Zaman aşımı kurumu devletin suça varlığı halinde dahi yargılama yapamaması ve cezalandıramamasıdır. Zamanaşımı hakim tarafından doğrudan gözetilir ve herhangi bir talebe bağlı olmaksızın uygulanır. Zamanaşımı kurumu dava
461Yenidünya, a.g.e., s. 153.
128 zamanaşımı ve ceza zamanaşımı kurumlarını içinde barındırır. Dava zamanaşımı kanunda belirtilen sürelerin geçmesini nedeniyle kamu davasının açılamaması açılması halinde ise davaya devam olunmayarak düşürülmesi sonucunu doğurur. Hırsızlık suçu dava zamanaşımına tabidir. Dava zamanaşımı maddi ceza hukukuna ilişkin olduğundan suç tarihinden sonra sanık lehine yapılan zamanaşımı düzenlemesinden yararlanabilecektir.463
Dava zamanaşımı süreleri TCK’nın 66/1. maddesinde gösterilmiştir. Suça sürüklenen çocuklar içinse 66/2. maddede kademeli bir zamanaşımı süresi getirilmiştir. Buna göre suça sürüklenen ancak suçu işlediği sırada on iki yaşını doldurmuş olup on beş yaşını doldurmamış olanlar hakkında TCK’nın 66/1. maddesinde belirlenen sürelerin yarısının, on beş yaşını doldurmuş olup on sekiz yaşını doldurmamış olan suça sürüklenen çocuklar hakkında ise üçte ikisinin geçmesiyle kamu davası düşecektir. TCK’nın 66/4. maddesine göre zamanaşımı sürelerinin belirlenmesinde mahkemenin hükmettiği ceza süresi değil, suç için kanunda öngörülen cezanın üst sınırı esas alınacaktır.
TCK’nın 66/1 ve 66/2. maddesine birlikte değerlendirildiğinde 18/06/2014 tarihinde kabul edilen 28/06/2014 tarihinde yürürlüğe giren 6545 sayılı Kanun değişikliğinden önce TCK'nın 142/1. maddesindeki nitelikli haller için iki yıldan beş yıla kadar, TCK'nın 142/2. maddesindeki nitelikli haller için üç yıldan yedi yıla kadar cezalandırılabilirken kanun değişikliğinden sonra TCK'nın 142/1. maddesindeki nitelikli haller için üç yıldan yedi yıla kadar , TCK'nın 142/2. maddesindeki nitelikli haller için beş yıldan on yıla kadar ceza öngörülmüştür. Bu nedenle 28/06/2014 tarihinden önce işlenen ve TCK'nın 142/1. maddesi kapsamında kalan suçlarla ilgili zamanaşımı on sekiz yaşından büyükler için üst sınır beş yıldan fazla olmadığından TCK’nın 66/1. maddesi gereğince dava zaman aşımı süresi 8 yıl, TCK’nın 66/2. maddesi gereğince on beş yaşını doldurmuş olup on sekiz yaşını doldurmamış olan suça sürüklenen çocuklar hakkında 5 yıl 4 ay, on iki yaşını doldurmuş olup on beş yaşını doldurmamış olanlar hakkında 4 yıl olacaktır.
463Cihan Şahin, Ceza Davalarında Sıklıkla Hata Yapılan Konular, Ankara, Adalet Yayınevi, 2016, s.803.
129 Bunun dışında 28/06/2014 tarihinden önce işlenen TCK’nın 142/2. maddesindeki hırsızlık suçları ile 28/06/2014 tarihinden sonra TCK’nın 142/1. ve 142/2. düzenlenen hırsızlık suçlarının işlenmesi halinde üst sınırın beş yıldan fazla olması nedeniyle on sekiz yaşını doldurmuş olanlar için TCK’nın 66/1. maddesi gereğince dava zaman aşımı süresi 15 yıl, TCK’nın 66/2. maddesi gereğince on beş yaşını doldurmuş olup on sekiz yaşını doldurmamış olan suça sürüklenen çocuklar hakkında 10 yıl , on iki yaşını doldurmuş olup on beş yaşını doldurmamış olanlar hakkında 7 yıl 6 ay olacaktır.
TCK’nın 66/3. maddesine göre suçun daha ağır ceza nitelikli hallerinin göz önünde bulundurulacağı hüküm altına alınmıştır. Buna göre daha hafif cezayı gerektiren nitelikli haller zamanaşımının belirlenmesinde dikkate alınmayacaktır.464 Hırsızlık suçu için daha hafif cezayı gerektiren hallere örnek olarak yaş küçüklüğü, sağır ve dilsizlik, suça teşebbüs, TCK’nın 144. maddesindeki haller, TCK’nın 145. maddesindeki malın değerinin azlığı, TCK’nın 146. maddesinde düzenlenen hırsızlık suçunun malın geçici bir süre kullanılıp zilyedine iade edilmek üzere işlenmesi, TCK’nın 167/2. maddesinde düzenlenen cezada şahsi indirim nedenleri ve TCK’nın 168. maddesinde yer alan etkin pişmanlık hükümleri dava zamanaşımı hesabında dikkate alınmaz.
