ZEMĐN ARAŞTIRMASI ĐLE BĐLGĐ EDĐNME

3.2.1. Sualtında arama

Sualtı araştırmalarında bilinen en eski ve en yaygın yöntemler dalarak yapılan araştırma yöntemleridir. Bunlar aletsiz (maske, palet ve şnorkel kullanarak) ve aletli165 dalışlarla yapılabilirler. Uygun araştırma tekniği araştırma bölgesine, dip yapısına, hava koşullarına, görüş koşullarına, akıntı ve diğer su hareketlerine, teknik olanaklara, bilgi ve tecrübe durumuna göre kararlaştırılır. Suya inecek ekip sayısı arama metoduna, görüş netliğine, derinliğe ve uygulanacak tekniğe bağlı olarak kararlaştırılır. Araştırma için belirlenmiş olan alan şamandıralarla işaretlendirilmiş olmalıdır. Araştırma ekibinin alan içinde doğru güzergâhı taradığını takip etmek ve gerektiğinde yardım etmek için bir emniyet teknesine gereksinim vardır. Bu teknede tespit sırasında gerekli olacak donanımlar da bulundurulmalıdır. Sualtında görüşün yetersiz olduğu durumlarda iki kişilik gruplar idealdir. Bu yöntemler taramanın en yavaş ama bilinen en geçerli olduğu yöntemlerdir. Sualtında dip yapısından farklı form veya renk veren her oluşum dikkatle incelenir. Araştırmanın amacına göre çalışma alanı ve şekli belirlenir. Başlangıç noktası bir şamandıra ile işaretlenir. Dalış grubundan bir kişi navigasyondan sorumlu olmalıdır. Bu kişi pusula, kerteriz ve dip noktalarına göre doğru yönde ilerlemeden sorumludur. Gerektiğinde yüzeye çıkıp emniyet teknesiyle koordine olmak da bu kişi veya görevlendirilecek bir başka kişinin sorumluluğundadır. Dipteki

164

http://www.yeraltiaramacilik.com/index.php?mod=HaberDetay&ID=39 02.06.08

165

keskin cisimlerden ve zararlı canlılardan etkilenmemek için biraz yüksek yüzülmelidir. Dalış bölgesi dalış şamandıralarıyla yabancı tekne trafiğine karşı ayrıca işaretlenir. Alana göre belirlenecek olan metotlar aşağıda yer almaktadır.

3.2.1.1. U Arama Metodu166 :

U Arama metodu akıntının az olduğu veya hiç olmadığı sularda uygun bir metodudur. Taranacak alan şamandıralanır ve bir köşesinden başlanır. Tarama alanının sonuna kadar düz bir hat şeklinde ilerlenir. 90 derecelik bir açıyla tarama alanına doğru dönerek kısa bir uzunluk yüzülür. Tekrar 90 derece dönülür ve ters yönde arama alanının diğer tarafına doğru yüzülür. Bu hareket tekrarlanarak alan enine doğru taranmaya devam edilir. Yüzülen uzunluk palet sayılarak ölçülebilir. Dalıcılar arası mesafe görüşe göre ayarlanır. Doğru gitmek için pusula kullanmak gereklidir. Başlanacak ve bitirilecek alan şamandırayla işaretlenmelidir. (Resim 97)

Resim 97) U arama

166

Söz konusu yöntem sualtında başka alanlarda da kullanılan anonim bir yöntemdir. CMAS Üç Yıldız Dalıcı kitapları ve SSI Search&Recovery notları gibi bir çok yerde işlenmiştir.

