşturmaktadır. Yapılması planlanan proje ile birlikte kent içinde ulaşım alternatifi olarak bisiklet aracı bir düzen içerisinde hareket edebilmesi öngörülmektedir.
Buna ek olarak, bisiklet yolları kent genelinde ulaşım amaçlı kullanılması motorlu taşıt kullanımını azaltacak, yakıttan tasarruf sağlayacak aynı zamanda hava kalitesine katkı sağlayacaktır. Bisiklet güzergahı belirlenirken taşıt aracına alternatif olarak bisiklet olması düşünüldüğünden konut alanları ile ticaret alanları arasında yol aksları belirlenmiştir. Böylece kısa mesafelerde taşıt kullanım oranı düşmesi beklenmektedir. 2.1.8. Çalışma Alanı Sosyo- Demografik Yapısı
Düzce ili nüfusu 2018 yılı verilerine göre 387.844 kişidir. Nüfus’un 194.051’i erkek, 193.793 ‘ü kadınlardan oluşmaktadır. %50.03 erkek, %49.97‘si kadınlardan oluşmaktadır. Nüfus en çok olduğu yaş aralığı 20-24 yaş aralığı olurken en az olan yaş aralığı 90 ve üzeri yaş grubudur [42]. Düzce ili nüfus verileri Çizelge 2.3’de görüldüğü gibidir.
Düzce ili nüfusunun ilçelere göre nüfus dağılımları, eğitim düzeyleri, okur-yazarlık durumları hakkında bilgi verilecektir. İlkokul ve üzeri eğitim alan kadınların sayısı 111.658 iken, erkeklerin sayısı120.480 kişidir. Yüksekokul, fakülte ve üzeri eğitimli kadınlar 23.865 kişi iken erkekler 21.541 kişidir. Düzce ili ilçeler ve beldeler eğitim durumu Çizelge 2.4’ de görüldüğü gibidir [42].
Türkiye’nin en küçük 4. yüz ölçümüne sahip olan Düzce ili 2.574 km2 ile İstanbul ve
27
kolaylıkla ulaşılabilen stratejik bir konumdadır. 4. Teşvik bölgesi olması sebebiyle yatırımcıların tercih ettiği yerler arasındadır. Marka 2017 verilerine göre sosyo- ekonomik gelişmişlik düzeyinde 35. sırada yer almaktadır.
Çizelge 2.3. Düzce ili nufüs verileri [42].
İLİ İLÇE- BELDE NÜFUS(KİŞİ)
Düzce Düzce Merkez 173,838
Düzce Akçakoca 25,903 Düzce Cumayeri 9,730 Düzce Çilimli 10,156 Düzce Gölyaka 9,897 Düzce Gümüşova 7,742 Düzce Kaynaşlı 9,526
Düzce Boğaz İçi 5,664
Düzce Beyköy 2,969
Düzce Yığılca 3,370
Çizelge 2.4. Düzce ili eğitim durumu [42].
İL İLÇE EĞİTİM DÜZEYİ
CİNSİYET TOPLAM KADIN ERKEK D Ü Z C E DÜZCE İLİ GENELİ (AKÇAKOCA, CUMAYERİ, ÇİLİMLİ, GÜMÜŞOVA, GÖLYAKA, KAYNAŞLI, MERKEZ İLÇE, YIĞILCA ) Bilmeyen 911 860 1.771
Okuma Yazma Bilmeyen 8.741 1.401 10.142 Okuma Yazma Bilen Fakat Bir
Okul Bitirmeyen 10.042 2.850 12.892
İlkokul 40.077 27.529 67.606
İlköğretim 21.476 27.169 48.645
Ortaokul 17.825 21.294 39.119
Lise veya Dengi Meslek Okulu 32.280 44.488 76.768 Yüksekokul veya Fakülte 22.156 19.042 41.198 Yüksek Lisans (5 veya 6 Yıllık
Fakülteler Dahil 1.405 1.914 3.319
Doktora 304 585 889
2.1.9 Melensu Parkın Genel Özellikleri
Çalışmanın ana materyalini Düzce Merkez ilçe sınırları içerisindeki Mergiç mahallesinde bulunan Melensu Park oluşturmaktadır.
28
Şekil 2.1. Melensu parkı doğal hali.
Melen Havzasında bulunması özelliğinin yanı sıra 98.326,72 m2 lik alana kurulmuş olan
park alanı yorucu kent hayatından kaçıp dinlene bilecekleri, nefes alabilecekleri bir açık alan olarak düzenlenmiştir. Melensu park alanı melen nehri kenarında kurulması sebebiyle her mevsim yeşilliğini koruyabilen bir görünüme sahiptir.
Şekil 2.2. Melensu parkı genel görünüş.
Park alanında bulunan spor alanları (2 adet tenis kortu, 1 adet basketbol sahası, 1 adet futbol sahası, 1 adet voleybol sahası ve fitness alanı ) çocuk oyun alanları, yürüyüş
