Mehmet Bey’in oğludur. 1840’da Karahisar-ı Şarki’de doğmuştur. Sıbyân Mektebi’nde temel bilgileri ve medresede Arapça ve Farsça okumuştur. Türkçe okuryazar.
Mayıs 1869’da 200 kuruş maaş ile Trabzon Postanesi mukayyidliğine girmiştir. 1870’de istifa edip 1872’de 400 kuruş geçici maaşla Keşap Nahiyesi Aşar kâtipliğine tayin olunmuştur. 4 ay görev yaptıktan sonra 1873 senesinde 300 kuruş maaş ile Karahisar-ı Şarki Duhân Fabrikası memuru olmuştur. Nisan/Mayıs 1874’te aynı maaşla Andriyas389
Rüsûmât İdaresi memurluğuna nakledilmiştir. 2 yıl sonra istifa ederek Şubat 1878 tarihinde yine aynı miktar maaşla Niksar Kazası Rüsûmât memurluğuna atanmıştır. 1879 senesinde bulunduğu görevden istifa ederek ayrılmıştır. Mart/Nisan 1879’da 250 kuruş maaş ile Bartın Boğazağzı Rüsûmât memurluğuna atanmışsa da daha sonra istifa ederek 22 Mayıs 1884 tarihinde 200 kuruş maaş ile Sürmene Rüsûmât kâtipliğine tayin edilmiştir.390
388BOA, DH.SAİD.d, No: 112/297.
389 Andriyas, Sivas’ın Suşehri ilçesinin eski adıdır. Akbayar, a.g.e, s. 8-9. 390BOA, DH.SAİD.d, No: 24/212.
123
SONUÇ
İmparatorluğunu en uzun yüzyılı olarak nitelenen XIX. yüzyılda yapılan
reformlardan biri de memurların sicil kaydının tutulmaya başlanmasıydı. II. Abdülhamit tarafından Sicill-i Ahvâl Komisyonu’nun kurulmasıyla devlet kademesinde bulunan memurların biyografileri oluşturulmuştur. Tezimizde Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki Dâhiliye Nezareti’nin sicil defterleri içerisinde yer alan Giresunlu 158 memurun sicil dosyası incelenmiştir. Bu 158 memurun bazıları doğdukları yerin önde gelen ailelerine mensuptu.
Giresunlu memurlar ilköğrenimlerini genellikle sıbyan/iptidaî mekteplerinde okumuşlar ve ortaöğrenimlerini de Rüşdiye ve idadilerde tamamlamışlardır. Yüksek öğrenimlerine ise medrese, Tıbbiye Mektebi, Hukuk Mektebi, Darülfünun ve Mülkiye Mektebi gibi okulların yanında Maarif Mektebi ve Menşe-i Küttâb gibi mesleki eğitim okullarında öğrenim gören memurlar da olmuştur. Bunların içerisinde okullarını başarıyla bitirenlerin olduğunu da görmekteyiz. İlk ve ortaöğrenimlerinde Arapça, Farsça, tarih, coğrafya ve fenni hesap gibi dersleri okumuşlardır. Bunlarında yanında özel hocadan ders alanlarda bulunmaktadır. Giresunlu memurların birkaçı yabancı dil bilmektedir. En çok yabancı dil bilen memur Şebinkarahisar doğumlu olan Yani Gevanidi Efendi’dir. Yani Efendi Rumca, Arapça, Latince ve Bulgarca bilmektedir. Genel olarak bildikleri diller ise Arapça, Farsça, Fransızca, Latince, Bulgarca, Çerkezce, Ermenice, Rumca ve İtalyanca’dır.
Giresunlu memurlar II. Mahmut, Abdülmecit, Abdülaziz, II. Abdülhamit ve V. Mehmet Reşat’ın saltanat yıllarında devlet hizmetinde bulunmuşlardır. Memuriyet hayatlarına başta Giresun olmak üzere Osmanlı coğrafyasının değişik bölgelerinde devam etmişlerdir. Görevinde başarılı olanlar rütbe, nişan ve madalyalarla ödüllendirilmiştir. Bunun yanında görevini hakkıyla yerine getirmeyenler de bazı cezalar almışlardır. Giresunlu memurlar içerisinde askeriyede paşa, Vahidettin’nin lalası, III. Selim’in eşi Refet Kadın Efendi’nin ve Mediha Sultan’ın hizmetçisi, doktor, kaymakam vb. gibi önemli görevlerde bulunan memurlar yer almaktadır.