3.2.1.2. Genişleyen Kareler Metodu167 :

Genişleyen Kareler metodu araştırma alanı geniş değilse uygulanabilecek bir metodudur. Taranacak alanın ortasından başlanır. Kısa bir mesafe yüzüldükten sonra aynı yönde 90 derece dönülür. Bir öncekinden biraz daha uzun yüzülür. Đşlemleri tekrarlanarak kareler genişletilir. (Resim 98)

Resim 98) Genişleyen Kareler Metodu (Çizim: Hakan Öniz) 3.2.1.3. Dairesel Arama metodu (145 Nolu Dip Not)

Dairesel Arama metodu küçük alanlarda küçük cisimleri aramak için uygulanır. Bu metodta halat kullanılır ve iki araştırmacı yeterlidir. Düz zeminde uygun bir arama yöntemidir. Akıntılı suda da iyi bir yöntemdir çünkü kullanılan halat araştırmacının pozisyonunu iyi işaretlenmiş olarak tutar. Eşlerden biri arama alanının merkezinde kalır, diğeri ise halatın diğer ucunda dairesel yüzer. Halat gergin tutulmalıdır. Bu yöntem batıkların çevresinde veya liman içlerinde de uygulanabilir. Malzeme bulunana ve/veya alan bitene kadar genişleyen dairelerle araştırmaya devam edilir. Halatın uzunluğu eşin ne yöne

167

Söz konusu yöntemler sualtında başka alanlarda da kullanılan anonim bir

yöntemlerdir. CMAS Üç Yıldız Dalıcı kitapları ve SSI Search&Recovery notları gibi bir çok yerde işlenmiştir.

gittiğini takip edebilmek için 20 metreyi geçmemelidir. Yarı dairesel aramada ise bir kara parçası merkez alınarak dairesel aramada olduğu gibi arama yapılır. (Resim 99)

Resim 99) Dairesel Arama Metodu (Çizim: Hakan Öniz) 3.2.1.4. Jack-Stay Arama Metodu (145 Nolu Dip Not)

Jack-Stay Arama Metodu geniş alanlarda çalışılacaksa, dip zemini düz ise ve akıntı yoksa uygulanabilir. Arama alanı belirlenir, iki uç arasına halat gerilir. Halat üstünde dalıcılar birbirine doğru yüzerler, birbirlerini geçerler ve halatın sonuna kadar yüzerler. Arama alanının sonuna gelince halatı görüşe bağlı olarak kaydırarak tekrarlarlar. (Resim 100)

3.2.1.5. Kayalık Dip Araması

Kayalık dip yapısında görerek araştırma yapmak daha fazla dikkat ve deneyim gerektirir. Böyle alanlarda halatla arama yapmak pek olanaklı değildir. Düz zeminde duran bir batığa ait veya bağımsız arkeolojik kalıntılar akıntı ve dalgaların etkisiyle çevrelerindeki kayaların altına sıkışabilirler. Kayalar zamanla kendileriyle aynı renkleri kazanmış olan arkeolojik malzemeleri çok güzel kamufle edebilirler. Kurşun ve bakırın dışındaki birçok malzeme yosun, mercan ve midye gibi canlı türlerinin üzerlerinde yaşamalarına olanak sağlarlar. Bu durumda orjinal renginden farklı olmaları nedeniyle eserin tespiti olanağı azalır.

3.2.1.6. Uygun Görüş Netliğinde Halatla Arama :

Uygun görüş netliğinde halatla arama metodu dipte aranan malzeme kum veya düzgün bir dip zemini üstünde kütle teşkil edecek nitelikte ise uygulanır. Sütunlar, amphoralar, mermer bloklar vs. bunlara örnek olabilir. Bu yöntemde araştırmacı sayısı iki veya daha fazla olabilir. Araştırmacılar birbirlerini net olarak görebilecek uzunlukta bir ipin uçlarından tutarlar. Araştırılan cismin su üstünde kütle teşkil ettiği kesin ise araştırmacıların birbirlerini net görebilmeleri önemli değildir. Ancak kütlenin ağırlığından veya diğer etkenlerden dolayı kum zemine batmış olması olasılığı hesaba katılmalıdır. Başlangıç noktası bir şamandıra ile işaretlenir. Gidiş istikameti kerteriz veya pusula ile belirlenir. Đpin dibi yüzeye en yakın şekilde taraması için sabit tutularak (Örneğin dip zemininden 5 cm. yukarıda) düz bir rota üzerinde başlangıç çizgisine paralel bir şekilde ilerlenir. Dalıcılar ilerlerken ellerindeki ip düz zemin üzerindeki her türlü yükseltiye takılır. Takılma halinde ipin takıldığı noktada buluşulur. Eğer ipin takıldığı cisim bir eser değilse kalınan yerden aynı şekilde devam edilir.