765 sayılı Ceza Kanunu sistemindeki cezanın artırılması ya da azaltılmasını gerektiren hususlarda “ağırlaştırıcı sebepler”, “hafifletici sebepler” kavramları yeni kanunda terkedilerek 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda cezanın artırılmasını ya da azaltılmasını gerektiren hallerin tümü nitelikli hal olarak kabul edilmiştir.465 Nitelikli haller açısından zamanaşımı süreleri daha ağır cezayı gerektiren tüm nitelikli haller dikkate alınarak belirlenmelidir.466
Bu nedenle 28/06/2014 tarihinden önce işlenen ve TCK'nın 142/1. maddesi
464Cihan Şahin, a.g.e., s.804.
465Kayıhan İÇEL, Füsun SOKULLU, İzzet ÖZGENÇ, Adem SÖZÜER, Fatih Selami MAHMUTOĞLU, Yener ÜNVER, Suç Teorisi, 2. Baskı, İstanbul, 2002, s.89.
130 kapsamında kalan hırsızlık suçu için üst sınır beş yıl olarak öngörülmüşse de TCK’nın 143. maddesinde düzenlenen suçun gece vakti işlenmesi cezayı artıran bir nitelik hal olarak öngörüldüğünden ve bu durumda suçun üst sınırı TCK’nın 143. maddesinde değişiklikten önce üçte birine kadar ibaresi mevcut olduğundan beş yılın üzerinde kalacağından TCK’nın 66/1-d maddesi gereğince hesaplanacaktır.
Hırsızlık suçu ile birlikte konut dokunulmazlığını ihlal ve mala zarar verme suçlarının işlenmesi halinde zamanaşımı süresi en yüksek cezayı gerektiren hırsızlık suçuna veya hükmoluna cezaların toplamına göre değil her suç için ayrı ayrı hesaplanacaktır.467
TCK’nın 66/3. maddesine göre dava zamanaşımı belirlenirken dosya daki mevcut deliller göz önüne alınarak suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri göz önünde tutulacaktır. Bu halde hakim iddianamedeki sevk maddeleri ile bağlı olmayacaktır. Örneğin 01.06.2014 tarihinde kamu kurumundan işlenen hırsızlık suçu nedeniyle sadece TCK’nın 142/1-a maddesi gereğince iddianame düzenlenmişse ve sevk maddesi olarak TCK’nın 143. maddesi gösterilmemişse de dosya içindeki kamera kayıtlarında suçun gece vakti işlendiği açıkça anlaşılıyorsa bu durumda nitelikli hal on sekiz yaşını doldurmuş kimse için suç tarihine göre 5 yıldan fazla cezayı gerektiren suçlar esas alınarak belirlenecektir. Zincirleme hırsızlık suçunda zamanaşımı son hırsızlık suçunu işlendiği günden itibaren başlamaktadır.
Dava zamanaşımını kesen sebeplerin neler olduğu TCK’nın 67/2. maddesinde sayılmış bu hallerden birinin gerçekleşmesi halinde , suç içi kanun ile belirlenen zamanaşımı süresi en fazla yarısına kadar uzayacaktır.
Yargıtay’a göre uyarlama yargılamaları dava zamanaşımına tabi değildir.468 Buna göre hırsızlık suçunun uzlaşma kapsamına alınması nedeniyle yapılacak yargılamalarda zamanaşımı nedeniyle düşme kararı verilemeyecektir. Ceza zamanaşımı ise kesinleşmiş ceza hükmünün kanunla belirlenen süre içinde infaz
467Fahri Gökçen Taner, Ceza Hukukunda Zamanaşımı, Ankara, Seçkin, 2008, s. 65. 468Cihan Şahin, a.g.e., s.804.
131 edilmemesi nedeniyle devletin infaz yetkisini düşüren maddi ceza hukuku kurumudur. Hırsızlık suçu ceza zaman aşımına tabidir.
Dava zamanaşımındakinin aksine, ceza zamanaşımında kanundaki soyut ceza değil hakim tarafından verilen netice ceza esas alınacak ceza zamanaşımı buna göre hesaplanacaktır.469 Ancak cezadan mahsup edilmesini gerektirecek gözaltında kalma veya tutuklulukta geçen süre gibi hürriyeti kısıtlayan haller mevcutsa zamanaşımı süresi geriye kalan cezanın zamanaşımı süresidir.470