Yukarıda ifade edilen tüm bilgiler bu tezin amacı olan Osmanlı bürokrasisinde Giresunlu memurların yeri ve önemini en iyi şekilde desteklemektedir. Bu bilgiler neticesinde Giresunlu memurların Osmanlı bürokrasisinin her kademesinde bulunduğunu göstermektedir. Yine bu belgelerde yer
124 alan memurların eğitim durumu ve bildiği yabancı diller de memuriyet hayatını da etkilemiştir. Eğitimine ve bildiği yabancı dile göre memuriyette bulunan memurlar olmuştur.
Giresunlu memurların sicil dosyalarını inceledikten sonra Osmanlı bürokrasisinde önemli bir yere sahip olduğunu görmekteyiz. Son olarak bu tez gerek Giresun yerel tarihi ve gerekse aile tarihi araştırmalarına öncülük edecek derecede öneme sahiptir. Yine memurların çalıştıkları yerlerin yerel tarihlerinin incelenmesine de kolaylık sağlayacak niteliktedir.
125
KAYNAKLAR
1- Başkanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA)
Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Defterleri (DH.SAİD.d), No: 1/526, 2/330,
2/564, 2/692, 4/440, 5/909, 8/233, 8/277, 9/593, 9/967, 10/45, 10/915, 11/327, 12/197, 12/199, 12/255, 12/49, 14/313, 15/93, 15/111, 15/183, 17/223, 19/13, 21/387, 21/453, 22/313, 24/37, 24/141, 24/212, 36/59, 36/417, 38/129, 40/111, 41/149, 42/43, 44/209, 44/355, 44/453, 49/227, 49/275, 52/127, 52/197, 52/201, 55/191, 56/29, 57/73, 57/169, 59/51, 61/281, 64/127, 64/197, 65/85, 66/311, 67/73, 67/251, 69/389, 72/61, 73/229, 76/383, 78/483, 81/237, 82/91, 82/341, 89/53, 90/257, 91/107, 91/233, 91/333, 95/155, 97/113, 97/377, 98/321, 99/321,100/431, 102/25, 102/351, 102/355, 102/413, 103/419, 104/394, 106/111, 108/123, 109/153, 111/239, 111/435, 112/297, 114/247, 118/21, 118/353, 118/477, 120/401, 122/201, 123/89, 123/229, 124/253, 127/175, 127/177, 129/219, 129/281, 129/49, 130/33, 130/351, 130/417, 134/421, 137/87, 137/353, 138/299, 138/351, 139/141, 141/241, 144/191, 144/413, 145/197, 148/427, 149/403, 151/437, 154/141, 154/421 154/425, 154/431, 157/233, 158/181, 158/217, 159/333, 161/39, 162/263, 162/337, 162/342, 162/357, 163/193, 163/217, 163/221, 163/237, 163/319, 163/411, 164/387, 165/19, 165/415, 166/59, 168/299, 170/501, 173/75, 173/257, 178/500, 180/127, 181/151, 181/329, 182/203, 185/185, 185/212, 186/130, 186/225, 188/55, 192/169, 193/241, 193/283, 193/489, 195/475, 200/115.
Dahiliye Nezareti Memur Sicil Zarfları (DH.SAİD.MEM), No: 8/13.
Hazine-i Hassa Nezareti Memur Sicil Zarfları (HH.SAİD.MEM), No: 45/5,
46/1.
İradeler Dâhiliye (İ.DH), No: 1270/99908, 27 N 1309. Şûrâ-yı Devlet Sicilleri (ŞD.SAİD), No: 7/13,14/2.
2- Kitap ve Makaleler
AKBAYAR, Nuri, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, İkinci Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2003.
