Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki ziyaretlerin kurulacağı mekânın belirli- şartlara sahip olmasına gerek yoktur. Zira bir ziyaret dağ başında, deniz kenarında, yol ortasında, özel arazi veya ev içerisnde dahi olabilmektedir. Ve illa bir ziyaretin ziyaret sayılabilmesi için bir inşaya veya binaya gerek yoktur. Bazen bir türbe ziya- ret sayılırken bazen de bir ağaç veya kaya parçası bile ziyaret sayılabilmektedir.227
Her ne kadar ziyaret yerlerinin belirlenmesinde mekânsal olarak belirli şart- lar olmasa da ziyaretlerin yapılmasına neden olan belli başlı sebepler vardır. Bu bağlamda; saha araştırmamız boyunca gerek bölge halkı tarafından gerek şeyhler- den pek çok farklı rivayetler zikredilmiştir. Bu rivayetlere bakacak olursak;
Kişinin Bir Yere Nur Düşdüğünü Görmesi Üzerine Yapılan Ziyaretler
Ziyaretler arasında en yaygın ziyaret türü bir kimsenin bir yere ‘Nur’ düştü- ğünü görmesi üzerine yapılan ziyaretlerdir. Çalışmamızın ikinci bölümünde de bah- sedildiği üzere Nur kavramı Nusayri/Arap Alevi akidesinde önemli bir yere sahip- tir. Semavi bir güç olan ve Allah’tan bir parça olarak görülen Nur’un; yeryüzüne
inerek insanlara uyarıda bulunduğuna inanılmaktadır. Ve bu Nur yeryüzüne inerken salih kullara görünebilir. İnen Nurların; Allah’ın yanında kıymete ve değere sahip olan gerek nebiler ve imamlar ve gerek veli ve evliyalar olduğuna inanılmaktadır. Öldüklerinde artık yeniden bedenlenmeyen Allah’yanında kıymetli insanlar artık semavi varlıklardır ve yer yer dünyayı ziyaret ederek insanlara bir uyarıcı ve hatır- latıcı bir görev üstlenirler.228
Öncelikle böyle kişilerin normal bir mezarı yapılır. Zira Allah katında de- ğerli olan bir kimse muhakkak dünyayı ziyaret edecektir.229
Bu cümleler dikkate alındığında ve Samandağ’ın geneline baktığımızda hiç beklenmedik herhangi bir yerde bile bir ziyaret ile karşılaşılabilir. Yolun ortasında veyahut bir dağın başında ya da denizin içinde ki bir kaya parçasına bunun örneğini görülebilir.
Genel olarak bu konuda iki önemli sonuca ulaşılabilir. Birincisi; ziyaret ko- nusunun tenasüh fikri ile iç içe olmasıdır. Tenasüh bilindiği üzere ruhun, ölümle beraber cesetten ayrıldıktan sonra başka bir elbise/beden giymesidir.230 Zira ziyaret- te yer alan şahısların ise tekrardan dünyaya insan, hayvan, bitki ya da maden olarak gelmeyeceklerini, artık semavi varlıklar olarak cenneti yaşayacaklarına inanırlar. Nusayri /Arap Alevi akidesinde önemli yere sahip olan Nur inancı ve buna binaen ‘Nur Düşmesi’ semavi varlıkların insanlara ilahi bir uyarısı olarak anlaşılmaktadır.
Kişinin Rüyasında Bir Yere Nur Düştüğünü Görmesi İle Yapılan Ziyaretler
Kişi rüyasında bir yere nur düştüğünü görür ve bu rüya birkaç defa tekrarla- nabilir. Ya da farklı kişiler aynı yere nur düştüğünü görebilirler. Ve bu rüyaları gö-
228 Abdullah Er, “Fransızca Yazılı Kaynaklarda Nusayrîler”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araş- tirma Dergisi 54, (2010): 155.
229 Samandağ’daki Şeyhlerden biri olan Timur Temam bu konuda şöyle söylemektedir: “İyi nitelik-
lere sahip olan bir şahıs öldüğünde bir mezara defnedilir. Aradan zaman geçtikten sonra yine salih amellerde bulunan ve temiz kalpli birisine, evliyanın mezarına Nurun düştüğü görünür. Her kim bu Nurun düştüğünü görür ise o ziyareti yaptırır.( Temam, Timur, Hatay(Samandağ),16.04.2018,Kişisel Görüşme.)
230 Muhammet Raşit Batur, “Nusayrîliğin Teşekkülü ve İnanç Esasları”, İnsan & Toplum,
ren kişiler; rüyada gördükleri yere ziyaret yapmakla yükümlüdürler. Zira ziyaretin yapılmaması durumunda hiçbir işin rast gitmeyeceğine inanılmaktadır.
Evliya, Ermiş ya da Velinin Oradan Geçtiği veya Konakladığına Dair Rivayet- leri Üzerine Yapılan Ziyaretler
Bu tür ziyaretler ise bir rivayet üzerine yapılan ziyaretlerdir. Genellikle halk arasında yaygın olan rivayetler; bir bakıma inşa edilen ziyaretler ile somutlaştırıl- mış olur. Zira Samandağ’da bulunan en önemli ziyaretlerden biri olarak görülen Hıdır ziyareti Hz.Musa ve Hz.Hızır’ın burada buluştuğu rivayeti ile ziyaret haline gelmiştir.
Bu tür ziyaretlere ‘Makam’ da denilmektedir. Makam olan ziyaretler, genel- likle Hızır, Hıdır, Mikdad, Şeyh Muhammed gibi aynı isimlere sahiptir.231
Kişilerin Adaklarının Gerçekleşmesi Üzerine Yaptırılan Ziyaretler
Adak, Nusayrilikte/Arap Aleviliğinde çok yaygın bir uygulamadır. Hemen her gün dana, koyun, horoz gibi adaklar kesilir. Bunların yanı sıra ise bazı kimseler dualarının gerçekleşeceği takdirde; bölgede bir ziyaretin yapımını üstlenmeyi adar- lar. Böyle yapılmış birçok ziyaret bulunmaktadır.
Bölge Halkınca Sevilen Şeyhlerin, Din Adamlarının ve Hayırseverlerin Ölüm- lerinden Sonra Yakınlarınca Yaptırılan Ziyaretler
Bazı ziyaretler ise başlıkta da zikredildiği üzere, yaşadığı toplumda halk tarafından sevilip ve benimsenmiş şeyhlerin öldükten sonra mezarlarının ziyaret şeklinde yaptırılması ile oluşmuştur. Kendisi de bir Nusayri/Arap Alevi olan yazar Şerafettin Yazar ise; “İnancımız gereği hiçbir peygamberin, hiçbir velinin ruhunun yerde olmadığını, yere gömülmediğini biliriz. Lakin ziyaretlerdeki isimlerin yüce Allah’ın yanındaki yüceliğine inanarak ziyaret ederiz” demektedir.232 Sonuç olarak
231 İnan Keser, Nusayri Alevilik, 128- 129.
ziyaretler Arap Alevilerinde tarihsel süreç içerisinde hep var olagelmiş çok önemli ibadet mekânlarıdır.