a. Zamanaşımı
555 sayılı CoğİşKHK m.29’a göre coğrafi işaret haklarına tecavüzden doğan, özel hukuka ilişkin taleplerde, zamanaşımı süresi için, Borçlar Kanunu’nun, zamanaşımına ilişkin hükümleri uygulanır.
224 Kuru/Arslan/Yılmaz, s. 221.
Borçlar Kanunu’ndaki bu hükümler m.60 ve m.125’tir. buna göre tecavüz nedeniyle açılacak davalar, zarar ve faile ittila tarihinden itibaren bir yıl ve dava konusu ihlalin vuku tarihinden itibaren on yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Borçlar Kanunu’ndaki (m.60) bu süre m.25’teki tüm taleplerde uygulama alanı bulur. B.K. m.125 ise ihlalin bir sözleşmeden kaynaklanması durumunda uygulama alanı bulur226.
b. Hükmün İlanı
Dava sonucunda haklı çıkan taraf, haklı bir sebebin veya menfaatinin bulunması halinde, masrafları karşı tarafa ait olmak üzere, kesinleşmiş kararın günlük gazete, yerel gazete veya benzeri vasıtalarla tamamen ve özet olarak ilan edilmesini talep etmek hakkına sahiptir.
İlan şekli ve kapsamı kararda tespit edilir. İlan hakkı, kararın kesinleşmesinden sonra üç ay içinde talep edilmezse düşer.
I. İhtiyati Tedbirler ve Gümrüklerde El Koyma
a. İhtiyati Tedbirler
555 sayılı CoğİşKHK’da öngörülen türde dava açan veya açacak olan kişilerin yetkili mahkemeden, davanın etkinliğini temin etmek üzere ihtiyati tedbire karar verilmesini talep etme hakkı vardır. İhtiyati tedbir talebi, dava açılmadan önce veya dava ile birlikte veya daha sonra yapılabilir. İhtiyati tedbir talebi, davadan ayrı olarak incelenir (m.34/1,2).
İhtiyati tedbirlerde amaç dava sonucunda verilecek hükmün etkinliğini sağlamaktır. 555 sayılı CoğİşKHK’ya göre dava açmaya yetkili olan kimseler, ihtiyati
tedbir isteyebilecektir. İhtiyati tedbire davadan önce karar verilmesi durumunda, karar tarihinden itibaren on gün içinde dava açılmalıdır227.
Madde 35’e göre, ihtiyati tedbirler, verilecek hükmün etkinliğini tamamen sağlayacak nitelikte olmalı ve özellikle aşağıda belirtilen tedbirleri kapsamalıdır:
a- Davacının coğrafi işaretten doğan haklarına tecavüz teşkil eden fiillerin durdurulması;
b- Coğrafi işaretten doğan haklara tecavüz edilerek üretilen, pazarlanan veya ithal edilen şeylere veya coğrafi işarete konu ürünün üretiminde kullanılan vasıtalara, Türkiye sınırları içinde veya gümrük ve serbest liman veya bölge gibi alanlar dahil, bulundukları yerde el konulması ve bunların muhafazası,
c- Herhangi bir zararın tazmini bakımından teminat verilmesi.
Davadan önce talep edilecek ihtiyati tedbirlerde görevli mahkeme ihtisas mahkemeleridir. Yetkili mahkeme de coğrafi işaret ilgili olduğu yer mahkemeleri veya davacının ikametgahının olduğu veya suçun işlendiği veya tecavüz fiilinin etkilerinin görüldüğü yerdeki mahkemelerdir228(m.25/3). Dava açıldıktan sonra ise ihtiyati tedbir davaya bakan mahkemeden talep edilecektir.
Ayrıca m.36 ile ihtiyati tedbir ile ilgili diğer hususlar Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanır.
b. El Koyma
Aynının üretilmesi hak sahibinin yetkilerine tecavüz oluşturması nedeniyle cezayı gerektiren taklit mallara, ithalat veya ihracat sırasında hak sahibinin talebi üzerine, gümrük idareleri tarafından ihtiyati tedbir niteliğinde el konulabilir (m.37/1). Aynı yönde Paris Sözleşmesi’nin 9. maddesi de, sahte mahreç işareti taşıyan ürünlere,
227 Yıldırım, s. 55.
Paris Sözleşmesi’ne taraf ülkelere yapılan ithalat sırasında, sahte mahreç işaretinin hukuk dışı bir şekilde ürüne yapıştırıldığı ülkede veya ithalatın yapıldığı ülkede el koyma imkanı vermektedir.
Gümrüklerde el koyma’da mahkeme kararına ihtiyaç bulunmamaktadır. Gümrük idareleri talep üzerine veya re’sen hareket ederler229.
El koyma ile ilgili uygulama bu konuda çıkarılacak mevzuatla düzenlenir (m.37/2).
Gümrük idarelerindeki tedbir, el koyma kararının tebliğinden itibaren on gün içinde esas hakkında ihtisas mahkemesinde dava açılmaz veya mahkemeden tedbir niteliğinde karar alınmazsa idarenin el koyma kararı ortadan kalkar (m.37/3).
ALTINCI BÖLÜM
COĞRAFİ İŞARETLERİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
I. GENEL OLARAK
555 sayılı CoğİşKHK men davası ve ref davasının yanında 21. madde ile hükümsüzlük davasını da düzenlemiştir. Bu hükümde hükümsüzlük sebepleri üç başlık altında sayılmıştır. 21. madde de belirtilen bu hallerde coğrafi işaretin hükümsüz sayılmasına yetkili mahkeme tarafından karar verilir. Bunlar:
1- Bu kanun Hükmünde Kararnamenin 3, 5 ve 8. maddelerinde belirtilen koruma şartlarına sahip olmadığı ispat edilmiş ise;
2- Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin 7. maddesinde belirtilen hak sahipliğinin başka kişiye veya kişilere ait olduğu ispat edilmişse,
3- Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin 20. maddesinde belirtilen denetim işlemlerinin yeterince yerine getirilmediği ispat edilmişse.
Tescil edilmiş coğrafi işaretin adı, coğrafi bir yere işaret etmiyorsa, tescil edilmiş ad, ürünün öz adı haline gelmiş ise bu coğrafi işaretler ile ilgili hükümsüzlük davası açılabilir. Coğrafi işaretlerin feshi herkes tarafından talep edilebilir.
Yukarıda üç madde halinde sayılan nedenlerden dolayı coğrafi işaretin hükümsüzlüğüne karar verilmesi halinde, kararın sonuçları geçmişe etkili doğar. Diğer bir tabirle coğrafi işaretin tescili ile hukuki bakımdan bu KHK ile sağlanan koruma, hükümsüzlük kararı sonucu hiç doğmamış sayılır. Hükümsüzlük davasının geçmişe etkili olarak sonuç doğurması nedeniyle tescil anında mevcut bulunan nedene dayanılarak hükümsüzlük davasının açılmasına bir mani yokken iptal davasında, başka bir tarih belirtilmemişse, verilen karar iptal başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren hüküm ifade eder ve bu hüküm geçmişe değil ileriye yöneliktir. Dolayısıyla,
tescil anında var olmayan sebeplere dayanarak coğrafi işaret hakkını geçmişe etkili olarak hükümsüz kılmak hakkaniyete aykırılık teşkil edecektir230.
II. HÜKÜMSÜZLÜK DAVASI
555 sayılı CoğİşKHK’nin 21. maddesinde belirtilen nedenlerin mevcudiyeti ve tescilli bir coğrafi işaretin sicilden silinmesi halinde hükümsüzlük davası açılır231.