BALCI, Sezai, Giresun Rumları ve Gayrimüslim Bir Belediye Başkanı:
126 BİRİNCİ, Ali, Tarihinin Alacakaranlığında Meşâhir-i Meçhûleden Birkaç
Zât-2, Dergâh Yay., İstanbul 2010.
ÇETİN, Atilla, “Sicill-i Ahvâl Defterleri ve Dosyaları”, Türk Dünyası Tarih
Dergisi, TDAV Yay., İstanbul 1992, ss. 34-42.
DAŞÇIOĞLU, Kemal, “Sicill-i Ahvâl Defterlerine Göre Buldanlı Memurlar”
Buldan Sempozyumu (23-24 Kasım 2006), ss. 561-570.
FATSA, Mehmet, Giresun Yöresinde Osmanlı Vakıfları ve Vakıf Eserler
(Dinî-İlmî Hayat ve Sosyal Kurumlar, Giresun Belediyesi Yay., Giresun 2008.
GENÇ, Yusuf İhsan ve diğerleri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, İkinci Baskı, BDAGM Yay., İstanbul, 2000.
KÜTÜKOĞLU, Bekir, “Son Devir Osmanlı Biyografik Kaynakları”,
Vekayi’nüvis Makaleler, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul, 1994 ss. 211-216.
MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmanî, (Haz. Nuri Akbayar) C. 1-4, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996.
MERT, Talip, “Abdülhalim Paşa”, Giresun Tarihi Sempozyumu 24-25 Mayıs
1996, Giresun Belediyesi Kültür Yay., İstanbul 1997, ss. 325-331.
Milli Savunma Bakanlığı, Osmanlı Döneminde Askerî Okullarda Eğitim, Milli Savunma Bakanlığı Yay., Ankara 2000.
SÂDÎ-İ ŞİRÂZÎ, Gülistan, (Haz. Can Alpgüvenç) Karanfil Yay., İstanbul 2011.
SARIYILDIZ, Gülden, “Sicill-i Ahvâl Defterleri”, DİA, C.37, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul, 2009, ss. 134-136.
SARIYILDIZ, Gülden, Sicill-i Ahvâl Komisyonu’nun Kuruluşu ve
İşlevi(1879-1909), Der Yay., İstanbul, 2004.
SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Başbakanlın Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2006.
ŞEMSETTİN SAMİ, Kâmus-i Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul 2007.
Trabzon Vilayeti Salnamesi(1309/1892), Trabzon Vilayeti Matbaası, Trabzon
1892.
TUNÇAY, Mete, “Mustafa Suphi”, YYOA, C.2, Yapı Kredi Yay., İstanbul 1999, ss. 324-325.
127 YURDAKUL, Doğan, Güncel Fransızca-Türkçe Büyük Sözlük (Grand
Dictionnaire Français-Turc), Kurmay Yay., Ankara 2011, s. 1260-1261.
YÜKSEL, Ayhan, Göreleli Memurlar, (Sicill-i Ahvâl Defterlerine Göre
1879-1909), Melisa Matbaacılık, İstanbul 2005.
YÜKSEL, Ayhan, Sicill-i Ahvâl Defterlerine Göre Osmanlı Döneminde
Tirebolulu Memurlar(1879-1909), Kitabevi Yay., İstanbul 2004.
3- İnternet Kaynakları
128
ÖZGEÇMİŞ
1987 yılında Giresun’da doğdu. İlköğretimine İstanbul Pendik Kurtköy İlköğretim Okulu’nda başlayıp, ilköğrenimini Keşap Cumhuriyet İlköğretim Okulu ve Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu’nda tamamladı. Ortaöğrenimini Keşap Atatürk Çok Programlı Lisesi’nde okudu. 2006 yılında girdiği Giresun Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nü 2010 yılında bitirdi. 2011 yılında Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nden Pedagojik Formasyon sertifikasını aldı. Aynı yıl Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans programına girdi. 2014 yılında ise bu enstitüden mezun olmuştur. Osmanlı Bürokrasisinde Yahudiler (Sezai Balcı ile birlikte, Libra Kitap, İstanbul 2013) adlı bir kitabı bulunmaktadır.