3.2.1.7. Sınırlı Görüş Netliğinde Halatlı Arama :

Sınırlı görüş netliğinde halatlı arama metodu araştırılacak bölgede görüş daha sonra düzelmeyecekse (baraj gölleri gibi) veya araştırmanın aciliyeti söz konusuysa uygulanır. Bu metod yukarıdaki amaca ilaveten, araştırmacıların bölgeyi düzenli taraması, birbirlerini kaybetmemesi için de kullanılır. Uygun görüş netliğinde halatla arama metodundaki teknikler bu metodta da aynen uygulanır. Ancak daha kısa bir halat ve daha fazla araştırmacı gerekli olacaktır. Halatta görev yapan araştırmacıların birbirlerini görmediği durumlarda şu işaretler kullanılır.

1 Çekiş: Dikkat veya arama başlıyor. 2 Çekiş: Đyi misin? Veya Đyiyim. 3 Çekiş: Yüzeceğim uzunluğu bitirdim. 4 Çekiş: Buraya gel veya buluşalım. 5 Çekiş: Acilen yardımına ihtiyacım var.

3.2.3. Scooter ve Botla Çekme Metotları

Scooter ve Botla Çekme Metotları daha geniş alanların görerek taranması için kullanılır. Bu yöntemlerde görüş uygun olduğu takdirde dibe tamamen inmek gerekmeyebilir ve palet çırpmaya gerek olmadığı için yorulmadan daha geniş alanların taranması olanaklıdır. Aletli dalış ekipmanları kullanan dalıcı scooter kullanarak dibe yakın tarama yapabilir. Araştırma için sualtı scooter’ı tercih edilmişse, iki dalıcı ve iki scooter’ın aynı yerde birlikte kullanılması dalış emniyeti için gereklidir. Suüstü scooter’ı ise maske-palet- şnorkel ile birlikte sığ derinliklerde kullanılabilir. Botla çekme yöntemi sığ alanlar taranıyorsa maske-palet-şnorkel ile yüzeyden, yüzeyden yeterli görüşün olmadığı durumlarda ise aletli dalış yöntemiyle yapılır. Bu yöntemde kızak kullanılması tavsiye edilir. Böylelikle çekilen dalıcının sürtünme katsayısı azalacak, daha az yorulacak ve daha geniş alanlar taranabilecektir. Eserlerin üzerinden nispeten daha hızlı geçileceği için dipte görerek arama yöntemine

göre daha az hassastır. Ancak büyük sayılabilecek eserler aranıyorsa, teknenin hızına bağlı olarak olumlu sonuç alınabilir

3.2.4. Su üstünden Arama

Su üstünden araştırma metotları yüzeyden görüşün olanaklı olduğu sığ derinliklerde kullanılır. En basit araştırma metotlarının başında gelse de kıyı ve liman araştırmalarında en çok sonucun alındığı metotlardır. Aletli dalışta olduğu gibi aletsiz dalışta da araştırma alanı işaretlenir. Dalıcılar su yüzeyinden dip yapısına dikkatle bakarak farklı form veren yerlerin üzerine dalış yaparlar. Eser olasılığı olan yerler işaretlenir ve daha sonra uygun donanımla detaylı incelemeleri yapılır. Yukarıda sıralanmış olan metodların bir bölümü aletsiz dalışlarda da kullanılabilir.